Factsheet: NLGW0011 Zout Rijn-West Deze factsheet bevat relevante informatie over het waterlichaam met uitzondering van landelijke maatregelen. Iedere overheid is verantwoordelijk voor het deel van de inhoud, dat conform de omschrijving in het Waterbesluit en in het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water tot haar bevoegdheden behoort. 1. Basisgegevens Dit onderdeel beschrijft de kenmerken van het waterlichaam en geeft informatie over de beschermde gebieden, die een relatie met het waterlichaam hebben. Naam: Zout Rijn-West Code: NLGW0011 Deelstroomgebied: Rijn West Waterbeheerder: Provincies: Provincie Noord-Holland, Provincie Zuid-Holland, Provincie Utrecht Provincie Noord-Holland, Provincie Utrecht, Provincie Zuid-Holland pagina 1 van 14
Karakterschets De totale oppervlakte van het GWL Zout Rijn-West bedraagt 2986 km2 met een gemiddelde dikte van 180 meter. Het GWL heeft 3 watervoerende pakketten en een volume van 728 km3. Het GWL bevindt zich voor het grootste deel in het Westelijke deel van het Rijn-West stroomgebied tussen het GWL Duin Rijn-West en het GWL deklaag Rijn-West. In dit grondwaterlichaam, het brak/zoute GWL van laag Nederland treedt overwegend kwel op in diepe polders en in drainerende waterlopen langs de stuwwallen. De ondergrond wordt voornamelijk gevormd door de fluviatiele (sedimentaire rivier afzetting) Pleistocene afzettingen van de Rijn en Oostelijke en Noordelijke riviercomponenten, glaciale afzettingen van de Peelo en Drente Formaties en mariene Eem lagen. Boven deze afzettingen liggen voornamelijk de Formaties van Naaldwijk (marien) en Nieuwkoop(veen) van Holocene ouderdom die de deklaag vormen. Regionale zoete grondwaterstromingen dringen vanaf de Utrechtse Heuvelrug in westelijke richting en vanuit de kustduinen in oostelijke richting het verzilte gebied binnen. Deze zoete grondwaterstromingen eindigen in de diepe polders. Daarnaast zijn regionale stroomsystemen in gang gezet zijn door de ontwikkeling van de polders, waarbij verzoeting vanuit relatief hooggelegen gebieden en meren optreedt, en verzilting door diepere stromingen die onder diepe droogmakerijen brakke kwel leveren. In het zuidwestelijk deel van het grondwaterlichaam bevindt zich een grote industriële onttrekking van verzilt grondwater, dat op de Noordzee wordt geloosd. Deze bepaalt in hoge mate het grondwaterniveau in dit gebied en heeft de laatste 100 jaar geleid tot verlaging van het maaiveld in de directe - stedelijke - omgeving. Hoewel dit grondwater niet langer wordt benut zal deze grotendeels in stand dienen te blijven om grondwateroverlast in de toekomst te voorkomen. Het GWL bevat aquatische of terrestrische ecosystemen die afhankelijk zijn van het grondwater. Voor een meer uitgebreide beschrijving van het grondwaterlichaam met aanvullende gegevens over de belasting, de monitoring en de toestand wordt verwezen naar het Ambtelijk technisch achtergronddocument Rijn-West RHDHV (groeidocument BC7928 2014). pagina 2 van 14
Conceptueel Model pagina 3 van 14
Factsheet KRW v3.18 Versie: factsheets behorende bij de plannen 2016-2021 pagina 4 van 14
Factsheet KRW v3.18 Versie: factsheets behorende bij de plannen 2016-2021 pagina 5 van 14
