Nederlandse Ontwerp praktijkrichtlijn NPR 5070 Geluidwering in woongebouwen - en van wanden en vloeren in steenachtige draagconstructies Publicatie uitsluitend voor commentaar Noise control in dwellings - Examples of partition walls and floors maart 2004 ICS 91.060.10; 91.120.20 Zal vervangen NPR 5070:1993 Commentaar vóór 15 juni 2004 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Normcommissie 351 003 "Geluidwering in gebouwen" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven. 2004 Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) 2 690 390, Fax (015) 2 690 190
Inhoud Inhoud 2 Voorwoord 4 1 Onderwerp en toepassingsgebied 7 2 Globale opzet van deze praktijkrichtlijn 8 2.1 Opzet 8 2.2 Keuze details 8 2.3 Speciale onderwerpen 9 3 Bepaling van de massa per oppervlakte 9 4 Woningscheidende wanden en vloeren 10 5 Aansluitingen voor I lu;k +5 db 11 5.1 Keuzeproces 11 5.2 Toelichting keuzematrix voor eengezinswoningen 12 5.3 Toelichting keuzematrix voor woongebouwen 12 5.4 Keuzematrices en figuren met pictogrammen voor I lu;k +5 db 13 D8a met minerale wolbarrière 17 6 Aansluitingen voor I lu;k +10 db 18 6.1 Keuzeproces 18 6.2 Toelichting keuzematrix voor eengezinswoningen 18 6.3 Toelichting keuzematrix voor woongebouwen 18 6.4 Keuzematrices en figuren met pictogrammen voor I lu;k +10 db 19 7 Uitwerking woningscheidende constructies en aansluitdetails 24 7.1 Uitwerking woningscheidende constructies 24 7.1.1 Verend opgelegde dekvloer met L lin 10 db 24 7.1.2 Verend opgelegde dekvloer met L lin 13 db 26 7.1.3 Aansluitingen van binnenwanden bij verend opgelegde dekvloeren 30 7.1.4 Aansluiting kozijnen op binnenspouwbladen 30 7.2 Uitwerking aansluitdetails 31 7.3 Aansluitdetails woningscheiding met gevels 33 7.3.1 G1, G2, G9 en G10 en G10a Starre aansluitingen van steenachtige binnenspouwbladen 33 7.3.2 G3 en G11 Flexibele aansluiting binnenspouwblad op woningscheiding 37 7.3.3 G4, G4a, G12 en G12a Aansluiting buitenpleisterwerk op woningscheiding 39 7.3.4 G5, G5a G13 en G13a Aansluiting houten pui op woningscheiding 42 7.3.5 G6 en G14 Kozijn tegen woningsc heidende wand 44 7.3.6 G7 en G15 Buitengevel met plaatmateriaal en steenachtig binnenspouwblad 46 7.3.7 G8, G8a, en G16 en G16a Houtachtig binnenspouwblad en steenachtig buitenblad 49 7.4 Aansluitdetails woningscheiding met wanden 52 7.4.1 W1, W2, W3, W8, W9 en W10 Starre aansluiting 52 7.4.2 W4 en W11 Flexibele aansluiting 53 7.4.3 W5 en W12 Wanden uit plaatmateriaal op C-profielen of houten frames 55 7.4.4 W6 en W13 Kastenwanden 56 7.4.5 W7 en W14 Glas- of houtpanelen 57 7.5 Aansluitdetails woningscheiding met vloeren 58 7.5.1 V1 en V5 Houten vloeren 58 7.5.2 V2, V3, V4, V6, V7 en V8 59 7.5.3 B1 Flexibel naast bouwmuur 61 7.5.4 B2 Starre aansluiting met begane grondvloer 62 7.5.5 B3 Betonvloer op isolatie en zand 63 7.5.6 B4 Betonvloer op akoestisch oplegmateriaal 64 7.5.7 B5 Betonvloer naast bouwmuur 65 7.5.8 B6 verdiepte fundering 66 7.5.9 B7 Gescheiden fundering 67 7.6 Aansluitdetails woningscheiding met daken 68 2
7.6.1 D1, D1a en D7,en D7a Hardschuimdak bij langskap 68 7.6.2 D2, D2a en D8, D8a Langskap met minerale wol als isolatiemateriaal 70 7.6.3 D3 en D9 Aansluiting met zakgoot 71 7.6.4 D4 en D10 Nok boven woningscheiding 74 7.6.5 D5 en D11 Houten platdak 75 7.6.6 D6 en D12 Steenachtig platdak 76 8 Woningscheidende constructies met I lu;k 5 db en I co 0 db 77 8.1 Daken bij onbenoemde ruimten 77 8.2 Gebouwen met een eis I lu;k 5 db en I co 0 db 77 9 Geluidisolatie tussen verblijfsruimten met I lu;k 20 db en I co 20 db 77 9.1 Kamerscheidende wanden voor I lu;k 20 db 77 9.2 Omloopgeluid via deuren en overloop 78 9.2.1 Verblijfsruimten op dezelfde bouwlaag 78 9.2.2 Tussen twee bouwlagen met één deur 78 10 Geluidisolatie tussen verblijfsruimten met I lu;k 10 db en I co 10 db 79 10.1 Binnenwanden voor I lu;k 10 db 79 10.2 Omloopgeluid via deuren en overloop 79 10.2.1 Twee deuren 80 10.2.2 Eén deur 80 10.3 Ventilatie 80 11 Geluidisolatie tussen gemeenschappelijke verkeersruimten en verblijfsgebieden 80 Bijlage A Praktijkvoorbeelden 82 A.1 Algemeen 82 A.2 1: Ontwerpproces 82 A.2.1 STAP 1: Keuze woningscheidende constructies 82 A.2.2 STAP 2: Keuze van de aansluitende gevel-, wand-, vloer en dakconstructies 83 A.2.3 STAP 3: Detaillering 84 A.3 2: Toetsing van het ontwerp 84 A.3.1 STAP 1: Welke woningscheidende wand 84 A.3.2 STAP 2: Welke aansluitende constructies 85 A.3.3 STAP 3: Conclusie 86 Bijlage B Index van figuren 88 Bibliografie 91 3
