MKB-vriendelijkste gemeente van Nederland 2012/2013 MKB Nederland Postbus 93002 2509 AA Den Haag november 2013
Voorwoord Groningen, september 2013 In dit rapport presenteren we u het in 2012 en 2013 gehouden onderzoek naar de MKBvriendelijkste gemeente van Nederland. Het resultaat van dit onderzoek is een ranglijst van alle Nederlandse gemeenten op basis van hun ondernemersklimaat. De prijsuitreiking is een initiatief van MKB-Nederland, samen met het Ministerie van Economische Zaken. De prijs dient als stimulans voor gemeenten om zich blijvend in te spannen voor het midden- en kleinbedrijf en levert een bijdrage aan een positief ondernemersklimaat. Het belang hiervan zal de komende jaren alleen nog maar toenemen. Wij zeggen graag dank aan alle ondernemers en gemeenten die hun medewerking aan dit onderzoek hebben verleend. Drs. K.C. Boer J.B.A. Ham, MSc Y. Abrahams, MSc Lexnova Advies en Onderzoek
Inhoud 1 Inleiding 5 1.1 Doel van het onderzoek 5 1.2 Populatie, steekproef en respons 5 2 Resultaten 6 2.1 Inleiding 6 2.2 Tevredenheid van de ondernemers 6 2.3 Het imago van de gemeente 6 2.4 Communicatie en beleid 7 2.5 Beoordeling prijs/kwaliteitsverhouding van de gemeentelijke lasten 8 3 lijsten 9 3.1 Top drie gemeenten van Nederland 9 3.2 Top 10 G36 (G4 en G32) 10 3.3 Top 100 Nederland (exclusief G36) 11
1 Inleiding 1.1 Doel van het onderzoek Het onderzoek naar de MKB-vriendelijkste gemeente vond in 2004 voor het eerst plaats in de regio Noord op initiatief van MKB-Noord. Er was een prijs aan verbonden voor de gemeente die als beste uit de bus kwam. De onderzoeksopzet was ontwikkeld in nauwe samenwerking tussen MKB-Noord en onderzoeksbureau HanzeConnect, de voorloper van Lexnovad. Vanaf 2008 voert voorheen HanzeConnect, nu Lexnova in samenwerking met MKB-Nederland tweejaarlijks een landelijk onderzoek uit naar de MKB-vriendelijkste gemeente van Nederland. Ook hieraan is een prijsuitreiking verbonden. De laatste winnaar was de gemeente Bergambacht (in2010/2011). Het oorspronkelijke doel van het onderzoek is in al die jaren niet gewijzigd: het prikkelen van gemeenten en deze stimuleren om het lokale ondernemersklimaat te verbeteren. Feitelijk behelst het onderzoek het vaststellen van een ranglijst van gemeenten. Deze ranglijst maakt de positie van iedere gemeente in Nederland zichtbaar als het gaat om het ondernemersklimaat. Het onderzoek geeft dus inzicht in de relatieve kwaliteit van dat klimaat, de prestaties van gemeenten in vergelijking met andere, en niet zozeer in de absolute prestaties van gemeenten. De rangorde is gebaseerd op vier pijlers: De tevredenheid van de ondernemers over de eigen gemeente Het imago van de gemeente bij ondernemers buiten de gemeente De gemeentelijke communicatie en het gemeentelijke beleid met betrekking tot het midden- en kleinbedrijf De beleving van gemeentelijke lasten (prijs/kwaliteitsverhouding) Deze vier aspecten zijn onderzocht in een kwantitatieve digitale en telefonische enquête. De onderzoeksopzet uit 2010 is ongewijzigd gebleven. 