Infobrochure Coloscopie Consultatie gastro-enterologie T 011 826 110 mensen zorgen voor mensen
Wat is een coloscopie? Een coloscopie of colonoscopie is een onderzoek waarbij met een buigzaam kijkinstrument (de endoscoop of coloscoop) de binnenzijde van uw dikke darm (en laatste stukje dunne darm) bekeken wordt. Een dikke darm is ongeveer 80 tot 100 cm lang. Waarom/wanneer een coloscopie? Wat is een coloscopie? 3 Waarom/wanneer een coloscopie? 3 Voorbereiding op het onderzoek 4 Onderzoek 9 Ontslag uit het ziekenhuis 11 Complicaties 11 Een coloscopie wordt aangeraden voor preventief onderzoek naar poliepen, maar ook bij klachten zoals aanwezigheid van bloed in de stoelgang, verandering van stoelgangsgewoonten of aanslepende buikpijn, en ook bij afwijkingen vastgesteld bij bloedonderzoek (zoals bloedarmoede of ijzergebrek) of bij echografie/ct-scan. Tijdens een coloscopie kunnen er ook behandelingen worden uitgevoerd zoals het wegnemen van poliepen, verwijderen van vreemde voorwerpen, openblazen (dilatatie) van vernauwingen, plaatsen van een stent doorheen een vernauwing, Informed consent - toestemmingsverklaring 13 nhoud Een coloscopie heeft echter ook beperkingen, waardoor poliepen kleiner dan 5 mm gemist kunnen worden tot in 26% van de gevallen. Poliepen groter dan 10 mm zullen slechts in 2% gemist worden. Soms beslist de arts om het onderzoek niet te laten doorgaan wanneer er teveel risico s aan verbonden zijn zoals: 2 3
Mogelijke problemen bij verdoving Ernstige ontsteking van de dikke darm (colitis) of ontsteking van blaasjes (divertikels) op de darmen Gekende perforatie (gaatje in de darmwand) Te hoge leeftijd Belangrijk hartfalen Dieet 1. Vanaf 5 dagen voor het onderzoek moet u een restenarm dieet volgen: wat mag u NIET eten: bruin brood, fruit, rauwe groenten, andere volle granen-/ volkorenproducten, peulvruchten, mais, wat mag u WEL eten: wit brood, witte pasta, gekookte groenten, alle soorten broodbeleg, alle soorten vlees en vis Het onderzoek wordt ook geannuleerd wanneer u (of een bevoegd persoon) geen toestemming (informed consent) geeft voor het onderzoek. Vul daarom steeds vooraf het informed consentformulier in dat zich achteraan in deze brochure of in de geneesmiddelenbijlage bevindt. 2. De dag voor het onderzoek eet u best alleen maar vloeibare voeding zoals: pudding, yoghurt, bouillon/gemixte soep, puree, milkshake De laatste maaltijd is om 17.30 uur. 3. De dag van het onderzoek mag u niets meer eten. Voorbereiding op het onderzoek Een perfecte darmvoorbereiding is essentieel voor een goed onderzoek! Hoe zuiverder de darm is, hoe beter we de binnenkant van de darm kunnen zien en we dus kleinere poliepen kunnen wegnemen. Het onderzoek verloopt dan ook vlotter en veiliger. Slechte voorbereiding van de darmen leidt tot het missen van kleine letsels, een langere duur van het onderzoek en een grotere kans op verwikkelingen. Thuismedicatie a. Bloedverdunners/antistollende medicatie Het al dan niet stopzetten van antistollende medicatie is afhankelijk van de reden waarom u deze medicatie neemt en waarom het endoscopisch onderzoek nodig is. Soms moeten we weefselstukjes (biopsies) nemen of moeten er poliepjes (waarvan grootte kan varieren van enkele mm tot enkele cm) verwijderd worden. Deze poliepjes worden meestal weggebrand (gecoaguleerd) met als resultaat een klein wondje in de darmwand, wat tot een 10-tal dagen na de procedure kan nabloeden. De kans dat dit gebeurt, is groter als u ook antistollende medicatie neemt. Na een goede voorbereiding is het vocht helder of lichtgeel, doorzichtig, zonder vlokken. Anderzijds is deze medicatie ook belangrijk voor de preventie en behandeling van hart-en vaatziekten. Het al dan niet stoppen van deze medicatie hangt dus af van de reden waarvoor u deze neemt en hierbij moeten we de risico s van het stopzetten van de medicatie afwegen tegen de risico s van nabloeding. Dit kan in overleg met uw huisarts, gastroenteroloog of cardioloog. Goede voorbereiding Slechte voorbereiding a. Aspirine (Asaflow, Cardioaspirine, Aspegic ) Als u deze preventief inneemt, dus als u nog nooit een hart-of vaatziekte gehad hebt, moet u deze 5 dagen voor het onderzoek stoppen. Als u gekend bent met een hart- of vaatziekte, moet u uw huisarts of zo nodig cardioloog raadplegen of u dit veilig kan stoppen of best verder neemt. In het geval u dit verder inneemt, kunnen er zonder problemen biopsies (weefsel- 4 5