Voorwoord Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Zowel het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies, als de Stichting Bouwresearch en degene die aan de in deze Praktijkrichtlijn opgenomen SBR-referentiedetails of comfortdetails hebben meegewerkt, aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdende met toepassing van deze Praktijkrichtlijn. Sinds het verschijnen van de tweede druk van NPR 5070 in 1993 heeft een groot aantal ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van geluidisolatie in de woningbouw. Deze zijn o.a. De effecten van het Bouwbesluit en Ministeriële regeling gezondheid (de somformule en de invoering van de I lu;k ) en de daaruit voortvloeiende verzwaring met gemiddeld 3 db voor de luchtgeluidisolatie zijn thans zodanig bekend, dat een aantal leemtes in de kennis nu wel nader kunnen worden ingevuld. De oude bijlage C kan hierdoor vervallen. Per 1 januari 2003 is het Bouwbesluit 2003 in werking getreden en is de minimumeis voor contactgeluidisolatie tussen woningen naar verblijfsgebieden verhoogd van I co 0 db naar I co +5 db. De consequenties voor eengezinswoningen en woongebouwen zijn daarom bepaald aan de hand van recente informatie. Gezien de actualiteit is het niet meer opportuun om uit te gaan van I co 0 db, tenzij voor de bescherming tussen besloten ruimten. De zwaardere eisen m.b.t. thermische isolatie en EPN (beperken van het energiegebruik) hebben als gevolg dat alle tekeningen met daarop uitwendige scheidingsconstructies moeten worden aangepast (spouw- en isolatiedikte van geveldetails). Hiervoor wordt aangesloten op de SBR-referentiedetails en comfortdetails. Ook zijn, vooral bij daken, verouderde constructies/details vervangen door nieuwe. Ook hierbij is aangesloten bij de SBR-referentiedetails en comfortdetails. De resultaten van nieuw akoestisch onderzoek zijn in de praktijkrichtlijn ingepast. Het gaat hierbij vooral om de flankerende geluidoverdracht bij enkelvoudige woningscheidende constructies, onderzoek naar ankerloze spouwmuren en aansluitende details en de daaruit ontwikkelde nieuwe bouwkundige oplossingen zoals de ontkoppelde begane grondvloeren. Nieuwe materialen en nieuwe bouwconstructies (zoals diverse typen dakelementen) zijn ontwikkeld mede in verband met Duurzaam Bouwen (DuBo) en de Wet op de Arbeidsomstandigheden (Arbo). De verend opgelegde dekvloer is een constructie die op dit moment in beweging is. Weldra zullen nieuwe producten op de markt verschijnen. Om te kunnen beoordelen of deze mogen worden toegepast, wordt in deze praktijkrichtlijn gegeven welke testgegevens bekend zouden moeten zijn en aan welke waarde zij zouden moeten voldoen. Op deze wijze kan de praktijkrichtlijn worden toegepast op nieuwe materialen. De NEN 1070:1999 met kwaliteitsklassen voor geluidwering geeft degene die een bepaalde kwaliteit wil realiseren, de mogelijkheid om de bouwakoestische kwaliteit te vertalen in een samenhangend pakket van geluideisen. In deze NPR 5070 wordt uitgegaan van het realiseren van geluidweringsklasse III (Bouwbesluitniveau tweede fase) en geluidweringsklasse II (5 db hoger niveau t.o.v. het Bouwbesluitniveau). Daartoe behoort voor de lucht- en de contactgeluidisolatie tussen woningen ten minste kwaliteitscijfer k = 3 respectievelijk k = 2 te worden gerealiseerd. In de praktijk is er steeds meer vraag naar het realiseren van I lu;k +10 db, zowel van de zijde van projectontwikkelaars als van toekomstige bewoners. Daarom wordt ook deze klasse in deze praktijkrichtlijn nader uitgewerkt. Hierdoor ontstaan dus de klasse I lu;k +5 db/i co +10 db naast de klasse I lu;k 0 db/i co +5 db. Voor de lucht- en contactgeluidisolatie-eisen binnen de woning houdt kwaliteitscijfer k= 2 in I lu;k 10 db en I co 10 db. Ook deze isolatieniveaus worden uitgewerkt. De twee geluidisolatieklassen maken een andere opzet van de matrix voor de keuze van combinaties van wanden en vloeren noodzakelijk. Er is gekozen om matrices apart uit te werken voor woningen en voor woongebouwen en voor de klassen 0 db /+5 db en +5 db /+10 db. 4
