1. Wat is geloven? Ze spreken elkaar regelmatig op het schoolplein. Twee vrouwen, de een christen, de ander niet. Ze delen wat er gebeurt in hun leven, op hun werk, met de kinderen en drinken af en toe een kop koffie. Interessant vindt ze het wel dat geloof, maar voor haarzelf? Ze is gelukkig met haar leven en zou eigenlijk niet weten wat ze mist. Totdat haar moeder overlijdt. Tijdens een kop koffie spreken ze met elkaar over de begrafenis. Het was best leeg. De begrafenis was ook snel afgelopen. Ineens beseft ze dat het toch wel anders is als je gelooft. De begrafenis zelf verloopt anders, maar dat niet alleen. Het leven zelf gaat ook verder, na de dood. Stof genoeg voor een uitgebreid gesprek. Inhoudelijk Geloven, een woord met verschillende betekenissen We gebruiken in ons taalgebruik regelmatig het woord geloven, maar dan op verschillende manieren. Op de vraag Waren je collega s tevreden over je presentatie van vandaag? komt het antwoord Ik geloof het wel, toch wel aarzelend over. Je denkt het wel, maar zeker weten doe je het niet. Geloven heeft dan een zwakkere betekenis dan weten. Tegelijkertijd gebruiken wij het woord geloven om het vertrouwen in iemand aan te geven. Stel je voor: je zoon heeft een tentamen gemaakt, maar krijgt er helaas geen voldoende voor. Hij zegt dat hij echt zijn best heeft gedaan. Jij antwoordt: Ik geloof je! Dan spreekt daar vertrouwen uit. Je gelooft hem. Je hebt het vertrouwen dat hij de waarheid spreekt. 3
Geloven in God is Hem vertrouwen en kennen Als we het hebben over geloven in God, dan heeft dat niet de betekenis van een aarzelend antwoord. Geloven is vertrouwen. We vertrouwen op de trouw en goedheid van God. God is een betrouwbare God en zo laat Hij zich ook kennen. Dit vertrouwen in God groeit door de kennis die we van Hem hebben. Als we iemand niet kennen, zullen we diegene veel minder snel vertrouwen dan onze eigen buurman, die al jaren naast ons woont. Als we iemand beter leren kennen, zullen we diegene dus ook meer vertrouwen. Het vertrouwen dat we in God hebben, is niet een aarzelende overtuiging. Nee, het is een weten dat God goed is en betrouwbaar. We weten dat Hij een plan met ons leven heeft. We weten dat Hij ons een belofte heeft gegeven. Omdat we al deze dingen van Hem weten, willen we Hem ook vertrouwen. Vertrouwen en kennis vullen elkaar aan. Geloven bestaat uit deze twee kernwoorden. Je kent God, weet wie Hij is en wat Hij met jou en met deze wereld wil. Je vertrouwt op het levengevende offer van Jezus, je vertrouwt God omdat Hij betrouwbaar en liefdevol is. 4 1. Wat is geloven?
Geloven is leven in gemeenschap Geloven is leven in gemeenschap met Christus. Het gaat om een relatie, een wederzijdse relatie. Geloof is niet slechts een overtuiging, maar een antwoord op het spreken van God. God doet een belofte en wij als mensen mogen daarop antwoorden. Het initiatief ligt bij God. Hij zocht ons op en Hij heeft ons als zondige mens geaccepteerd. Het gaat binnen het geloof om een gemeenschap, om het betrokken zijn op elkaar. Die gemeenschap is tot stand gekomen door God. Deze relatie is ondenkbaar zonder Jezus Christus. Hij is onze Redder, door Zijn dood en opstanding kunnen we leven in de relatie met God. Jezus heeft de verbroken relatie met God hersteld. Het geloof in God is daarom ook niet louter