Beschermde gebieden - Vogelrichtlijngebied Abtskolk & De Putten (NL_VOG_162), Biesbosch (NL_VOG_112), De Wilck (NL_VOG_102), Duinen en Lage Land Texel (NL_VOG_2), Eemmeer & Gooimeer Zuidoever (NL_VOG_77), Eilandspolder (NL_VOG_89), IJsselmeer (NL_VOG_72), Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske (NL_VOG_92), Markermeer & IJmeer (NL_VOG_73), Naardermeer (NL_VOG_94), Oostelijke Vechtplassen (NL_VOG_95), Oudeland van Strijen (NL_VOG_110), Polder Zeevang (NL_VOG_93), Waddenzee (NL_VOG_1) - Botshol (NL_HAB_83), Coepelduynen (NL_HAB_96), Duinen Den Helder-Callantsoog (NL_HAB_84), Haringvliet (NL_HAB_109), Hollands Diep (NL_HAB_111), Meijendel & Berkheide (NL_HAB_97), Oude Maas (NL_HAB_108), Polder Westzaan (NL_HAB_91), Schoorlse Duinen (NL_HAB_86), Solleveld & Kapittelduinen (NL_HAB_99), Voordelta (NL_HAB_113), Voornes Duin (NL_HAB_100), Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder (NL_HAB_90), Zwanenwater & Pettemerduinen (NL_HAB_85) 2. Belastingen en effecten van menselijke activiteiten Voor de analyse van een waterlichaam wordt gebruik gemaakt van de DPSIR methode: Drivers - Pressures - State - Impact - Responses. Bepaalde functies (D) zorgen voor een belasting (P) die invloed heeft op de toestand (S) en het functioneren van het waterlichaam (I), die vragen om een respons (R) via maatregelen en/of toepassing van een uitzondering. Dit blok beschrijft de significante belastingen (P) door gebruiksfuncties (D) op het waterlichaam en geeft informatie over de effecten (I) ervan. Bij de volgende onderdelen komen S, I en R aan bod. Puntbronnen Type bron Toelichting Beoordeling Overige puntbronnen Door de bevoegde overheden zijn op 1 juli 2013 in totaal 199 spoedlocaties vanwege verspreidingsrisico gemeld (Midterm Review 2013 Bodemconvenant). Zuid-Holland : 121 zelfstandige spoedlocaties, Noord-Holland : 76, Utrecht : 2 Belangrijk Toelichting De belangrijkste belasting zijn lokaal voorkomende puntbronnen met een verspreidingsrisico. Daarnaast komen er puntbronnen voor in de omgeving van kwetsbare objecten (opgenomen in de Signaleringslijst) waarvan onduidelijk in hoeverre ze risico opleveren voor het grondwater. Puntbronnen kunnen leiden tot lokale verspreiding van verontreinigingen in het grondwater. Daarmee bestaat de kans dat ze van invloed zijn op de chemische toestand van het grondwater en in het bijzonder in relatie tot lokaal voorkomende kwetsbare objecten als oppervlaktewaterlichamen, grondwaterwinningen, zwemplassen en natura2000 gebieden (regionale testen). Daarnaast wordt het watersysteem beïnvloed door ingrepen in de waterhuishouding, waardoor de grondwaterstand lokaal verlaagd is (knelpunt bij N2000-gebieden) en/of de afvoer van waterlopen is gewijzigd. pagina 6 van 14
2 2 2 2 2 2 3 4 2 2 3 4 Niet bepaald Niet bepaald 3. Toestand Dit onderdeel beschrijft doelen en toestand (S) van het waterlichaam. Daarbij wordt gemotiveerd indien wordt afgeweken van nationaal vastgestelde doelen en indien de toestand achteruit gaat. Duidelijk wordt voor welke biologische groepen en stoffen het waterlichaam niet voldoet (I). De prognose 2027 is een eerste ambtelijke inschatting. Deze prognose is geen onderdeel geweest van de ontwerp-plannen en daarom nu niet overal bestuurlijk vastgesteld. Testen voor het gehele waterlichaam Toestand 2009 Toestand 2014 Prognose 2021 Prognose 2027 Waterbalans (grondwatervoorraad + trends stijghoogten) Intrusies (kwantiteit + kwaliteit) Chemische toestand Regionale testen Toestand 2009 Toestand 2014 Prognose 2021 Prognose 2027 Grondwaterafhankelijke oppervlaktewaterlichamen (kwantiteit + kwaliteit) Grondwaterafhankelijke terrestrische ecosystemen (kwantiteit + kwaliteit) Drinkwater Legenda: groen = goed rood = ontoereikend leeg = geen gegevens : deze toestandsbeoordeling betreft een expertoordeel of is een oordeel samengesteld uit één of meer beheerdersoordelen. In de kolom "Toestand 2014" staat de meest recent bekende toestand. A: Er is sprake van achteruitgang van de toestand ten opzichte van 2009 Motivering kwaliteit Generiek: Aquokit Oppervlaktewater: - Zoetermeerse plas: De plas (en aanhangend stedelijk watersysteem) staat op polderpeil en trekt kwel aan. Grondwater ter plekke is voedselrijk en brak. Grondwater is belangrijkste bron van eutrofiëring. Terrestrisch: - Botshol: Oorzaak vooral wegzijging door laag polderpeil i.c.m. onvoldoende waterkwaliteit. Uitvoering van maatregelen wacht op besluitvorming. Effect van maatregelen heeft tijd nodig. De regionale beoordeling van de interactie met oppervlaktewater is in 2009 niet uitgevoerd, maar de toestand is toen op basis van expert judgement als goed ingeschat. In 2013 is er wel een gedegen beoordeling uitgevoerd. Op basis van voortschrijdend inzicht is een aantal situaties nu als niet toereikend beoordeeld. Dit is echter geen reden om aan te nemen dat er daadwerkelijk sprake is van een achteruitgang van de kwalitatieve of kwantitatieve bijdrage van het grondwater aan het oppervlaktewater. Drinkwater: Er zijn geen drinkwaterwinningen in dit grondwaterlichaam pagina 7 van 14
2 Motivering kwantiteit Generiek: gebaseerd op LWG presentatie waterbalans Deltares. en rapport: "KWR 2013.099; November 2013; Tijdreeksanalyse grondwaterstanden en stijghoogten KRW in West en Midden Nederland". Terrestrisch: - Botshol: Oorzaak vooral wegzijging door laag polderpeil i.c.m. onvoldoende waterkwaliteit. Uitvoering van maatregelen wacht op besluitvorming. Effect van maatregelen heeft tijd nodig. Beoordeling toestand waterlichaam Toestand 2009 Toestand 2014 Totaaloordeel (op basis van de 3 testen voor het hele waterlichaam) Legenda: groen = goed rood = ontoereikend leeg = geen gegevens : deze toestandsbeoordeling betreft een expertoordeel of is een oordeel samengesteld uit één of meer beheerdersoordelen. In de kolom "Toestand 2014" staat de meest recent bekende toestand. Beoordeling trends grondwaterkwaliteit Is er sprake van een significant stijgende trend van concentraties van verontreinigende stoffen? dit is niet van invloed op het eindoordeel Motivering chemische trendanalyse gebaseerd op rapport "Aanvullende trendbepaling Grondwaterkwaliteit 1990-2012 In de provincies Flevoland, Gelderland, Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland" nr.bc7150. nee pagina 8 van 14
4. Maatregelen Als de toestand niet aan de doelen voldoet kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn (R). Er zijn landelijke en gebiedsgerichte maatregelen. De landelijke maatregelen staan in het maatregelprogramma bij het stroomgebiedbeheerplan. Gebiedsgerichte maatregelen staan hieronder in tabellen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen: 1. maatregelen in SGBP 2009 voor de periode t/m 2015 2. overige maatregelen uitgevoerd in de periode t/m 2015 3. maatregelen gepland voor de periode 2016-2021 4. maatregelen gepland voor de periode 2022-2027 Verder is aangegeven wanneer een maatregel is gericht op de opgave op grond van een beschermd gebied. Maatregelen in SGBP 2009 voor de periode t/m 2015 anti-verdrogingsmaatregelen N2000 Botshol: natuurlijker peilbeheer aanpassen streefpeil Provincie Utrecht Voortgang: stuks Motivering: Uitgevoerd: 1 Kosten Maatregelen 1e SGBP samen 1 stuks anti-verdrogingsmaatregelen N2000 Botshol: Onderzoek naar het aansluiten van polder Nellestein uitvoeren onderzoek Provincie Utrecht 1 stuks Voortgang: stuks Motivering: Gefaseerd: 1 PAS-besluit is genomen. Er wordt gestart met opstellen beheerplan N2000. Dat zal in 2016 worden vastgesteld. Daarna begint de uitvoering, Als