Met de komst van nieuwe media als internet, cd-rom enz. zijn er nieuwe mogelijkheden om te communiceren met de gebruikers. Vooralsnog wordt er nu alleen een papieren document gemaakt. Mede om een snelle aansluiting met de nieuwe media te verkrijgen, is samenwerking gezocht met SBR. De SBR-referentiedetails en comfortdetails zijn als basis voor de detaillering gekozen. Deze Ontw. NPR 5070 kan worden gedownload via www.nen.nl. In dit praktijkrichtlijnontwerp worden alleen de steenachtige woningscheidende constructies behandeld. Voor lichte woningscheidende wanden die geen constructieve functie hebben, wordt voor de geluidisolatie verwezen naar Ontw. NPR 5086:2002 die deze wanden en de aansluitingen daarop tot onderwerp heeft. Ook komen in dit praktijkrichtlijnontwerp geen woningscheidende houtskeletbouwconstructies voor. Hiervoor wordt verwezen naar recente SBR-publicaties over Houtskeletbouw (HSB). Dit praktijkrichtlijnontwerp bevat nog geen specifieke constructies uit het ontwikkelingsprogramma Industrieel, Flexibel Demontabel bouwen (IFD). Deze bouwwijzen zijn nog te experimenteel van karakter. Informatie kan worden ingewonnen bij de fabrikanten. Een groot aantal tekeningen in dit praktijkrichtlijnontwerp zijn overgenomen van de SBR-referentiedetails en comfortdetails en zijn daarom niet getekend volgens de NEN-regels. Dit geldt voor figuur 13 t.m. 24, 26 t.m. 31 en 39 t.m. 50. Vanwege het uitdrukkelijke verzoek van de industrie om aansluiting met de SBR-referentiedetails en comfortdetails te verkrijgen, is bij uitzondering deze tekenstijl hier overgenomen. De SBR-referentiedetails en comfortdetails worden vaker geactualiseerd dan een praktijkrichtlijn. Het is dus mogelijk dat in deze praktijkrichtlijn details voorkomen die inmiddels zijn verbeterd. Zolang de details in deze praktijkrichtlijn worden gebruikt om inzicht in geluidweringsaspecten te verkrijgen, zijn niet-geactualiseerde details geen bezwaar. Voor het gebruik in de praktijk wordt aangeraden om de actuele SBR-referentiedetails en comfortdetails te raadplegen. De tekeningen zijn niet op schaal afgedrukt; meten van tekening is niet toegestaan. Dit praktijkrichtlijnontwerp is voorbereid door een werkgroep met de volgende samenstellinging: ing. P.L.C.M. Bakker ir. W.G.M. Beentjes ir. J.J.M. van Bree prof. ir. E. Gerretsen ir. J.J. Linssen ir. H. Oortwijn IWB Gemeente Amsterdam DienstWonen Lichtveld Buis & Partners BV, (rapporteur) BAM Wilma b.v. TNO TPD te Delft en Technische Universiteit Eindhoven, (voorzitter) Nederlandse Vereniging van toeleveringsbedrijven voor de Bouw Bond Nederlandse Architecten De werkzaamheden worden begeleid door de normcommissie 351 003 Geluidwering in gebouwen en door de sponsorgroep. De normcommissie bestaat uit: dr. ir. H.J. Martin Technische Universiteit, Eindhoven (voorzitter) ing. A.H.M.H.A. Claessens Nederlands Verbond Toelevering Bouw ir. W.A. Koster Mineral Wool Association, Den Haag prof. ir. E. Gerretsen TNO TPD te Delft en Technische Universiteit Eindhoven mw. ir. A. van der Horn-de Vries NEN Bouw, Delft (secretaris) ing. R.C. Muchall Intergemeentelijke werkgroep Bouwfysica, Den Haag ir. H. Oortwijn Bond Nederlandse Architecten ir. M.L.S. Vercammen Organisatie van Nederlandse Raadgevende Ingenieurs, afdeling Akoestiek en Bouwfysica, Den Haag De sponsorgroep bestaat uit: ing. L. Blokland Stichting Woningborg, Gouda L. Bodegom Stichting Garantie Instituut Woningbouw, Rotterdam ing. A.H.M.H.A. Claessens CVK Kalkzandsteen, Hilversum ing. B.J.G. Jansen NCV YTONG Nederland BV, Gorinchem R.G. de Jong DCMR Milieudienst Rijnmond BV, Schiedam ir. G. Koers Kon. Verbond Nederlandse Baksteenfabrikanten De Steeg ir. W.A. Koster Mineral Wool Association, Den Haag ir. J.J. Linssen VOBN, Veenendaal 5
