Preventie en Interim MEDISCHE ZORG 1. Toelichting 1.1. Taken van verpleegkundige : - observeren, herkennen en vastleggen van de gezondheidsstatus zowel op psychisch, fysisch als sociaal vlak - nemen van maatregelen van preventieve gezondheidszorg - informeren en adviseren van de patiënt en zijn familie - uitvoeren van medische handelingen of helpen bij handelingen die het behoud, de verbetering en het herstel van de gezondheid van de zorgbehoevenden beogen - stervensbegeleiding en begeleiding bij de verwerking van het rouwproces - uitvoeren van algemene hygiënische handelingen bvb. wassen in bed of aan lavabo, bad geven, voetbad geven, haar wassen, scheren. - opmaken bedden - voorgeschreven medicatie voorbereiden, uitdelen en toedienen - vervoeren van patiënten voor onderzoek en/of behandeling met rolstoel, brancard, - verbanden vernieuwen, hechtingen verwijderen - verdelen en toedienen maaltijden, dranken 1.2. Vaardigheden : - assertief - discretie - empathisch - ethische regels respecteren - flexibel - gepast reageren op onverwachte gebeurtenissen - luisterbereidheid - omgaan met emoties - omgaan met vertrouwelijke gegevens - sociale oriëntering - stressbestendig - verantwoordelijkheid opnemen - zorgen voor anderen 1.3. Samenwerking met : - dokters - andere paramedische beroepen - maatschappelijk werkers - familie of vrienden van de patiënt 1
2MEDISCHE ZORG 1.4. Tewerkstelling volgens : - Doelgroep (kinderen, volwassenen, bejaarden) - Instelling : 1. algemeen ziekenhuis met zijn verschillende diensten en consultaties, ingedeeld volgens de bijzondere beroepsrisico s - Algemene medische diensten : - Interne geneeskunde (o.a. : andrologie, cardiologie, dermatologie, diabetologie, endocrinologie, flebologie, gastro-enterologie, hematologie, immunologie, intensieve zorgen, nierziekten, neurologie, palliatieve zorgen, pneumologie, revalidatie, reumatologie), kraamafdeling, fertiliteit, gynaecologie,. - Heelkunde : algemene, abdominale, brandwonden, hart en thorax, digestieve, plastische, vaatheelkunde, neurochirurgie, neus-keel-oren, oogziekten, orthopedie-traumatologie, stomatologie, urologie, - Oncologie, chemotherapie - Pediatrie - Psychiatrie - Medisch technische diensten : - Operatiekwartier - Spoedgevallen - Radiologie - Nierdialyse - Dagklinieken 2. thuisverpleging 3. centra voor medisch onderzoek : centra voor leerlingenbegeleiding (CLB), externe dienst preventie en bescherming op het werk (arbeidsgeneeskunde), bedrijf 4. rust- en verzorgingstehuis (RVT), medisch-pedagogisch instituut (MPI), rusthuis voor bejaarden (ROB), psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT), kinderdagverblijf - Statuut organisatie : openbare sector of privé-onderneming 1.5. Opleiding : Er zijn twee niveaus van diploma s : - Diploma in de verpleegkunde (ex A2 verpleegkundige) = opleiding 4de graad van het beroepssecundair onderwijs (BSO 4e graad) - Bachelor in de verpleegkunde/vroedkunde (ex A1 verpleegkundige of gegradueerde verpleegkundige/vroedvrouw) = HOBU (Hoger Onderwijs Buiten Universiteit), studie gezondheidszorg, richting verpleegkunde of vroedkunde. Via voortgezette opleiding (Vlaams Gewest): geestelijke gezondheidszorg, geriatrie, spoed en intensieve, kinderverpleging De opleidingen verschillen volgens de gewesten 1.6. Toegang tot beroep Een door de provinciale geneeskundige commissie van de plaats van tewerkstelling geviseerd en geregistreerd diploma. Opmerking : een verpleegkundige in opleiding kan dus GEEN job uitoefenen als jobstudent-verpleegkunde. Andere jobs buiten de verpleging kunnen wel.