gevolg van PAS: er komt geen onderzoek, maar versnelling van aanpak van het probleem. Nellestein wordt niet meer aangekocht en ingericht. anti-verdrogingsmaatregelen N2000 Botshol: Uitgraven petgaten Provincie Utrecht Voortgang: stuks Motivering: Uitgevoerd: 1 1 stuks Monitoring grondwaterverontreiniging Rotterdams havengebied uitvoeren onderzoek Rotterdam Voortgang: stuks Motivering: Uitgevoerd: 1 1 stuks De monitoring wordt jaarlijks en vanaf 2011 uitgevoerd in het Wbb-bevoegd gezaggebied Rotterdam. De kosten van beheer en onderhoud van de monitoring zijn 400.000 per jaar. Monitoring heeft betrekking op de pilot Botlek. N2000 De Wilck: instellen flexibel peil en optimalisatie peilbeheer Provincie Zuid-Holland 1 stuks pagina 9 van 14
Voortgang: stuks Motivering: Vervangen: 1 N2000-Plan is in ontwerp vastgesteld. N.a.v. de evaluatie is zijn de voorgestelde maatregelen in de 1e planperiode ingetrokken en vervangen door de maatregel flexibel peilbeheer. Projectleider LNV N2000-Plan is in ontwerp vastgesteld. N.a.v. de evaluatie is zijn de voorgestelde maatregelen in de 1e planperiode ingetrokken en vervangen door de maatregel flexibel peilbeheer. N2000 Naardermeer: Flexibel peilbeheer aanpassen streefpeil Voortgang: stuks Motivering: Uitgevoerd: 1 1 stuks Toestaan van peilfluctuatie zodat gebeidseigen water langer wordt vastgehouden. N2000 Naardermeer: Vernatting na grondverwerving Provincie Noord-Holland Voortgang: stuks Motivering: Gefaseerd: 1 Deels afgerond, resterend deel naar volgende planperiode. Aanleg van een hydrologische bufferzone rond het Naardermeer. N2000 Wormer en Jisperveld: Waterconservering en flexibel peilbeheer verdiepen watergang/-systeem (overdimensioneren) Voortgang: ha Motivering: Uitgevoerd: 1 1 stuks 1 ha Verbeteren waterkwaliteit en vergroten van bergingscapaciteit door baggeren van waterlopen. Periodieke inundatie voor weidevogels. Overige maatregelen uitgevoerd in de periode t/m 2015 Er zijn geen overige maatregelen uitgevoerd in de periode t/m 2015 pagina 10 van 14
Maatregelen gepland voor de periode 2016-2021 Aanpak Spoedlocaties bodemverontreining (verspreidingsrisico) saneren verontreinigde landbodem en/of grondwater Provincie Utrecht 2 stuks Saneren c.q. beheersen van alle ernstig verontreinigde bodemlocaties met verspreidingsrisico (Midterm Review 2013) cf landelijke afspraken aanpak (potentiële) spoedlocaties Wbb ten behoeve van kwaliteitsverbetering en/of de bescherming van de grondwaterkwaliteit bij de winningen Bufferzone Naardermeer Amstel Gooi en Vecht Rond het Naardermeer wordt een bufferzone aangelegd met een hoger waterpeil. Door deze bufferzone wordt er minder water uit het Naardermeer weg gezogen en hoeft er minder gebiedsvreemd water te worden ingelaten. Gebiedsgericht Grondwaterbeheer Rotterdamse Haven saneren verontreinigde landbodem en/of grondwater Rotterdam In het SGBP Rijndelta 2009-2015 is aangegeven dat onderzocht zou worden op welke wijze gebiedsgericht grondwaterbeheer in de Rotterdamse Haven gestalte kon krijgen. In 2011 heeft Rotterdam besloten de eerste fase tot een gebiedsgerichte aanpak te starten. Gestart is met een pilot in het Botlekgebied om beheer en sanering van de verontreinigingen vorm te geven en te komen tot een gemeenschappelijke aanpak. Op basis van een in 2014 opgesteld begrenzingen- en grenswaardenplan wordt de gebiedsgerichte aanpak verder ingevuld. Dit moet in 2016 leiden tot een Plan van Aanpak. Op basis en afhankelijk van de ervaringen zal vanaf 2017 het gebiedsgericht beheer worden opgeschaald naar andere deelgebieden in