Geventileerde voorzetgevel 1 Algemeen Deze toepassingsrichtlijnen zijn specifiek bedoeld voor de bevestiging van ETERNIT gevelplaten als gevelbekleding op een geventileerde en geïsoleerde houten draagstructuur, bevestigd op een achterconstructie. Er worden een aantal basisprincipes weergegeven die moeten worden gevolgd. Voor afwijkingen of bijkomend advies, kan men terecht bij ETERNIT. Verlijmen op een metalen draagstructuur is een meer duurzame uitvoering dan verlijming op een houten draagstructuur. Hiervoor verwijzen we naar de toepassingsrichtlijn Gevelplaten gelijmd op aluminium draagstructuur 2 Bekledingsmateriaal De volgende ETERNIT producten worden in dit document behandeld. ETER-COLOR 8 mm TEXTURA 8 mm NATURA 8 mm NATURA PRO 8 mm PICTURA 8 mm Productgegevens en verwerking zijn terug te vinden in de productinformatiebladen, verkrijgbaar bij ETERNIT. Enkel gekantrechte platen mogen gebruikt worden, niet-gekantrechte platen mogen niet onverzaagd verwerkt worden. OPMERKING: Bij het verzagen van NATURA en NATURA PRO moeten de zaagranden met LUKO (een transparante impregneervloeistof) behandeld worden om lokale kleurverschillen door vochtabsorptie tot een minimum te beperken. 3 Toepassingsgebied 1 Deze richtlijnen zijn geldig voor gebouwen tot een bepaalde hoogte onderworpen aan een maximale reële windbelasting in een bepaalde windzone. De maximale tussenafstand van de draagstructuur is bepaald i.f.v. de optredende windbelasting rekening houdend met een veiligheidsfactor. In onderstaande tabel staan enkele niet-bindende richtwaarden voor de windlasten. De exacte rekenwaarden kan men terugvinden in de normen NBN B 03-002-1; NEN 6702:2001 en NBN-EN 1991-1-4. Ligging Gebouwhoogte Middenzone gevel Randzone gevel en enkelvoudige overspanning Max. windbelasting Max. hart-op-hart afstand draaglatten Max. windbelasting Max. hart-op-hart afstand draaglatten Windzone m N/m² mm N/m² mm Land 0-10 650 600 1000 500 Land 10-20 800 600 1200 500 Land Kust 20-50 0-20 1000 500 1500 400 De breedte van de randzone bedraagt minstens 1 m vanaf de hoek van het gebouw en moet verder bepaald worden aan de hand van de geldende nationale normen en voorschriften. Indien er een afwijking optreedt op bovenstaande belastingsgrenzen (bijvoorbeeld door bepaalde liggingfactoren, vormfactoren, etc.), dient het ontwerp te worden bepaald door een studiebureau. Wanneer de gevelplaten wordt blootgesteld aan de weersomstandigheden (regen, zon), mogen deze enkel op een verticale of voorover hellende draagstructuur worden gemonteerd. Voor plafondtoepassingen wordt verwezen naar de desbetreffende toepassingsrichtlijnen. 1 Deze richtlijnen zijn enkel geldig voor toepassingen binnen Europa, voor toepassingen buiten dit grondgebied moet het Technical Service Center van ETERNIT geraadpleegd worden. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 1/11
4 Verbanden met gevelplaten Volgende verbanden met gevelplaten zijn mogelijk. Om esthetische redenen raden wij aan enkel gekantrechte (= haaks verzaagde) gevelplaten te gebruiken. Recht verband met verticale platen Recht verband met horizontale platen Half verband met horizontale platen Vrij verband met horizontale platen OPMERKING: half verband en vrij verband worden enkel geadviseerd voor donkere kleuren. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 2/11