II. Risico s en preventie 2.1. Algemeen Interne geneeskunde, heelkunde, kraamafdeling, pediatrie, psychiatrie, geriatrie Aard van het risico Biologisch risico = overbrengen van ziektekiemen via: lucht (CMV, tuberculose ) huid en slijmvliezen (staphylococcus aureus, ) bloed en lichaamsvochten (hepatitis B en C, HIV) spijsverteringsstelsel (salmonella, ) Gevolgen voor de gezondheid: Oplopen infectieziekte of andere ziekte Fysieke belasting Gevolgen voor de gezondheid, o.a. vermoeidheid rugletsel spataders Fysische belasting temperatuur : koude, warmte verlichting Gevolgen voor de gezondheid : - vatbaarder voor ziekte - vermoeidheid - irriteerbaar - oogvermoeidheid Collectief Voorlichting en vorming van het personeel Procedures naleven : - handhygiëne - prikongevallen vermijden (gebruik naaldcontainer) - sorteren en verwijderen afval Ontwerp en ergonomie van de lokalen Opleiding bewegingen en houdingen Vorming om passieve en actieve tilhulpmiddelen te gebruiken bvb hoog-laagbedden, stalen verpleegster, verstelbaar zitje voor douche Inrichting werkpost, minder verplaatsingen Ventilatie, air-conditioning, individualiseren verwarming (thermostaatkranen) Waterverdampers gebruiken Ergonomie : aanpassen verlichtingsbron aan uit te voeren taak, bvb. bij verwijderen draadjes Bescherming Persoonlijk Dragen PBM : handschoenen, mondmasker Aangepaste werkkledij en schoeisel: wijdvallende bloes en broek stevige gesloten schoenen Aangepaste kledij: wijdvallende bloes wijdvallende broek Opmerkingen Instructiekaart : - Handen wassen - Wat bij prikongeval - Prikongevallen vermijden Speciaal aandachtspunt : bescherming zwangere werkneemster en ongeboren kind, bvb. infecties door cytomegalovirus (CMV), mazelen, rode hond, windpokken Instructiekaart: manueel tillen 3MEDISCHE ZORG
4MEDISCHE ZORG Aard van het risico Psychische belasting Psychische = emoties of gevoelens Gevolgen voor de gezondheid : Stresssymptomen op gezondheidsvlak tot burn-out Chemisch risico Gevolgen voor de gezondheid: Risico een beroepsziekte op te lopen Struikelen, vallen Risico voor ongeboren kind Ploegenarbeid (arbeid waarbij werknemers na elkaar op dezelfde werkplek werken met wisselend uurrooster) Gevolgen voor de gezondheid : Spijsverteringsklachten: verstopping, diarree, maagzweer, zwaarlijvigheid Neurotische klachten : futloos, slapeloosheid, verandering karakter (agressiviteit of depressiviteit) Bloedsomloopproblemen: hoge bloeddruk, circulatieproblemen onderste ledematen Collectief Vorming : hoe omgaan met stress Aanpassing uurroosters Teamvergaderingen Goede communicatie Ondersteuning psycholoog, bvb. op palliatieve zorgen en oncologie Geïntegreerde patiëntenzorg Voorlichting en vorming : hoe de producten gebruiken Handhygiëne Effen, slipvrije vloer Trapladder correct gebruiken Aanpassing werkinhoud (veranderen van dienst) Beurtregeling vooruit (morgen, middag, nacht) Directe overgang van een prestatie naar een volgende voorkomen - minimum herstelperiode van min. 12 uur per 24 uur Bescherming Persoonlijk Psychologische ondersteuning Gezonde levensstijl Dragen gepaste PBM o.a. latexvrije handschoenen, gesloten schoenen, haarkapje, Aangepast schoeisel : gesloten schoenen, slipvrije zool, geluidsarm Tillen : verwijderen de 3 laatste maanden van de zwangerschap Infectieziekten: onmiddellijk verwijderen Sport beoefenen Gezonde levensstijl Opmerkingen Speciaal aandachtspunt : bescherming zwangere werkneemster en ongeboren kind, bvb. geen contact met glutaraldehyde Instructiekaart : handen wassen Procedure: wat doen bij accidenteel contact met huid, slijmvliezen, ogen Uitzendkracht moet onmiddellijk uitzendbureau en inlener op de hoogte brengen van zwangerschap
