KIESWIJZER LAAR & BERG

KIESWIJZER LAAR & BERG 2018-2019 Versie: 9 april 2018 Stroomkeuze MYP Profielkeuze havo Profielkeuze vwo

Laar & Berg - 2 - Kieswijzer 2018-2019

Inhoud Inleiding... 4 Profielkeuze havo... 5 Maatschappijprofielen in havo 4 en 5... 6 Natuurprofielen in havo 4 en 5... 7 Stroomkeuze MYP... 8 Profielkeuze vwo... 10 Maatschappijprofielen in vwo 5 en 6... 11 Natuurprofielen in vwo 5 en 6... 12 Gebruikte afkortingen KuBv KuDr KuFi KuMu LO MVT PHE Kunst Beeldende vorming Kunst Theater Kunst Film Kunst Muziek Lichamelijke opvoeding Moderne vreemde taal Physical and Healt Education Laar & Berg - 3 - Kieswijzer 2018-2019

Inleiding Omdat je volgend jaar naar de vierde of vijfde klas gaat, moet je een stroom- of profielkeuze maken voor de Tweede Fase (bovenbouw). Dit is een heel belangrijke, maar niet altijd even eenvoudige keuze. Als je nu in MYP 3 zit, wordt er eerst bepaald of je doorstroomt naar havo 4 of MYP 4. Hiervoor zijn normen vastgesteld die je kunt vinden in het document Rapportage & Overgang op de website van Laar & Berg. Of je overgaat naar havo 4 of MYP 4 wordt definitief vastgesteld bij het eindrapport in de derde klas, maar het tweede rapport geeft een goede indicatie. Ook voor de verschillende stromen en profielen, voor zowel havo 4, MYP 4 als vwo 5, gelden ingangseisen die je kan vinden in het document Rapportage & Overgang. Leerlingen die vanuit MYP 3 naar havo 4 gaan, kiezen het profiel dat zij in de bovenbouw zullen gaan volgen en waarin zij uiteindelijk examen zullen doen. Leerlingen die naar MYP 4 gaan, kiezen nog geen profiel maar een stroom. Dit is eigenlijk een uitgestelde profielkeuze : je kiest al wel een richting, maar hebt nog een heel jaar de tijd om aan een brede basis te werken voordat jij je verder gaat specialiseren in een profiel. Deze leerlingen kiezen hun profiel aan het einde van MYP 4. In deze kieswijzer vind je informatie over de opbouw en de inhoud van de stromen en profielen. Dit helpt je een goed overzicht te krijgen van de keuzemogelijkheden. Ook zullen de mentoren, vakdocenten en de decaan je helpen in het maken van je keuze. Het kan zijn dat je blijft twijfelen over de juiste keuze voor jou. Praat er dan over met je mentor, vakdocenten en ouders of maak een afspraak met de decaan. In april maak je, op basis van interesse en capaciteit, je definitieve keuze. In MYP 3 maak je op papier zowel een keuze voor een havo-profiel als MYP-stroom. Eén van de twee vul je ook al in Magister in. Dit hangt af van de cijfers op je tweede rapport. Je mentor en de decaan helpen hierbij. Zorg dat je op het keuzemoment ook zeker bent van de vakken die je gaat kiezen in het zogenaamde vrije deel. Aan het einde van dit schooljaar wordt in de rapportvergaderingen bekeken of je ook aan de ingangseisen voor de door jou gekozen stroom of voor het gekozen profiel voldoet. Indien dit niet zo is, zullen we jouw gewenste keus met al jouw docenten, mentor en afdelingsmanager bespreken. Daarover zal, indien nodig, tegen die tijd contact zijn tussen jou en je mentor. Tot slot wil ik je adviseren om vooral te kijken naar wat je leuk vindt en waar je goed in bent. Als je iets doet wat je leuk vindt, ben je namelijk altijd succesvoller dan als je iets doet wat je niet leuk vindt. Ik wens je enorm veel succes bij het maken van de juiste keuze! Let op: deze versie van de kieswijzer is onder voorbehoud van wijzigingen. Geerte Minnaard Decaan Bart Selten Conrector Onderwijs Laar & Berg - 4 - Kieswijzer 2018-2019