1.2 Populatie, steekproef en respons In totaal 18.218 ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf in heel Nederland hebben hun medewerking verleend aan het onderzoek. Het aantal enquêtes per gemeente was afhankelijk van het aantal ondernemers in die gemeente. Gemeenten zijn naar ondernemersaantal verdeeld in drie categorieën, namelijk klein, middelgroot en groot. Kleine gemeenten huisvesten 1.000 ondernemers of minder, middelgrote gemeenten 1.000 tot 3.000 ondernemers en grote gemeenten meer dan 3.000 ondernemers. Bij kleine gemeenten zijn gemiddeld 30 enquêtes afgenomen, bij middelgrote gemeenten 40 en bij grote gemeenten 50. Op basis van branche, bedrijfsomvang en geografische ligging is het onderzoek representatief te noemen. 5
2 Resultaten 2.1 Inleiding Het onderzoek naar de MKB-vriendelijkste gemeente van Nederland richt zich, als gezegd, op vier pijlers. Hieronder geven we weer wat we bij de afzonderlijke pijlers hebben onderzocht en hoe de score tot stand is gekomen. Om een totale ranglijst te kunnen genereren zijn de scores op de vier pijlers bij elkaar opgeteld 1. Ook laten we zien welke gemeente op de betreffende pijler de hoogste score heeft behaald. 2.2 Tevredenheid van de ondernemers Aan alle ondernemers is gevraagd om een rapportcijfer te geven (tussen 1 en 10) voor het ondernemersklimaat van de eigen gemeente. De waardering voor dat klimaat berust op door de gemeente beïnvloedbare factoren, zoals regelgeving, lokale belastingen, openbare voorzieningen en ondernemersvriendelijkheid. De gemeenten zijn gerangschikt op basis van het gemiddelde cijfer voor die factoren. 2 De hoogste tevredenheidsscore was voor de gemeente Bergambacht. Deze gemeente kreeg van haar ondernemers een 8,4 als rapportcijfer. In het algemeen werden de gemeenten in Nederland gemiddeld gewaardeerd met een 6,4. 2.3 Het imago van de gemeente Aan alle deelnemers is gevraagd wat ze behalve de eigen gemeente de meest ondernemersvriendelijke gemeente vinden. Deze gemeenten zijn gerangschikt op basis van het aantal keren dat ze genoemd worden: de meest genoemde staat op de eerste, en de minst genoemde op de laatste plaats. De gemeente Rotterdam heeft de hoogste imagoscore behaald. In een dergelijk specifiek imago-onderzoek blijkt vaak dat gemeenten met een grote algemene naamsbekendheid veelvuldig genoemd worden en gemeenten met een geringe naamsbekendheid (bijna) niet. Bekende gemeenten hebben daardoor vaak automatisch een positief imago als het gaat om het ondernemersklimaat. Om een evenwichtige vergelijking te kunnen maken en vertekening te voorkomen is daarom een correctie toegepast in de samenstelling van de ranglijst. 3. 1 Om de vier pijlers bij elkaar op te tellen is per pijler een standaardscore berekend. Met deze standaardscore is het mogelijk om scores op verschillende verdelingen te kunnen vergelijken (hier rapportcijfers en punten). Het is zodoende mogelijk appels met peren te vergelijken en hiermee ook de vier pijlers onderling. 2 De ranglijst is gebaseerd op het gemiddelde rapportcijfer van de ondervraagde ondernemers, voor de duidelijkheid is in de tabel het rapportcijfer afgerond en met één decimaal weergegeven. 3 In marktonderzoek gaan we uit van een normale verdeling. Doordat de scores van een aantal gemeenten buiten deze normale verdeling vallen (er ontstaat een scheve verdeling) zou de genormaliseerde score dusdanig hoog of laag uitvallen dat deze pijler te zwaar zou meetellen in de totale score. Een manier om een verdeling die scheef is te normaliseren is het toepassen van een logaritmische schaal. De onderlinge ranking verandert hierdoor niet. Voor de totale ranglijst zijn we uitgegaan van deze aangepaste standaardscore. 6