5 Draagstructuur De ETERNIT grootformaat gevelplaten worden op verticale houten draaglatten bevestigd. De houten draaglatten worden op een bepaalde afstand (afhankelijk van de gewenste isolatiedikte en luchtspouw) op de achterconstructie bevestigd met behulp van verstelbare winkelhaken of horizontale houten dwarslatten. De draagstructuur moet de op het gebouw inwerkende windkrachten en de belasting van het eigengewicht kunnen opnemen. maximale doorbuiging o.i.v. belasting : overspanning/300 veiligheidsfactor sterkteberekening : 3 De kwaliteit van het hout dient te voldoen aan wat voor dit toepassingsgebied beschreven is in de geldende normen. Bovendien wordt het hout beschermd tegen aantasting van schimmels e.d., volgens de geldende norm. minimale karakteristieke breukspanning hout : 18 N/mm 2 minimale gemiddelde elasticiteitsmodulus : 9000 N/mm 2 De bevestiging van ETERNIT grootformaat gevelplaten moet steeds worden uitgevoerd met een geventileerde spouw. Aan de onderzijde, de bovenzijde en de details worden de noodzakelijke openingen voorzien om voldoende ventilatie te bewerkstelligen. Slecht geventileerde platen kunnen aanleiding geven tot bouwfysische problemen of kleurverschillen onder invloed van vocht voor platen met (semi-) transparante coating. ventilatie openingen boven/onder : 10 mm/m of 100 cm 2 /m Gebouwhoogte 0-10 m 10-20 m 20-50 m Minimale spouwbreedte 20 mm 25 mm 30 mm Als isolatie wordt minerale wol met een waterwerende zwarte beschermlaag aangeraden. De isolatie wordt bevestigd met kunststof isolatiebevestigingsmiddelen. De isolatie wordt bevestigd volgens de richtlijnen van de producent van de isolatie, bvb. met vijf isolatiebevestigers per vierkante meter. Indien de houten draaglatten met winkelhaken worden bevestigd, wordt de isolatie bevestigd na het plaatsen van de winkelhaken en voor het plaatsen van de houten draaglatten. Ter hoogte van de winkelhaak wordt een sleufje in de isolatie gesneden. De steunwinkelhaken worden bij voorkeur thermisch gescheiden van de draagwand door een kunststof vulplaatje (THERMOSTOP) te plaatsen tussen de draagwand en de winkelhaak. Indien de houten draaglatten op horizontale houten dwarslatten worden bevestigd, wordt de isolatie tussen de horizontale dwarslatten geplaatst voor het plaatsen van de houten draaglatten. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 3/11
VARIANT 1: ISOLATIE TUSSEN VERSTELBARE WINKELHAKEN Voor oneffen achterconstructies kunnen de verticale houten draaglatten worden bevestigd met regelbare winkelhaken. verstelbare winkelhaak thermostop De draaglat is voldoende dik om een goede bevestiging van de winkelhaken mogelijk te maken en de verstelbare winkelhaak heeft de volgende eigenschappen. minimale dikte draaglat : 50 mm materiaal winkelhaak : minstens sendzimir verzinkt staal continue afstandsregeling : 60-120 mm (achterconstructie - achterzijde lat) De bevestiging van de verstelbare winkelhaken op de achterconstructie wordt voor elk project afzonderlijk bepaald in functie van de natuur en de toestand van de te bekleden wand. Algemeen wordt een minimale uittrekwaarde per bevestiging van 3 kn (300kg) aangeraden. Dit dient echter geverifieerd te worden per project. Voor beton en volle baksteen wordt meestal een RVS houtschroef (min. 7 mm diameter) met een zeskantkop en een bijbehorende nylonplug gebruikt. De schroeven met zeskantkop worden echter niet te hard aangedraaid, zodat de ingetrokken draad in de nylonplug niet wordt vernietigd. Voor andere ondergronden (holle baksteen, gasbeton, systeemwanden,...) moeten aangepaste bevestigingsmiddelen gebruikt worden die de optredende trekkracht, als gevolg van de windbelasting, en de afschuifkrachten, als gevolg van het eigen gewicht, kunnen opnemen. Indien nodig dient een in-situ trekproef te worden uitgevoerd. De draaglatten worden aan de verstelbare winkelhaak bevestigd door middel van 4 RVS houtschroeven per winkelhaak. De schroeven dringen minstens 25 mm diep in de draaglat. Om een stabiele draagstructuur te verkrijgen, worden de verstelbare winkelhaken afwisselend links en rechts van de draaglat aangebracht. De haken van twee naast elkaar gelegen draaglatten worden ook gedefazeerd aangebracht. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 4/11