verstandelijk. Het heeft alles te maken met ons hele wezen. De relatie die wij met God hebben, wordt zichtbaar in de keuzes die we maken, in de doelen die we ons voornemen, in de hele dynamiek van ons leven. Tot geloof komen Misschien ken je ze wel die mooie verhalen van mensen die een radicale ommekeer in hun leven kennen. Ze hadden een leven zonder God, maar er is een zaadje gelegd en dit is tot volle bloei gekomen. Ze hebben zich omgekeerd naar een leven mét God. Maar hoe kom je eigenlijk tot geloof? In Efeze lezen we dat het een genadegeschenk is van God. De Geest is aan het werk in het hart van de mens, waardoor we het evangelie van Jezus op de juiste manier kunnen verstaan. Dat gebeurt altijd op verschillende manieren. Je kunt van kinds af aan de verhalen van het evangelie gehoord hebben, je kunt een christelijke opvoeding hebben gehad, je kunt in aanraking gekomen zijn met christenen in je omgeving en van hen gehoord hebben van het evangelie. Hierdoor kun je gekomen zijn tot een bewuste keuze voor de Here God. God gaat met iedereen een andere weg. Hij roept mensen op hun eigen tijd en manier om een keuze voor Hem te maken. Geloof en gevoel Omdat het geloven niet alleen verstandelijk is, maar met ons hele mens-zijn te maken heeft, is het logisch dat geloven ook te maken 5
heeft met onze emoties en stemmingen. Op sommige momenten lijkt het makkelijk om te geloven, leef je dicht bij God en ervaar je veel van Hem in je leven. Misschien was de periode na het doen van openbare geloofsbelijdenis wel zo n topervaring. Maar wanneer je minder van God merkt, zul je je misschien afvragen of je geloof er nog wel is. De relatie die jij met God hebt, is echter altijd merkbaar in je leven! Tegelijk kunnen we het geloof niet opsluiten in onze menselijke ervaringen. Geloven is antwoorden op de vraag van God. En je geloof is niet ineens weg wanneer je even minder van God ervaart. Juist als je niets denkt te ervaren van God, moet je meer in de Bijbel gaan lezen. God laat zich kennen in de Bijbel. Daarin is Hij een goede en barmhartige Vader. Deze kennis gaat onze ervaring te boven. Het is goed om juist op momenten dat je twijfels hebt, je kennis te verdiepen, te lezen in de Bijbel wie God wil zijn in het leven van mensen. In de Bijbel lees je verschillende verhalen van mensen die een groot geloof hadden, zoals het verhaal van de Kananese vrouw van wie Jezus zegt: U hebt een groot geloof! (Mat. 15:21-28). Maar er zijn ook genoeg voorbeelden van mensen die het moeilijk hadden en twijfelden, zoals Petrus, die zijn vertrouwen in Jezus kwijtraakte en in het water zakte (Mat. 14:22-33). Van zulke verhalen kun je veel leren, want je geloof hangt niet af van jezelf of van jouw trouw aan God, maar van Gods trouw aan jou. Geloven maakt verschil Geloven is niet iets abstracts, maar heeft alles te maken met jouw manier van leven. Als je een relatie met iemand hebt, merken anderen dat. Het zou toch schokkend zijn wanneer je een relatie hebt en niemand heeft dat in de gaten door de manier waarop jij omgaat met andere vrouwen/mannen. Zo is het ook met God. Omdat we in een relatie leven met Hem, maken we andere keuzes. Keuzes waarvan we geloven dat ze bij de weg van God horen, keuzes die horen bij het Koninkrijk van God. Keuzes waarmee we ons onderscheiden van anderen. 6 1. Wat is geloven?
