Studiebureau s December 2003

Studiebureau s December 2003

CEVORA 2003. Alle rechten voorbehouden. Het voorliggende document mag enkel gereproduceerd worden teneinde, enkel voor privé-gebruik, kosteloos informatie te verstrekken. De auteur en uitgever dienen hierbij steeds vermeld te worden. Iedere andere reproductie, adaptatie, vertaling en publieke mededeling zijn verboden zonder de schriftelijke toestemming van CEVORA, Eugène Plaskylaan 144, 1030 Brussel.

i Inhoudstafel 1. Beschrijving van de sector p. 1 1.1. De sector van de studiebureau s p. 2 1.1.1. Definitie p. 2 1.1.2. Kenmerken van de sector in het ANPCB p. 2 a) Het statuut van de werknemers p. 2 b) De omvang van de ondernemingen p. 3 c) Regionale spreiding p. 3 2. Bereikte steekproef van bedrijven p. 4 2.1. Beschrijving van de steekproef p. 5 2.1.1. Steekproef en respons p. 5 a) Op basis van de NACE-code en de activiteiten van de p. 5 ondernemingen b) Op basis van de omvang van de ondernemingen p. 6 c) Op basis van de regio p. 7 3. Bediendeberoepen p. 8 3.1. Beschrijving van de organogrammen in functie van de p. 9 ondernemingsgrootte 3.2. Beschrijving van de bediendeberoepen in de operationele p. 11 afdelingen 3.3. Definitie van de bediendeberoepen in de ondersteunende p. 14 afdelingen 4. Schatting van het aantal bedienden per beroep p. 15 4.1. Extrapolatie van de enquêtegegevens p. 16 5. Vacatures p. 20 5.1. Analyse van de vacante betrekkingen p. 21 6. Kernberoepen p. 23 6.1. De kernberoepen van de sector p. 24 6.1.1. Studiebureau p. 24 6.1.2. Werf p. 26 6.1.3. Commercieel p. 26 INLEIDING BIJLAGEN p. 27 Bijlage A : Bronnen p. 28 Bijlage B : Type-organogrammen van een bedrijf uit de sector van de p. 29 studiebureau s volgens de bedrijfsgrootte Bijlage C : Organogram van de kernberoepen van de sector p. 34 Bijlage D : Steekproeftrekking voor de sector van de studiebureau s p. 35 Bijlage E : Lijst van de deelnemende bedrijven p. 38

Inleiding Het onderzoek naar beroepenstructuren werd opgestart door de studiedienst van Cevora met de bedoeling de beroepen in kaart te brengen die voorkomen in elk van de activiteitensectoren van het paritair comité 218 1. In het kader van deze oefening worden organogrammen opgesteld waarin de voornaamste bediendeberoepen van deze sector worden weergegeven, opgesplitst per afdeling. Deze oefening zal worden uitgevoerd voor alle sectoren van het ANCPB, zodat Cevora op het einde van de studie beschikt over de beroepenstructuur van de gehele sector, met name van het ANCPB. Dit document behandelt de studiebureau s. Deze oefening heeft tot doel: een inventaris op te stellen van de bediendeberoepen die men aantreft in de sectoren van het ANCPB en deze beroepen te beschrijven, op nationaal vlak een kwantitatieve raming mogelijk te maken van het aantal bedienden dat tewerkgesteld is in elk beroep, het aantal vacante betrekkingen per beroep te kennen op het ogenblik van de enquête en een raming te maken van de moeilijkheidsgraad om deze vacante betrekkingen in te vullen, de kernberoepen van de sector te bepalen ten behoeve van het onderwijs. INLEIDING Deze studie verloopt in diverse stappen en volgens een vaste methodologie: inzameling en analyse van documentatiebronnen over de sector en de daarin aanwezige beroepen. opstelling van een voorlopige beschrijvende fiche voor de sector en zijn beroepen. eerste validering van de organogrammen en van de definities van de beroepen. Dit gebeurt intern bij de adviseur die verantwoordelijk is voor deze sector en extern via gesprekken bij ondernemingen van diverse grootte uit deze sector. tweede validering aan de hand van een schriftelijke enquête die wordt verstuurd naar een representatieve steekproef van ondernemingen uit deze sector. analyse van de resultaten van de enquête en opstelling van de beschrijvende fiche voor de sector. Voor meer details over de methodologie die wordt gevolgd voor het opstellen van de beroepenstructuren van de bedienden binnen het ANCPB, verwijzen wij u naar een ander document van de studiedienst: «Methodologie van de beroepenstructuren van de bedienden in het ANCPB». ii Deze studie werd uitgevoerd door Cindy Lambrechts, medewerkster van dienst onderzoek en organisatie van Cevora. 1 Of Aanvullend Nationaal Paritair Comité voor Bedienden (ANPCB of PC 218).