2.2. Afzonderlijk te beschouwen risico s Aard van het risico Nachtwerk Nachtwerk Gevolgen voor de gezondheid : Spijsverteringsklachten : verstopping, diarree, maagzweer, zwaarlijvigheid Neurotische klachten : futloos, slapeloosheid, verandering karakter (agressiviteit of depressiviteit) Bloedsomloopproblemen : hoge bloeddruk, circulatieproblemen onderste ledematen Inslaap- en doorslaapstoornissen Operatiekwartier Narcosegassen - Gehalogeneerde koolwaterstoffen (bij kamertemperatuur vloeibaar) bvb. halothaan, enfluraan, isofluraan - Gefluoreerde koolwaterstoffen (gasvormig) bvb. desfluraan, sevofluraan Gevolgen voor de gezondheid: Risico een beroepsziekte op te lopen Ioniserende stralingen Gevolgen voor de gezondheid: Risico een beroepsziekte op te lopen Chemisch risico Gevolgen voor de gezondheid: Risico een beroepsziekte op te lopen Collectief Permanent nachtwerk beperken: max.4 nachten na elkaar (omschakelen bioritme) Spreiden van de nachtdienst over meer verpleegkundigen Opeenvolgende nachtprestaties voorkomen Directe overgang van een prestatie naar een volgende voorkomen - minimum herstelperiode van min. 12 uur per 24 uur Vrije weekends inlassen Beurtregeling vooruit (morgen, middag, nacht) Informatie over de risico s Bronafzuiging en algemene ventilatie Werkpostmeting en grenswaarden respecteren Maskernarcose vermijden bij kinderen en NKOingrepen Voorlichting en vorming Plaatselijke afscherming, bvb. lood in muur, afgebakend en gesignaleerd Bronafzuiging Werkpostmeting Grenswaarden respecteren Bescherming Persoonlijk Tips : lawaai, licht en hoge temperaturen weren Regelmatige voeding : zelfde tijdstip Sport beoefenen Zich zo ver mogelijk van patiënt houden Duur aanwezigheid beperken Schermen plaatsen Dragen dosimeter Dragen handschoenen bij uitvoeren taken Opmerkingen Maaltijd : - warm vooraleer dienst op te starten - vetarm - fruit en zuivelproducten tussendoortjes - ontbijten na dienst en gaan slapen Slapen: voor voltijdsen min. 5 à 6 uur slaap Moederschapsbescherming (verboden werkzaamheden) Verpleegkundige moet opleiding radioprotectie gevolgd hebben Moederschapsbescherming (verboden werkzaamheden) Opm. : onmiddellijke aflezing van dosimeter voor zwangere werkneemster 5MEDISCHE ZORG
6MEDISCHE ZORG Aard van het risico Medische beeldvorming, radio-isotopen, nucleaire geneeskunde Ioniserende stralingen Gevolgen voor de gezondheid : Risico een beroepsziekte op te lopen Thuiszorg Ongevallen met wagen Geïsoleerd werken Stress Zwangere werkneemsters Risico voor: het ongeboren kind het jonge kind (lactatieperiode) Oncologie Cytostatica Collectief Voorlichting en vorming Behandelingskamer : lood in muur, afgebakend en gesignaleerd Ter beschikking stellen van wegenboek, stadsplan Telefoonnummer verantwoordelijke binnen organisatie Planning verzorging aanpassen Meer personeel inzetten Professionele hulp voorzien Aanpassing werkinhoud (veranderen van dienst) Contact beperken tot bepaalde personen Bescherming Persoonlijk Zich zo ver mogelijk van patiënt houden Duur aanwezigheid beperken Schermen plaatsen Dragen dosimeter Rijden met wagen die technisch in orde is Wegcode respecteren : snelheid, parkeren Goede routebeschrijving Tijdig vertrekken Onmiddellijke verwijdering Dragen handschoenen Opmerkingen Verpleegkundige moet opleiding radioprotectie gevolgd hebben Moederschapsbescherming (verboden werkzaamheden) Opm. : onmiddellijke aflezing van dosimeter voor zwangere werkneemster Geldig rijbewijs Uitzendkracht moet onmiddellijk uitzendbureau en inlener op de hoogte brengen van zwangerschap Naleven werkprocedures
