Vlaams Welzijnsverbond vzw Guimardstraat 1 1040 Brussel Tel: 02 511 44 70 Fax: 02 513 85 14 www.vlaamswelzijnsverbond.be post@vlaamswelzijnsverbond.be bank 776-5935071-29 Ondernemingsnr: 466885447 Uit de beleidsbrief 2017-2018 Welzijn, Volksgezondheid en Gezin van Minister Vandeurzen Relevante topics 3.2. We bouwen verder aan een kwaliteitsvolle kinderopvang voor baby s en peuters en stemmen de buitenschoolse opvang, in samenwerking met alle partners, beter af op de leefwereld van schoolkinderen met het oog op een goede combinatie arbeid-gezin 3.2.1. De transitie in de kinderopvang zorgzaam ondersteunen Het decreet Kinderopvang van baby s en peuters is ondertussen al drie jaar van toepassing. De grote impact ervan noopt tot een permanente monitoring van de transities die ermee samenhangen. Het structurele voortgangsoverleg, dat we bestendigen, staat daarvoor in. Volgende thema s krijgen daarbij aandacht: financiële leefbaarheid van de opvanginitiatieven, het ondersteunen van sociaal ondernemerschap, deregulering en administratieve lastenverlaging, kwalificatievereisten kinderbegeleiders, kostenstructuur van een werknemersstatuut, het proefproject mix inkomenstarief en vrije prijs, enz. In de kinderopvang verhogen we daarnaast de leefbaarheid van de voorschoolse opvang met een vrij tarief (trap 0 en trap 1) en verkleinen we de kloof in de financiering van de voorzieningen die inkomensgerelateerde kinderopvang aanbieden (trap 2B en trap 2A). Daarnaast versterken we het aanbod, door uitbreiding, in de regio s met de grootste kloof tussen vraag en aanbod.. 3.2.2. Ondersteuningsnetwerk kinderopvang Vandaag bestaan er diverse, naast elkaar gegroeide en/of opgestarte initiatieven voor ondersteuning in de kinderopvang zoals de ondersteuning van de (voorheen) zelfstandige kinderopvang, samen opgenomen door Unizo, Voorzet en 't Opzet; van organisatoren voor hun pedagogisch beleid en taalbeleid ondersteuning door PTO s (pedagogische en taalondersteuning); van organisatoren uit de publieke sector door de VVSG (Steunpunt Kinderopvang) of ondersteuning door regionale coördinatoren in het kader van het vroegere FCUD (Fonds voor Collectieve Uitrustingen en Diensten). We willen werk maken van één geïntegreerd ondersteuningsconcept. De voorbije maanden was er overleg met experten om het terrein te verkennen. In het najaar zal een ontwerp van besluit worden voorgelegd aan de Vlaamse Regering, dat het regelgevend kader voor het nieuwe ondersteuningsconcept voor de kinderopvang vastlegt. De ondersteuning zal vertrekken van een holistische benadering en overstijgt dus de actuele opdeling tussen inhoud, doelgroep en regio, en zal er zijn voor zowel kinderopvang van baby's en peuters als opvang en vrije tijd van kinderen. De ondersteuning is bedoeld om organisatoren te versterken in hun zelfredzaamheid en initiatiefkracht, om zo te komen tot een meer kwaliteitsvolle en duurzame kinderopvang. 1
3.2.3. Kwaliteit: MeMoQ-instrument Met het MeMoQ-project (of Meten en Monitoren van de pedagogische kwaliteit (Q) van kinderopvang van baby's en peuters ) werden een aantal belangrijke doelstellingen en een sterke visie over pedagogische kwaliteit gerealiseerd. We krijgen nu zicht op hoe het is gesteld met die pedagogische kwaliteit in de Vlaamse kinderopvang onder andere via het monitoringinstrument van Zorginspectie. De opvanglocaties kunnen met het zelfevaluatieinstrument op een toegankelijke manier de eigen kwaliteit nagaan en verbeteren waar nodig. We willen de verdere implementatie van het instrument dan ook aanmoedigen. Tegelijkertijd werken we aan het verbeteren van de scores op die dimensies van pedagogische kwaliteit waarin, zoals uit de nulmeting is gebleken, de kinderopvangsector nog kan groeien. Het gaat onder meer over de dimensies betrokkenheid, educatieve ondersteuning en omgeving. Voor dit alles wordt een informatie-, sensibiliserings- en ondersteuningstraject opgezet. Om de opvolging van de pedagogische kwaliteit door Zorginspectie mogelijk te maken, leggen we in het voorjaar van 2018 een pedagogische norm vast. Die geldt als referentie voor de opvolging van de opvangdiensten. 