ir. P.J. van Luijk Ministerie van VROM, Den Haag A. Reppel Reppel Beheer BV, Dordrecht ir. J. Tepper Stybenex, Zaltbommel A.J. Uythoven Bond van Nederlandse Architecten, Amsterdam mr. A.A.F. Wassercordt Cosmin, Venlo drs. F.P. Zandvliet Mineral Wool Association-Benelux, Den Haag Commentaar op dit praktijkrichtlijnontwerp wordt zeer op prijs gesteld. U kunt dit indienen vóór 1 juli 2004 bij NEN te Delft, ter attentie van de secretaris van de normcommissie Geluidwering in gebouwen. In de serie Nederlandse praktijkrichtlijnen verschijnen publicaties van informatief karakter, zoals toelichtingen op normen, constructieve mogelijkheden, werkmethoden en fabricagegegevens. Aan deze publicatie mag geen normatieve waarde worden toegekend. Normen en andere publicaties waarnaar is verwezen NEN-EN-ISO 140:reeks Akoestiek Het meten van geluidisolatie in gebouwen en van bouwelementen NEN-EN 771-1 NEN-EN 771-2 NEN-EN 771-3 NEN-EN 771-4 NEN-EN 771-6 NEN-EN 12390-7 NEN-ISO 811:1992 NEN-ISO 9052.1:1992 NEN 1070:1999 NEN 5077:2001 NPR 5079:1999 NPR 5092:1999 NPR 5272:2003 Specificaties voor metselstenen Deel 1 Baksteen Specificaties voor metselstenen Deel 2 Kalkzandsteen Specificaties voor metselstenen Deel 3 Bouwblokken en -stenen van grind- en lichtbeton Specificaties voor metselstenen Deel 4 Cellenbeton Specificaties voor metselstenen Deel 6 Natuursteen Beproeving van verhard beton Deel 7: Volumieke massa van verhard beton Weefsels Bepaling van de waterdichtheidsgraad Hydrostatische drukproef Akoestiek Bepaling van de dynamische stijfheid Deel 1: Materialen gebruikt onder zwevende vloeren in woningen Geluidwering in gebouwen Specificatie en beoordeling van de kwaliteit Geluidwering in gebouwen Bepalingsmethoden voor de grootheden voor luchtgeluidisolatie, contactgeluidisolatie, geluidwering van scheidingsconstructies en geluidniveaus veroorzaakt door installaties Geluidwering in gebouwen Het bepalen en hanteren van ééngetalsaanduidingen voor de geluidwering in gebouwen en van gebouwelementen Geluidwering in gebouwen Beoordeling van de resultaten van geluidmetingen conform NEN 5077 Geluidwering in gebouwen Aanwijzingen voor de toepassing van het rekenvoorschrift voor de geluidwering van gevels op basis van NEN-EN 12354-3 SBR-referentiedetails woningbouw:2002 SBR-comfortdetails woningbouw:2001 SBR-referentiedetails Houtskeletbouw:2002 SBR WD 110:1994 SBR 360A en B:2001 Comfortklasse geluidisolatie in woningen en woongebouwen Luchtdicht bouwen 6
Geluidwering in woningen en van wanden en vloeren in steenachtige draagconstructies 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze praktijkrichtlijn geeft aanwijzingen voor de uitvoering van een aantal veel toegepaste bouwkundige oplossingen voor (zware) steenachtige woningscheidende constructies in woningen en woongebouwen. Voor die bouwkundige oplossingen worden prognoses gegeven omtrent de te verwachten prestaties met betrekking tot de lucht- en contactgeluidisolatie. In deze praktijkrichtlijn worden de volgende isolatieniveaus behandeld: I lu;k +5 db kwaliteitscijfer k=3 I lu;k +10 db kwaliteitscijfer k=2 en voor binnen de woning I lu;k 20 db en I co 20 db kwaliteitscijfer k=3 I lu;k 10 db en I co 10 db kwaliteitscijfer k=2 OPMERKING 1 Het ontwerp van een bouwplan kan nooit zekerheid verschaffen omtrent de te verkrijgen prestaties; het resultaat is, behalve van het ontwerp, ook afhankelijk van het uitvoeringsniveau. De feitelijke isolatie-indices kunnen slechts door meting volgens NEN 5077 of NEN-EN-ISO 140 worden bepaald. De aanwijzingen die in deze praktijkrichtlijn worden gegeven, gaan daarbij uit van een goede en correcte uitvoering. Maar zelfs dan kan niet met zekerheid worden gesteld dat aan de vermelde prestaties wordt voldaan. Immers, behalve de in deze praktijkrichtlijn behandelde scheidingsconstructies en hun aansluitingen, kunnen andere factoren een rol spelen, zoals maattoleranties, variaties in uitvoering, (zeer) ongebruikelijke afmetingen, meetnauwkeurigheid en keuzes met betrekking tot gelijkwaardige producten, die op akoestisch gebied echter niet gelijkwaardig zijn. De praktijkrichtlijn is echter zodanig opgesteld, dat de daarin beschreven constructies in de woningbouw met grote waarschijnlijkheid zullen leiden tot de bij die constructie vermelde isolatie-indices. Hierbij is als uitgangspunt de 80 %/20 %-regel toegepast, waarbij 80 % van de populatie voldoet aan de eis met een gebruikersrisico van 20 %. Voor een nadere beschrijving van dit uitgangspunt wordt verwezen naar NPR 5092:1999. OPMERKING 2 Voor andere gebouwen dan woongebouwen, waaraan prestatie-eisen worden gesteld, kan deze praktijkrichtlijn slechts worden toegepast voor zover de constructies overeenkomen met de in deze praktijkrichtlijn vermelde constructies. Indien de constructies en eventueel de afmetingen sterk afwijken van die welke in de woningbouw gebruikelijk zijn, kunnen daardoor andere prestaties