2.3. Per dienst Medische diensten heel- kraampediatrie psychiatrie geriatrie palliatieve oncologie thuis- kunde afdeling verpleging interne geneeskunde 1. gevaarlijke producten cytostatica!!!!!!! toxische bvb. glutaraldehyde!! irriterende antiseptica!!!!!!!!!!!!!!!! 2. biologische agentia (via lucht) CMV X X X!!! X X X X! tbc!!!!!!!!!! 3. biologische agentia (via huid) staphylococcus aureus!!!!!!!!!!!!!!!!!! 4. biologische agentia (via bloed) hepatitis B!!!!!!!!!!!!!!!!!!! hepatitis C!!!!!!!!!!!!!!!!!!! HIV!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 5. fysieke belasting (tillen)!!!!!!!!!!!!!!!!!! 6. uurroosterwissel!!!!!!!!! 7. agressie!! X!!!!!!!!!! 8. psychische belasting!!!!!!!!!!!!!! 9. geïsoleerd werken X X X X X X X X!! 10. verplaatsingen met wagen X X X X X X X X!! 11. nachtwerk!!!!!!!!! X: het risico is niet aanwezig -: niet van toepassing!: risico is aanwezig!!: belangrijk risico!!!: zeer hoog risico 7MEDISCHE ZORG
8MEDISCHE ZORG Medisch technische diensten operatiespoed radiologie nier- dagkliniek dagkliniek kwartier dialyse interne heelkunde 1. gevaarlijke producten cytostatica!! toxische bvb. glutaraldehyde!!!!!!!!! irriterende antiseptica!!!!!!!!!!!! 2. ioniserende stralingen *!!!! 3. biologische agentia (via lucht) CMV!!!!!!! tbc!!!!!! 4. biologische agentia (via huid) staphylococcus aureus!!!!!!!!!!!! 5. biologische agentia (via bloed) hepatitis B!!!!!!!!!!! hepatitis C!!!!!!!!!!! HIV!!!!!!!!!!! 6. fysieke belasting (tillen)!!!!!!!! 7. uurroosterwissel!!!!!! 8. agressie!!!!!!! 9. psychische belasting!!!!!!!!!!! 11. nachtwerk!!!! X: het risico is niet aanwezig -: niet van toepassing!: risico is aanwezig!!: belangrijk risico!!!: zeer hoog risico * mobiel radiografietoestel
2.4. Werkkledij en pbm Mondmasker : bij heelkundige ingreep of verzorging Werkkledij : wijdvallende tuniek, zonder knopen of drukknopen wijdvallende broek, ceintuur met lussen Schoenen : hiel omsluiten hieloppervlak 12 cm 2 beschermde schoenpunt niet hoger dan 3 cm geluidloos afwasbaar voor operatiekwartier Muts : operatiekwartier Handschoenen : latex of nonlatex (contact met bloed of lichaamsvochten, secreta, excreta, slijmvliezen, niet intacte huid) 9MEDISCHE ZORG
MEDISCHE ZORG 2.5. Instructiekaart Handhygiëne Middelen - propere wastafel of lavabo, voorzien van koud stromend water, enkel gebruikt om handen te wassen - een kraan, bij voorkeur te bedienen met pols, elleboog, knie, voet of fotoelektrische cel - zeep, bij voorkeur uit een verdeelsysteem - indien afvalbakje voorzien is, best zonder deksel, zodat de handen niet opnieuw bevuild worden bij het verwijderen van het handdoekje - handdroogmiddel : zuiver, zacht en individueel middel, liefst eenmalige papieren wegwerpdoek Wanneer? - vóór het begin van het werk - na elke pauze - na elk toiletbezoek - na het schoonmaken en reinigen - na het kammen van de haren - vóór en na de verzorging van een patiënt Hoe? - regel stromend water op een matige straal en dito temperatuur - bevochtig de handen en de polsen - neem een minimale dosis zeep in de handpalm - wrijf de handen grondig in (alle delen : handrug, duimen en ruimtes tussen de vingers) - spoel de handen onder stromend water : hou ze neerwaarts gericht om besmetting van de voorarmen te voorkomen - droog de handen grondig : eerst deppen, dan wrijven - sluit de kraan door middel van een wegwerphanddoekje Prikongevallen Wat doen bij prikongeval? - wondje doen bloeden - grondig afspoelen onder stromend water - ontsmetten met alcohol 70 gedurende 30 seconden - een bloedstaal laten nemen de dag van het prikongeval (bij wie: stel de vraag tijdens het onthaal) - aangifte doen als arbeidsongeval bij uw werkgever, voor de uitzendkracht het uitzendbureau - invullen medisch attest voor de arbeidsongevallenaangifte door preventieadviseur-arbeidsgeneesheer van waar u werkt - na 6 maanden nieuwe bloedcontrole - speciale procedure bij HIV-patiënt 10