havengebied. In 2018 zal, afhankelijk van de situatie, een Plan van Aanpak zijn opgesteld voor die gebieden in de periode 2018 t/m 2021. Uiterlijk 2021 zal er één beheerplan zijn voor de gebieden waarvoor een beheerplan is ontwikkeld. Het doel van de gebiedsgerichte aanpak is het realiseren van een kosteneffectief, gecontroleerd beheer van de grondwaterverontreiniging binnen vastgestelde gebiedsgrenzen. Gecontroleerd beheer vindt plaats op basis van bronmaatregelen, monitoring en beheersmaatregelen. Monitoring van de verontreiniging vindt plaats nabij en op de rand van het beheergebied en de plaatsen waar het grondwatermodel een overschrijding van het beheergebied voorspelt (compliance monitoring) en onder terreinen van deelnemende bedrijven (trend- en procesmonitoring). Op basis van de uitkomsten wordt het grondwatermodel doorontwikkeld en effecten en maatregelen beter afgestemd. De te verwachten kosten zijn exclusief de investeringen van de bedrijven voor het treffen van bronmaatregelen en trend- en procesmonitoring en exclusief de maatregelen vanuit de rijksmiddelen voor beheer van verontreinigingen waarvoor juridisch niemand aanspreekbaar is maar die wel kunnen worden opgenomen in het gebiedsgerichte grondwaterbeheer. Herstel veenmosrietlanden Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder uitvoeren onderzoek Provincie Noord-Holland Onderzoek naar verbetering van de kwaliteit van veenmosrietlanden. Hierbij wordt onder andere gekeken naar waterconservering (isolatie) en verbetering van de waterkwaliteit. pagina 11 van 14
Onderzoek werkvoorraad Signaleringslijst uitvoeren onderzoek Provincie Utrecht Onderzoeken en beoordelen van de daadwerkelijke risico's van verdachte bodemverontreinigingslocaties voor kwetsbare objecten (winningen menselijke consumptie, N2000-gebieden, oppervlaktewater) Ontwikkeling veenmosrietlanden Westzaan Staatsbosbeheer De kwaliteit van veenmosrietlanden wordt verbeterd door hydrologische isolatie en verbetering van de waterkwaliteit. Ontwikkleing kemphaan en watersnip biotoop Ilperveld en omgeving Landschap Noord-Holland Door verhoging van het waterpeil ontstaan plas-dras percelen in Ilperveld, Varkensland en Oostzanerveld die geschikt zijn voor kemphaan en watersnip. Ontwikkleing kwelmilieus oostflank Naardermeer uitvoeren onderzoek Provincie Noord-Holland Onderzoek naar de mogelijkheden om kwel aan de oostzijde van het Naardermeer beter te benutten en om in samenhang hiermee blauwgraslanden te ontwikkelen. Ontwikkleing roerdomp- en kemphaanecotopen Wormeren Jisperveld Natuurmonumenten In het Wormer- en Jisperveld wordt een aantal plas-dras percelen aangelegd, die geschikt zijn voor roerdomp en kemphaan. Opstellen GGOR Eilandspolder oost uitvoeren onderzoek Provincie Noord-Holland Voor het oostelijk deel van de Eilandspolder zal onderzoek worden gedaan naar het gewenste grond- en oppervlaktewater regime, GGOR. Dit gebeurt o.a. ten behoeve van het in stand houden van veenmosrietlanden signaleringsonderzoek kwetsbare objecten binnen 100 m. KRW-beschermd gebied uitvoeren onderzoek Provincie Zuid-Holland 38 stuks pagina 12 van 14
