Voor de toerist/recreant
Scharnegoutum Scharnegoutum, dorp aan de Zwette, gelegen enkele kilometers noordelijk van Sneek, is het enige dorp in Friesland waar de Elfstedentocht, via de Zwette, rechtstreeks doorheen voert. De Zwette is het vaarwater dat Sneek en Leeuwarden met elkaar verbindt en is een belangrijk onderdeel van de enkele jaren geleden gereed gekomen Middelzee-route. Een verbinding van vaarwateren waarmee U zo ongeveer de gehele provincie over water kunt bereiken. De naam van deze vaarroute is gebaseerd op de oude historische Middelzee die zich vanaf het Lauwersmeergebied in het noorden van de provincie landinwaarts uitstrekte tot aan Sneek en Bolsward. Deze zee verdween door verandering in de natuurlijke omstandigheden, bedijkingen en de ontginning van het land in die tijd door kloosterlingen en boeren. Scharnegoutum heeft plm 1700 inwoners en kunt U bereiken per boot, fiets, wandelend of hoe U maar wilt. Vanaf de rotonde, over de brug, bent U direct in het hart van het dorp waar Supermarkt Poeisz, Bakkerij Posthuma en Bloemenwinkel Heleen hun producten aanbieden. Bij de bakkerij kunt U op het terras genieten van koffie, thee met gebak of een warme snack en kunt U op Uw gemak deze brochure nog eens doornemen.
Scharnegoutum is een groen dorp en is ontstaan zo rond de 7e eeuw. Maar al in de 1e eeuw na Chr. woonden er mensen in de omstreken van het dorp. Op oude kaarten wordt de plaats aangeduid als Scarnum, ook wel Goutum en in die tijd moeten er veel molens zijn geweest om het water van de vele stromingen in de omgeving te bemalen. Op de terp vindt U de Martenskerk, gebouwd in het jaar 1861 en de voormalige grote pastorie. De huidige eigenaar van dit pand renoveert het gebouw en vestigt hierin een Bed en Breakfast op de boven verdieping. Deze is in mei 2017 open gegaan. De Martenskerk is gebouwd nadat de vroeg middeleeuwse kerk, die uit omstreeks de 11 e eeuw stamde, in verband met aanzienlijke gebreken moest worden afgebroken. Deze gebreken waren het gevolg van verzakkingen van de muren nadat het westelijke deel van de rond de kerk aanwezige ringvaart werd gedempt. (bron: Skiednis fan Skearnegoutum, fan Ts. Santema) De terp is het restant van een oorspronkelijk veel grotere terp die voor een belangrijk deel werd afgegraven vanwege de verkoop van de zeer vruchtbare grond. Deze afgravingen vonden plaats ter bekostiging van de te bouwen nieuwe pastorie, het hiervoor genoemde gebouw naast de kerk. Rondom Scharnegoutum zijn bij opgravingen enkele zeer oude nederzettingen gevonden. Volgens archeologen gaat het daarbij om funderingen en bewoningsresten van primitieve boerderijen uit de 1 e eeuw na Chr.
Aan de rechterzijde van de oude pastorie staat sinds enkele jaren de nieuwe Multi Functionele Accommodatie, het Swettehûs, waarin de basisschool en het dorpshuis onderdak hebben gevonden, alsook het medisch centrum waarin twee huisartsen en de fysio hun diensten aanbieden. Het gebied westelijk van de terp is vanwege de historische bebouwing aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Aan de achterkant van de kerk vindt U op de hoek van de Achterbuorren eveneens een Bed en Breakfast waar al veel gasten gebruik van maakten. Naast eerder genoemde middenstanders vindt U aan de Legedyk verder nog makelaardij Atsma en kapsalon Patries, terwijl om de hoek aan de Sint Martensdyk, kaaswinkel de Kaasreus zijn lekkernijen aanbiedt. Op de industrieterreinen van Scharnegoutum aan de Trekdyk, gelegen direct achter de Zwettewei en de Oergongsdyk ten westen van het dorp langs het spoor, vindt U talrijke bedrijven met een groot scala aan producten en diensten. Het is de Zwette die voor een belangrijk deel het aanzien van Scharnegoutum heeft bepaald. In oude tijden voeren hier trekschepen al dan niet onder zeil, om hun goederen te vervoeren tussen Leeuwarden en Sneek. In Scharnegoutum was er een herberg aan dit vaarwater (de eerste woning ter linkerzijde van de nieuwe brug) en even dichter bij Sneek was er een tolhuis (bij het witte hooghout over de Zwette) Door initiatieven vanuit het dorp zijn aan de oevers van de Zwette twee kleinschalige natuurgebieden tot stand gekomen. Deze natuurgebieden bestaan al vele jaren en worden veel bezocht door wandelaars, terwijl boottoeristen bij beide gebieden kunnen aanmeren.