Profielkeuze havo Leerlingen in MYP 3 die doorgaan naar havo 4 moeten één van de vier profielen van de Tweede Fase kiezen. De profielen zijn: Cultuur & Maatschappij (C&M) Economie & Maatschappij (E&M) Natuur & Techniek (N&T) Natuur & Gezondheid (N&G) Elk profiel is opgebouwd uit drie verschillende onderdelen en in elk onderdeel zitten vakken die je moet volgen. Samen vormen die vakken het hele vakkenpakket. Het gemeenschappelijk deel van het pakket is voor iedere leerling hetzelfde. Het profieldeel bevat de vakken die in jouw profiel passen. Het vrije deel bestaat uit jouw keuzevak. Deze drie delen samen vormen dus jouw profiel. De vakken die je kiest ga je volgen op havo-niveau. Het is op de havo onder bepaalde voorwaarden mogelijk om één of meerdere moderne vreemde talen of één of meerdere kunstvakken op vwoniveau te volgen. Mocht je hier interesse in hebben, meld je dan zo snel mogelijk bij je afdelingsmanager. Bij de overweging of dit mogelijk is, zal in ieder geval advies gevraagd worden aan je vakdocent. De keuze voor zowel je profiel als vakken in het vrije deel is een belangrijke: dit zijn ook vakken waarin je eindexamen gaat doen en dit zijn ook de vakken waarnaar hbo-opleidingen kijken als jij je daar gaat aanmelden. Bedenk daarom bij het maken van je keuze goed wat je interessant vindt en waar je goed in bent. Informeer ook bij je mentor of de decaan naar de toelatingseisen van de vervolgopleiding(en) die je wilt doen. Bij je keuze ben je gebonden aan de overgangsnormen zoals beschreven in het document Rapportage en Overgang op Laar & Berg schooljaar 2017-2018. Als je in havo 4 gestart bent in een bepaald profiel dan gaan we ervan uit dat je dit profiel met bijbehorend vakkenpakket houdt. Het wijzigen van een gekozen profiel of vak is in principe niet mogelijk. Laar & Berg - 5 - Kieswijzer 2018-2019

Maatschappijprofielen in havo 4 en 5 Er zijn twee maatschappijprofielen: Cultuur & Maatschappij (C&M) en Economie & Maatschappij (E&M). Binnen het door jou gekozen profiel moet je ook je profielkeuzevakken aangeven. Let op: Als C&M-student kies je binnen het profiel twee keuzevakken. Eerst kies je tussen aardrijkskunde en maatschappijwetenschappen, daarna kies je óf kunst beeldend, kunst muziek, kunst theater, kunst film óf een tweede moderne vreemde taal. Als een vak niet door voldoende leerlingen gekozen wordt, kan het zijn dat het niet aangeboden wordt en je een andere keuze moet maken. Onderstaand zie je een overzicht van de vakken en het bijbehorende aantal lesuren per week (= u/w, uren per week). Algemeen gemeenschappelijk deel u/w H4 u/w H5 Nederlands 4 3 Engels 4 3 Maatschappijleer 2 - Culturele kunstzinnige vorming 1 - LO 2 1 Mentoruur 1 1 Economie & Maatschappij u/w h4 u/w h5 Cultuur & Maatschappij u/w h4 u/w h5 Wiskunde A 4 4 Geschiedenis 3 3 Economie 4 4 Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 Geschiedenis 3 3 Profielkeuzevak, kies uit: Profielkeuzevak 1 (Maatschappij), kies uit Bedrijfseconomie 1 3 4 MAW 3 3 Aardrijkskunde 3 3 Aardrijkskunde 3 3 MAW 3 3 Profielkeuzevak 2 (Cultuur), kies uit Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4/5 4/5 Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 Aardrijkskunde 3 3 Aardrijkskunde 3 3 Biologie 4 3 Economie 2 4 4 Bedrijfseconomie 1 4 4 Biologie 4 3 MAW 3 3 Bedrijfseconomie 1 4 4 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4/5 4/5 MAW 3 3 Wiskunde A 4 3 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 3 4/5 4/5 1 Bedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid is de nieuwe naam voor het vak Management & Organisatie (M&O). 2 Economie in een C&M-profiel is alleen mogelijk met goedkeuring van de afdelingsmanager. 3 Het volgen van twee kunstvakken is in principe niet mogelijk. Kies je als Profielkeuzevak 2 een kunstvak, kies dan in het vrije deel een ander vak. Neem z.s.m. contact op met je afdelingsmanger bij vragen hierover. Laar & Berg - 6 - Kieswijzer 2018-2019