Voor deze onderzoeksmaatregel is aangesloten op een landelijk uitgevoerde studie naar locaties met (mogelijke) grondwaterverontreiniging op een korte afstand van een kwetsbaar gebied, waarbij deze verontreiniging mogelijk een nadelige invloed kan hebben op de KRW-dolestellingen van deze beschermde gebieden. Vanwege dit belang wordt in de 2e SGBP-periode een onderzoeksmaatregel opgevoerd, om te onderzoeken of er feitelijk sprake is van een negatieve invloed op de KRW-doelstelling welke leiden tot noodzakelijke sanerings/beheersmaatregelen. Aantallen worden per GW-lichaam gegeven hierbij uitgesplitst per afzonderlijke soort kwestbaar object: industriële waterwinning voor consumptie: 18; zwemwater: 5; Overige natuur EHS: 15. totaal 38 Generiek eerste historisch onderzoek kost 1500 per locatie dus bij 33 veronderstelde lokaties tot. 49.500,- Uitgegaan wordt van 50% doorloop naar noodzakelijk 2e onderzoek á 5000,- per locatie dus tot. 80.000,- Tot. 129.500,- Verbetering veenmosrietlanden Ilperveld en omgeving Landschap Noord-Holland, Staatsbosbeheer Door isolatie en verbetering van de waterkwaliteit wordt de kwaliteit van veenmosrietlanden in Ilperveld, Varkensland en Oostzanerveld verbeterd. Verbetering waterkwaliteit de Putten Natuurmonumenten Vogelrichtlijngebied Achter de Hondsbossche Zeewering bevindt zich het natuurgebied de Putten. Door de wateren in dit gebied te baggeren neemt de kwel vanuit de Noordzee toe en worden brakke milieus hersteld. Verbrakking Westzaan omleiden/scheiden waterstromen Provincie Noord-Holland Na afsluiting van de Zuiderzee zijn brakke ecosystemen in grote delen van Noord-Holland verdwenen. In Westzaan bevinden zich nog relicten die worden behouden en uitgebreid door aanvoer van brak water uit het Noordzee Kanaal. vervolgaanpak spoedlokaties Wbb waterwingebieden saneren verontreinigde landbodem en/of grondwater Provincie Zuid-Holland 121 stuks Saneren c.q.beheersen van alle ernstig verontreinigde bodemlocaties (z.g. spoedlocaties met verspreidingsrisico) cf. landelijke afspraken (potentiële) spoedlokaties Wbb.op basis van de onderzoeken (56 provincie, 65 overige bevoegde gezagen, totaal 121 in GWL Deklaag Rijn-West) in planperiode 1 Maatregelen gepland voor de periode 2022-2027 Er zijn geen maatregelen gepland in de periode 2022-2027. Toelichting De grondwaterafhankelijke terrestrische natuurgebieden (N2000 gebieden) zijn nog niet in goede toestand. Maatregelen voor hydrologisch herstel van deze gebieden zijn in voorbereiding, maar nog niet bestuurlijk vastgesteld of financieel gedekt. Dat zal gebeuren binnen het beleidstraject van N2000 beheerplannen en/of Pas maatregelen. Na vaststelling worden deze maatregelen, in overleg met het waterschap, overgenomen in de KRW-maatregelenlijst en de factsheets voor grondwater of oppervlaktewater. 5. Toepassing uitzonderingen pagina 13 van 14
Als de toestand niet aan de doelen voldoet kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn, maar er kan ook van een ontheffing gebruik gemaakt worden (R). De KRW biedt ruimte om af te wijken van de doelen. Zo kan de realisatie van doelen worden gefaseerd en kunnen doelen worden verlaagd. Ook mag rekening worden gehouden met bepaalde nieuwe ontwikkelingen. Dit alles moet wel passen binnen de randvoorwaarden van de richtlijn. Het gebruik van deze uitzonderingen en de motivering(en) hierbij worden hier weergegeven. Fasering van doelbereik tot na 2021 Fasering is aan de orde voor de indicatoren uit de 6 tests waarvoor bij onderdeel 3 de prognose voor 'toestand 2021' niet gelijk is aan "goed". Er zijn geen motiveringsgronden gegeven. Doelverlaging Conform beleidsafspraken wordt voor 2021 niet overgegaan tot doelverlaging. Tijdelijke achteruitgang Wordt er beroep gedaan op art. 4.6 KRW m.b.t. tijdelijke achteruitgang? Er wordt geen beroep gedaan op art. 4.6 KRW. Nieuwe ontwikkelingen Wordt er beroep gedaan op art. 4.7 KRW m.b.t. nieuwe veranderingen in fysische omstandigheden van het waterlichaam? Er wordt geen beroep gedaan op art. 4.7 KRW. pagina 14 van 14