VARIANT 2: ISOLATIE TUSSEN HORIZONTALE DWARSLATTEN Voor houtskeletbouw of voldoende effen achterconstructies, wordt de isolatie geplaatst tussen horizontale houten dwarslatten, waarop de verticale draaglatten worden bevestigd. De bevestiging van de horizontale dwarslatten op de achterconstructie wordt voor elk project afzonderlijk bepaald in functie van de aard en de toestand van de te bekleden wand. Algemeen wordt een minimale uittrekwaarde per bevestiging van 3 kn (300kg) aangeraden. Dit dient echter geverifieerd te worden per project. Voor beton en volle baksteen wordt meestal een RVS houtschroef (min. 7 mm diameter) met een verzonken kop en een bijbehorende nylonplug gebruikt. De schroeven worden echter niet te hard aangedraaid, zodat de ingetrokken draad in de nylonplug niet wordt vernietigd. Voor andere ondergronden (holle baksteen, gasbeton, systeemwanden,...) moeten aangepaste bevestigingsmiddelen gebruikt worden die de optredende trekkracht, als gevolg van de windbelasting, en de afschuifkrachten, als gevolg van het eigen gewicht, kunnen opnemen. Indien nodig dient een in-situ trekproef te worden uitgevoerd. De verticale draaglatten worden op de horizontale dwarslatten bevestigd met twee RVS houtschroeven per kruispunt. minimale breedte horizontale dwarslat : 60 mm minimale dikte horizontale dwarslat : 30 mm G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 5/11
VERTICALE HOUTEN DRAAGLATTEN De verticale houten draaglatten zijn éénzijdig geschaafd en worden bij plaatsing uitgelijnd in hetzelfde vlak om voldoende effenheid te verkrijgen. Bovendien moet het hout voldoende stabiel zijn zodat de uitlijning blijft behouden. Tussen de houten draaglatten wordt een kleine uitzettingsvoeg gelaten. maximale oneffenheid : L/1000 voeg tussen draaglatten : 5mm De draaglatten worden verticaal geplaatst zodat infiltratie- of condensatiewater van de rugkant van de plaat kan aflopen (en het hout een minimale vochtbelasting ondervindt). Op het ontwerpplan van de gevelbekleding worden de draaglatten uitgetekend. De houten draaglatten moeten voldoende breed zijn voor een voldoende waterafdichting en correcte plaatsing van de bevestigingsmiddelen. Het is aangeraden om de houten draaglatten ter plaatse van een verticale voeg iets breder te nemen dan de minimale breedte om toleranties in de uitlijning te kunnen opvangen (en dus luchtschroeven te vermijden). Bevestigingsmiddel Minimale breedte draaglat zonder voegafwerking Minimale breedte draaglat ter plaatse van een verticale voeg Aangeraden breedte draaglat ter plaatse van een verticale voeg Lijm 40 mm 100 mm 100 mm De houten draaglatten moeten voldoende dik zijn om de optredende belastingen te weerstaan en een correcte plaatsing van de bevestigingsmiddelen mogelijk te maken. Draaglatten geplaatst met regelbare winkelhaken Minimale dikte draaglatten : 50 mm Tussenafstand winkelhaken : maximaal 1500 mm Draaglatten geplaatst op houten dwarslatten Tussenafstand dwarslatten Minimale dikte van de verticale draaglat 600 mm 30 mm 800 mm 35 mm 1000 mm 40 mm 1200 mm 45 mm 1500 mm 50 mm PLAATSINGSPROCEDURE Volgende procedure kan worden gevolgd voor het plaatsen van grootformaat gevelplaten op een houten draagstructuur met behulp van regelbare winkelhaken. 