BORSTVOEDING: PROBLEMEN BIJ HET AANHAPPEN, GEVOLGEN EN BEHANDELING Joke Muyldermans Vroedvrouw MSc, lactatiekundige IBCLC Vzw De Bakermat 2 Inleiding INHOUD Basisprincipes van het drinken aan de borst Preventie en behandeling Conclusie Vragen? 1 4 1. PROBLEEMSTELLING INLEIDING Mechanische pijn of pijn door trauma Kan zeer snel optreden, al na eerste voeding Moeilijk te onderscheiden van normale rekpijn 1. Probleemstelling Indien tepel na de voeding afgevlakt, rood, gebarsten, lichter van kleur of beschadigd is 2. Mogelijke oorzaken? 3 1
5 6 2. MOGELIJKE OORZAKEN 2. MOGELIJKE OORZAKEN GEEN verband met tepelproblemen: Huidskleur, haarkleur, prenatale voorbereiding van de tepel NIET aangewezen: Andere oorzaken: Spruw Beperken voedingsduur en/of frequentie Te kort frenulum Grootste oorzaak: incorrecte positie en aanhappen Anatomische problemen bij de moeder/baby 94% van de moeders met BV problemen (Righard, 1998) Aanleren van goede positionering = adequate preventie. 8 1. ORALE REFLEXEN Zoekreflex BASISPRINCIPES VAN HET DRINKEN AAN DE BORST 1. Orale reflexen 2. Aanhappen van de baby 3. Positionering 4. Zuigpatronen Zuigreflex Slikreflex Orale reflexen spelen een essentiële rol bij het drinken aan de borst Staan in voor adequaat zuigen Bij adequate stimulatie worden deze reflexen ook al eerder vastgesteld à huid-op-huidcontact - Kangoeroeën 7 2
9 2. AANHAPPEN VAN DE BABY 10 2. AANHAPPEN VAN DE BABY Belangrijk voor drinken aan de borst Basis tepel bevindt zich tussen de bovenste tandenboog en tong Tong wordt door de kaak naar boven gebracht en drukt areola tegen bovenste tandenboog Lippen, bovenste tandenboog en tong zorgen voor vacuüm Tong maakt golvende bewegingen: Kaak en achterste deel van de tong dalen Negatieve druk in de mond van de baby Melkkanalen worden geopend Melkt vloeit vanuit de tepel naar de pharynx. Volgende punten wijzen erop dat de baby goed is aangelegd: Baby neemt tepel, tepelhof en borstweefsel in de mond Topje van de tong reikt tot over de onderste tandenboog Baby houdt de borst stevig vast en deze beweegt niet in en uit het mondje Tepel reikt tot aan de overgang van het zachte en harde gehemelte Tong is trechtervormig en omvat de borst 2. AANHAPPEN VAN DE 11 12 3. POSITIONERING BABY Volgende punten wijzen erop dat de baby correct is aangelegd: Het mondje is wijd opengesperd en de lippen zijn naar buiten gekruld De onderlip ligt verder van de basis van de tepel dan de bovenlip (asymmetrie) De kin ligt dicht tegen de borst aan Het neusje raakt de borst maar is vrij om te ademen Hoofdje en lichaam liggen op één lijn Eerste vereiste om goed aan te leggen is goed positioneren: Moeder moet gesteund en comfortabel zitten Baby dicht tegen de moeder aan Baby kan hoofdje en nek vrij bewegen Nooit baby vasthouden ter hoogte van achterhoofd: Gaat in tegen natuurlijke reflexen Is beangstigend voor de baby Kan tot borstweigering leiden 3