3.2.4. Flexibele opvang We maken werk van een flexibele kinderopvang en voorzien hierbij in een antwoord voor dringende opvang en opvang op ruimere openingsmomenten. Op die manier willen we het aanbod gerichter stroomlijnen en beter laten aansluiten bij de verwachting van de vrager. 3.2.5. Inclusieve opvang De versterking van inclusieve kinderopvang moet bijdragen tot een inclusieve samenleving. Sinds 2014 zijn de Centra voor Inclusieve Kinderopvang (CIK) actief in 16 zorgregio s waar ze lokale actoren sensibiliseren en inzetten op samenwerking, alsook ondersteuningstrajecten opzetten voor de kinderopvanginitiatieven en onthaalouders. Uit de tussentijdse evaluatie blijkt dat de inspanningen van de CIK s vruchten beginnen af te werpen. We zetten hun begeleidingstraject dan ook verder. Daarnaast willen we versterkt inzetten op intersectorale samenwerking in functie van het ondersteunen van gezinnen met een kind met specifieke ondersteuningsbehoeften of handicap. We willen hierbij zeker ook ruimte geven aan lokale initiatieven waar een nauwe samenwerking tussen handicapspecifieke diensten, kinderopvang en de HvK uitgebouwd wordt. Op dat vlak plannen we een pilootproject waarbij we de rechtstreeks toegankelijke hulp van een MFC voor personen (minderjarigen) met een handicap koppelen aan een inclusieve kinderopvang, waarbij bv. extra personeel, ondersteuning of technische en infrastructurele hulpmiddelen zouden kunnen ingezet worden. 3.2.6. Buitenschoolse kinderopvang We werken verder aan een geïntegreerd opvang- en vrije tijdsaanbod voor kinderen, met een duidelijke regierol voor de lokale besturen en in samenwerking met partners uit onderwijs, jeugd, cultuur, sport en gezin. Op korte termijn komt er, via een parlementair initiatief, een decreet dat het toekomstige organisatiemodel daarvoor vastlegt. Belangrijk daarbij is dat bijzondere aandacht gaat naar kwetsbare gezinnen en naar kinderen met een specifieke zorgbehoefte. 3.2.7. Visieoefening gezinsopvang De strategische oefening gezinsopvang zal in het najaar van 2017 resulteren in een concreet actieplan. We streven hiermee naar o.a. het realiseren van een nieuwe instroom, vereenvoudiging, versterken van de ondersteuning en sensibilisering via positieve beeldvorming. 2
3.2.8. Kinderopvang en verontrusting in de thuissituatie Voortgaand op de resultaten van de conferentie De toekomst is Jong van oktober 2016, werken we aan een gedeelde visie over de aanpak van verontrusting. Iedereen heeft een opdracht bij verontrusting in de thuissituatie, ook de kinderopvang. De kinderopvang bereikt immers een zeer grote groep kinderen op heel frequente basis en kan dus vroeg signalen opvangen als het moeilijk loopt in een gezin. Zij kunnen laagdrempelig met ouders spreken en mee zoeken naar geschikte hulp of ondersteuning. Concreet streven we naar verhoogde kennis en vaardigheden van de kinderopvangsector op het vlak van verontrusting in de thuissituatie. We doen dit met het stappenplan kindermishandeling dat door het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) Brussel specifiek voor de sector van de kinderopvang werd ontwikkeld. Daarnaast versterken we de lokale samenwerking met de preventieve zorg van Kind en Gezin en met de VK s. We stellen immers vast dat de contacten van de kinderopvang met deze diensten momenteel redelijk schaars zijn. Kind en Gezin zal in 2018 een tevredenheidsevaluatie over de eigen dienstverlening organiseren bij individuele organisatoren kinderopvang. Met welke regelmaat deze nadien wordt herhaald, en in welke vorm, zal afhangen van de haalbaarheid en de relevantie ervan. Dit maakt deel uit van de evaluatie die zal gebeuren na deze eerste tevredenheidsbevraging. 