Natuurprofielen in havo 4 en 5 Er zijn twee natuurprofielen: Natuur & Techniek (N&T) en Natuur & Gezondheid (N&G). Binnen het door jou gekozen profiel moet je ook je profielkeuzevakken aangeven. Let op: Als een vak niet door voldoende leerlingen gekozen wordt, kan het zijn dat het niet aangeboden wordt en je een andere keuze moet maken. Onderstaand zie je een overzicht van de vakken en het bijbehorende aantal lesuren per week (= u/w, uren per week). Algemeen gemeenschappelijk deel u/w H4 u/w H5 Nederlands 4 3 Engels 4 3 Maatschappijleer 2 - Culturele kunstzinnige vorming 1 - LO 2 1 Mentoruur 1 1 Natuur & Techniek u/w h4 u/w h5 Natuur & Gezondheid u/w h4 u/w h5 Wiskunde B 4 4 Wiskunde A of B 4 4 Natuurkunde 3 4 Scheikunde 4 3 Scheikunde 4 3 Biologie 4 4 Profielkeuzevak, kies uit: Profielkeuzevak, kies uit Biologie 4 4 Natuurkunde 3 4 Informatica 3 3 Aardrijkskunde 3 3 Biologie 4 4 Natuurkunde 4 4 Informatica 3 3 Aardrijkskunde 3 3 Economie 4 4 Informatica 3 3 Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 Economie 4 4 Bedrijfseconomie 4 3 4 Duits/Frans/Spaans 3 4/3/3 Aardrijkskunde 3 3 Bedrijfseconomie 4 3 4 Geschiedenis 3 3 Geschiedenis 3 3 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4/5 4/5 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4/5 4/5 4 Bedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid is de nieuwe naam voor het vak M&O (Management & Organisatie). Laar & Berg - 7 - Kieswijzer 2018-2019

Stroomkeuze MYP Een belangrijk uitgangspunt bij de inrichting van de Tweede Fase van het vwo op Laar & Berg is de uitgestelde profielkeuze. Je kiest als je in MYP 3 zit en doorgaat naar MYP 4 niet een profiel, maar een stroom: de natuur-of maatschappijstroom. In MYP 4 kies je welk profiel je in leerjaar 5 en 6 zult gaan volgen. De keuze voor je stroom is een belangrijke: je kiest nu een examenrichting en universiteiten en hboopleidingen kijken naar de vakken die je hebt gevolgd als jij je daar gaat aanmelden. Bedenk daarom bij het maken van je keuze goed wat je interessant vindt en waar je goed in bent. Informeer ook bij je mentor of de decaan naar de toelatingseisen van de vervolgopleiding(en) die je wilt doen. Bij je keuze ben je gebonden aan de overgangsnormen zoals beschreven in het document Rapportage en Overgang op Laar & Berg schooljaar 2017-2018. Onderstaand zie je een overzicht van de vakken en het bijbehorende aantal lesuren per week (= u/w, uren per week). Je volgt vakken in het algemene deel en daarnaast de vakken die binnen je stroom vallen. Algemeen gemeenschappelijk deel u/w Nederlands 3 Engels 3 Duits/Frans/Spaans 3 Geschiedenis 2 Social studies 2 Biologie 2 Cultural and Artistic Studies 1 PHE 2 Mentoruur 1 Natuurstroom u/w Maatschappijstroom u/w Wiskunde A of B 3 Wiskunde A 3 Scheikunde 4 Economie 2 Natuurkunde 3 Duits/Frans/Spaans 3 KuMu/KuBv/KuDr 2 Aardrijkskunde 2 Keuzevak, keuze uit KuMu/KuBv/KuDr 2 Duits/Frans/Spaans 3 Economie 2 Aardrijkskunde 2 Laar & Berg - 8 - Kieswijzer 2018-2019