III. Gezondheidstoezicht = ALTIJD De stagiaire verpleegkundige is reeds onderzocht tijdens de opleiding en heeft de nodige vaccinaties en tuberculinetest gehad De werkpostfiche verpleegkundige voorziet steeds een gezondheidsbeoordeling en vaccinatie versus tuberculinetest Heeft de werknemer een formulier van gezondheidsbeoordeling en een inentingskaart? Ja Nee MEDISCHE ZORG Verifieer de geldigheid van : het formulier van gezondheidbeoordeling (datum + typefunctie + bijzondere risico s) de inentingskaart Ja Nee Aanvraag gezondheidsbeoordeling en/of inenting versus tbctest Is de uitzendkracht geschikt EN is hij ingeënt? Ja Nee De werknemer kan aan het werk gezet worden Niet geschikt voor DIT werk De gezondheidsbeoordeling omvat een algemeen klinisch onderzoek en inentingen versus tuberculinetest. Volgens de dienst waar men tewerkgesteld wordt, komen aanvullende onderzoeken Altijd : - Biologische agentia - Chemische agentia - Manueel tillen van patiënten met risico op rugletsel - Psychische belasting - Inentingen : hepatitis B - Tuberculinetest - Ploegenarbeid Bijzondere : - Nachtarbeid - Ioniserende stralingen - Zwangerschap - Borstvoeding 11
MEDISCHE ZORG IV. Bedrijfsbezoek Enkele vragen over welzijn die de inlener toelaten de werkpostfiche goed in te vullen. Algemeen talenkennis wie stelt de arbeidskledij ter beschikking (naam en functie)? uit wat bestaat de arbeidskledij: schort, broekpak? wie stelt persoonlijke beschermingsmiddelen (handschoenen, mondmasker...) ter beschikking (naam en functie)? wie legt het werk uit (naam en functie)? is er een onthaalbrochure, videofilm? wie verzorgt de EHBO? wie geeft de specifieke veiligheidsinformatie i.v.m - inrichting van de lokalen (refter, sanitaire installaties,...)? - wat bij brand (evacuatie)? - gebruik van toestellen? - gebruik van producten? - procedure bij prikaccidenten - procedure bij arbeidsongeval zwangerschap : uitzendkracht informeren over de noodzaak onmiddellijk uitzendbureau en inlener op de hoogte te brengen van zwangerschap. Procedure afspreken met inlener over de te nemen maatregelen (aanpassing werkpost aanpassing werkinhoud niet verlengen arbeidsovereenkomst) afspraken voor verdere opvolging van uitzendkracht na prikaccident (HIV risico, e.a.) Per dienst op welke afdeling wordt de verpleegkundige tewerkgesteld : - radiografie, nucleaire geneeskunde - operatiekwartier - intensieve zorgen - pediatrie - spoedopname -... met vermelding van de bijzondere risico s is een aanvullende opleiding noodzakelijk bvb. radioprotectie voor radiologie, operatiekwartier,? is er contact met cytostatica (ook vragen bij thuisverpleging)? is er contact met ioniserende stralingen? is er risico op agressie? gebruik van specifieke chemische stoffen: narcosegassen, ethyleenoxide, formaldehyde,... is er nachtwerk? Wat is het werkrooster? zijn er hulpmiddelen voor heffen en tillen van patiënten? wordt gebruik gemaakt van latex handschoenen? Kunnen nonlatex handschoenen voorzien worden? rijden met voertuig (thuisverpleging)? Wie stelt wagen ter beschikking? 12
V. De risicozoektocht MEDISCHE ZORG 13
MEDISCHE ZORG Oplossingen De risicozoektocht 1. verpleegkundige werpt spuit met naald in gewone prullenmand 2. verpleegkundige tilt zware patiënt alleen 3. verpleegkundige draagt juwelen (armbanden, ringen, oorbellen ) 4. verpleegkundige draagt open schoenen 5. verpleegkundige rookt in nabijheid patiënt 6. verpleegkundige loopt in de gangen 7. verpleegkundige staat op stoel om iets uit een kast te nemen 14