stukjes) en kleine poliepjes verwijderd worden, maar kan het zijn dat, indien bij het onderzoek vastgesteld wordt dat er grotere poliepen zijn (> 2 cm), de aspirine na het onderzoek moet onderbroken worden gedurende 10 dagen of dat we de poliep niet veilig kunnen verwijderen en het onderzoek opnieuw moet gebeuren nadat de aspirine alsnog werd onderbroken. d. Nieuwe orale anticoagulantia (NOAC) Bv. Xarelto / Pradaxa Dit zijn korter werkende alternatieven voor Marcoumar. Stop Xarelto of Pradaxa 48 uur voor het onderzoek. Uw behandelend gastro-enteroloog zal u na het onderzoek laten weten wanneer b. Plavix / Ticlid / Brilique / Efient u antistollende medicatie opnieuw kan starten. Dit is afhankelijk van welke interventies nodig waren tijdens het onderzoek. Dit is zeer krachtige antistollende medicatie. In het ideale geval stopt u Plavix / Ticlid / Brilique 5 dagen en Efient 7 dagen voor het onderzoek. Stoppen met deze medicatie doet u echter steeds na overleg met uw cardioloog of b. Insuline en orale antidiabetica huisarts! Gelieve bij het afspreken van het onderzoek te vermelden dat u diabeet bent en insuline spuit, zodat we het onderzoek vroeger op de dag kunnen plannen. Plavix kan niet vervangen worden door het toedienen van spuitjes heparine, zoals Clexane of Fraxiparine. Soms kan het aangewezen zijn dit tijdelijk te Meestal stellen we voor om al s morgens op het dagziekenhuis binnen te komen, zodat vervangen door aspirine (te overleggen met huisarts of cardioloog). Als u al de suiker opgevolgd kan worden. Zo nodig kunnen we bij te hoge waardes een kortwerkend insulinepreparaat toedienen. aspirine neemt in combinatie met Plavix / Ticlid / Brilique / Efient, wordt deze best wel verder gezet. Als u Plavix / Ticlid / Brilique / Efient / Eliquis inneemt en dit kan niet gestopt worden (bijvoorbeeld bij recente coronaire stent), zijn de mogelijkheden a. Orale anti-diabetica (OAD) Dag vóór het onderzoek: bij endoscopisch onderzoek beperkt. Het risico op bloeding bij het verwijderen Geen speciale maatregelen. Enkel Daonil moet worden gestopt vanaf 8 uur van ook kleine poliepjes en het nemen van biopten (weefselstukjes) is dan s morgens. beduidend hoger en gebeurt alleen indien echt aangewezen. Dag van het onderzoek: Stop alle medicatie. c. Marcoumar / Marevan / Sintrom Bij te hoge glycemie wordt in het ziekenhuis insuline ingespoten. Stop Marcoumar 7 tot 10 dagen, Marevan 5 tot 7 dagen en Sintrom 3 tot 4 dagen voor de procedure. Vermeld bij het plannen van het onderzoek dat u Medicatie mag terug gestart worden bij de eerste maaltijd na het onderzoek. marcoumar inneemt, dan zal er op de dag van het onderzoek nog een bloedname gebeuren (ter controle van PT/INR). b. Incretinetherapie In de meeste gevallen dient Marcoumar / Marevan / Sintrom tijdelijk vervangen door spuitjes Clexane of Fraxiparine. Dit kan de huisarts voorschrijven Victoza mag gebruikt worden. Byetta mag u niet nemen de dag van het onderzoek. (als INR < 2 is). De laatste toediening van het spuitje dient te gebeuren 24 uur VOOR het onderzoek. c. Orale antidiabetica en 1 avond injectie insuline voor het slapen gaan Als u Marcoumar / Marevan / Sintrom niet mag stoppen, laat u best uw PT/ Gebruik 75% van de insulinedosis de avond voor het onderzoek. INR controleren via de huisarts daags voordien en brengt u deze resultaten mee. Afhankelijk van deze resultaten kunnen we al dan niet biopsies nemen of d. Gebruik van Mix-insuline-mengsel kleine poliepjes verwijderden. Bv. Humuline, Novo Mix, Humalog Mix Dag vóór het onderzoek: 75% van de normale dosis bij het avondeten. 6 7