Natuurgebied Oer`t Lange Rek vindt U door, komende over de brug bij de ingang naar het dorp, de eerste afslag links te nemen. Aan het eind van deze straat, de Prof. Fritsmastrjiite, stapt U over het bruggetje, waar een infobord U informeert over het natuurgebied en de historie van de omgeving. In It Lange Rek staat o.a. een zwaluwwand voor oeverzwaluwen. Deze broedplek is veelal volledig bezet door deze zwaluwen. Aan de picknicktafels geniet U van het uitzicht. Boottoeristen kunnen hier aanmeren aan de insteekhaven vanuit de Zwette.
Ten noorden van het dorp ligt natuurgebied de Flearen. In het dorp aangekomen neemt U, direct over de brug, de eerste afslag over de stoep aan Uw rechterzijde en volgt deze straat (de Terp), passeert de basisschool en de kerk en houdt U rechts aan bij de splitsing die volgt. U bent nu op de Alddyk en volgt aan het einde van deze weg, het fietspad langs de sportvelden en steek de drie blauwe bruggetjes over, waarna U de Flearen binnen rijdt. Het fietspad dat de Zwette volgt voert helemaal tot aan Leeuwarden. Nadat U de Flearen verlaten hebt, houdt U aangekomen bij de spoorweg overgang onder Bozum, rechts aan en komt U door het dorp Bozum. Nadat U dit dorp verlaten hebt ziet U na enkele honderden meters aan Uw rechterzijde een klein pad door de weilanden dat U weer terugvoert naar het fietspad. Vanaf hier leidt het fietspad U richting Leeuwarden. In de Flearen vindt U ook de plasdras, aangelegd voor o.a. de weidevogels en even verderop een infopaneel over het gebied en zijn oorsprong. Ook hier zitbanken, een picknicktafel en een zwaluwtil voor huiszwaluwen. Voor bootrecreanten geldt dat zij vanaf de Zwette kunnen doorvaren richting Leeuwarden, maar ze kunnen ook voorbij Scharnegoutum richting Bozum varen, waarna ze naar Wommels en vandaar uit ook richting Franeker kunnen varen of terug naar de Zuidwesthoek van de provincie via Bolsward. In Sneek kunnen fietsers en wandelaars ook vanuit de stad direct het wandel- en fietspad nemen door het Zwettebos aan de oever van de Zwette. U volgt dan dit pad en kunt vanaf het witte hooghout bruggetje zowel links of rechts aanhouden om naar Scharnegoutum te gaan.
Vermeldenswaard is ook het kleine dorpje Loenga (Looiinga), tussen Sneek en Scharnegoutum. U vindt hier een zeer oud kerkhof met een fraaie klokkenstoel. Bij dit dorpje is Camping Pasveer een mooie plek. U kunt er een chalet huren of met Uw caravan terecht. Gasten die met de boot komen kunnen afmeren in de eigen haven van de camping. Neemt U op de rotonde van Scharnegoutum, gerekend vanaf Sneek, de eerste afslag rechts, dan kruist U de Midlânsdyk, een hoog gelegen kronkelende weg. Dit is een oude zee kering van de vroegere Middelzee.
Tenslotte: Enkele mooie fiets- of wandelroute`s rondom Scharnegoutum zijn; In noordoostelijke richting vanaf de rotonde, via de Midslânsdyk tot aan de Spearsterdyk, door de dorpen Gauw, Sijbrandaburen, Terzool, Poppenwier en Raard, dan via het binnenpad naar Irnsum en terug langs het Prinses Margrietkanaal richting Sneek. Een alternatieve route is aan de noordkant van Sneek de Griene Dyk te volgen die langs het Sneekermeer voert naar Irnsum om vervolgens vanaf Irnsum langs het Prinses Margrietkanaal de weg terug te nemen. Fietsers die een langere route willen nemen kunnen vanaf Irnsum richting Akkrum gaan en via Terherne en Joure weer richting Sneek over de oude naast de A7 gelegen straatweg. Deze route wordt wel het rondje Sneekermeer genoemd. In westelijke richting vanuit Scharnegoutum naar Lytsewierrum. Hier volgt U door dit dorpje het betonpaadje door de weilanden naar Rien, Itens en Oosterend. Vanaf Oosterend kunt U aan het einde van het dorp linksaf slaan en terug richting Scharnegoutum-Sneek via het binnenpad naar het dorp Roodhuis, hier de enige straat rechtsaf nemen en het binnenpad blijven volgen. Een alternatief is om vanaf Oosterend richting Wommels te gaan en na Wommels rechtsaf via de Hegenserleane, Sassingawei, Monsamabuorren en Iewei weer uit te komen in Itens. U komt op deze route natuurgebied Skrins tegen. Eerder bij Wommels kunt U natuurgebied Skrok aandoen. Beide natuurgebieden zijn voorzien van een vogelkijkhut. Naar het zuiden Vanuit Scharnegoutum, via de Sint Martensdyk naar IJsbrechtum, (U passeert hier het mooie Epemastate bezoeken kan op afspraak-) hierna naar Sneek en via de westelijke rondweg naar IJlst, waar U houtzaagmolen de Rat kunt aandoen en het Sneekerpad terug neemt dat U langs de Geeuw weer naar Sneek en Scharnegoutum voert. Mei 2017 Uitgegeven door Dorpsbelang Scharnegoutum/Looiinga