Beschrijving van de sector 1

1.1. De sector van de studiebureau s 1.1.1. Definitie De sector van de studiebureau s bevat de architectenbureau s, de landmeterbureau s, de bedrijven die technische studies en ingenieursactiviteiten verrichten en de bedrijven die technische testen en analyses uitvoeren. De activiteitennomenclatuur NACE-BEL van het Nationaal Instituut voor de Statistiek, kent de sector van de studiebureau s de volgende NACE-codes toe: 74201 Architecten 74202 Landmeters 74203 Technische studies en ingenieursactiviteiten 74302 Overige technische testen en analyses 1.1.2. Kenmerken van de sector in het ANPCB a) Het statuut van de werknemers 2 BESCHRIJVING VAN DE SECTOR Tabel 1 Aantal werknemers volgens statuut en ondernemingsgrootte 2 Omvang van de ondernemingen 1-9 10-49 50 + Totaal aantal % TOTAAL werknemers 5.583 8.361 10.595 24.539 100,00 Arbeiders 507 787 272 1.566 6,38 Bedienden 5.076 7.574 10.323 22.973 93,62 Waarvan ANPCB bedienden 3.466 4.781 4.196 12.443 In de privé-sector telt de sector van de studiebureau s 24.539 werknemers, waarvan 1.566 een arbeidersstatuut hebben en 22.973 een bediendestatuut. Aan de hand van deze bron valt het op dat bijna alle werknemers in deze sector het bediendestatuut hebben. In dit document zullen we het hebben over deze bedienden. Voor het ANPCB is het interessant om de dekkingsgraad van de sector te berekenen. Onder dekkingsgraad verstaat men de verhouding tussen het aantal ondernemingen (of bedienden) die ressorteren onder het ANCPB en het totaal door de RSZ geregistreerde ondernemingen in de sector. De sectoren worden op een gelijkaardige manier afgebakend. Volgens deze berekening komt men tot een dekkingsgraad van 54,12 % voor de ondernemingen en van 54,16% voor de 2 Volgens de RSZ-gegevens : aantal op 30 juni 2001 in de sociale zekerheid opgenomen werkgevers en werknemers uit de privé-sector (gecentraliseerde statistiek).

bedienden 3. Uit deze dekkingsgraad kan men afleiden dat meer dan de helft van de bedienden uit deze sector deel uitmaken van PC 218. b) De omvang van de ondernemingen Tabel 2 Aantal ondernemingen en bedienden volgens ondernemingsgrootte 4 Ondernemingen Bedienden Aantal bedienden Omvang onderneming in aantal werknermers aantal % aantal % Gemiddelde - 1 tot 9 1.195 81,40 3.466 27,86 2,90-10 tot 49 231 15,74 4.781 38,42 20,70-50 tot 99 27 1,84 1.906 15,32 70,59-100 en + 15 1,02 2.290 18,40 152,67 Totaal 1.468 100 12.443 100 8,48 Zoals de meeste ANPCB-sectoren telt de sector van de studiebureau s hoofdzakelijk KMO s : 97,14 % van de bedrijven telt minder dan 50 werknemers. c) Regionale spreiding BESCHRIJVING VAN DE SECTOR Tabel 3 Aantal ondernemingen en bedienden volgens regio 5 3 Regio Brussel Wallonië Vlaanderen Totaal Aantal ondernemingen 241 332 895 1.468 Aantal bedienden 3.314 1.858 7.271 12.443 Gemiddeld aantal bedienden per onderneming 13,8 5,6 8,1 8,5 Van de bedrijven is 61% gevestigd in Vlaanderen, 22,6% in Wallonië en 16,4% in Brussel. 3 De RSZ telt voor de sector van de studiebureau s 2.712 bedrijven en 22.973 bedienden terwijl het ANPCB 1.468 bedrijven en 12.443 bedienden telt. 4 Bron : bestand van de bijdragen aan de RSZ voor het vierde kwartaal van het jaar 2000, beschikbaar gesteld door het Sociaal Fonds. 5 Bron : bestand van de bijdragen aan de RSZ voor het vierde kwartaal van het jaar 2000, beschikbaar gesteld door het Sociaal Fonds.

Bereikte steekproef van bedrijven 2

2.1. Beschrijving van de steekproef 2.1.1. Steekproef en respons Om deze studie uit te voeren, werden 307 enquêteformulieren verstuurd naar bedrijven uit de sector van de studiebureau s, verdeeld over alle subsectoren, groottes en regio s. Na deze verzending werd er een telefonische herinneringsactie bij de ondernemingen ondernomen, en aansluitend hierbij een beperkte nieuwe verzending van enquêtes (gericht aan de personen die telefonisch hadden ingestemd om mee te werken aan de studie). Na deze acties werd de gewenste responsgraad niet behaald. We hebben vervolgens een tweede steekproef van bedrijven aangeschreven, opnieuw verdeeld over alle subsectoren, groottes en regio s. Na deze twee verzendingen, was de responsgraad behaald voor de bedrijven en overschreden voor de bedienden. Een deelnemingstotaal van 62 ondernemingen en 1.323 bedienden was wenselijk voor het uitvoeren van de enquête; uiteindelijk dekt de enquête 62 ondernemingen en 1.744 bedienden. In bijlage vindt u een overzichtstabel met het aantal verzonden enquêteformulieren, het aantal ondernemingen dat bereikt moest worden om een representatieve steekproef te verkrijgen en de gerealiseerde respons volgens de parameters omvang en regio. 5 BEREIKTE STEEKPROEF VAN BEDRIJVEN Tabel 4 a) Op basis van de NACE-codes en de activiteiten van de ondernemingen De verdeling van de ondernemingen die deelnamen aan onze enquête op basis van de NACE-codes is als volgt : Aandeel bereikte ondernemingen en bedienden volgens subsector NACE-code Ondernemingen Bedienden aantal % aantal % Architecten 2 3,23 36 2,06 Landmeters 0 0,00 0 0,00 Technische studies en ingenieursactiviteiten 57 91,94 1.681 96,39 Overige technische testen en analyses 3 4,84 27 1,55 Totaal 62 100 1.744 100 Zoals U kan vaststellen, namen aan het onderzoek geen bedrijven deel uit de subsector van «landmeters». Dit is niet verwonderlijk, gezien het ANPCB nauwelijks dergelijke ondernemingen telt (met name 10 van de 1.468 ondernemingen). De probabiliteit om bedrijven van deze subsector in de steekproef terug te vinden was zeer klein. Dat geen enkel bedrijf uit deze subsector deelnam aan het onderzoek