2.4 Communicatie en beleid Aan alle ondernemers is gevraagd of hun gemeente: een aanspreekpunt heeft voor ondernemers regelmatig investeert in voorzieningen ten behoeve van het bedrijfsleven structureel overleg voert met ondernemers specifiek beleid heeft voor het midden- en kleinbedrijf bedrijven ondersteunt met subsidies of stimuleringsregelingen op haar website informatie heeft voor ondernemers beleid heeft voor startende ondernemingen. Op deze stellingen konden de ondernemers ja, nee, of weet niet antwoorden. De antwoordcategorie ja kreeg vier punten, nee kreeg geen punten en weet niet/misschien kreeg één punt. Ondernemers antwoorden op basis van hun kennis van de aanwezigheid van bepaalde voorzieningen. Die kennis kan gebaseerd zijn op zowel eigen ervaring met de voorziening in kwestie, als op het feit dat ze weten dat de gemeente die voorziening aanbiedt (bijv. door communicatie van de zijde van de gemeente). Het antwoord weet niet hoeft niet te betekenen dat de voorziening in kwestie niet aanwezig is. Om die reden krijgt de gemeente in de score voor dit antwoord het voordeel van de twijfel (het antwoord levert 1 punt op). Al met al wordt de score op dit onderdeel dus mede bepaald door het beeld dat ondernemers hebben van de aanwezigheid van gemeentelijke voorzieningen en niet alleen door het werkelijk aanwezig zijn daarvan. Weging In het onderzoek uit 2010 is in een aselecte steekproef van 1.000 ondernemers gevraagd welke van de bovenstaande zeven aspecten men het meest belangrijk vond. Op basis hiervan zijn de aspecten gewogen. De bovenstaande stellingen zijn in volgorde van deze weging weergegeven. Dit betekent dat ondernemers het aanspreekpunt voor ondernemers als belangrijkste aspect zien en het beleid voor startende ondernemingen als minst belangrijke aspect. De maximumscore op dit onderdeel is theoretisch 4,0 punten. In Nederland is de hoogste score behaald door Bergambacht met gemiddeld 3,37 punten. Gemiddeld krijgen de gemeenten in Nederland 2,03 punten. 7
2.5 Beoordeling prijs/kwaliteitsverhouding van de gemeentelijke lasten Alle ondernemers is gevraagd om een rapportcijfer (tussen 1 en 10) te geven voor de prijskwaliteitsverhouding van gemeentelijke producten en belastingen, oftewel voor het aspect waar voor uw geld. Het gaat bij deze verhouding om lasten als onroerende zaak belasting, rioolheffing en leges voor vergunningen, tegenover investeringen in openbare voorzieningen, bedrijfsterreinen, citymarketing en dergelijke. Op basis van het gemiddelde cijfer zijn de gemeenten op dit onderdeel gerangschikt. De hoogste tevredenheidsscore was voor de gemeente Bergambacht. De prijs/ kwaliteitsverhouding van de gemeentelijke lasten in deze gemeente kreeg van de eigen ondernemers een 7,9 als rapportcijfer. Gemiddeld wordt de prijs/kwaliteitsverhouding in Nederland gewaardeerd met een 6,1. 8