Dag van het onderzoek: s Morgens : geen insuline, enkel aanpassingschema voor snelwerkende insuline in het ziekenhuis. Bij het avondeten na het onderzoek: normale dosis insuline bij de maaltijd. e. Patient op 4 injecties Gebruik s avonds nog een normale dosis kortwerkende insuline bij het avondeten en 75% van de normale dosis langwerkende insuline voor het slapen gaan. Dag van het onderzoek: geen insuline, enkel aanpassingschema voor snelwerkende insuline in het ziekenhuis. Bij het eten na het onderzoek: normale dosis insuline bij de maaltijd. * Andere Of u uw eigen thuismedicatie s morgens moet innemen, moet u met uw huisarts overleggen. Sommige geneesmiddelen zoals bijvoorbeeld anti-epileptica moeten zeker ingenomen worden. Darmvoorbereiding zelf Zie aparte bijlage Onderzoek Opname (dag)ziekenhuis Indien de arts documenten voor uw hospitalisatieverzekering moet invullen, brengt u deze mee naar het ziekenhuis. U brengt best een reserveonderbroek mee. Gelieve nagellak op de vingernagels te verwijderen. Eerst meldt u zich aan bij de inschrijvingen. Dan wordt u de weg naar het dagziekenhuis getoond, of u wordt begeleid. Op het dagziekenhuis zal men u een aantal vragen stellen over de voorbereiding, maar ook een aantal algemene vragen zoals over allergieën, bloedverdunnende medicatie, gewicht, en of u een chauffeur voorzien heeft om terug naar huis te gaan. Nadien wordt u naar de kamer gebracht, waar de verpleegkundige een infuuscatheter in de arm zal plaatsen. Dit is een fijn plastieken buisje waarlangs de verdovende en pijnstillende medicatie wordt ingespoten. Soms gebeurt er ook nog een bloedafname. U blijft vervolgens wachten op de kamer tot men u komt halen. Dit zal ongeveer rond het geplande uur zijn, maar kan ook later zijn bv. ten gevolge van spoedgevallen, of indien uw voorbereiding niet voldoende is en u nog een extra lavement nodig heeft. Sommige onderzoeken verlopen zeer vlot, bij andere patiënten kan dit wat langer duren, bv. bij lange bochtige darmen of bij aanwezigheid van veel poliepjes. Het onderzoek zelf op de endoscopie afdeling In het onderzoekslokaal neemt u plaats op de onderzoekstafel, na het uitdoen van broek en slip. U gaat op de linkerzijde liggen, tenzij u een stoma heeft. Dan legt u zich op de rug. De verpleegkundige zal via de infuuscatheter een licht verdovend en een pijnstillend product inspuiten. Nadien wordt er een monitor op de vinger geplaatst. Eerst zal er wat (verdovende) gel aan de anus aangebracht worden door de arts, en dan wordt via die weg de coloscoop voorzichtig in de darm inbracht. Tijdens het onderzoek duwt de verpleegkundige op uw buik om steun te geven. Ook kan u gevraagd worden om op de rug of de buik te gaan te liggen, om het onderzoek te vergemakkelijken. 8 9
Tijdens het onderzoek wordt er lucht ingeblazen. Dit kan pijnlijke darmkrampen veroorzaken. Ook door het nemen van bochten in de dikke darm, kan er pijn ontstaan. Zo nodig krijgt u extra medicatie, afhankelijk van uw algemene toestand en leeftijd. De beoordeling van de dikke darm gebeurt tijdens het terugtrekken van de coloscoop (dus nadat de bodem van de dikke darm (caecum) of het einde van de dunne darm (ileum) bereikt werd). Aanvullend kunnen er biopsies genomen worden of poliepen verwijderd worden. Dit is pijnloos. Soms wordt er ook inkt ingespoten wanneer een poliep niet volledig kan verwijderd worden om ze nadien makkelijker terug te kunnen vinden. Het onderzoek duurt gemiddeld tussen 20 en 60 minuten. Ontslag uit het ziekenhuis Wat kan u verwachten? U kan zich de rest van de dag nog moe voelen. U mag thuis een gewone maaltijd eten. U mag de hele dag niet met de wagen rijden. U vermijdt best alcohol. Redenen om de huisarts/het ziekenhuis te contacteren Na het onderzoek Na het onderzoek wordt u terug naar het dagziekenhuis/de afdeling gebracht. U kan nog wat versuft zijn van de verdoving. Daarom mag u niet zelf naar huis rijden. U kan nog last hebben van een opgeblazen buik of krampen. De lucht kan u best kwijt geraken door in linker zijlig te gaan liggen. Zo nodig krijgt u hiervoor nog extra medicatie of wordt een