vertekent de resultaten dan ook niet wezenlijk. Hiervoor is deze subsector te zwak vertegenwoordigd in de sector. In deze enquête werd de ondernemingen ook gevraagd zelf het type activiteiten dat zij uitvoeren te omschrijven. Volgens deze gegevens zijn de 62 ondernemingen die hebben deelgenomen aan onze enquête, als volgt verdeeld over de subsectoren: 7 zijn architectenbureau s; 2 zijn landmetersbureau s 46 zijn actief in verichten van technische studies en ingenieursactiviteiten; 7 zijn actief in verichten van overige testen en analyses; 18 ervan hebben bijkomende activiteiten (algemene bouwonderneming, advies in informatica, advies in akoestiek, advies in milieu, veiligheidscoordinatie op tijdelijke en mobiele werven, enz.). Tabel 5 De geobserveerde verschillen naar activiteit hebben te maken met het feit dat de RSZ alleen de hoofdactiviteit van de ondernemingen inventariseert, terwijl de ondernemingen in de vragenlijst meerdere activiteiten konden aankruisen. b) Op basis van de omvang van de ondernemingen Aandeel bereikte ondernemingen en bedienden volgens ondernemingsgrootte BEREIKTE STEEKPROEF VAN BEDRIJVEN Omvang onderneming 1-9 10-49 50-99 100 + Totaal Aantal bereikte ondernemingen 25 30 4 3 62 Bereik ondernemingen in % 2,09% 12,99% 14,81% 20,00% 4,22% Aantal bereikte bedienden 115 666 288 675 1.744 Bereik bedienden in % 3,32% 13,93% 15,11% 29,48% 14,02% Na afloop van de enquête dekken de gegevens 4,22% van de bedrijven en 14,02% van de bedienden. We beschouwen de steekproef als representatief. We bereikten ongeveer een zevende van het aantal bedienden uit de sector. 6

c) Op basis van de regio Tabel 6 Aandeel bereikte ondernemingen en bedienden volgens regio Regio Brussel Wallonië Vlaanderen Totaal Aantal ondernemingen 14 22 26 62 Bereik ondernemingen in % 5,81% 6,63% 2,91% 4,22% Aantal bedienden 277 395 1.072 1.744 Bereik bedienden in % 8,36% 21,26% 14,74% 14,02% BEREIKTE STEEKPROEF VAN BEDRIJVEN 7

Bediendeberoepen 3

3.1. Beschrijving van de organogrammen in functie van de ondernemingsgrootte In de enquête wordt aan de bedrijven een type-organogram voorgelegd, met de vraag in welke mate dit ook toepasbaar en herkenbaar is voor hun bedrijf. Een typeorganogram is een organogram dat overeenstemt met een typische configuratie van een onderneming in een sector en dat verschilt naargelang de groottecategorie van het bedrijf. De meerderheid van deze ondernemingen moet zich herkennen in dit type-organogram. In het organogram worden de voornaamste beroepen per afdeling weergegeven met hun hiërarchische verbanden. Daartoe moeten de ondernemingen een evaluatie maken van het type-organogram op een schaal van 1 tot 5 (helemaal niet akkoord tot helemaal akkoord). De globale evaluatie van het organogram bedraagt 3,79 (gemiddelde van 62 evaluaties gemaakt door de ondervraagde ondernemingen). Naast deze eerste evaluatie, moeten de bedrijven het organogram valideren en waar nodig aanvullen. Op basis van de organogrammen die werden aangevuld door de ondernemingen kon de volgende tabel worden opgesteld, met de sectorspecifieke beroepen 6 ingedeeld per operationele afdeling. Onder operationele afdelingen verstaat men de afdelingen die instaan voor de kernactiviteiten van de onderneming. De beroepen die hiervan deel uitmaken staan in voor de basiswerkzaamheden die rechtstreeks verband houden met de productie van goederen of diensten. Deze afdelingen genereren het zakencijfer en de winst van de onderneming. BEDIENDEBEROEPEN 9 Tabel 7 Hiertegenover staan de transversale beroepen en de ondersteunende afdeling. De transversale beroepen zijn beroepen die in een groot deel van de sectoren min of meer dezelfde taken en invulling hebben. Deze beroepen komen meestal voor in ondersteunende afdelingen. De transversale beroepen komen niet aan bod in dit document omdat er over deze beroepen een aparte bundel «transversale bediendeberoepen» verkrijgbaar is bij Cevora. Aanwezigheid van de specifieke bediendeberoepen, per operationele afdeling, en volgens de bedrijfsgrootte BEDRIJFSGROOTTE ACTIVITEITEN EN BEROEPEN 1 TOT 9 10 TOT 49 50 TOT 99 100 EN + STUDIEBUREAU Afdelingsverantwoordelijke x x x Projectingenieur x x x x Studie-ingenieur x x x x Expertingenieur x x x Architect (binnen- buitenhuis) x x x x 6 Zie punt 3.2. Beschrijving van de bediendeberoepen in de operationele afdelingen.