Let op: 1. Om in vwo 5 een vak te kunnen kiezen, moet je dit vak in MYP 4 in principe al hebben gevolgd. Denk hier goed over na als je een keuze maakt. 2. Na MYP 4 is een overstap van de natuurstroom naar een maatschappijprofiel onder bepaalde voorwaarden mogelijk, een overstap van een maatschappijstroom naar een natuurprofiel niet. 3. Om in vwo 5 het vak economie te kunnen kiezen, moet je dit vak in MYP 4 al gedaan hebben. Zonder economie in een natuurstroom is een overstap naar E&M of C&M met economie dus niet mogelijk. 4. Om in vwo 5 de vakken Wiskunde B en/of Wiskunde D in een N&G-profiel of N&T-profiel te kunnen kiezen, moet je in MYP 4 wiskunde B hebben gevolgd. Laar & Berg - 9 - Kieswijzer 2018-2019

Profielkeuze vwo Leerlingen in vwo 4 en MYP4 moeten één van de vier profielen van de Tweede Fase kiezen. De profielen zijn: Cultuur & Maatschappij (C&M) Economie & Maatschappij (E&M) Natuur &Techniek (N&T) Natuur & Gezondheid (N&G) Elk profiel is opgebouwd uit drie verschillende onderdelen en in elk onderdeel zitten vakken die je moet volgen. Samen vormen die vakken het hele vakkenpakket. Het gemeenschappelijk deel van het pakket is voor iedere leerling hetzelfde. Het profieldeel bevat de vakken die in jouw profiel passen. Het vrije deel bestaat uit jouw keuzevak. Deze drie delen samen vormen dus jouw profiel. De keuze voor je profiel is een belangrijke: je kiest nu een examenrichting en universiteiten en hboopleidingen kijken naar de vakken die je hebt gevolgd als jij je daar gaat aanmelden. Bedenk daarom bij het maken van je keuze goed wat je interessant vindt en waar je goed in bent. Informeer ook bij je mentor of de decaan naar de toelatingseisen van de vervolgopleiding(en) die je wilt doen. Bij je keuze ben je gebonden aan de overgangsnormen zoals beschreven in het document Rapportage en Overgang op Laar & Berg schooljaar 2017-2018. Meestal ligt de keuze voor een profiel in de lijn van de stroom die je hebt gedaan. Het is niet mogelijk om van de maatschappijstroom over te stappen naar een natuurprofiel, omdat het vakkenpakket in de maatschappijstroom onvoldoende aansluit op de bètavakken. Een overstap van de natuurstroom naar een maatschappijprofiel is onder strikte voorwaarden wel mogelijk. Informeer hier, indien van toepassing, zo snel mogelijk naar bij je afdelingsmanager. Let op: Als je het profiel N&T kiest kan je door in het profieldeel biologie te kiezen een dubbelprofiel creëren. Als je het profiel N&G kiest kan je door in het profieldeel natuurkunde en wiskunde B te kiezen ook een dubbelprofiel creëren. Als je met dit dubbelprofiel succesvol het eindexamen afrondt, krijg je een diploma waarop dat vermeld is en twee cijferlijsten. Als je na de natuurstroom in vwo 4 of MYP 4 voor een maatschappijprofiel (E&M of C&M) kiest en in MYP 4 Wiskunde B hebt gevolgd, moet je in de zomervakantie voorafgaand aan vwo 5 een taak maken voor wiskunde A om de gemiste stof in te halen. Wanneer jij je keuze voor je profiel hebt gemaakt en het algemeen deel en het profieldeel hebt gekozen, kies je een extra vak in het vrije deel. Meestal kiezen leerlingen voor een vak dat goed aansluit bij de vakken die ze in hun profiel volgen. Leerlingen die graag een extra vak in de vrije ruimte willen volgen, dienen bij de afdelingsmanagers een aanvraag in. Deze bepaalt of en eventueel op welke voorwaarden het verzoek wordt gehonoreerd. Als je in vwo 5 gestart bent in een bepaald profiel dan gaan we ervan uit dat je dit profiel met bijbehorend vakkenpakket houdt. Het wijzigen van een gekozen profiel of vak is in principe niet mogelijk. Laar & Berg - 10 - Kieswijzer 2018-2019