13 14 3. POSITIONERING 3. POSITIONERING Doel = faciliteren van de aangeboren orale reflexen Zintuiglijke input, kalmeert en activeert zoekreflex Zittend voeden of madonna-houding Doorgeschoven in zittende houding voeden Moedermelk op tepel(hof) aanbrengen (geur) Baby dicht tegen zich houden (huid-op-huid, geur) Stabiele positie Stabiele basis: rug steunen (handpalmen tussen schouders) Hoofdje en nek op één lijn, gesteund door pols/voorarm van de moeder Zittend voeden met baby onder de arm (baker- of rugbyhouding) Liggend op de zij voeden Voeden met baby in verticale positie Liggend op de rug voeden 15 4. ZUIGPATRONEN Stimulatie-zuigpatroon: Bij begin van de voeding, voor de toeschietreflex Korte, snelle zuigbewegingen Nutritief zuigen: Wanneer melk aanwezig is Ongeveer een keer per seconde zuigen PREVENTIE EN BEHANDELING 1. Preventie Tijdens toeschietreflex ononderbroken zuigen, later met pauzes 2. Behandeling 16 4
17 1. PREVENTIE 18 1. PREVENTIE Voeden op vraag à Hongersignalen! 1. sabbelen en niet-nutritief zuigen 2. subtiele lichaamsbewegingen, onrust 3. handjes naar mond brengen en eventueel zuigen 4. zoeken, zuigen op wat in de buurt van mondje komt 5. oudere baby: naar de borst draaien 6. huilen Aanleren van goede positionering = adequate preventie. Gebruik huid-op-huidcontact à > Faciliteren van de orale reflexen! Beperken voedingsduur en/of frequentie is niet aangewezen Is geen oorzaak voor tepelproblemen Baby krijgt hierdoor mogelijk te weinig melk en productie daalt Baby van de borst halen voor hij zelf loslaat -> bruusk verbreken van vacuüm, kan tepel beschadigen 19 20 Oorzaak opsporen en gericht aanpakken à OBSERVEREN! Niet correct aanleggen Anatomische kenmerken van baby/moeder die adequaat zuigen belemmeren Niet correct gebruiken van hulpmiddelen OBSERVEER Gedrag baby voor en tijdens de voeding Zuigpatroon Aanhappen en positionering Tepel voor en na de voeding 5
21 22 Door niet correct aanleggen: Zorgverlener dient voeding te observeren en aanleggen te corrigeren Plaats of wijze waarop tepel of borst beschadigd is, kan aanwijzingen geven over de oorzaak Oorzaak van borstvoedingsprobleem diagnosticeren Aanhappen en positie à moeder correct aanleren Orale reflexen à stimuleren! Gebruik huid-op-huid contact Mogelijk belemmering van de melktransfer controleren of de baby voldoende melk krijgt ORGANISEER FOLLOW-UP ZORG 24 CONCLUSIE CONCLUSIE Borstvoeding is een normaal fysiologisch proces voor moeder en kind Borstvoedingsproblemen kunnen vaak voorkomen worden door Moeders uitleg te geven over deze natuurlijke processen Faciliteren van de orale reflexen Gebruik huid-op-huidcontact Observeren van aanleggen en positionering Corrigeren waar nodig 23 6
25 CONCLUSIE Goed aanhappen is absoluut afhankelijk van een correcte positionering Een goed aangelegde baby en een mama die de hongersignalen van haar baby begrijpt, is de sleutel tot succes KENNIS VAN AANHAPPEN, POSITIONERING, NEONATALE REFLEXEN ZIJN ESSENTIEEL VOOR DE BEOORDELING EN CORRIGEREN VAN EEN VOEDING. ALLE PROFESSIONELEN DIE MOEDER EN KIND BEGELEIDEN MOETEN DEZE KENNIS BEZITTEN, COMPETENT ZIJN IN DEZE VAARDIGHEDEN EN MOEDERS BEGELEIDEN EN ONDERSTEUNEN VOOR EN TIJDENS HUN BORSTVOEDING! VRAGEN? 26 27 REFERENTIES Righard L. (1998). Are breastfeeding problems related to incorrect breastfeeding technique and the use of pacifiers and bottles? Birth; 25(1), p 40-44 Wilson-Clay B. & Hoover K. (2005). The Breastfeeding Atlas, Third Edition 7