1. Controle op de rechtheid van de houten latten 2. Uittekenen volgens het gevelbekleding ontwerpplan van de hoh afstanden tussen de draaglatten op de gevel met behulp van een schietlood of een laser 3. Plaatsen van de regelbare winkelhaken 4. Monteren van de draaglatten op de winkelhaken 5. Horizontale en verticale uitlijning in een vlak van de draaglatten door middel van de traploze regeling van de winkelhaken (maximale oneffenheid is kleiner dan L/1000) 6. Monteren van de ETERNIT grootformaat gevelplaten. Men start bovenaan en monteert de platen met behulp van een metalen lat met waterpas die op de draaglatten wordt geklemd. Door van boven naar onder te monteren wordt beschadiging van de plaat vermeden. Met behulp van gekalibreerde plaatjes kan men de platen met de juiste voegbreedte monteren. Om een mooi resultaat te bereiken is het best om de tolerantie op de verticale voegen te minimaliseren ten nadele van de tolerantie op de horizontale voegen. 7. Het verwijderen van de breedteplaatjes moet voorzichtig gebeuren om de plaatranden niet te beschadigen. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 6/11
6 Bevestigingswijze 6.1. Onzichtbare bevestiging door verlijming 2 Verlijming dient steeds te gebeuren volgens de voorschriften van de leverancier van het verlijmingsysteem en onder diens toezicht en garantievoorwaarden. Verlijmen op een metalen draagstructuur is een meer duurzame uitvoering dan verlijming op een houten draagstructuur. De verlijmbaarheid van de platen hangt af van het gebruikte lijmsysteem. Onderstaande tabel geeft een overzicht van verschillende lijmleveranciers die lijmsystemen hebben voor de aangeduide Eternit gevelplaten. Textura Natura Eter-Color Pictura Natura Pro Bostik Innotec Sika Soudal PA Tweha PA= projectadvies Raadpleeg steeds het complete lijmadvies van de lijmfabrikant! Een uitstekende lijmkwaliteit kan enkel bekomen worden door het strikt naleven van deze richtlijnen. Werk steeds met gecertificeerde producten (KOMO, ATG of gelijkwaardig), getest op Eternit plaatmateriaal. Bovenstaande lijst is op regelmatige basis onderhevig aan wijzigingen. Raadpleeg steeds de lijmfabrikant om u te informeren ivm recentste updates. Afhankelijk van het gekozen lijmsysteem kan het zijn dat: De rugzijde van de plaat ter plaatse van de lijmverbinding moet worden opgeruwd met schuurpapier P80. De draaglatten moeten worden voorbehandeld met een hechtprimer. Hierbij moeten de draaglatten voldoen aan de vereisten die worden gesteld voor het aanbrengen van de hechtprimer (bvb. maximaal vochtgehalte, voorgeschreven houtverduurzamingstechnieken). De gevelplaat moet worden gereinigd en zo nodig worden voorbehandeld met een hechtprimer. Een dubbelzijdig klevende strip wordt aangebracht als ondersteuning voor de gevelplaat tijdens de uithardingsperiode van de lijm en dient tevens om de afstand tussen de gevelplaat en de houten draaglatten te regelen. De juiste hoeveelheid lijm moet worden gedoseerd. Het aanbrengen van de gevelplaat vergt de nodige precisie. Verlijmen dient steeds te gebeuren op meervoudige draaglatten, of met andere woorden, verlijmen op enkelvoudige overspanning wordt afgeraden vanwege esthetische redenen. 2 De maximale hoogte kan worden beperkt door de voorschriften van de leverancier van de lijm of door de geldende wetgeving. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 7/11