3.1 We realiseren Huizen van het kind waar elk gezin laagdrempelig terecht kan voor gezinsondersteuning In september 2017 telden we 141 Huizen van het Kind (HvK) die werkzaam zijn in 197 Vlaamse gemeenten en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. We streven ernaar dat er overal Huizen van het Kind zijn (territoriale uitbouw) die de verschillende levensdomeinen die met opgroeien en opvoeden te maken hebben met elkaar verbinden (inhoudelijke uitbouw) en die elk kind, elk gezin gepast ondersteunen (methodische uitbouw). De resultaten van een bevraging bij 119 HvK illustreren dat zij daadwerkelijk fungeren als instrument voor een geïntegreerd lokaal gezinsbeleid. Dat hangt samen met de vele linken die de HvK kunnen leggen tussen levensdomeinen die voor gezinnen van belang zijn: opvoeding, sociale cohesie, gezondheid, onderwijs, opvang en vrije tijd en praktische ondersteuning. 6 op 10 Huizen maakt gericht de link naar jeugdhulp en geestelijke gezondheidszorg. 8 op 10 zet mee in op lokale kinderarmoedebestrijding. Om in 2019 tot een volledige dekking te komen, blijven we lokale besturen en actoren stimuleren en ondersteunen in de opstart van een HvK onder andere via bijkomende financiële stimulansen. De ontwikkeling van de HvK als basisvoorziening wordt extra ondersteund door o.m. de oproep voor de KOALA-projecten, de jeugdhulp-oproep 1 gezin - 1 plan en de oproep voor de vorming van de eerstelijnszones. Telkens zijn de HvK daarin immers partner. Met betrekking tot gezondheidszorg besteden we aandacht aan de rol van de Huizen in de eerstelijnszones, aan hun mogelijke meerwaarde voor de geestelijke gezondheid(szorg) en aan hun positie t.o.v. de diensten voor gezinszorg (pre- en perinatale invalshoek). Bijzondere aandacht gaat naar de aanpak van gezondheidsongelijkheid. We beogen in dat verband een gezamenlijk traject met het VIGL en enkele logo s. Kinderopvang is nu al sterk aanwezig in de HvK. Het aanbod van het lokaal loket kinderopvang ontwikkelen we verder. Dat is efficiënt voor de toegankelijkheid van het aanbod en daardoor met name belangrijk voor maatschappelijk kwetsbare gezinnen. Het kader voor samenwerking met uitbetalingsactoren van het Groeipakket in de HvK wordt verder geconcretiseerd en geoperationaliseerd. Inhoudelijk focussen we samen met onderwijs op kleuterparticipatie en de transities tussen thuis, kinderopvang en kleuterschool. Daarnaast wordt naar aanleiding van het nieuwe decreet 3
leerlingenbegeleiding bekeken of er synergie met de CLB s mogelijk is. Met cultuur, vrije tijd en sport wordt ingespeeld op lokale opportuniteiten, mee geënt op het nieuwe decreet opvang en vrije tijd, dat er op korte termijn zal komen via een parlementair initiatief. Daarnaast worden er samen met cultuurnet en het departement cultuur acties opgezet voor de allerjongsten. We gaan na hoe minderjarige mantelzorgers bereikt kunnen worden en of de HvK hierin een rol kunnen spelen. Uiteraard blijft het versterken van het aanbod sociale cohesie en opvoedingsondersteuning een speerpunt voor de Huizen. Samen met het werkveld onderzoekt en experimenteert het Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning (EXPOO) op dat vlak met innovatieve methodieken. Er is daarbij vooral aandacht voor gezinnen die voor het eerst een kind krijgen. Hiermee sluiten we aan bij het actieplan relatieondersteuning. Daarnaast versterken we het aanbod voor gezinnen met tieners en jongeren. De methodische ondersteuning van de HvK is een permanente opdracht onder regie van EXPOO. In 2017-2018 wordt prioritair aandacht besteed aan de in het decreet vermelde werkingsprincipes: proportioneel universalisme en participatie van de burger. In de ondersteuning blijft ook het geïntegreerd wijkgericht samenwerken tussen organisaties een cruciaal aandachtspunt. 