Foto: 360b, Shutterstock Ystad ZWEDEN Wallander achterna Alle wegen leiden naar Ystad TEKST EN FOTO S DOOR FRED GEERS Tussen de glooiende velden aan de ene kant en de Oostzee aan de andere kant doemt een klein stadje op in het landschap van Skåne: Ystad. Op het eerste gezicht een onbetekenend plaatsje, maar in werkelijkheid een stadje met vele verhalen. Wallander had er een levenstaak aan om bij te benen wat er gebeurde. We speuren even met hem mee. De Zweedse zuidkust lijkt op sommige plaatsen op die van Nederland In Fridolfs konditori is genoeg te vinden En natuurlijk het Wallanderbakelse Wie langs de zuidkust van Zweden van west naar oost rijdt, komt er vanzelf langs. Je kunt er niet omheen. Waar Västerleden in Österleden overgaat, sla daar maar links af en de kennismaking met dit gezellige Zweedse provinciestadje kan beginnen. Of wie per trein komt: uitstappen en met de rug naar de kust en de ontdekkingstocht gaat van start. Wie door Ystad wandelt neemt eigenlijk een dubbele duik in de geschiedenis: het boeiende verleden van het stadje zelf en de bekende tv-serie Wallander. 42 Boeiend verleden Dat alle wegen letterlijk naar Ystad voeren, is eigenlijk niet verwonderlijk. Het kleine stadje aan de zuidkust van het lange Zweden was in het verleden al een plek waar velen graag vertoefden. Door de strategische ligging aan de Oostzee was de bereikbaarheid ook in tijden zonder wegen al uitstekend. Ystad maakte, zoals heel Skåne, deel uit van Denemarken. Al snel groeide het belang van het stadje. Het begon al in de elfde eeuw toen de bisschop van Roskilde en aartsbisdom van het nabijgelegen Lund de vrede bewerkstelligde in het gebied. Op deze vredige plek aan de monding van de rivier Vassa bloeide vervolgens de haringvisserij en handel op. Toch komt het stadje pas in 1244 voor als plaats in de stukken van Koning Eric. Toen in de veertiende eeuw het belang van visvangst en visverwerking afnam, werd naarstig gezocht naar andere bronnen van inkomsten. Zowel Hollandse als Schotse ambachtslieden kwamen in de stad. In de achttiende eeuw groeide Ystad uit tot een belangrijke haven- en handelsstad. En aan het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw waren er nogal wat rijke
Noorse Zee Dat Ystad een andere betekenis heeft gekregen, is vooral te danken aan Henning Mankell Denemark rke ken Kopen enhage gen Noordze e Noorwegen Bergen Oslo Zweden Stockholm Goteborg Botn t ische golf Oostzee Finland Helsinki Finse golf Talin Estland Riga Letland Litouwen Vilniu s Henning Mankell Huisjes in alle kleuren in het centrum van Ystad Ystad is vooral groen Levendige winkelstraten in het centrum tussenstop kooplieden woonachtig in de stad, dat nog terug te zien is in sommige van de gebouwen uit die tijd. Aan het einde van de negentiende eeuw overvleugelden Malmö en Trelleborg het havenplaatsje Ystad, dat daarmee zijn leidende positie verloor. Strategisch bleef de stad wel van groot belang, mede door een aantal kazernes. Verbetering van de haven Ook de Duitse handel via de Hanze heeft een belangrijk stempel gedrukt op de stad. In de Middeleeuwen was ook de invloed van het kerk- en kloosterleven niet onbelangrijk. Wat we er nu nog van terugzien, is de Sankta Mariakyrkan uit de twaalfde eeuw. Op de Ystad is mede door Wallander extra stevig op de kaart gezet toren van de kerk waakten wachtmeesters 24 uur per dag over de stad. Verder kijkend naar gebouwen met geschiedenis komen we het verblijf van Karl XII tegen in de Stora Västergatan. Na zijn krijgstocht in Turkije was dit zijn verblijfplaats in 1715. De groei van de handel is vooral ontstaan door verbetering van de haven. Daarvoor zijn steeds nieuwe plannen gemaakt, want er bleek steeds meer geld nodig om de haven uit te diepen en te verbeteren. Maar aanvoer per schip was in die tijd nu eenmaal de meest efficiënte mogelijkheid. En wat waren de belangrijkste invoerproducten in die tijd? Net zoals op veel andere plaatsen in Scandinavië: graan en brandewijn. Op onze wandeling door deze kleine Zweedse kustplaats zullen we niet heel veel drukte 43