Tabel 7 Aanwezigheid van de specifieke bediendeberoepen, per operationele afdeling, en volgens de bedrijfsgrootte (vervolg) BEDRIJFSGROOTTE ACTIVITEITEN EN BEROEPEN 1 TOT 9 10 TOT 49 50 TOT 99 100 EN + STUDIEBUREAU (VERVOLG) Landmeter x x x x Hoofd tekenaar x x x Uitvoerend tekenaar x x x x Ontwerper x x x x WERF Veiligheidscoördinator x x Werftoezichter x x x x COMMERCIEEL Commercieel directeur x x Verkoopsingenieur x x x Opmerkingen: 1. De type-organogrammen die alle beroepen van bedienden in deze sector bevatten (per operationele en per ondersteunende afdeling), vindt u in de bijlagen. Deze type-organogrammen zijn het resultaat van de samenvatting van alle gegevens die werden doorgestuurd door de ondernemingen. BEDIENDEBEROEPEN 10 2. Op de type-organogrammen zijn alle beroepen weergegeven die men kan terugvinden in de sector van ondernemingen die actief zijn als architectenbureau, landmeterbureau, bureau voor technische studies en ingenieursactiviteiten en die ook overige testen en analyses doen. Indien bepaalde van deze activiteiten wegvallen, verdwijnen ook de bijbehorende beroepen.

3.2. Beschrijving van de bediendeberoepen in de operationele afdelingen A. STUDIEBUREAU Deze afdeling staat in voor het voeren van voorafgaande technische studies die nodig zijn om een project te kunnen realiseren. Sommige studiebureau s werken met projectingenieurs, studie-ingenieurs, expertingenieurs en met werftoezichters. Bij andere studiebureau s realiseert de projectingenieur projecten van A tot Z, van het projectbeheer over praktisch onderzoek tot het opvolgen van de werf (met of zonder hulp van expertingenieurs). In dit laatste geval is de omschrijving van projectingenieur uiteraard breder dan in het eerste geval, en omvat deze ook taken die elders door een studieingenieur of een werftoezichter uitgevoerd worden. Afdelingsverantwoordelijke: leidt de werkzaamheden die in zijn afdeling plaatsvinden. Hij/zij heeft toezicht op de lopende projecten in zijn afdeling en op het werk van zijn medewerkers. Hij/zij bewaakt de kwaliteit en het rendement van zijn projecten. Andere benamingen : verantwoordelijke mechaniek, verantwoordelijke piping, verantwoordelijke process, verantwoordelijke stabiliteit, verantwoordelijke infrastructuur, verantwoordelijke telecommunicatie. BEDIENDEBEROEPEN Projectingenieur: is verantwoordelijk voor de realisatie bij een klant van een (deel van een) project, soms met inbegrip van werftoezicht. Hij/zij overloopt met de klant de wensen en behoeften. Hij/zij realiseert het voorontwerp door de klant een technisch verslag voor te leggen waarin de uit te voeren taken, de benodigde competenties en de kostprijs van de werken gedetailleerd worden toegelicht. Hij/zij verdedigt dit voorontwerp bij een klant. Wanneer het project wordt aanvaard, zal hij/zij een multidisciplinair team helpen samenstellen dat het project kan uitvoeren. Hij/zij volgt het project op, in het bijzonder met betrekking tot deadlines, kwaliteitsbewaking, en de gemaakte kosten. In sommige gevallen zal de projectingenieur ook de werf opvolgen. Bij grote projecten kan de verantwoordelijkheid verdeeld worden over een algemene projectingenieur en projectingenieurs voor verschillende delen van het project. Op basis van de anciënnniteit wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen junior en senior projectingenieurs Andere benamingen : project engineer, project manager, project directeur, projectleider. 11 Studie-ingenieur: doet de nodige berekeningen ter voorbereiding van bouwwerken of van een werk dat voorbereidende studie vereist. Hij/zij bepaalt de eisen die verbonden zijn aan de realisatie van een project, bepaalt de constructiemethodes, maakt een kostenraming van de bouwwerken, evalueert en selecteert materialen, enz. Hij/zij verifieert de constructieplannen, stelt een kalender voor de uit te voeren werken op, en bewaakt deze tijdens de werken. Hij/zij kan specifieke studies uitvoeren naar de stabiliteit, de haalbaarheid, de milieueffecten, etc. Hij/zij kan het werk opvolgen van technici of andere ingenieurs met betrekking tot de werkvoorbereiding of het opstellen van een bestek. Hij/zij kan zich specialiseren in een specifieke grondstof (beton, ijzer, hout, steen, enz.)