standaard score (=a) a*0,25 (=b) rang standaard score (=c) c*0,25 (=d) rang standaard score (=e) e*0,25 (=f) rang standaard score (=g) g*0,25 (=h) rang 3 lijsten 3.1 Top drie gemeenten van Nederland De totaalscore is berekend door de scores op de vier verschillende pijlers 4 bij elkaar op te tellen en hieruit een ranglijst samen te stellen. Alle pijlers wegen in dit onderzoek even zwaar. Uit een steekproef in 2010 onder 1.000 ondernemers is gebleken dat ze alle pijlers even belangrijk vinden. Op basis van de eindscore is de rangorde bepaald. Net als bij een allround-kampioenschap schaatsen, kan in theorie de totaalwinnaar een gemeente zijn die op geen enkel onderdeel eerste is, maar in de breedte kennelijk het beste presteert. In dit geval is een gemeente als eerste uit de bus gekomen die op drie van de vier pijlers de hoogste score heeft behaald. Hieronder staan de totaalscores van de Nederlandse top drie en is weergegeven op welke manier de scores op de vier pijlers berekend zijn: Top drie gemeenten in Nederland MKB-vriendelijkste gemeente 2012/2013 Tevredenheid Imago Communicatie & Beleid Lasten Totaal (b)+(d) + (f)+(h) 1 Bergambacht 4,04 1,01 1 1,13 0,28 4 3,09 0,77 1 4,11 1,03 1 3,09 2 Rijssen-Holten 3,39 0,85 2 1,02 0,26 9 2,36 0,59 5 2,85 0,71 3 2,41 3 Stadskanaal 2,87 0,72 4 0,46 0,11 100 2,41 0,60 4 3,23 0,81 2 2,24 4 Zoals al eerder genoemd is van de vier pijlers een genormaliseerd getal ( standaardscore ) berekend om ze op één noemer te kunnen brengen. 9
3.2 Top 10 G36 (G4 en G32) Hieronder is de top 10 opgenomen van gemeenten die behoren tot de G32 of de G4. lijst Top 10 G36 MKB-vriendelijkste gemeente 2012/2013 2012/ 2013 2010/ 2011 Gemeente tevredenheid (rapportcijfer) Imago Communicatie & Beleid 1 3 Zwolle 1 (7,4) 10 5 3 2 4 Zoetermeer 2 (7,2) 20 2 5 3 6 Enschede 4 (7) 12 4 4 4 7 Ede 3 (7,1) 20 6 1 5 1 Helmond 5 (6,9) 18 1 7 6 35 Alkmaar 6 (6,9) 20 8 1 7 5 Deventer 7 (6,8) 20 9 6 8 2 Eindhoven 9 (6,6) 2 10 11 9 12 Groningen 12 (6,5) 6 3 19 10 30 Amsterdam 8 (6,7) 3 14 22 Lasten 10
3.3 Top 100 Nederland (exclusief G36) In de tabel hieronder is de top 100 van Nederlandse gemeenten opgenomen, exclusief de G32 en de G4. lijst Top 100 (exclusief G36) MKB-vriendelijkste gemeente 2012/2013 2012/ 2013 2010/ 2011 2008 Gemeente tevredenheid (rapportcijfer) Imago Communicatie & Beleid Lasten 1 1 10 Bergambacht 1 (8,4) 1 1 1 2 7 20 Rijssen-Holten 2 (8) 3 5 3 3 124 80 Stadskanaal 4 (7,8) 66 4 2 4 3 6 Roermond 6 (7,5) 2 7 5 5 4 4 Bunschoten 3 (7,9) 25 12 6 6 21 5 Renswoude 5 (7,6) 111 9 7 7 14 159 Barneveld 9 (7,4) 37 6 7 8 157 341 Gilze en Rijen 11 (7,4) 162 3 7 9 308 292 Vianen 19 (7,2) 239 2 12 10 60 90 Amstelveen 7 (7,5) 22 38 11 11 61 70 Veghel 8 (7,4) 11 15 51 12 31 37 Hardenberg 33 (7) 6 10 22 13 2 3 Skarsterlân 18 (7,2) 47 19 14 14 47 76 Duiven 10 (7,4) 49 32 26 15 24 33 Veenendaal 27 (7,1) 4 24 39 16 110 156 Reimerswaal 13 (7,3) 203 30 23 17 174 244 Assen 32 (7) 17 28 34 18 144 136 Zaltbommel 21 (7,1) 203 13 37 19 6 31 Etten-Leur 23 (7,1) 30 29 44 20 11 9 Wijchen 26 (7,1) 33 34 31 21 10 7 Horst a/d Maas 28 (7,1) 19 36 36 22 136 282 Capelle a/d IJssel 25 (7,1) 66 35 23 23 158 221 Naarden 40 (7) 97 11 57 24 100 177 Weert 74 (6,8) 33 22 33 25 8 45 Overbetuwe 30 (7,1) 135 18 56 26 16 205 Tholen 22 (7,1) 97 62 23 27 213 397 Waddinxveen 16 (7,2) 239 55 29 28 207 171 Borsele 52 (6,9) 162 33 19 29 39 86 Heerhugowaard 35 (7) 14 20 111 30 109 12 Kapelle 12 (7,4) 239 138 17 31 59 239 Oss 100 (6,7) 47 21 47 32 97 62 Bronckhorst 61 (6,9) 81 17 66 33 9 84 Goes 56 (6,9) 9 47 61 34 56 235 Zeewolde 70 (6,8) 37 67 21 35 211 231 Heumen 14 (7,3) 162 142 32 36 151 272 De Wolden 15 (7,2) 81 177 20 37 5 15 Leek 62 (6,8) 8 77 40 11
