ASSER-SERIE PROCESRECHT CASSATIE IN BURGERLIJKE ZAKEN MR. D.J. VEEGENS VIERDE BEWERKT DRUK DOOR MR. E. KORTHALS ALTES EN MR. H.A. GROEN KLUWER DEVENTER 2005
/. Geschiedenis en rechtsvergelijking 1 1. De Franse cassatie 1 1. Koninklijke oorsprong 1 2. Ontplooiing 4 3. Revolutionaire hervorming 7 4. Ontwikkeling na de revolutie 10 5. Verdere ontwikkeling in de 20 e eeuw 12 6. Verbreiding 16 2. De Nederlandse cassatie in de 19 e eeuw 18 7. Van Republiek tot Koninkrijk 18 8. Herstel der onafhankelijkheid 20 9. J.D. MEIJER'S denkbeeiden 23 10. Eerste procesrechtelijke ontwerpen 24 11. Verwerping van de ontwerpen-ro 1820 27 12. Wetgeving tot 1838 28 13. Verdere ontwikkeling tot 1896 29 14. Nederlandse kolonien 31 3. De Duitse Revision 34 15. Wordingsgeschiedenis 34 16. Revision en cassatie 37 17. Verdere ontwikkeling 38 18. Verbreiding 41 4. Appel als laatste rechtsmiddel 45 19. Scandinavische landen 45 20. Groot-Brittannie 47 21. Verenigde Staten 51 22. Beperkingen in de appelstelsels 55 IX
5. De Nederlandse cassatie in de 20 e eeuw 55 23. Nederlandse Juristen-Vereniging 1909 55 24. Staatscommissie-GRATAMA 1920 57 25. Richtlijnen DORHOUT MEES 1948 59 26. Nieuwe regeling 1951-1963 60 27. Ontwikkelingen na 1963 62 28. Indonesie 64 29. Overzeese rijksdelen 68 30. Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen 69 31. Prejudiciele beslissingen Hof van Justitie 73 32. Benelux-Gerechtshof 77 33. Prejudiciele beslissingen Benelux-Gerechtshof 78 34. Europese Hof voor de rechten van de mens 81 //. De zaken aan cassatie onderworpen 83 35. De Hoge Raad als cassatierechter en als feitenrechter 83 36. Plan van behandeling 84 37. Competentie: algemene opmerkingen 85 38. Competentie: samengevoegde vorderingen 88 39. Antilliaanse en Arubaanse beroepen 90 40. Sprongcassatie 91 41. Beslissingen van gedelegeerde rechters 93 42. Rolbeschikkingen 94 43. Partijen 95 44. Meerpartijenprocedures: algemeen 99 45. Meerpartijenprocedures: uitwerking 101 46. Verandering van partij 102 47. Cassatie in het belang der wet 106 48. Belang bij cassatie 110 49. Herstel van bezwaren door dezelfde rechter 115 50. Rekest civiel en herroeping 116 51. Verbetering en aanvulling van uitspraken 117 52. Voorlopige beslissingen 118 53. Berusting 120 54. Indeling van de uitspraken 122 55. Preparatoire uitspraken 123 56. Provisionele uitspraken 124 57. Interlocutoire uitspraken 125 58. Incidentele uitspraken 126 59. Beroep van tussenuitspraken 128 60. Deeluitspraken 130 61. Eindbeslissingen 132 X
62. Bijzondere regelingen 135 63. Samenloop van cassatie en verzet 138 64. Vonnis bij verstek of op tegenspraak 140 ///. De termijn en de schorsende kracht van het beroep 142 65. Normale termijn 142 66. Afwijkende termijnen 144 67. Cassatie of hoger beroep? 146 68. Cassatietermijn bij overlijden 147 69. Schorsende kracht 148 70. Voorlopige tenuitvoerlegging en schorsing 150 IV. De gronden van cassatie 154 71. Inleiding 154 72. Plan van behandeling 155 73. De doeleinden van de cassatierechtspraak 156 1. Schending van het recht 162 74. Wettelijke voorschriften 162 75. Octrooien 166 76. Geschreven bovennationaal recht 167 77. Analogie 170 78. Ongeschreven recht 171 79. Beleidsregels 173 80. Gewoonterecht 177 81. Gewoonte contra legem 178 82. Gewoonte en bestendig gebruikelijk beding 179 83. Vaststelling van gewoonterecht 181 84. Overzees recht 183 2. Gestrande pogingen tot verruiming 184 85. Inleiding 184 86. Toetsing van beslissingen omtrent vreemd recht? 184 87. Beperkte toetsing van beslissingen omtrent vreemd recht 185 88. Rechtsvergelijking 187 89. Statuten, reglementen en standaardbedingen 189 XI