Andere benamingen : burgelijk ingenieur, industrieel ingenieur, scheikundig ingenieur, landbouwkundig ingenieur, studie-ingenieur telecom, studie-ingenieur HVAC, studieingenieur elektriciteit. Expertingenieur: een ingenieur gespecialiseerd in een specifiek vakgebied (bv. de ontwikkelingen en constructie van een kernreactor of van een nucleaire koelinstallatie). Het beroep van tekenaar kan een uiteenlopende invulling krijgen (uitvoerend tekenaar, ontwerper), afhankelijk van de anciënniteit, de competenties en de expertise van de tekenaar. Bij sommige bedrijven wordt de functie verdeeld over uitvoerend tekenaars en ontwerpers, bij andere bedrijven vindt men enkel ontwerpers. Hoofd tekenaar: leidt het werk van een team van tekenaars die werken aan plannen voor een project. Hij/zij werkt samen met de ingenieurs die voor het project verantwoordelijk zijn. Andere benaming : hoofd tekenbureau Uitvoerend tekenaar: tekent de plannen, modellen en ingenieurstekeningen voor constructiewerken, burgerlijke bouwkunde, fabrikage of andere opdrachten, onder toezicht van ingenieurs, architecten of ontwerpers. Deze plannen bevatten alle noodzakelijke technische informatie voor de realisatie van het project. Hij/zij werkt of op een tekentafel, of met behulp van tekensoftware (Autocad, Microstation, etc.). Hij/zij kan werken in twee of drie dimensies. Vaak is de uitvoerend tekenaar gespecialeerd in een bepaald type ontwerpen (bouw, ventilatie en airconditioning (HVAC), loodgieterij, elektriciteit, sanitair, mechaniek, piping, burgerlijke bouwkunde, etc.) en beschikt hij/zij ook over een basiskennis op dat domein. Andere benamingen : CAD-tekenaar, technisch tekenaar, HVAC-tekenaar, mecaniek tekenaar, bouwkundig tekenaar, tekenaar burgerlijke bouwkunde, tekenaar elektriciteit, architect-tekenaar Ontwerper: ontwerpt de plannen, modellen en ingenieurstekeningen voor constructiewerken, burgerlijke bouwkunde, fabricage of bij andere opdrachten, onder toezicht van ingenieurs, architecten of industriële ontwerpers. Hij/zij helpt soms de ingenieurs bij het bedenken van technische oplossingen. Deze plannen bevatten alle noodzakelijke technische informatie voor de realisatie van het project. Hij/zij kan werken in twee of drie dimensies. Vaak is de ontwerper gespecialiseerd in een bepaald type ontwerpen (bouw, ventilatie en airconditioning (HVAC), loodgieterij, elektriciteit, sanitair, mechaniek, piping, burgerlijke bouwkunde, etc.) en beschikt hij/zij ook over een basiskennis op dat domein. Andere benamingen : CAD-tekenaar, technisch tekenaar, HVAC-tekenaar, mecaniek tekenaar, bouwkundig tekenaar, tekenaar burgerlijke bouwkunde, elektrisch tekenaar, architect-tekenaar. BEDIENDEBEROEPEN 12 Architect (binnen- buitenhuis): verzekert het ontwerp van nieuwe bouwwerken, de renovatie van oude gebouwen of van het interieur. Hij/zij creëert en tekent het project, volgt de realisatie van het project op tijdens alle fasen, onderhandelt met klanten en neemt waar wat op de werf gebeurt. Hij/zij kan tegelijkertijd het project leiden. Meestal werkt de architect onder een zelfstandig statuut. Andere benamingen : architect/ projectleider, ingenieur-architect. Landmeter: meet de terreinen en maakt alle voor het plan noodzakelijke topografische studies, met behulp van gespecialiseerde instrumenten. Hij/zij bepaalt

de exacte plaats waar de constructie moet komen. Vervolgens reproduceert de topograaf de gegevens van het plan op de plaats waar de constructie moet worden gebouwd. Hij/zij kan tewerkgesteld zijn als zelfstandige. Andere benamingen : topograaf, landmeter-topograaf. B. WERF Deze afdeling staat in voor het opvolgen op de werf van projecten, gerealiseerd door het studiebureau. Hij zal nakijken of de uitgetekende plannen en voorschriften gegeven door het studiebureau wel op de werf van toepassing zijn. Veiligheidscoördinator: coördineert de taken die de veiligheid moeten garanderen op de werf en tijdens de bouwwerken. Hij/zij stelt een veiligheidsplan op. Hij/zij ziet erop toe dat de veiligheidsafspraken worden gerespecteerd op de werf gedurende de werken. Andere benamingen : safety supervisor, veiligheidsingenieur, preventieadviseur. Werftoezichter: het is zijn verantwoordelijkheid dat de werken op de werf de originele plannen en afspraken van het studiebureau volgen. C. COMMERCIEEL BEDIENDEBEROEPEN Deze afdeling brengt nieuwe project binnen. Hij analyseert de vraag, stelt commerciele offertes op en volgt ze op. Commercieel directeur: leidt en coördineert de verkoopsactiviteiten van de onderneming. Hij/zij ziet erop toe op dat de vooropgestelde verkoopscijfers worden gehaald. In kleine ondernemingen neemt de directeur deze taak op. Andere benamingen : verantwoordelijke verkoop, marketing en commercieel directeur. Verkoopsingenieur: is verantwoordelijk voor de verkoop van de diensten van het studiebureau aan potentiële en regelmatige klanten. Hij/zij bepaalt samen met de klant welke diensten kunnen geleverd worden in functie van zijn projecten en van zijn budget. Vervolgens betrekt hij/zij de projectingenieur bij het project. Hij/zij beantwoordt projectaanvragen van nieuwe klanten en doet het mogelijke om het contract binnen te halen. Hij/zij kan een ingenieursdiploma hebben. In kleine ondernemingen neemt de algemeen directeur of de afdelingsverantwoordelijke deze taken op zich. Andere benaming : business project leader. 13

3.3. Definitie van de bediendeberoepen in de ondersteunende afdelingen Onder ondersteunende afdelingen verstaat men de afdelingen die niet rechtstreeks deelnemen aan de kernactiviteiten van de onderneming. De beroepen die men hier vindt, hebben een eigen specialisatie, maar voeren geen basiswerkzaamheden uit die rechtstreeks verband houden met de productie van goederen of diensten. Zij hebben tot doel diensten te verlenen aan de organisatie en de operationele afdelingen te ondersteunen. Voorbeelden van ondersteunende afdelingen zijn: administratie, boekhouding, personeelsdienst, Voor een definitie van de beroepen die deel uitmaken van de ondersteunende afdelingen verwijzen we naar een andere uitgave van de Cevora studiedienst 7. In dit document wordt alleen de inhoud van de taken van de polyvalent bediende beschreven (m.a.w. de standaardinhoud van de taken gekoppeld aan een aantal specifieke taken behorende tot de activiteitensector), Polyvalent bediende: verzekert de dagelijkse administratieve taken van het bedrijf. Hij/zij beantwoordt de telefoon, maakt facturen, adviseert klanten, ondersteunt de verkoop, houdt het klassement en gegevensbestanden up-to-date enz. Andere benaming: all round bediende. BEDIENDEBEROEPEN 14 7 Cevora studiedienst Transversale bediendeberoepen, februari 2002.

