Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2015 Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Nederlandse Waterschapsbank N.V. per 31 december 2015 en van het resultaat en de kasstromen over 2015, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Wat we gecontroleerd hebben Wij hebben de jaarrekening 2015 van Nederlandse Waterschapsbank N.V. (de vennootschap) te Den Haag gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit: 1. de balans per 31 december 2015; 2. de volgende overzichten over 2015: de winst-en-verliesrekening, het overzicht van het totaalresultaat, de verloopstaat van het eigen vermogen en het kasstroomoverzicht; en 3. de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. 126 De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van Nederlandse Waterschapsbank N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
Controleaanpak Samenvatting VERKLARING Goedkeurende controleverklaring MATERIALITEIT Materialiteit van 12 miljoen 7% van rentemarge KERNPUNTEN VAN ONZE CONTROLE Waardering van derivaten Hedge accounting Betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking Resultaat uit financiële transacties inclusief toelichting Materialiteit Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. 127 Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de als geheel bepaald op EUR 12 miljoen (2014: EUR 8 miljoen). Voor de bepaling van de materialiteit wordt uitgegaan van de rentemarge die ten opzichte van 2014 aanzienlijk is gestegen. Wij beschouwen de rentemarge als de meest geschikte benchmark, omdat wij deze beschouwen als belangrijke overweging voor belanghebbenden in de beoordeling van de financiële prestaties van Nederlandse Waterschapsbank N.V. De stabiliteit van rente als opbrengstbron, in combinatie met de relatief lage winst voor belasting, heeft geleid tot onze keuze voor rentemarge als de meest geschikte grondslag voor de bepaling van de materialiteit. Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de om kwalitatieve redenen materieel zijn. Wij hebben met de Audit- en Risicocommissie van de Raad van Commissarissen afgesproken dat wij aan de Raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de EUR 600,000 rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn. De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de Raad van Commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten.
Schattingselementen in de waardering van derivaten NWB Bank heeft een aanzienlijke positie in derivaten als gevolg van het beleid om rente en valuta posities af te dekken. Zoals toegelicht in noot 17 respectievelijk 24 van de jaarrekening bedraagt per 31 december 2015 het totaal van activa in derivaten EUR 8.2 miljard en passiva in derivaten EUR 14.3 miljard. Derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde. Het bepalen van de reële waarde van derivaten gaat gepaard met schattingsonzekerheid aangezien subjectieve variabelen moeten worden gebruikt voor de waardering. Zoals toegelicht in noot 34, heeft NWB Bank geen level 3 type derivaten, zijnde derivaten met de hoogste mate van onzekerheid in de waardering. Voor level 2 type derivaten is de waardering gebaseerd op modellen en marktdata. Op grond van de omvang van de derivatenposities en de schattingselementen in de waardering, beschouwen wij de waardering van de derivaten als een kernpunt van onze controle. Onze aanpak De bank test op regelmatige wijze dat de onderpandwaarden die derivaten tegenpartijen berekenen aansluiten met de waardering van de derivaten in de administratie. Wij hebben deze interne controle getest. Wij hebben verder de waardering van een belangrijk gedeelte (meer dan 85%) van de totale waarde van de derivaten portefeuille in detail gecontroleerd. Van de portefeuille zijn verschillende soorten derivaten en looptijden van derivaten betrokken in de selectie. Voor onze controle hebben wij waarderingsspecialisten ingeschakeld. Zij hebben met eigen waarderingsmodellen en gebaseerd op beschikbare marktdata de reële waarde geverifieerd. 128 Uit onze werkzaamheden blijkt dat de waardering van de derivaten heeft geresulteerd in een aanvaardbare bepaling van de reële waarde van de derivaten in de jaarrekening. Hedge accounting De NWB Bank past macro en micro hedge-accounting toe om de waardering van activa en passiva en hiermee samenhangende derivaten voor de verslaggeving met elkaar in balans te brengen. Per 31 december 2015 bedraagt de verhoging van de activa als gevolg van het toepassen van hedge accounting EUR 11.5 miljard en voor passiva EUR 2.8 miljard. NWB Bank gebruikt complexe hedge accounting modellen. De juiste werking van deze modellen en de integriteit van de gegevens die worden gebruikt in deze modellen zijn van groot belang om de berekening van de hedge accounting aanpassingen te waarborgen. Gezien de complexiteit en het materiële belang van hedge accounting voor de jaarrekening beschouwen we de juiste toepassing als een kernpunt van onze controle. Onze aanpak Onze controlewerkzaamheden omvatten de beoordeling van de interne controlewerkzaamheden ten aanzien van het opnemen van derivaten in een hedge accounting relatie en de effectiviteitstoetsingen. Wij hebben vastgesteld dat wij voor onze controle konden steunen op deze interne controles. Onze controlewerkzaamheden omvatten tevens een evaluatie van de toereikendheid van de hedge documentatie in overeenstemming met de vereisten van RJ 290 Financiële instrumenten. Daarnaast hebben we vastgesteld op totaal niveau dat de contract informatie zoals opgenomen in de hedge accounting modellen aansluit met de informatie in de financiële administratie. Tenslotte hebben we