6.2. Randafstanden Volgende maximale randafstanden moeten worden gerespecteerd. Maximale randafstand van de lijm : 50 mm Volgende schematische tekening illustreert de verlijmingprocedure. 1. gevelplaat 2. draaglat zonder voegafwerking 3. draaglat achter een voeg 4. hechtprimer 5. dubbelzijdig klevende strip 6. lijm 6.3. Maximale afstanden tussen houten draaglatten De hart-op-hart (h-o-h) afstand tussen de bevestigingspunten wordt bepaald door: - de breedte van de plaat - de maximale hoh afstand tussen de verticale draagstructuur (zie 3 blz 1) - de maximale afstand tussen de bevestigingsmiddelen in functie van berekende windbelasting - de randafstanden van de bevestigingsmiddelen (zie 6.2) - de voegopening Als algemene regel kan men stellen dat volgende maximale hart-op-hart afstanden tussen de bevestigingsmiddelen moeten worden gerespecteerd. Berekende windbelasting Maximale h-o-h afstand bevestigingen N/m² mm 800 600 1200 500 1500 400 > 1500 300 Voor enkelvoudige overspanningen moeten volgende maximale tussenafstanden worden gerespecteeerd. Maximale h-o-h afstand bevestigingen mm Land 0-20 m Land 20-50 m Kust 0-20 m Enkelvoudige overspanning 500 400 Voorbeeld (bevestiging met lijm): breedte plaat = 1220 mm, maximale afstand tussen de lijmrillen = 600 mm, randafstand lijmril = 50 mm, voegopening = 10 mm hoh afstand tussen profielen = (1220+10)/2 = 615 mm afstand tussen de lijmrillen = (1220-2*50)/2 = 560 mm 600 mm G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 8/11
7 Voegafwerking De gevelplaten worden bevestigd met open voegen om vrije beweging van de plaat toe te laten. voegbreedte (horizontaal / verticaal) : 10 mm maximale dikte achterliggende afwerkprofielen : 0,8 mm Ter plaatse van de verticale voegen worden de draaglatten behandeld met de zwartkleurige hechtprimer die deel uitmaakt van het lijmsysteem. De verticale voegen kunnen met decoratieve afdekprofielen in hout of aluminium worden afgewerkt. De horizontale voegen kunnen afgewerkt worden met een zwart aluminium voegprofiel. Dit is vooral nuttig wanneer het achterliggende isolatiemateriaal moet worden beschermd tegen infiltratie van regen. Het gedeelte van het aluminium profiel dat achter de plaat zit, mag niet te dik zijn om spanningen te vermijden. Indien dit wel het geval is, moeten de vleugels van het profiel zo breed zijn dat de bevestiging van de plaat doorheen het voegprofiel gebeurt. Het horizontale voegprofiel is even breed als de plaat zodat de verticale voeg open blijft. Men kan tevens gebruik maken van decoratieve horizontale voegprofielen. Indien gewenst kunnen de horizontale voegen open gelaten worden. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 9/11
8 Toebehoren 3 Volgende toebehoren kunnen worden verkregen bij ETERNIT. Horizontaal voegprofiel Zwart gelakt aluminium 56 x 2500 mm Geperforeerd afsluitprofiel Blank aluminium 50 x 30 x 2500 mm Geperforeerd afsluitprofiel Blank aluminium 70 x 30 x 2500 mm Geperforeerd afsluitprofiel Blank aluminium 100 x 30 x 2500 mm Buitenhoekprofiel Zwart pvc 12 x 12 x 2500 mm Buitenhoekprofiel Geanodiseerd geextrudeerd aluminium 12 x 12 x 2500 mm Buitenhoekprofiel Zwart gelakt aluminium 15 x 15 x 2500 mm Open buitenhoekprofiel Zwart gelakt aluminium 17 x 17 x 2500 mm Aansluitprofiel raam Zwart gelakt aluminium 8 x 15 x 45 x 3000 mm Zelfklevende schuimstrip PVC 6 x 9 mm x 15 lm 9 Andere constructiedetails Bewegingen in de metalen profielen (hoekprofiel, bodemprofiel, etc.) moeten steeds ontkoppeld worden van de platen. Indien nodig moeten de aluminium profielen worden voorgeboord en worden bevestigd volgens het principe van vaste en vrije bevestigingspunten. Voegen tussen de metalen profielen moeten samenvallen met voegen tussen de platen. Afwerkprofielen in metalen die kunnen uitlogen (zoals zink, koper, lood,...) worden afgeraden vanwege mogelijke vervuilingen. Volgende constructiedetails zijn terug te vinden op de ETERNIT website. BUITENHOEK: De