Schatting van het aantal bedienden per beroep 4

4.1. Extrapolatie van de enquêtegegevens Naast de eerder kwalitatieve gegevens over de voorkomende beroepen en de inhoud ervan, wordt in de enquête ook gevraagd naar kwantitatieve gegevens over het aantal tewerkgestelde bedienden per beroep. Aan de hand van deze gegevens kunnen we, per beroep, het totaal aantal beroepsbeoefenaars in de steekproef bepalen. Aangezien de steekproef representatief is, kunnen de gegevens worden geëxtrapoleerd naar het totaal aantal bedienden in deze sector 8. U vindt deze gegevens terug in de tabel op de volgende pagina s. In de tabel vindt u de volgende gegevens: het aantal ondernemingen en het aantal bedienden in de sector naar ondernemingsgrootte (rubriek sector). het aantal ondernemingen en het aantal bedienden in de steekproef naar ondernemingsgrootte (rubriek steekproef). het percentage van de totale populatie dat bereikt werd door de steekproef en de wegingsfactor die toegepast moet worden (rubriek steekproef). het geëxtrapoleerd aantal bedienden per beroep, per beroepsgroep en per ondernemingsgrootte. Deze aantallen worden verkregen door de gegevens van de steekproef te vermenigvuldigen met de wegingsfactor. Om twee redenen hebben we voor de extrapolatie de gegevens van de twee grootste ondernemingsgroottes in één categorie ondergebracht, namelijk die met 50 werknemers en meer. Ten eerste noteren we, wat betreft de beroepen, geen duidelijk significante verschillen tussen de bedrijven met 50 tot 99 werknemers en de bedrijven met 100 werknemers en meer. Ten tweede maken heel weinig ondernemingen deel uit van de categorieën van de grootste bedrijven, daar het ANPCB vooral bestaat uit KMO s (minder dan 50 werknemers). Om een relatief groot aantal bedrijven voor de extrapolatie te verkrijgen, moesten we deze twee categorieën dus groeperen. Opmerking : Het beroep van projectingenieur wordt overschat in de extrapolatie omdat bij sommige bedrijven, de projectingenieur tegerlijk ook studie-ingenieur en werftoezichter is. SCHATTING VAN HET AANTAL BEDIENDEN PER BEROEP 16 8 Deze gegevens zijn berekend voor heel België maar kunnen ook worden berekend per regio

Tabel 8 Extrapolatie van het aantal bedienden per beroep in België en in functie van de bedrijfsgrootte 9 Bedrijfsgrootte Studiebureau's Totaal 1-9 10-49 50 + n % Sector Bedrijven 1.195 231 42 1.468 Bedienden 3.466 4.781 4.196 12.443 Steekproef Bedrijven 25 30 7 62 Bedienden 115 666 963 1.744 % van de totale bevolking 3,32% 13,93% 22,95% 14,02% Wegingsfactor 30,14 7,18 4,36 7,13 Aantal beroepsbeoefenaars (extrapolatie) - Algemeen directeur 151 72 17 240 1,9 - Adjunct-directeur 0 0 22 22 0,2 Totaal algemene directie personeel 151 72 39 262 2,1 - Directiesecretaresse 0 187 44 230 1,9 - Afdelingssecretaresse 0 129 135 264 2,1 - Receptioniste-telefoniste 0 43 17 61 0,5 - Polyvalent bediende 603 36 0 639 5,1 - Administratief bediende 0 0 87 87 0,7 Totaal administratief personeel 603 395 283 1.281 10,3 - Administratief en financieel directeur 0 7 9 16 0,1 - Financieel directeur 0 0 9 9 0,1 - Hoofdboekhouder 0 0 17 17 0,1 - Boekhouder 60 86 17 164 1,3 - Boekhoudkundig bediende 0 14 52 67 0,5 - Beheerscontroleur 0 0 17 17 0,1 Totaal boekhoudkundig personeel 60 108 122 290 2,3 - Human resources directeur 0 0 17 17 0,1 - Opleidingsverantwoordelijke 0 0 4 4 0,0 - Verantwoordelijke selectie en rekrutering 0 0 44 44 0,4 - Verantwoordelijke loon- en personeelsadministratie 0 0 13 13 0,1 - Medewerker personeelszaken 0 50 35 85 0,7 Totaal human resources personeel 0 50 113 164 1,3 - Informaticadirecteur 0 7 22 29 0,2 - Bedrijfsinformaticus 0 86 13 99 0,8 - Analyst-programeur 0 7 9 16 0,1 - Netwerkbeheerder 0 0 17 17 0,1 - Pc technicus 0 0 4 4 0,0 Totaal informatica personeel 0 101 65 166 1,3 - Marketingverantwoordelijke 0 0 9 9 0,1 - Marketingmedewerker 0 0 17 17 0,1 Totaal marketing personnel 0 0 26 26 0,2 - Verantwoordelijke communicatie 0 0 4 4 0,0 Totaal communicatie personneel 0 0 4 4 0,0 - Magazijnmedewerker 0 22 4 26 0,2 - Verantwoordelijke kwaliteit 0 43 4 47 0,4 - Bedrijfsjurist 0 0 4 4 0,0 - Facility manager 0 7 0 7 0,1 Totaal ondersteunend personeel 0 72 13 85 0,7 TOTAAL TRANSVERSALE BEROEPEN 814 797 667 2.277 18,3 SCHATTING VAN HET AANTAL BEDIENDEN PER BEROEP 17 9 De cijfers in de tabel werden afgerond om decimalen te vermijden. Dit verklaart ook waarom sommige subtotalen niet precies overeenkomen met de berekende sommen.