1.1. We zetten in op preventie om zo bij te dragen tot de gezondheid en het welzijn van mensen 1.1.15. We maken een fundamentele keuze voor de jongste kinderen Een van de aanbevelingen van de conferentie De toekomst is jong was om een referentiekader voor wijkgerichte netwerken voor kinderen en gezinnen te ontwikkelen. In 2017 ging een platform van pionier-netwerken uit 10 steden en gemeenten hierrond aan de slag. De pioniers werkten een referentiekader uit m.b.t. opdrachten, kernprincipes en bouwstenen. Ze ontwikkelden ook een overzicht uit van aanbevolen praktijken. Het resultaat van dit bottom up- traject wordt aangevuld en verrijkt door een brede groep van stakeholders. Via een oproep in 2018 willen we lokale besturen stimuleren en ondersteunen om met dit referentiekader aan de slag te gaan via de dynamiek van de Huizen van het Kind (HvK) in Vlaanderen. In het voorjaar van 2018 organiseren we een opvolgingsmoment voor de Conferentie De Toekomst is Jong waarmee we deze oproep kracht bij zetten. Kind en Gezin werkt in 2018 verder aan een vernieuwde visie op de Preventieve Zorg. In deze visie staat het unieke gezinstraject centraal. Binnen de eigen dienstverlening wil Kind en Gezin nog meer en beter aansluiten bij elk individueel gezin. Het opvolgingssysteem van gezinnen zal niet langer de nadruk leggen op het aantal door de medewerkers geleverde prestaties, maar aftoetsen of en in welke mate de uiteindelijk beoogde inhoudelijke doelstellingen bij elk kind en elk gezin bereikt worden (doelbereik gehoor- of oogtesten, vaccinatiegraad, gerichte verwijzingen van specifieke problematieken...). Verder passen we de regelgeving voor de consultatiebureauwerking aan door de focus van artsen op hun kernopdrachten te versterken, door het erkennings- en financieringskader voor organiserende besturen en artsen te vereenvoudigen en door de voorschriften betreffende infrastructuur, materiaal en vrijwilligers te actualiseren Over een periode van 10 jaar gaan we dankzij een unieke samenwerking met het Fonds Bernard, Gonda en Emily Vergnes, dat beheerd wordt door de Koning Boudewijnstichting (KBS), investeren in minstens 180 bijkomende kinderopvangplaatsen met een plussubsidie (trap 3). Deze plussubsidie is de bijkomende subsidie voor kinderopvang die kwetsbare gezinnen ondersteunt, waar kinderen van deze gezinnen voorrang krijgen en minstens 30% van de opgevangen populatie uitmaken. Daaraan gekoppeld is het de bedoeling 18 kind- en ouderwerkingen uit te bouwen voor lokale armoedebestrijding (KOALA). Het gaat daarbij om initiatieven die ouders en kinderen samenbrengen in een geïntegreerd aanbod van ontmoeting, themagerichte groepsactiviteiten, taalstimulering en kinderopvang. De oproep om in te tekenen op dit nieuw innovatief aanbod werd intussen gepubliceerd. De start is voorzien in 2018. 4
3.3. We werken een nieuw kinderbijslagsysteem uit met een gelijke basisuitkering voor ieder kind, aangevuld met toeslagen voor de meest kwetsbare gezinnen Voor het registratiesysteem binnen het kinderopvanglandschap trap 0 en 1, zal er in het najaar 2017 een aanbesteding worden uitgeschreven voor de softwareleveranciers van de kinderopvangsector. In het najaar van 2018 moeten de kinderopvanginitiatieven trap 0 en 1 de aanwezigheden van de kinderen registreren via dit systeem voor de toekenning van een kinderopvangtoeslag in het kader van het Groeipakket (nvdr d.i. het nieuw kinderbijslagsysteem). 