KNO Niezen, loopneus en jeukende ogen
Niezen, loopneus en jeukende ogen Een allergie is een veranderde reactie op prikkels die door bepaalde stoffen, allergenen genoemd, worden veroorzaakt. Allergenen geven normaal geen reactie, maar bij allergische patiënten juist wel, met alle nare gevolgen van dien. Wat zijn de meest voorkomende allergenen? stuifmeelkorrels (pollen van grassen, bomen en struiken); huisstofmijt (een heel klein, slechts microscopisch zichtbaar te maken beestje, dat leeft op warme vochtige plaatsen, zoals in dekens, dekbed en vloerbedekking); haren en huidschilfers van dieren; schimmels; voedingsmiddelen (zoals pinda s, vruchten, eieren, vis, soja, chocolade en koemelk); geneesmiddelen. Hoe ontstaat een allergie? Er zijn verschillende typen van allergie. Iemand met een zogenaamde atopische aanleg zal door regelmatig contact met de stof waarvoor hij allergisch is, in het lichaam speciale antistoffen gaan maken tegen deze stof. De antistoffen gaan zich vasthechten aan de zogenaamde mestcellen. Mestcellen zijn een bepaald soort weefselcellen die zich in de weefsels van bijvoorbeeld, longen, ogen, neus, darmen en huid bevinden. Dit vasthechten van antistoffen aan mestcellen vindt plaats in een fase die voor de patiënt onmerkbaar verloopt. Deze fase kan maanden tot jaren duren. Op een gegeven moment gaat het lichaam een grote hoeveelheid antistoffen produceren. Dit heeft tot gevolg dat de mestcellen nu geprikkeld kunnen worden tot het afgeven van allerlei actieve stoffen (o.a. histamine, die in het lichaam allergische symptomen geeft). Welke allergische reacties zijn er? Niet iedereen met aanleg voor allergie reageert hetzelfde op allergische prikkels. Bij sommige patiënten zijn de onderste luchtwegen erg gevoelig voor allergische prikkels. We spreken dan van astma. Bij een groot aantal patiënten treedt de reactie in neus en ogen op de voorgrond: ze gaan niezen en snotteren en kunnen jeukende en tranende ogen krijgen. Het komt regelmatig voor dat bij patiënten met aanleg voor allergie niet één, maar verschillende uitingsvormen van allergie optreden. 1
Vroege en late allergische reacties Vaak treedt een allergische reactie op binnen enkele minuten na contact met de allergische stof. We noemen dit een vroege allergische reactie. In een aantal gevallen volgt vele uren na het contact met de allergische stof ook een late reactie. Seizoengebonden allergische rhinitis en conjunctivitis: hooikoorts Elk jaar ziet een groot aantal mensen in Nederland het voorjaar met gemengde gevoelens tegemoet. Het is heerlijk dat de winter voorbij is, maar aan de andere kant weten ze dat ze zich de komende maanden vaak belabberd zullen voelen. Want deze mensen hebben hooikoorts. Hooikoorts heeft weinig met hooi en meestal niets met koorts te maken. Mensen met hooikoorts kunnen zich soms wel wat koortsig voelen, zonder echter daadwerkelijk temperatuurverhoging te hebben. De medische term voor hooikoorts is pollinose. Deze naam dekt de lading beter. Pollinose is het ziektebeeld van neus, ogen soms longen, dat veroorzaakt wordt door een allergische reactie op de allergenen uit stuifmeel of pollen van windbestuivende planten. Gevaarlijke ziekte? Hooikoorts is op zich geen gevaarlijke, maar wel een vervelende aandoening. Gedurende de mooiste maanden van het jaar voelt een patiënt met hooikoorts zich onprettig door hinder van oog- en neusklachten en soms van longklachten. In Nederland komt hooikoorts door stuifmeel van gras het meeste voor. De belangrijkste grassen bloeien van mei tot augustus. Om de diagnose hooikoorts te kunnen stellen, moet worden uitgezocht of er een verband bestaat tussen de klachten (door middel van de ziektegeschiedenis), afwijkingen(door middel van keel- neusoor- oog- en longonderzoek) en zo nodig de resultaten van een allergieonderzoek (door middel van huidtest of bloedonderzoek). Het meest kenmerkende van hooikoorts is dat elk jaar in hetzelfde jaargetijde aanvallen van hevige irritatie van de slijmvliezen veroorzaakt. De klachten zijn gebonden aan het bloeiseizoen van grassen en windbestuivende planten. Bovendien zijn de klachten steeds wisselend in ernst en verschillend van aard, en kunnen zowel afzonderlijk als gecombineerd worden. De wisseling in ernst is afhankelijk van het aantal stuifmeelkorrels in de lucht (over de aantallen volgt in het pollenseizoen dagelijks een uitzending op de radio). De ene patiënt met hooikoorts heeft vooral last van neus en ogen, terwijl de andere ook ademhalingsproblemen (we noemen dit pollenastma) heeft. Sommige patiënten met hooikoorts kunnen een gevoel van lusteloosheid en vermoeidheid hebben. 2