3. De omvang van de controle 192 90. Probleemstelling 192 91. Franse opvattingen (1) 196 92. Franse opvattingen (2) 197 93. Belgische opvattingen 199 94. Duitse opvattingen (1) 201 95. Duitse opvattingen (2) 203 96. Nederlandse wetenschap 206 97. Eigen opvatting 209 98. Nederlandse rechtspraak 214 99. Nederlandse rechtspraak: nadere analyse 219 100. Rechtsbeslissingen 222 101. Gemengde beslissingen 224 102. Toetsing van gemengde beslissingen 228 103. Feitelijke beslissingen 235 104. Discretionaire bevoegdheid 236 105. Verkeersopvattingen 240 106. Ervaringsregels en feiten van algemene bekendheid 243 4. Uitleg van wilsverklaringen 247 107. Oude rechtspraak 247 108. Nieuwere onwikkelingen 248 109. Het Haviltex-criterium 249 110. Standaarduitleg door de Hoge Raad 250 111. Overeenkomsten die de rechtspositie van derden regelen 251 112. Franse en Belgische opvattingen 252 113. Duitse opvattingen 254 5. Vormverzuim 255 114. Inleiding 255 115. Uitdrukkelijk bedreigde nietigheid 255 116. Substantiele nietigheid en non-existentie 257 117. Motivering: inleiding 259 118. Motivering: vormvereiste 260 119. Motivering: grondslag voor cassatierechtspraak 262 120. Motivering: waarborg voor deugdelijke rechtspraak 266 121. Onbegrijpelijke motivering 269 122. Verzuim om essentiele Stellingen van partijen te behandelen... 272 123. Kennelijke vergissingen bij de vaststelling van de feiten 274 124. Variaties in motiveringsplicht 275 125. Minder strenge motiveringseisen 275 XII
126. Faillietverklaring: botsing van twee gezichtspunten 277 127. Strengere motiveringseisen 277 128. Motivering van discretionaire beslissingen 279 129. Motivering van afhankelijke beslissingen 280 6. Uitspraken van de kantonrechter 280 130. Inleiding 280 131. Motiveringsgebreken 282 132. Overige cassatiegronden 283 7. Het novum in cassatie 285 133. Inleiding 285 134. Aanvulling van rechtsgronden 286 135. Bepalingen van openbare orde 289 136. Aanvulling van rechtsgronden in appel 290 137. Geoorloofde en ongeoorloofde nova in cassatie 292 138. Geoorloofde feitelijke nova 294 V. De rechtspleging in cassatie 295 139. Instellen van het beroep: Nederlandse zaken 295 140. Verplichte procesvertegenwoordiging in cassatie 299 141. Instellen van het beroep: Antilliaanse en Arubaanse zaken 301 142. Cassatiemiddel volgens de oude wet 302 143. Cassatiemiddel naar huidig recht 304 144. Aantekening van het beroep 309 145. Anticipatie 311 146. Inschrijving en behandeling bij de enkelvoudige kamer 312 147. Vertegenwoordiging van verweerder(s) 314 148. Incidenteel beroep 315 149. Incidenteel beroep: samengevoegde vorderingen 319 150. Voorwaardelijk incidenteel beroep 321 151. Conclusie van antwoord 323 152. Mogelijke excepties 325 153. Overleggen van stukken 325 154. Incidenten 327 155. Vervanging en onttrekking van advocaat 329 156. Schriftelijke of mondelinge behandeling 330 157. Wenken voor pleidooi en schriftelijke toelichting 332 158. Conclusie procureur-generaal 337 159. Reactie op de conclusie 340 160. Overeenkomstige toepassing van andere bepalingen 342 XIII