Sankta Mariakyrkan is een van de herkenbare punten in het oude Ystad Rustige straatjes met uitgebreide versieringen Een van de dvd s en boeken uit de Wallander-serie ontmoeten. De stad zelf herbergt niet meer dan twintigduizend inwoners. Het is heerlijk om op eigen tempo door de kleine straatjes te struinen. Wallanders werkgebied Dat Ystad een andere betekenis heeft gekregen, is vooral te danken aan de Zweedse schrijver Henning Mankell. Zelf geboren in Stockholm zwierf hij op diverse plaatsen over de wereld, vooral vanwege zijn muzikale aspiraties, waarin hij diverse hogere functies bekleedde binnen en buiten Zweden. Pas in de jaren negentig van de vorige eeuw startte hij met zijn beroemde crime-verhalen. De eerste Mördare utan ansikte uit 1991 was al direct een succes. Wie een serie crime-verhalen schrijft, heeft vooral twee sterke punten nodig: een hoofdpersoon en een locatie waar de verhalen zich afspelen. Mankell is in beide keuzes zeer geslaagd. Ystad is, mede door deze succesvolle serie boeken en uitzendingen, nog eens extra stevig op de kaart gezet. Op onze wandeling ondervinden we het aan den lijve. In Fridolfs konditori beginnen we maar met een echte Wallander-kake. Het station is daarna misschien een mooi vervolg: in dit oude stationsgebouw speelde het zich allemaal af: de gesprekken met Wallander. Het is een karakteristiek gebouw, dat tijdens 44
Aangeklede huizen met stokrozen, typisch Ystad Ruimte op het plein Stortorget midden in de stad de verfilming het kloppende centrum was voor de acteurs en filmmakers. Het gebouw huisvest een bed & breakfast. Dus wie niet aan één dag genoeg heeft om deze stad goed te verkennen kan hier in stijl overnachten. Wie het gemakkelijk wil hebben in de herkenning van Wallander-elementen doet er goed aan het toeristenbureau te bezoeken en in te schrijven op een rondleiding. Als je meegaat op een van de Wallander-rondleidingen krijg je het grootste deel van de stad en de voornamelijk historische attracties te zien. Doe je dat niet? De belangrijkste zijn het Sankt Knutsplein, het twaalfde-eeuwse Franciscanerklooster Gråbrödraklostret en de aangrenzende Sankt Petrikerk met museum. Het centrum van Ystad is goed wandelend te verkennen en biedt leuke straatjes, winkeltjes en volop gezellige cafés en restaurants. Café Bäckahästen bijvoorbeeld, vormde het decor in diverse opnames. Omgeving Niet alleen in Ystad zelf beleven we het werkgebied van Wallander maar ook in de omgeving komen we duidelijk sporen van Wallander tegen. Bij Mossbystrand bijvoorbeeld. Veel opnamen voor de serie vonden plaats op dit strand. Ook Ystad Saltsjöbad is een herkenbare omgeving. Bijzonder is de omgeving van Kåseberga en Ales stenar. We bevinden ons hier op historische bodem: de stenen opgesteld als de wanden van een schip duiden op een veertienhonderd jaar oude plaatsing, aan het einde van het ijzeren tijdperk. Het leuke van Zuid-Zweden is vooral de gemoedelijke sfeer. Een bijkomend voordeel is dat het gebied zo makkelijk bereikbaar is YSTAD, SKÅNE Ligging en bereikbaarheid Ystad ligt in het zuiden van Zweden en is bereikbaar vanaf Kopenhagen zonder boot via de brug naar Malmö en van daaruit langs de kust naar Ystad. Vanaf Utrecht is dat 980 kilometer. Wie kilometers wil besparen, kan kiezen voor twee pontjes tussen Puttgarden (Duitsland) en Rödby (Denemarken) en tussen Helsingborg (Denemarken) en Helsingör (Zweden). In tijd blijft de route ongeveer gelijk: circa 9,5 uur. Een andere mogelijkheid is de overtocht Travemunde-Trelleborg met als voordeel minder auto kilometers en de mogelijkheid tot overnachting op de boot. met de auto. Hier aan de Zweedse zuidkust kent het leven een heel andere sfeer dan in de grotere steden Stockholm en Göteborg. Het is heerlijk om hier te vertoeven in een relaxte sfeer en op eigen tempo de omgeving te verkennen. PRAKTISCHE INFORMATIE Tips - Ystad is een stad om even de tijd voor te nemen, maar is goed bewandelen - Gebruik Ystad als uitgangspunt voor tochten in de omgeving - Vraag bij het toeristenbureau naar de wandeling en rondleidingen - Kies voor een traditionele of moderne variant (Wallander-app) Meer over Wallander en de stad: wallander.ystad.se/en, visitsweden.com/zweden/ Regios-en-steden/Zuid-Zweden/Het-Ystad-van-Wallander/ 45
Reykjanes IJSLAND Bjartur Snorrason, Shutterstock.com Sanus Per Aquam De Blue Lagoon op Reykjanes Nergens ter wereld kun je zo relaxed zwemmen 46
TEKST EN FOTO S DOOR NIELS BAKKER Een mooiere afsluiting van een bezoek aan IJsland is bijna niet denkbaar: tussen de lavarotsen in het haast surrealistisch blauwe water van de Blue Lagoon kom je weer helemaal bij van onvergetelijke IJslandse indrukken. Energie opdoen door natuurlijke bronnen is de filosofie van de Blue Lagoon. Je kunt het ook gewoon gezond genieten noemen. Gewoon gezond genieten 47