2012/ 2013 2010/ 2011 2008 Gemeente tevredenheid (rapportcijfer) Imago Communicatie & Beleid Lasten 38 19 44 Noord-Beveland 39 (7) 111 46 58 39 30 26 Tytsjerksteradiel 82 (6,8) 111 48 35 40 74 68 Staphorst 84 (6,8) 37 109 15 41 67 419 Dantumadeel 80 (6,8) 289 16 42 42 55 234 Veere 59 (6,9) 81 86 27 43 214 176 Geldrop-Mierlo 31 (7,1) 289 45 45 44 22 28 Hoogeveen 171 (6,5) 30 23 64 45 63 196 Veendam 124 (6,7) 66 25 75 46 132 103 Baarle-Nassau 55 (6,9) 239 98 13 47 42 119 Barendrecht 37 (7) 12 69 129 48 236 50 Wierden 44 (6,9) 135 150 16 49 84 30 Urk 48 (6,9) 239 14 132 50 15 39 Veldhoven 53 (6,9) 37 82 71 51 321 398 Onderbanken 83 (6,8) 239 139 7 52 80 185 Venray 87 (6,7) 7 37 137 53 50 500 Peel en Maas 35 (7) 81 31 187 54 155 69 Gorinchem 159 (6,6) 19 43 68 55 18 115 Heerenveen 68 (6,8) 4 68 165 56 167 149 Lansingerland 50 (6,9) 74 74 96 57 142 162 Haren 41 (6,9) 81 153 52 58 168 203 Heemstede 72 (6,8) 135 131 38 59 149 13 Dalfsen 76 (6,8) 54 84 77 60 310 164 Waalre 78 (6,8) 289 80 28 61 94 245 Zevenaar 88 (6,7) 49 64 105 62 152 191 Nijkerk 144 (6,6) 22 65 87 63 129 364 Bergeijk 20 (7,1) 239 116 83 64 51 34 Houten 37 (7) 66 123 111 65 78 193 Ooststellingwerf 116 (6,7) 135 52 81 66 32 72 Smallingerland 77 (6,8) 15 213 48 67 160 140 Woerden 79 (6,8) 57 42 188 68 13 300 Cuijk 53 (6,9) 33 146 92 69 75 217 Zoeterwoude 63 (6,8) 203 208 18 70 194 11 Beesel 67 (6,8) 239 66 84 71 334 312 Midden-Drenthe 34 (7) 57 124 159 72 48 276 Leusden 24 (7,1) 162 156 103 73 27 180 Son en Breugel 136 (6,6) 239 61 61 74 150 182 Winterswijk 147 (6,6) 289 41 59 75 218 163 Tiel 135 (6,6) 57 112 69 76 165 81 Oost Gelre 105 (6,7) 162 83 74 77 117 113 Oisterwijk 114 (6,7) 37 111 93 78 33 38 Someren 71 (6,8) 203 85 88 79 69 307 Meppel 60 (6,9) 13 171 124 12
2012/ 2013 2010/ 2011 2008 Gemeente tevredenheid (rapportcijfer) Imago Communicatie & Beleid Lasten 80 180 154 Bergen op Zoom 100 (6,7) 162 50 138 81 224 236 Noordwijk 164 (6,5) 162 53 90 82 88 51 Schagen 110 (6,7) 25 97 136 83 128 107 Soest 127 (6,6) 97 103 82 84 115 252 Bloemendaal 45 (6,9) 111 203 72 85 203 343 Uithoorn 134 (6,6) 162 40 164 86 108 310 Montferland 48 (6,9) 203 243 45 87 77 197 Opsterland 133 (6,6) 239 81 65 88 233 87 Kampen 73 (6,8) 111 216 52 89 25 25 Stede Broec 17 (7,2) 135 286 73 90 145 284 Papendrecht 58 (6,9) 289 175 50 91 154 286 Zuidhorn 116 (6,7) 203 212 30 92 81 293 Achtkarspelen 93 (6,7) 111 95 134 93 268 223 Hof van Twente 124 (6,7) 97 164 66 94 37 60 Oosterhout 95 (6,7) 135 73 154 95 134 42 Bladel 42 (6,9) 135 154 141 96 66 204 Aalburg 29 (7,1) 135 264 76 97 208 302 Landerd 209 (6,4) 289 8 224 98 121 255 Haaksbergen 167 (6,5) 162 63 120 99 317 394 Voerendaal 47 (6,9) 289 117 104 100 38 178 Harderwijk 168 (6,5) 25 58 210 13