VI. De uitspraak in cassatie 345 1. Samenstelling en werkwijze van de kamer 345 161. Samenstelling van de kamer: wettelijke voorschriften 345 162. Samenstelling van de kamer: het ius de non evocando 346 163. Cassatie niet ambtshalve 349 164. Aanvulling van rechtsgronden in cassatie 352 165. Feitelijke grondslag: inleiding 355 166. De bestreden uitspraak 356 167. Uitleg van de bestreden uitspraak 357 168. Gedingstukken 359 169. Uitleg van gedingstukken 362 170. Hypothetische feitelijke grondslag 363 171. Discrepantie tussen uitspraak en gedingstukken 364 172. Aanwijzingen met het oog op cassatie 365 2. Niet-ontvankelijkverklaring en verwerping van het beroep 367 173. Niet-ontvankelijkverklaring 367 174. Verwerping van het beroep 368 3. Vernietiging 368 175. Vernietiging bij meervoudige motivering 368 176. Partiele werking van het beroep 370 177. Hoofdregel: zelf afdoen 373 178. Feitelijke geschilpunten 375 179. Zuivere rechtsvragen 378 180. Verwijzing naar dezelfde rechter 379 181. Verwijzing naar een andere rechter 380 4. Motivering 381 182. Vorm en motivering van de uitspraak 381 183. Opzet van de uitspraak 382 184. Bredere motivering 384 185. Beslissingen ten overvloede 385 186. Motivering: beroep op eigen jurisprudentie 386 187. Motivering van al dan niet omgaan 387 188. Bondiger motivering 389 189. Motivering: onvervulde wensen? 390 190. Verkorte motivering 393 XIV
5. Kostenveroordeling 395 191. Proceskosten 395 192. De bevoegdheid van art. 419 lid 4 Rv 396 193. Proceskosten in onteigeningszaken 397 194. Staatsaansprakelijkheid voor kosten? 398 6. Voorzieningen tegen uitspraken van de Hoge Raad 401 195. Inleiding 401 196. Verzet tegen verstekarrest 401 197. Herroeping 402 198. Verbetering, aanvulling en herstel 404 VII. Procedure na verwijzing 406 199. Berechting na verwijzing: de grenzen van de rechtsstrijd 406 200. Berechting na verwijzing: nieuwe Stellingen 409 201. De rechtsgang na verwijzing 411 VIII. Het beroep in cassatie tegen beschikkingen op rekest 414 202. Wettelijke regelingen 414 203. Wanneer Staat beroep in cassatie open? 416 204. Cassabele handelingen 417 205. Partijen 419 206. Normale cassatietermijn 420 207. Afwijkende termijnen 421 208. Verontschuldigbare termijnoverschrijding 422 209. Overeenkomstig toepasselijke bepalingen 423 210. Verzoekschrift of dagvaarding? 426 211. Verplichte procesvertegenwoordiging in rekestzaken 427 212. Wijze van indiening van het rekest 428 213. Inhoud van het verzoekschrift; verweerschrift 428 214. Incidenteel beroep 430 215. Discrepantie tussen beschikking en proces-verbaal 431 216. Excepties 432 217. Schriftelijke of mondelinge toelichting 432 218. Verhoor van getuigen 433 219. Cassatiecontrole in rekestzaken 434 220. Proceskosten 434 XV
IX. Slotbeschouwingen 436 221. De toekomst van de cassatie 436 Transponeringstabel subparagrafen 441 Jurisprudentieregister 444 Trefwoordenregister 503 XVI