hoekafwerking kan worden uitgevoerd met behulp van een afwerkingprofiel in aluminium of PVC. BINNENHOEK: Ook hier wordt een afwerkingprofiel in aluminium of PVC aangebracht. BOVENAFWERKING: Er moeten voldoende ventilatie openingen worden voorzien. ONDERAFWERKING: De open spouw tussen de achterzijde van de plaat en de isolatie of de achterconstructie moet onderaan afgesloten worden met een geperforeerd aluminium afsluitprofiel. Dit profiel belet het binnendringen van vogels en ongedierte. Het opstaande been van het afsluitprofiel zit geklemd tussen de houten draaglat en de gevelplaat en is niet dikker dan 0,8mm. RAAMAFWERKING MET RETOUR: Er moeten voldoende ventilatie openingen worden voorzien aan de onder- en bovenzijde van het raam. De hoekafwerking kan worden uitgevoerd met behulp van een afwerkingprofiel in aluminium of PVC of speciale hoekstukken op maat. RAAMAFWERKING ZONDER RETOUR: Er moeten voldoende ventilatie openingen worden voorzien aan de onder- en bovenzijde van het raam. De hoekafwerking kan worden uitgevoerd met behulp van een afwerkingprofiel in aluminium of PVC. ZETTINGSVOEG: De zettingvoegen in het gebouw moeten ook in de bekleding opgenomen worden. Ze wordt gerealiseerd door een draaglat aan weerszijde van de voeg te plaatsen. 3 Gebruik Eternit toebehoren; het niet gebruiken van standaard Eternit toebehoren kan leiden tot het vervallen van de Eternit waarborg. G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 10/11
10 Info externe leveranciers Volgende lijmfabricanten beschikken over specifieke lijmadviezen en garantieverklaringen. Bostik www.bostik.be Tel. +32 (0)2 370 20 56 www.bostik.nl Tel. +31 (0)73 6 244 244 Innotec www.innotec-industrie.be Tel. +32 (0)14 37 40 45 www.innotec.nl Tel. +31 (0)53 428 78 10 SIKA www.sika.be Tel. +32 (0)2 726 16 85 www.sika.nl Tel. +31 (0)30 241 01 20 Soudal www.soudal.com Tel. +32 (0)14 42 42 31 www.soudal.com Tel. +31 (0)76 542 49 01 Tweha Tel. +32 (0)70 246 009 www.tweha.nl Tel. +31 (0)497 530 790 11 Gezondheids- en veiligheidsaspecten Bij de mechanische bewerking van platen kan stof vrijkomen dat irriterend kan zijn voor de luchtwegen en de ogen. Daarnaast, kan het inademen van fijn inadembaar kwartsbevattend stof - in het bijzonder als in hoge concentraties of gedurende langere periodes - leiden tot longziektes en een verhoogd risico op longkanker. Afhankelijk van de werkomstandigheden moeten geschikte werktuigen met stofafzuiging en/of ventilatie worden voorzien. Voor nadere richtlijnen moet het Veiligheid Informatie Blad (conform 91/155/EEC) worden geraadpleegd. 12 Meer informatie Alle informatie omtrent de gevelplaten en hun verwerking kan worden teruggevonden in de ETERNIT productinformatiebladen. Deze zijn terug te vinden op de website of kunnen telefonisch worden aangevraagd. Via de website kunnen tevens technische details, bestekomschrijvingen en informatie van externe leveranciers worden gedownload. Deze toepassingsrichtlijnen vervangen alle voorgaande uitgaven. ETERNIT houdt zich het recht voor deze richtlijnen te wijzigen zonder voorafgaande kennisgeving. De lezer dient er zich van te vergewissen steeds de meest recente versie van deze documentatie te raadplegen. Niets uit deze tekst mag zonder toestemming worden veranderd. Eternit NV, afdeling Gevel Kuiermansstraat 1 B-1880 Kapelle-op-den-Bos België Nederland Tel 0032 (0)15 71 74 43 Tel 030 236 87 32 Fax 0032 (0)15 71 74 49 Fax 030 231 33 75 info.gevel@eternit.be info.gevel@eternit.nl www.eternit.be www.eternit.nl RPR 0 466 059 066, Brussel BTW BE 0 466 059 066 Bankrekeningnr. 482-9098061-09 G033-GEVELPLATEN_gelijmd op hout_tr_ned.doc 11/11