worden verkregen. OPMERKING 3 Voor zover woningscheidende wanden en vloeren een dragende functie hebben, worden in deze praktijkrichtlijn uitsluitend de steenachtige constructies behandeld. OPMERKING 4 Voor het welslagen van een goede geluidisolatie zijn de volgende zaken van belang: A. Bewaking akoestische kwaliteit Er is de noodzaak om de akoestische kwaliteit te bewaken tijdens alle fasen van de bouw, zoals: 1. het vermelden van de juiste materialen, dikten en andere specificaties; 2. toezien of een gekozen product daadwerkelijk gelijkwaardig is aan het oorspronkelijk opgegeven product; 3. toezien op juiste montage van de constructies. Het verdient aanbeveling om daarbij gebruik te maken van checklists van kritische details zodat de kennis over deze kritische details wordt overgebracht op iedereen die het detail realiseert. Hiermee worden verantwoordelijkheden duidelijk en bestaat er een mogelijkheid tot terugkoppeling. en van checklists zijn o.a. uitgewerkt in Comfortklasse geluidisolatie van SBR WD 110. 7
B. Kwaliteitsdocumenten (attest-met-productcertificaat) In het Bouwbesluit wordt er op basis van artikel 1.6 veel waarde toegekend aan kwaliteitsdocumenten, zoals een attestmet-productcertificaat. In een dergelijk document is namelijk gebruiksinformatie gegeven over dat specifieke product, ook met betrekking tot geluidisolatie. In deze praktijkrichtlijn wordt met betrekking tot een aantal productcategoriën de algemene lijn aangehouden. Het kan zijn dat een speciefiek product conform zijn attest-met-productcertificaat meer toepassingmogelijkheden heeft dan vermeld in deze praktijkrichtlijn. Het is dan mogelijk dat specifieke product toe te passen conform dat attest-met-productcertificaat. Aanbevolen wordt te controleren of het attest-met-productcertificaat na 1 januari 2003 is uitgegeven. C. Combinaties van aansluitdetails Het is noodzakelijk dat bij een gekozen oplossing conform deze praktijkrichtlijn alle constructies en alle aansluitingsdetails worden uitgevoerd zoals is aangegeven. De totale geluidisolatie wordt immers bepaald door alle constructies en aansluitdetails tezamen. Het anders of slechter uitvoeren van één aansluiting kan dan leiden tot een resultaat dat niet voldoet aan de eisen. 2 Globale opzet van deze praktijkrichtlijn 2.1 Opzet Deze praktijkrichtlijn is als volgt opgezet. In de hoofdstukken 3 en 4 wordt uitgelegd hoe men tot een keuze voor een woningscheidende constructie komt. In de hoofdstukken 5 en 6 worden de aansluitingen op deze woningscheidende constructies bepaald voor het niveau I lu;k 0 db/i co +5 db resp. I lu;k +5 db/i co +10 db. Deze woningscheidende constructies en aansluitingen worden beide in hoofdstuk 7 nader uitgewerkt. Hier treft men o.a. de detailtekeningen. In de daarop volgende hoofdstukken worden enkele speciale onderwerpen nader behandeld. Tenslotte zijn in de bijlage enkele praktijkvoorbeelden uitgewerkt. 2.2 Keuze details Het ontwerpproces met betrekking tot de geluidisolatie tussen woningen verloopt in drie stappen. Hieronder worden deze stappen globaal uiteengezet. In de hoofdstukken 3 t.m. 7 worden deze stappen nader uitgewerkt. 1. De keuze van een woningscheidende constructie: bij eengezinswoningen is dat alleen de woningscheidende wand en bij woongebouwen de woningscheidende wand en de woningscheidende vloer. In hoofdstuk 4 zijn de verschillende typen steenachtige woningscheidende constructies vermeld. In hoofdstuk 5 wordt aangegeven welke steenachtige scheidingsconstructies voor wanden en vloeren geschikt zijn voor I lu;k +5 db en in hoofdstuk 6 de steenachtige scheidingsconstructies voor I lu;k +10 db. Informatie over de keuze voor I lu;k +10 db wordt gegeven in NEN 1070:1999. Met behulp van de gegevens over de volumieke massa uit tabel 1 in hoofdstuk 3, kan worden bepaald hoe dik de constructies van een bepaald steenachtig materiaal moeten zijn om de gewenste massa per oppervlakte te bereiken. 2. De keuze van de aansluitende constructies: Met de keuzematrices in de hoofdstukken 5 en 6 kan een cijfer-lettercombinatie worden bepaald die aangeeft welke aan te sluiten gevels, wanden, vloeren en daken bij die woningscheidende constructie(s) kunnen worden toegepast. De cijfers duiden dan de gevels en wanden aan, de letters de vloeren en daken. In hoofdstuk 5 wordt dit uitgewerkt voor een niveau van I lu;k +5 db. In hoofdstuk 6 voor I lu;k +10 db. De cijferlettercombinaties worden apart uitgewerkt voor eengezinswoningen en voor woongebouwen. Hierbij wordt aangegeven welke aansluitconstructies wel (aangegeven met een + ) en welke niet (aangegeven met een ) kunnen worden toegepast. Deze aansluitende constructies worden aangeduid met behulp van de volgende afkortingen: G1 t.m. G16 W1 t.m. W14 Gevelconstructies Wandconstructies 8