de werking van de hedge accouting modellen in detail onderzocht door voor een aantal derivaten en afgedekte posities de uitkomst van het hedge accounting model te vergelijken met de hedge documentatie. We hebben vastgesteld dat hedge accounting conform RJ290 Financiële instrumenten is toegepast. Betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking NWB Bank is afhankelijk van IT systemen voor de continuïteit van de activiteiten en betrouwbare financiële rapportages. In bijzonder het bronsysteem, de opzet van het datawarehouse, het betaalsysteem en de hedge accounting applicatie zijn zeer relevant in het kader van onze controle. We beschouwen de IT systemen daarom als een kernpunt van de controle. Onze aanpak We hebben de betrouwbaarheid en continuïteit van de IT systemen beoordeeld. Deze beoordeling is uitgevoerd door onze IT auditors en omvatte het testen van relevante interne controles met betrekking tot IT systemen en processen. Hierbij hebben wij ons voor onze controle met name gericht op het kernsysteem OPICS en het datawarehouse systeem. Voor deze systemen hebben onze IT auditors vastgesteld dat de interne controles gericht op de betrouwbare gegevensverwerking en de continuïteit effectief functioneerden. Met betrekking tot het uitbestede betalingssysteem, hebben wij van de accountant een ISAE 3402 type II rapport ontvangen. In dit rapport is vastgelegd dat de opzet en werking van de interne beheersingsmaatregelen met betrekking tot het betalingssysteem is beoordeeld en dat hierbij geen bijzonderheden zijn geconstateerd. Onze controlewerkzaamheden bestonden onder meer uit het bepalen van de minimaal verwachte aanwezige beheersingsmaatregelen bij NWB Bank en vervolgens het evalueren van de in de door de externe accountant gecertificeerde rapportage beschreven interne beheersingsmaatregelen, verrichte werkzaamheden ter toetsing van de effectieve werking daarvan en de uitkomsten daarvan. 129 Uit onze werkzaamheden blijkt dat wij voor onze controle hebben kunnen steunen op de geautomatiseerde gegevensverwerking. Enkele bevindingen zijn gerapporteerd in onze rapportage aan Directie en Commissarissen. Resultaat uit financiële transacties inclusief toelichting NWB Bank verantwoordt het ineffectieve deel van hedges alsmede bepaalde incidentele resultaten, zoals de gevolgen van het aanpassen van de looptijd van leningen, in het Resultaat uit financiële transacties. In de jaarrekening van NWB Bank wordt het totale Resultaat uit financiële transacties nader toegelicht in noot 2. Gezien het feit dat het Resultaat uit financiële transacties een belangrijk onderdeel vormt van het totaalresultaat van NWB bank, inzicht geeft in de effectiviteit van het rente- en valutarisicomanagement en uit andere belangrijke posten bestaat beschouwen we de toelichting op dit resultaat als een kernpunt van onze controle.
Onze aanpak Management heeft een gedetailleerde specificatie van het Resultaat uit financiële transacties opgeleverd, waarvan wij de significante posten binnen dit resultaat in detail hebben gecontroleerd. Hierbij hebben we de resultaten als gevolg van hedge ineffectiviteit aangesloten op de uitkomsten van de hedge accounting modellen. Wij hebben de overige resultaten, waaronder het resultaat uit looptijdverlengingen van leningen, geëvalueerd op basis van onderliggende specificaties en brondocumentatie. Aanvullend hebben wij gecontroleerd of de uitsplitsing van het Resultaat financiële transacties in de jaarrekening toereikend is toegelicht. Uit onze werkzaamheden blijkt dat het Resultaat uit financiële transacties adequaat is verantwoord in de jaarrekening. Daarnaast vinden wij de toelichting hierop, zoals opgenomen in noot 2 van de jaarrekening, toereikend. Verantwoordelijkheden van de Directie en de Raad van Commissarissen voor de jaarrekening De Directie is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening en voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is de Directie verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die de Directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de Directie afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsels moet de Directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de Directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De Directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. 130 De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle fouten en fraude ontdekken. Voor een nadere beschrijving van onze verantwoordelijkheid ten aanzien van een controle van de jaarrekening verwijzen wij naar de website van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). www.nba.nl/standaardteksten-controleverklaring.
Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten Verklaring betreffende het directieverslag en de overige gegevens Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over het directieverslag en de overige gegevens): dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de door Titel 9 Boek 2 BW vereiste overige gegevens zijn toegevoegd; dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Benoeming Wij zijn door de Raad van Commissarissen op 26 oktober 2006 benoemd als accountant van Nederlandse Waterschapbank N.V. voor de controle van het boekjaar 2007 en zijn sindsdien de externe accountant. In de Aandeelhoudersvergadering van 23 april 2015 is een nieuwe externe accountant benoemd met ingang van 1 januari 2016. Amstelveen, 16 maart 2016 KPMG Accountants N.V. M. Frikkee RA 131