3.4. We sensibiliseren en zetten de dialoog verder met alle beleidsdomeinen, zodat ook zij aandacht hebben voor de gezinsimpact van hun beleid 3.4.2. Transities zorg-onderwijs tijdens vroege kindertijd De transities van thuis naar kinderopvang of kleuterschool en de transities tussen kinderopvang en kleuterschool zijn vanuit het ontwikkelingsperspectief cruciaal voor het kind en vragen om die reden onze bijzondere aandacht. We geven in dit verband uitvoering aan het actieplan - in samenwerking met Onderwijs, Integratie en Inburgering dat de kwaliteit van de transities tussen thuis, kinderopvang en kleuteronderwijs wil verbeteren. Het plan omschrijft de mogelijke acties gericht op het versterken van de structurele, pedagogische en professionele continuïteit en van de continuïteit tussen thuis, buurt en gemeenschap met specifieke aandacht voor maatschappelijk kwetsbare groepen. Ook de inspanningen voor niet-ingeschreven kleuters krijgen hier een plaats. Hierbij speelt de participatietoeslag die we binnen het Groeipakket installeren een belangrijke rol. De professionele continuïteit versterken we door de opbouw en uitbouw van lerende netwerken. Tevens stemmen we de communicatie-instrumenten over de transitie voor professionals en voor ouders inhoudelijk af. De ouderbetrokkenheid versterken we met het oog op duurzame en kwalitatieve participatie aan het kleuteronderwijs. Tenslotte investeren we in geïntegreerde initiatieven voor ouders met jonge kinderen met het oog op onderwijs- en maatschappelijke participatie, onder meer door de medewerking aan geïntegreerde inburgeringstrajecten voor nieuwkomers en de uitbouw van de KOALA-werkingen in Vlaanderen. 5
2.4. We implementeren, voortbouwend op de integrale jeugdhulp, het actieplan jeugdhulp, zodat de minderjarige en zijn context de hulp krijgen die zij nodig hebben 2.4.3. Aandacht voor de noden van jonge kinderen We realiseren ook een zorggarantie voor jonge kinderen die uithuisgeplaatst moeten worden. Er komen, op regionale schaal, afspraken tussen de diensten voor pleegzorg, de materniteiten binnen onze ziekenhuizen, de Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG), de regioteams preventieve gezinsondersteuning van Kind en Gezin en de voorzieningen van Jongerenwelzijn om ervoor te zorgen dat deze kinderen onmiddellijk terecht kunnen in een verblijf op hun maat. Pleegzorg geniet daarbij blijvend de voorkeur. Flankerend daaraan zullen van bij het begin het perspectief en de eventuele mogelijkheid van een terugkeer naar huis de aanpak mee bepalen. In dit verband is het belangrijk dat de hele leefwereld van het betrokken kind en zijn gezin in ogenschouw wordt genomen. Dat impliceert partnerschappen met onder andere (flexibele) kinderopvanginitiatieven en de netwerken rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp. 2.5. We ontwikkelen een gericht beleid om geweld, misbruik en kindermishandeling beter aan te pakken 2.5.2. Grensoverschrijdend gedrag In het kader van het Vlaams actieplan ter bevordering en bescherming van de fysieke, psychische en seksuele integriteit van de minderjarige in de jeugdhulp, de kinderopvang, het onderwijs, de jeugd- en de sportsector zetten we verder in op zowel kwaliteitsbevordering, sensibilisering, preventie als op een adequaat reactiebeleid rond geweld op kinderen. 5.1. We realiseren het decreet gegevensdeling met het oog op een meer cliëntgerichte zorg 5.1.4. Inkantelen diensten sociale kaart Vanaf 1 januari 2018 wordt de sociale kaart een Vlaamse bevoegdheid. We zullen de huidige (provinciale) werking verder zetten maar systematischer gebruik maken van bestaande (semi-) authentieke bronnen. Zo bekijken we momenteel de mogelijkheden om www.jeugdhulpwijzer.be (de ontsluiting van de modules die zorgvoorzieningen aanbieden aan minderjarigen) te integreren in www.desocialekaart.be. Als dat lukt, zullen we vergelijkbare bijkomende initiatieven nemen zoals het inbouwen van een kinderopvangzoeker voor jonge ouders of het ter beschikking stellen van de gegevens aan personal health record-systemen, software voor artsen, enz. 6