Tabel 8 Extrapolatie van het aantal bedienden per beroep in België en in functie van de bedrijfsgrootte (vervolg) Bedrijfsgrootte Studiebureau's Totaal 1-9 10-49 50 + n % - Afdelingsverantwoordelijke 0 50 78 129 1,0 - Projectingenieur 1.296 826 580 2.701 21,7 - Studie-ingenieur 151 431 575 1.157 9,3 - Expertingenieur 0 101 301 401 3,2 - Architect 0 22 157 178 1,4 - Landmeter 0 29 96 125 1,0 - Hoofd tekenaar 0 129 227 356 2,9 - Uitvoerend tekenaar 543 926 562 2.031 16,3 - Ontwerper 392 553 532 1.476 11,9 - Technicus 0 86 70 156 1,3 - Geoloog 60 0 0 60 0,5 - Laboratoriumassistent 0 79 0 79 0,6 Totaal personeel studies 2.441 3.230 3.176 8.848 71,1 - Veiligheidscoördinator 0 22 44 65 0,5 - Werftoezichter 181 101 170 451 3,6 Totaal personeel werf 181 122 214 516 4,1 - Commercieel directeur 0 7 44 51 0,4 - Verkoopsingenieur 0 101 17 118 0,9 - Vertegenwoordiger 30 43 0 73 0,6 - Account manager 0 7 44 51 0,4 - Sales coordinator/comm.&adm.medewerker 0 14 22 36 0,3 Totaal personeel commercieel 30 172 126 329 2,6 - Commercieel inkoper 0 14 13 27 0,2 - Projectmanager (informatica) 0 36 0 36 0,3 - Analyst-programmeur 0 136 0 136 1,1 - Verantwoordelijke productie 0 7 0 7 0,1 - Productie medewerker 0 7 0 7 0,1 - Verantwoordelijke certifiering 0 7 0 7 0,1 - Medewerker certifiering 0 7 0 7 0,1 - Controleur 0 72 0 72 0,6 - Consultant 0 79 0 79 0,6 - Assistent consultant 0 36 0 36 0,3 - Operator verkeer 0 57 0 57 0,5 Totaal andere personeel specifiek 0 459 13 473 3,8 TOTAAL SPECIFIEKE BEROEPEN 2.652 3.984 3.529 10.166 81,7 TOTAAL 3.466 4.781 4.196 12.443 100 SCHATTING VAN HET AANTAL BEDIENDEN PER BEROEP 18

Uit deze tabel, kan men de top 5 van meest voorkomende beroepen in de sector van de studiebureau s afleiden, maw de bediendeberoepen die de meeste beroepsbeoefenaars tellen na de extrapolatie. Bovenaan in het klassement, vindt men : de projectingenieur (21,7%) de uitvoerende tekenaar (16,3%) de ontwerper (11,9%) de studie-ingenieur (9,3%) de polyvalent bediende (5,1%) Als men dezelfde oefening doet maar dan enkel voor de tranversale beroepen, dan komt men op de volgende top 5 : de polyvalent bediende (5,1%) de afdelingssecretaresse (2,1%) de algemeen directeur (1,9%) de directiesecretaresse (1,9%) de boekhouder (1,3%) SCHATTING VAN HET AANTAL BEDIENDEN PER BEROEP 19

5 Vacatures

5.1. Analyse van de vacante betrekkingen In de vragenlijst werden de ondernemingen ook gevraagd om per beroep aan te geven hoeveel vacatures de laatste zes maanden openstonden en een raming te maken van de moeilijkheidsgraad om deze vacante betrekkingen in te vullen. Dankzij deze gegevens beschikken we over een overzicht van de vacante betrekkingen binnen de sector en van de beroepen die het meest worden gevraagd door de ondernemingen. De gemiddelde moeilijkheidsgraad wordt berekend op basis van de scores van de ondernemingen die deze vacante betrekkingen moesten invullen. Het is moeilijk om op basis van een steekproef van 62 ondernemingen een volledige prognose te maken van de vacatures en knelpuntenberoepen in deze sector maar deze gegevens geven toch al enkele aanwijzingen. Het klassement van de meest gevraagde beroepen in de sector wordt opgesteld aan de hand van drie criteria: het aantal ondernemingen waarin een betrekking vacant is in een bepaald beroep, het aantal vacante betrekkingen voor dit beroep en de gemiddelde moeilijkheidsgraad volgens de ondernemingen die deze betrekking moesten invullen. Voor elk van deze criteria wordt een score tussen 7 en 12 toegekend wanneer de waarde voor dit criterium hoger ligt dan het gemiddelde en tussen 1 en 6 wanneer deze waarde lager ligt dan het gemiddelde. De intervallen tussen 1 en 6 zijn gelijkwaardig en zijn gelijk aan het verschil tussen de minimumwaarde die werd bereikt voor dit criterium en het gemiddelde gedeeld door 6. Een gelijkaardige redenering wordt toegepast voor de scores tussen 7 en 12, maar hier wordt het verschil gemaakt tussen de maximumwaarde voor dit criterium en het gemiddelde. Het eindklassement verkrijgt men door het gemiddelde van deze drie scores te rangschikken in dalende volgorde. De top 3 van het klassement: projectingenieur, de uitvoerend tekenaar, en de studieingenieur. Het beroep van consultant werd niet weergenomen omdat deze vacature enkel bij één bedrijf plaatsvond en dat we geen algemene conclusies kunnen trekken uit een geïsoleerd fenomeen. Deze beroepen zijn specifiek voor deze sector. Deze beroepen werden het meest gevraagd en deze vraag kwam voor in meerdere bedrijven. VACATURES 21 Beroepen met een score hoger dan 7, of meer dan het gemiddelde 10, worden beschouwd als knelpuntberoep. Er worden dus uiteindelijk vijf beroepen als knelpuntberoep beschouwd door de ondernemingen: projectingenieur, de uitvoerend tekenaar, de studie-ingenieur, de ontwerper en de expertingenieur. De functies van consultant en van sales coordinator weerhouden we niet omdat ze enkel bij één bedrijf vacant waren. 10 In de tabel vindt men deze knelpuntberoepen boven de lege lijn in donker grijs.