V1 t.m. V10 B1 t.m. B7 D1 t.m. D12 Vloerconstructies (niet-woningscheidend), anders dan begane grondvloeren Begane grondvloerconstructies Dakconstructies Elk aansluitdetail is voorzien van een pictogram. In deze pictogrammen worden materialen aangeduid met de massa per oppervlakte. Met behulp van tabel 1 in hoofdstuk 3 kunnen ook hier de bijbehorende dikten van de diverse materialen worden bepaald. OPMERKING Onder V1-V10 worden nadrukkelijk de niet-woningscheidende vloeren verstaan. Bij eengezinswoningen betreft dat de verdiepingsvloeren. Bij woongebouwen zijn dat bijv. de vloeren van de tussenverdiepingen bij maisonettes of vloeren van entresoles. De woningscheidende vloeren worden apart gekozen in de keuzematrices. 3. In hoofdstuk 7 zijn de gekozen woningscheidende constructies (in 7.1 en 7.2) en de aansluitende constructies in detail (in 7.3 t.m. 7.6) uitgewerkt. Het kiezen van de woningscheidende constructies en de aansluitende constructies gaat in de bovengenoemde drie stappen. In bijlage A worden twee situaties behandeld waarin deze stappen worden uitgewerkt in twee concrete projecten. Zowel het ontwerpproces als het controleproces, zoals dat bijv. bij bouw- en woningtoezicht gebeurt, komen daarbij aan de orde. 2.3 Speciale onderwerpen Hoofdstuk 8 gaat in op het realiseren van I lu;k 5 db en I co 0 db. Het Bouwbesluit verlangt deze niveaus tussen onbenoemde ruimten. In hoofdstuk 8 wordt vooral aandacht besteed aan daken. In hoofdstuk 9 en 10 komt de geluidisolatie tussen verblijfsruimten binnen de woning aan de orde. In hoofdstuk 9 worden constructies voor de eis uit het Bouwbesluit behandeld (I lu;k 20 db en I co 20 db). In hoofdstuk 10 komt Geluidweringsklasse II met het niveau I lu;k 10 db en I co 10 db aan de orde. In beide hoofdstukken wordt ook aandacht besteed aan het zogenaamde omloopgeluid via deuren en overloop. Een speciaal type van omloopgeluid is het onderwerp van hoofdstuk 11, waar de geluidisolatie tussen een gemeenschappelijke verkeersruimte en verblijfsgebieden centraal staat. Deze geluidisolatie wordt veelal bepaald door de daarin aanwezige deurconstructies. 3 Bepaling van de massa per oppervlakte De massa per oppervlakte van een aantal veel voorkomende constructies kan worden bepaald met de dikte van de constructie en de volumieke massa van steenachtige constructies zoals gegeven in tabel 1. OPMERKING 1 De in tabel 1 weergegeven waarden voor de volumieke massa gelden specifiek voor toepassing binnen deze praktijkrichtlijn. Hierbij is rekening gehouden met het effect dat de massa vanwege productieprocessen kan fluctueren. Om zeker te zijn dat een bepaalde waarde minimaal wordt gehaald, is van de gemiddelde waarde de standaardafwijking afgetrokken, omdat geldt: hoe lager de massa, hoe lager de geluidisolatie. OPMERKING 2 Voor de massabepaling mag ook gebruik worden gemaakt van de door de fabrikant gedeclareerde waarden bepaald conform NEN-EN 771 (alle delen) of NEN-EN 12390-7. OPMERKING 3 Massa gelaagde constructies: Indien een constructie bestaat uit verschillende lagen, bijv. een basisvloer met een dekvloer, dan mogen de massa s van de samenstellende delen alleen worden opgeteld als de hechting van tussen de lagen sterk is. Bij een slechte hechting kunnen namelijk kleine spouwtjes ontstaan, waardoor plaatselijk de lucht- en contactgeluidisolatie kunnen verslechteren. Ook bij wanden voorzien van pleisterlagen kan dit effect (op den duur) optreden, en resulteren in een slechtere luchtgeluidisolatie. Alleen bij een goede hechting mogen de massa s van de basisconstructie en van de afwerklaag bij elkaar worden opgeteld. 9