Een relatie moet je ook onderhouden. Hoe langer je met iemand omgaat, hoe beter je die ander leert kennen. Maar daarvoor moet je wel de tijd nemen. De Bijbel staat vol met inzichten over God, over Zijn heilsplan met deze wereld en over Zijn Zoon Jezus Christus. In de relatie met God mag je het gesprek met Hem aangaan. Je kunt al je vragen, zorgen, twijfels en blijdschap bij God neerleggen in een gebed. En God kan ook tot jou spreken door Zijn Woord en Geest, als je in de kerk of als je stille tijd houdt. Verschillende geloven Hoe zit dat dan met de vele religies die wij kennen? Ook moslims en boeddhisten noemen zich gelovigen. Dan hebben we het nog niet over het ietsisme, dat zegt in iets te geloven. Wat is eigenlijk het verschil? De Bijbel laat zien dat ieder mens een besef van God heeft. Toch vullen mensen dat op een eigen manier in. Een atheïst die zegt in niets te geloven, gelooft uiteindelijk wel in zijn eigen opvatting, neemt die opvatting voor waar aan. Toch is een religieus besef iets heel anders dan het geloof als een relatie met Jezus. Het grote verschil tussen de islam en het boeddhisme aan de ene kant, en het christelijk geloof aan de andere kant, is dat het in het christelijk geloof niet van onze eigen inzet afhangt. God zelf is naar deze wereld gekomen, en daardoor is er voor ons mensen een nieuw perspectief. Het eigene, unieke en het kloppende hart van het christenzijn is het geloof dat je gered bent en nieuw leven hebt door Jezus Christus. Geloven meer dan een persoonlijke daad Ten slotte is het goed om te beseffen dat geloven ook iets is wat boven ons persoonlijk leven uitstijgt. God heeft de wereld geschapen en Hij heeft een plan met Zijn schepping. Wij zijn ons daarvan niet altijd bewust en het is ook niet altijd zichtbaar, soms lijkt slechts het tegendeel waar. Gods plan met deze wereld is het doel van ons leven. Uiteindelijk zullen er een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zijn. Dat is de belofte waarop wij als christenen in de wereld staan en waarvan we mogen getuigen. 7
Geloof is leven in gemeenschap met Christus. Dit is een persoonlijke relatie tussen jou en God. Tegelijk kunnen we deze relatie niet los denken van de gemeenschap van alle gelovigen. Door die gemeenschap kun je je gesteund voelen of gedragen weten, juist als je het zelf lastig vindt om te geloven. Samenvatting Er zijn heel wat boeken geschreven om uitdrukking te geven aan het christelijk geloof. Er zijn verschillende accenten te leggen, maar de kern draait om een aantal belangrijke punten: je gelooft in God als Schepper van de wereld en Schepper van ons mensen. Hij is jouw Vader. je gelooft in Jezus Christus, Gods Zoon die jouw Redder is en jouw relatie met God herstelt. je gelooft in de Heilige Geest die je leven vernieuwt en waardoor je ook andere keuzes maakt, gericht op Zijn Koninkrijk. je gelooft dat God een plan heeft met Zijn schepping en dat we uit mogen zien naar de voltooiing van Zijn Rijk. Bijbelstudie Handelingen 8:26-40 In het gedeelte lezen we over een bijzondere ontmoeting tussen Filippus en een Ethiopiër. Zomaar midden op een verlaten weg tussen Jeruzalem en Gaza. Het was een heel onlogische ontmoeting, want Filippus was het evangelie aan het verkondigen in Samaria, waar grote dingen gebeurden (Hand. 8:4-8). Toch neemt God het initiatief en laat Hij Filippus naar deze bijzondere plek reizen, waar hij een bijzondere ontmoeting heeft. 8 1. Wat is geloven?
Leesvragen 1. Wat was de motivatie van de Ethiopiër om naar Jeruzalem te gaan? 2. Bespreek met elkaar op welke manier God iedere keer het initiatief neemt in het handelen van Filippus. 3. Wat is de kern van het antwoord dat Filippus de Ethiopiër geeft? Gespreksvragen 4. De Ethiopiër was echt op zoek naar God. In hoeverre hebben jullie ervaring met zo n zoektocht in het geloof, met een zoektocht naar God? 5. Bespreek met elkaar in hoeverre jullie het krachtige getuigenis van de Ethiopiër herkennen. 6. Filippus is een belangrijke getuige van het evangelie. Bespreek met elkaar op welke momenten en op welke manieren jullie getuigen kunnen zijn van het evangelie van Jezus. Verwerking 1. Jouw eigen geloofsbelijdenis Schrijf je eigen geloofsbelijdenis. Wat zijn voor jou belangrijke en onopgeefbare elementen. Breng dit zodanig onder woorden dat ook een buitenstaander het kan begrijpen, zo oefen je jezelf om geijkte uitdrukkingen/woorden in eigen woorden weer te geven en ook voor jezelf helder te krijgen wat je precies gelooft. Lees deze geloofsbelijdenis vervolgens voor in je kleine groep en bespreek met elkaar wat jullie waardevol vinden in de verschillende belijdenissen en welke verschillen en/of overeenkomsten er zijn. 2. Geïnspireerd door Bonhoeffer Bespreek met elkaar het volgende citaat van Dietrich Bonhoeffer. Geloof ontvangen we van God altijd slechts zoveel als we voor de dag van vandaag nodig hebben. Het geloof is het dagelijks brood, dat God ons geeft. 9
3. Geloven maakt verschil?! Lees met elkaar de illustratieve tekst in het kader aan het begin van dit hoofdstuk. Deel met elkaar in hoeverre jullie verschil zien tussen jouw leven en dat van je ongelovige buurman/vriendin/collega. Bespreek met elkaar op welke manier je iets van jouw geloof op een laagdrempelige en open manier zou kunnen delen met die ander. Verdieping * Apostolische Geloofsbelijdenis Ik geloof in God de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde en in Jezus Christus, zijn enige Zoon, onze Heer, die ontvangen is van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria, die geleden heeft, onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven, die is neergedaald in de hel, op de derde dag opgestaan van de doden, opgevaren naar de hemel, en zit aan de rechterhand van God, de almachtige Vader, vanwaar Hij zal komen om te oordelen de levenden en de doden. Ik geloof in de Heilige Geest, Ik geloof een heilige, algemene christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen, de vergeving van zonden, de wederopstanding van het vlees, en het eeuwige leven. 10 1. Wat is geloven?