Maatschappijprofielen in vwo 5 en 6 Er zijn twee maatschappijprofielen: Cultuur & Maatschappij (C&M) en Economie & Maatschappij (E&M). Binnen het door jou gekozen profiel moet je ook je profielkeuzevakken aangeven. Let op: Als C&M-student kies je binnen het profiel twee keuzevakken. Eerst kies je tussen aardrijkskunde en maatschappijwetenschappen, daarna kies je óf kunst beeldend, kunst muziek, kunst theater, kunst film óf een tweede moderne vreemde taal. Als een vak niet door voldoende leerlingen gekozen wordt, kan het zijn dat het niet aangeboden wordt en je een andere keuze moet maken. Onderstaand zie je een overzicht van de vakken en het bijbehorende aantal lesuren per week (= u/w, uren per week). Algemeen gemeenschappelijk deel u/w V5 u/w V6 Nederlands 3 3 Engels / IB English Language & Literature 3 3 / 4 Duits/Frans/Spaans 3 3 LO 2 1 Mentoruur 1 1 Economie & u/w v5 u/w v6 Cultuur & Maatschappij u/w v5 u/w v6 Maatschappij Wiskunde A 4 3 Wiskunde C (of A 5 ) 4 4 (3) Economie 4 3 Geschiedenis 3 3 Geschiedenis 3 3 Profielkeuzevak, kies uit: Profielkeuzevak 1 (Maatschappij), kies uit M&O 4 4 MAW 3 4 Aardrijkskunde 4 4 Aardrijkskunde 4 4 MAW 3 4 Profielkeuzevak 2 (Cultuur), kies uit Duits/Frans/Spaans 3 3 Duits/Frans/Spaans 3 3 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4 / 5 4 / 5 M&O 4 4 Duits/Frans/Spaans 3 3 Aardrijkskunde 4 4 MAW 3 4 MAW 3 4 Economie 6 4 4 Duits/Frans/Spaans 3 3 Aardrijkskunde 4 4 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4 / 5 4 / 5 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 7 4 / 5 4 / 5 M&O 4 4 5 Een leerling kan in plaats van wiskunde C ook wiskunde A kiezen als de resultaten voor wiskunde A in jaar 4 voldoende kans op slagen bieden. 6 Economie in een C&M-profiel is alleen mogelijk met goedkeuring van de afdelingsmanager. 7 Het volgen van twee kunstvakken is in principe niet mogelijk. Kies je als Profielkeuzevak 2 een kunstvak, kies dan in het vrije deel een ander vak. Neem z.s.m. contact op met je afdelingsmanger bij vragen hierover. Laar & Berg - 11 - Kieswijzer 2018-2019

Natuurprofielen in vwo 5 en 6 Er zijn twee natuurprofielen: Natuur & Techniek (N&T) en Natuur & Gezondheid (N&G). Binnen het door jou gekozen profiel moet je ook je profielkeuzevakken aangeven. Let op: Als een vak niet door voldoende leerlingen gekozen wordt, kan het zijn dat het niet aangeboden wordt en je een andere keuze moet maken. Onderstaand zie je een overzicht van de vakken en het bijbehorende aantal lesuren per week (= u/w, uren per week). Algemeen gemeenschappelijk deel u/w V5 u/w V6 Nederlands 3 3 Engels / IB English Language & Literature 3 3 / 4 Duits/Frans/Spaans 3 3 LO 2 1 Mentoruur 1 1 Natuur & Techniek u/w v5 u/w v6 Natuur & Gezondheid u/w v5 u/w v6 Wiskunde B 4 4 Wiskunde A of B 8 4 3/4 Natuurkunde 4 3 Scheikunde 4 3 Scheikunde 4 3 Biologie 4 4 Profielkeuzevak, kies uit: Profielkeuzevak, kies uit Wiskunde D 4 4 Aardrijkskunde 4 4 Biologie 4 4 Natuurkunde 4 3 Informatica 3 3 Wiskunde D 4 4 Aardrijkskunde 4 4 Biologie 4 4 Natuurkunde 4 3 Informatica 3 3 Wiskunde D 9 4 4 Duits/Frans/Spaans 3 3 Informatica 3 3 Economie 4 3 Duits/Frans/Spaans 3 3 M&O 4 4 Economie 4 3 Aardrijkskunde 4 4 M&O 4 4 Geschiedenis 3 3 Geschiedenis 3 3 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4 / 5 4 / 5 KuMu/KuBv/KuDr/KuFi 4 / 5 4 / 5 8 De keus voor Wiskunde B is alleen mogelijk indien de leerling in MYP 4 ook Wiskunde B heeft gevolgd. 9 Alleen mogelijk in combinatie met Wiskunde B. Laar & Berg - 12 - Kieswijzer 2018-2019