Bij toepassing van een folie als scheidingslaag tussen een dekvloer en een basisvloer wordt geen goede hechting en aansluiting verkregen tussen basisvloer en dekvloer, waardoor bovengenoemde ongerechtigheden ontstaan. Met compoundspray is de aansluiting beter. Een belangrijk alternatief is het uitvoeren van de dekvloer als verend opgelegde dekvloer, zie 7.1. Hierbij is per definitie geen hechting tussen draagconstructie en dekvloer. Bij toepassing van verend opgelegde dekvloeren mag de massa van de verend opgelegde dekvloer dus niet bij de massa van de draagconstructie worden opgeteld. Tabel 1 Richtwaarden van de volumieke massa van een aantal veel voorkomende bouwmaterialen Materiaal Volumieke massa kg/m³ gevelklinkers kalkzandsteen lichte gebakken steen gipsblokken zwaar gipsblokken licht gipskartonplaten gipsvezelplaten cellenbeton zwaar cellenbeton licht gewapend grindbeton zonder toevoeging van granulaat ongewapend grindbeton (met menggranulaat maximaal 20 % van grindvervanging) gewapend grindbeton (met menggranuaat maximaal 20 % grindvervanging) zandcement dekvloer anhydriet dekvloer 1900 1750 1100 1250 825 900 1000 800 600 2400 2300 2350 1900 2200 4 Woningscheidende wanden en vloeren In deze praktijkrichtlijn worden de volgende typen woningscheidende wanden en vloeren onderscheiden: Wanden Enkelvoudige wand van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 525 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. Enkelvoudige wand van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 575 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. Enkelvoudige wand van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 650 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. 10
Spouwmuur bestaande uit twee spouwbladen van beton of steen, elk met een massa per oppervlakte van ten minste 200 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. Spouwmuur bestaande uit twee spouwbladen van beton of steen, elk met een massa per oppervlakte van ten minste 250 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. Spouwmuur bestaande uit twee spouwbladen van beton of steen, elk met een massa per oppervlakte van ten minste 300 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. Spouwmuur bestaande uit twee spouwbladen van beton of steen, elk met een massa per oppervlakte van ten minste 350 kg/m², met inbegrip van eventuele afwerklagen. Vloeren Enkelvoudige vloer van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 800 kg/m². Enkelvoudige vloer van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 500 kg/m², voorzien van een verend opgelegde dekvloer met een L lin 10 db. Enkelvoudige vloer van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 400 kg/m², voorzien van een verend opgelegde dekvloer met een L lin 13 db. Enkelvoudige vloer van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 650 kg/m², voorzien van een verend opgelegde dekvloer met een L lin 10 db. Enkelvoudige vloer van beton of steen met een massa per oppervlakte van ten minste 550 kg/m², voorzien van een verend opgelegde dekvloer met een L lin 13 db. In de twee volgende hoofdstukken worden achtereenvolgens het niveau I lu;k +5 db en het niveau I lu;k +10 db behandeld. OPMERKING De grootheid L lin geeft de verbetering in de contactgeluidisolatie aan door toepassing van een verend opgelegde dekvloer op een steenachtige basisvloer. De grootheid wordt bepaald overeenkomstig NPR 5079 en NEN- EN-ISO 140-8. Het gaat hierbij niet om de verbetering zoals die optreedt door diverse soorten vloerbedekking, maar om het directe effect van de verend opgelegde dekvloer op de contactgeluidisolatie van de basisvloer. Immers de eisen in het Bouwbesluit worden gesteld aan de kale vloer, in dit geval met inbegrip van de verend opgelegde dekvloer. Uit diverse metingen is komen vast te staan dat I co L lin. Aangezien in buitenlandse meetrapporten de I co niet wordt vermeld, is in dit geval de L lin gekozen als verbeteringsmaat voor de contactgeluidisolatie. 5 Aansluitingen voor I lu;k +5 db 5.1 Keuzeproces In hoofdstuk 2 is reeds de globale opzet voor het proces keuzeproces van de woningscheidende wand en de aansluitingen besproken. In hoofdstuk 4 zijn de woningscheidende constructies zelf opgesomd. In dit hoofdstuk wordt het keuzeproces nader uitgewerkt voor de daarop aansluitende constructies voor het realiseren van I lu;k +5 db. De aansluitende constructies kunnen zelf ook woningscheidend zijn, maar dat hoeft niet. Zo zijn aansluitingen gegeven van binnenwanden omdat deze van invloed zijn op de geluidisolatie als hieraan onvoldoende aandacht wordt besteed. De uitwerking voor eengezinswoningen is daarbij anders dan die van woongebouwen, omdat bij woongebouwen ook de geluidisolatie-eisen in verticale richting moeten worden gerealiseerd. 11