Klachten die kunnen ontstaan: Neusklachten lijken in het begin op een neusverkoudheid die steeds erger wordt. Het neusslijmvlies raakt gezwollen en er ontstaat een branderig en jeukend gevoel, waardoor onbedwingbare niesbuien ontstaan. Er stroomt eerst helder, dun vocht uit de neus, dat later slijmerig, taai en soms gekleurd kan worden. Door de gezwollen neusslijmvliezen raakt de afvoer van de neusbijholtes naar de neus vaak verstopt. Dit geeft dan een vol gevoel in het hoofd, en een zeurderige hoofdpijn boven de neusrug en de ogen. Bij oogklachten jeuken de ogen, ze voelen branderig aan en tranen voortdurend. De oogleden zijn gezwollen, het oogwit is rood en overgevoelig voor licht. Patiënten klagen erover dat het net lijkt of er zand in de ogen zit. Mond- keel- en longklachten uiten zich in jeuk en een droog branderig gevoel in de keel, of een droge irriterende hoest. Soms ontstaat astma. Huidklachten: zwellingen van mond en gezicht en netelroos (jeukende rode huidbulten) ontstaan bij patiënten met hooikoorts alleen dan als zich ook een bijkomende voedselallergie voordoet. Bijvoorbeeld patiënten met een allergie voor berkenpollen kunnen allergisch zijn voor vruchten en noten. Een bestaand constitutioneel eczeem kan verergeren. Wat zijn de oorzaken van hooikoorts? Hooikoorts wordt veroorzaakt dor een overgevoeligheid (allergie voor stuifmeelkorrels van windstuivende planten. Meestal is het stuifmeel van grassen de boosdoener, maar stuifmeel van bomen (wilg en berk), stuiken(hazelaar) en onkruid (bijvoet en weegbree) kunnen ook klachten veroorzaken. De klachten hangen nauw samen met de bloeitijd van het betreffende gewas. Bloeitijd De wilg en de hazelaar bloeien vroeg in het jaar: februari en maart. Berken bloeien in april en mei. Grassen van mei tot september en onkruid vooral van juni tot september. Er zijn in ons land ongeveer 144 verschillende grassoorten. Het weer Op zonnige winderige dagen in het voorjaar en in de zomer neemt de pollenconcentratie in de lucht toe en verergeren de hooikoortsklachten. Bij vochtig, regenachtig weer slaan de pollen neer en daardoor verminderen de klachten of verdwijnen ze helemaal. Grootte van de stuifmeelkorrel Bij windbestuivers wordt door de plant veel stuifmeel gemaakt, dat gemakkelijk loslaat, heel klein en licht is en dat in de lucht kilometers ver meegevoerd kunnen worden. Dit verklaart waarom hooikoorts niet alleen op het platteland, maar ook in de stad voorkomt. 3
Overprikkelbaarheid Bij patiënten met hooikoorts die regelmatig in contact komen met pollen, neemt de overgevoeligheid van de slijmvliezen toe. Het gevolg is dat kleine hoeveelheden pollen dezelfde, of zelfs sterkere klachten veroorzaken. Dit wordt nasal priming genoemd. Bovendien kan als gevolg hiervan een reactie optreden op andere allergenen dan pollen, bijvoorbeeld huisstofmijt of huidschilfers van dieren. Dit wordt cross priming genoemd. Ook kan een patiënt dan last krijgen van niet-allergische prikkels, zoals bijvoorbeeld bepaalde geuren (parfum) en irriterende dampen. Nasal en cross priming verklaren dat de klachten nog enkele weken kunnen blijven voortduren, terwijl de planten toch al zijn uitgebloeid. Niet-seizoensgebonden allergische rhinitis (neus) en conjunctivitis (oog) Niet-seizoensgebonden allergische rhinitis en conjunctivitis worden gekenmerkt door dezelfde symptomen als bij hooikoorts. Het verschil is echter dat de patiënt allergisch is voor een allergeen of allergenen die gedurende het gehele jaar aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld huisstofmijten, huidschilfers van dieren en schimmels. Dit betekent dat de patiënt vaak gedurende het gehele jaar klachten heeft. Soms zijn deze klachten zo hardnekkig, dat ze worden verward met chronische verkoudheid. De allergische ziektebeelden moeten dan ook worden onderscheiden van chronische neusklachten, die al of niet samenhangen met een infectie. 4
St. Antonius Ziekenhuis T 088-320 30 00 E patienteninformatie@antoniusziekenhuis.nl www.antoniusziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp 088-320 33 00 KNO 088-320 21 00 Locaties en bezoekadressen Ziekenhuizen St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) Poliklinieken St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern 5
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis 209/05-02