rectale canule geplaatst. U krijgt nog een kleine maaltijd voor u naar huis gaat. Door de verdoving is het mogelijk dat u de uitleg van de arts en/of verpleegkundige grotendeels vergeet. Daarom krijgt u een kort verslagje mee, waarop de belangrijkste bevindingen vermeld staan. We raden u aan om 1 à 2 weken na het onderzoek contact te nemen met uw huisarts om de resultaten (bv. van de biopsies) te bespreken. Uw huisarts kan u ook meedelen of het onderzoek nog moet herhaald worden en zo ja, wanneer. Ernstige buikpijn (erger dan krampen) Een opgezette en zeer harde buik Koorts Braken Overvloedig bloedverlies via de anus Complicaties Een coloscopie, eventueel met verwijdering van poliepen, is een ingreep met weinig risico. Ondanks ervaring en zorgvuldigheid van de arts, kunnen volgende ernstige complicaties zich echter voordoen (0.03%): Bloeding via de anus Kan optreden na wegname van een poliep. Ofwel is dit onmiddellijk in aansluiting met het onderzoek, waarvoor er dan meteen een behandeling gebeurt. Ofwel 5 tot 10 dagen na het onderzoek (na afvallen van het korstje waar de poliep verwijderd werd), waarvoor er een nieuw onderzoek ter behandeling dient te gebeuren. Risico 1%. Perforatie (gaatje in de darmwand) Kan optreden na wegname van poliepen, maar kan ook een gevolg zijn van overdreven lucht inblazen of in het kader van een zeer moeilijk onderzoek. Klachten van plots zeer hevige buikpijn, opgezette buik, braken, koorts maar soms ook pijn ter hoogte van de 10 11
borst, nek of schouderblad kunnen optreden. De behandeling bestaat vaak uit een operatie om het gaatje te dichten. Risico 0.01 tot 0.1 %. Postpoliepectomie syndroom Kan optreden na wegname van poliepen. Het gaat om een ontsteking zonder perforatie. Klachten van koorts en zeer gelocaliseerde buikpijn, 1 tot 5 dagen na het onderzoek. De behandeling bestaat uit antibiotica. Andere Problemen door de verdoving zoals hartritmestoornissen of te laag zuurstofgehalte. Problemen door de voorbereiding zoals stoornissen in de vochtbalans, misselijkheid, braken, opgeblazen buik. Informed consent - toestemmingsverklaring Voor het uitvoeren van een coloscopie door de dienst gastro-enterologie van het Mariaziekenhuis, Maesensveld 1, 3900 Overpelt. Deze toestemming moet worden ondertekend door de patiënt of door de ouders of wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige patiënt. 1. Het bovenvermelde onderzoek werd met mij besproken. Ik kreeg informatie over de reden waarom, het doel van het onderzoek, de mogelijke risico s en complicaties. 2. Ik kon vragen stellen over het onderzoek. Ik kreeg op al mijn vragen een duidelijk antwoord. 3. Ik heb schriftelijke informatie ontvangen over het onderzoek of er werd me duidelijk verteld waar ik deze informatie kon bekomen. 4. Een arts-specialist voert het onderzoek uit, al dan niet bijgestaan door een assistent waarmee de arts-specialist samenwerkt. Ik geef toestemming aan het geneeskundig team om tijdens het onderzoek elke noodzakelijke handeling te treffen, ook wanneer zich situaties voordoen die vooraf niet voorzien werden. 5. Ik heb me op het onderzoek voorbereid zoals werd gevraagd. 6. Ik besprak met de behandelende arts of huisarts welke thuismedicatie ik de dag voor het onderzoek en de dag van het onderzoek mag nemen. 7. Ik ben mij ervan bewust dat ik gedurende 24u na het onderzoek niet actief mag deelnemen aan het verkeer. 8. De persoon die mij zal begeleiden en waarmee informatie mag gedeeld worden over mijn onderzoek is: Dhr/mevr:, verwantschap:.. tel:... 9. Ik ben me ervan bewust dat ik deze toestemming op elk moment kan herroepen. Ik, ondergetekende, geef toestemming voor het uitvoeren van bovenvermeld onderzoek. Naam: Handtekening: (Voorafgegaan door gelezen en goedgekeurd )...... Datum:... Hoedanigheid: Ouder Voogd Andere:... Indien ondertekend voor een minderjarige, naam minderjarige:... 12 13
14 15
Versie: 18 maart 2015 Mariaziekenhuis vzw Maesensveld 1 3900 Overpelt Tel. +32 11 826 000 Fax +32 11 826 001 info@mariaziekenhuis.be www.mariaziekenhuis.be