5.2 Toelichting keuzematrix voor eengezinswoningen 1. In de keuzematrix voor eengezinswoningen, zie figuur 1, wordt uitgegaan van twee typen woningscheidende wanden: enkelvoudige wanden en ankerloze spouwwanden. Per wandtype is per gewichtsklasse een matrixcombinatie aangegeven met een cijfer en een letter. 2. Het cijfer verwijst naar mogelijke gevel- en wandaansluitingen die toepasbaar zijn bij de gekozen woningscheidende wand. Voor de cijfers 1 en 2, zie figuur 3a op blz. 14. Voor de cijfers 3 en 4, zie figuur 4a op blz. 16. 3. De letter verwijst naar mogelijke dak- en vloeraansluitingen, die toepasbaar zijn bij de gekozen woningscheidende wandconstructie. Voor de letters A en B, zie figuur 3b op blz. 15. Voor de letters C en D, zie figuur 4b op blz. 17. 4. De keuzemogelijkheden voor enkelvoudige wanden staan weergegeven in figuur 3a en 3b. 5. De keuzemogelijkheden voor ankerloze spouwwanden staan weergegeven in figuur 4a en 4b. 6. In figuur 3a, 3b, 4a en 4b worden de verschillende aansluitingen met behulp van pictogrammen weergegeven. De + geeft aan dat de aansluiting wel de gewenste geluidisolatie kan opleveren en een geeft aan dat met de aansluiting de gewenste geluidisolatie niet kan worden bereikt. 7. De pictogrammen worden verder uitgewerkt in hoofdstuk 7, indien mogelijk conform de SBRreferentiedetails en comfortdetails. 8. Bij een aantal pictogrammen wordt een toevoeging met de letter a gebruikt. Dit betreft dan een mogelijkheid waarmee de toepassing kan worden verruimd, bijv. als het basisdetail niet voldoet. 5.3 Toelichting keuzematrix voor woongebouwen De keuzematrix voor woongebouwen, zie figuur 2, houdt rekening met woningscheidende vloeren en woningscheidende wanden. Dit betekent dat zowel de woningscheidende wand als de woningscheidende vloer moet voldoen aan de geluideisen I lu;k +5 db. 1. In de eerste kolommen van figuur 2 staan typen van woningscheidende vloeren aangegeven. Kies een van deze vloeren. 2. In de bovenste rijen van figuur 2 staan de typen woningscheidende wanden aangegeven. Kies ook een daarvan. 3. Bepaal het knooppunt van de rij waarin de gekozen woningscheidende vloer staat en van de kolom waarin de gekozen woningscheidende wand staat. In dit knooppunt staat de matrixcombinatie die hoort bij de gekozen woningscheidende wand en vloer. 4. Het cijfer verwijst naar mogelijke gevel- en wandaansluitingen die toepasbaar zijn bij de gekozen woningscheidende wand. Voor de cijfers 1 en 2, zie figuur 3a op blz. 14. Voor de cijfers 3 en 4, zie figuur 4a op blz. 16. 5. De letter verwijst naar mogelijke dak- en vloeraansluitingen, die toepasbaar zijn bij de gekozen woningscheidende wand- en vloerconstructie. Voor de letters A en B, zie figuur 3b op blz. 15. Voor de letters C en D, zie figuur 4b op blz. 17. 6. De keuzemogelijkheden voor enkelvoudige wanden staan weergegeven in figuur 3a en 3b. 7. De keuzemogelijkheden voor ankerloze spouwwanden staan weergegeven in figuur 4a en 4b. 8. In figuur 3a, 3b, 4a en 4b worden de verschillende aansluitingen met behulp van pictogrammen weergegeven. De + geeft aan dat de aansluiting wel de gewenste geluidisolatie kan opleveren en een geeft aan dat met de aansluiting de gewenste geluidisolatie niet kan worden bereikt. 12
Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214 2600 WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft Ja, ik bestel ex. NPR 5070:2004 Ontw. nl Geluidwering in woongebouwen - en van wanden en vloeren in steenachtige draagconstructies 47.60 T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 271 www.nen.nl/normshop Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop Gratis e-mailnieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V E-mail Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: 015 2 690 271 E-mail: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon 015 2 690 391, dagelijks van 8.30 tot 17.00 uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: www.nen.nl/leveringsvoorwaarden. LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview - 2018