De Apostolische Geloofsbelijdenis is ontstaan in de tweede eeuw. Het was in die tijd de belijdenis die verbonden was met de doop. Als voorbereiding op de doop werden deze twaalf artikelen besproken tijdens de catechese. Voorafgaand aan de doop werd deze belijdenis ook afgelegd door de dopeling. Tegenwoordig wordt de Apostolische Geloofsbelijdenis regelmatig in de eredienst uitgesproken. Het zijn de kernpunten van het geloof. De herhaling zorgt ervoor dat de gelovigen zich deze belijdenis eigen maken. * Dietrich Bonhoeffer Dietrich Bonhoeffer is een bekend Duits theoloog en predikant. Hij werd op 9 april 1945 gefusilleerd vanwege zijn medeplichtigheid in het burgerlijke en militaire verzet tegen Hitler. Hij is bekend geworden door zijn boeken Navolging en Leven met elkander, maar zeker vanwege het boek Verzet en overgave. In dit boek zijn verschillende brieven gebundeld die hij vanuit de gevangenis aan zijn vriend Eberhard Bethge schreef. De teksten van Dietrich Bonhoeffer brengen het geloof in God op een mooie manier onder woorden. Teksten die inspirerend zijn voor een christen van vandaag de dag. IK GELOOF Er zijn momenten, waarin alles ons raadselachtig voorkomt en ons beangstigt, dat ieder mensenwoord het geheim van God lijkt te vernietigen, dat wij slechts met schroom over de laatste dingen spreken. Alles, wat wij over ons geloof te zeggen hebben, lijkt dan zo mat en leeg in vergelijking met de werkelijkheid die wij beleven en waarachter wij een onuitsprekelijk geheim vermoeden. Uit: D. Bonhoeffer, Geborgen en getroost, Baarn 2003, p. 49 11
Leesrooster Genesis 15: 1-6 Psalm 43 Handelingen 16: 23-34 1 Korinte 15: 1-11 Filippenzen 1:27-2:11 Hebreeën 10: 19-25 Hebreeën 11:1-12 Heer, ons geloof en onze hoop is zo zwak. Wij durven niet te leven uit Uw belofte. Wij twijfelen aan Uw macht. Heer, vergeef de twijfelaar en de hopeloze en toon ons Uw belofte opnieuw. Uit: D. Bonhoeffer, Geborgen en getroost, Baarn 2003, p. 49 Zij die U zoeken, vinden U door het geloof. Geef mij dan geloof. (Augustinus) Christus is niet in de wereld gekomen opdat wij Hem zouden begrijpen, maar opdat we ons aan Hem zouden vastklampen. (Bonhoeffer) L E E S T I P S Belt, H. van den, Bloeien, snoeien en groeien. Steeds dichter bij God leven, Heerenveen 2011. End, G. van den, Groeien in geloof, Kampen 2002. FO McGrath, A., De onbekende God. Zoeken naar zin, Kampen 2000. Wijnen, H. van en H. van Wijngaarden, Gereformeerd? Ik?, Zoetermeer 2009. 12 1. Wat is geloven?