Tabel 9 Aantal vacatures per beroep en moeilijkheidsgraad om deze vacatures in te vullen Vacatures per beroep Aantal betrokken bedrijven Aantal vacatures Gemidd. moeilijkheidsgraad Gemidd. score # Tot % Score 1 # (1) Score 2 Gemidd. Score 3 klassement - Projectingenieur 15 62 24,19% 12 26 1,73 7 3,69 10 9,67 - Uitvoerend tekenaar 11 62 17,74% 10 23 2,09 9 3,22 6 8,33 - Consultant 1 62 1,61% 1 3 3,00 12 4,00 12 8,33 - Studie-ingenieur 11 62 17,74% 10 21 1,91 8 3,14 6 8,00 - Ontwerper 10 62 16,13% 10 17 1,70 7 3,24 6 7,67 - Expertingenieur 2 62 3,23% 3 3 1,50 6 4,00 12 7,00 - Sales coordinator 1 62 1,61% 1 2 2,00 8 4,00 12 7,00 - Technicus 2 62 3,23% 3 3 1,50 6 3,67 10 6,33 - Operator verkeer 1 62 1,61% 1 3 3,00 12 3,00 6 6,33 - Analyst-programeur 3 62 4,84% 6 4 1,33 4 3,25 7 5,67 - Laboratoriumassistent 1 62 1,61% 1 2 2,00 8 3,00 6 5,00 - Directiesecretaresse 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Boekhoudkundig bediende 3 62 4,84% 6 3 1,00 1 3,33 7 4,67 - Verantwoordelijk selectie en rekrutering 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Bedrijfsinformaticus 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Netwerkbeheerder 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Hoofd tekenaar 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Veiligheidscoördinator 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Werftoezichter 3 62 4,84% 6 3 1,00 1 3,33 7 4,67 - Vertegenwoordiger 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 4,00 12 4,67 - Polyvalent bediende 5 62 8,06% 7 5 1,00 1 2,60 5 4,33 - Afdelingssecretaresse 5 62 8,06% 7 5 1,00 1 2,40 4 4,00 - Account manager 2 62 3,23% 3 2 1,00 1 3,50 8 4,00 - Receptioniste-telefoniste 4 62 6,45% 7 4 1,00 1 1,75 2 3,33 - Boekhouder 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 3,00 6 2,67 - Afdelingsverantwoordelijke 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 3,00 6 2,67 - Geoloog 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 3,00 6 2,67 - Architect 1 62 1,61% 1 1 1,00 1 1,00 1 1,00 Totaal 91 1736 5,24% 140 1,54 3,28 (1) Verkregen door het aantal vacatures te delen door het aantal betrokken bedrijven 22 VACATURES

6 Kernberoepen

6.1. De kernberoepen van de sector Cevora wenst ook via de oefening van de beroepenstructuur, de kernberoepen van iedere bestudeerde sector te bepalen. Deze informatie kan gebruikt worden door het onderwijs of eventueel andere vormingsactoren, om studierichtingen aan de bedrijfswereld aan te passen. De opleidingssector zoekt actief naar informatie over de arbeidsmarkt, over de sectoren en over beroepen die in de sectoren voorkomen om de overgang school-arbeidsmarkt te vergemakkelijken. Sectorinformatie is dus van belang voor het onderwijs. De kernberoepen van een bepaalde sector zijn die beroepen die behoren tot de kernactiviteit van de betreffende sector. Deze kernactiviteiten dragen rechtstreeks bij tot verkoop, winst en omzet en vereisen specifieke competenties. Kernberoepen zijn dus duidelijk verweven met het specifiek karakter en de doelstelling of bestaansreden van de sector. Als we al de beroepen die door de bedrijven vermeld werden ordenen naar belang komen we tot het volgende beeld van de sector : STUDIEBUREAU WERF COMMERCIEEL Projectingenieur Studie-ingenieur Architect Landmeter Uitvoerend tekenaar Ontwerper Werftoezichter Verkoopsingenieur KERNBEROEPEN 24 6.1.1. Studiebureau Projectingenieur: is verantwoordelijk voor de realisatie bij een klant van een (deel van een) project, soms met inbegrip van werftoezicht. Hij/zij overloopt met de klant de wensen en behoeften. Hij/zij realiseert het voorontwerp door de klant een technisch verslag voor te leggen waarin de uit te voeren taken, de benodigde competenties en de kostprijs van de werken gedetailleerd worden toegelicht. Hij/zij verdedigt dit voorontwerp bij een klant. Wanneer het project wordt aanvaard, zal hij/zij een multidisciplinair team helpen samenstellen dat het project kan uitvoeren. Hij/zij volgt het project op, in het bijzonder met betrekking tot deadlines, kwaliteitsbewaking, en de gemaakte kosten. In sommige gevallen zal de projectingenieur ook de werf opvolgen. Bij grote projecten kan de verantwoordelijkheid verdeeld worden over een algemene projectingenieur en projectingenieurs voor verschillende delen van het project. Op basis van de anciënnniteit wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen junior en senior projectingenieurs Andere benamingen : project engineer, project manager, project directeur, projectleider. Studie-ingenieur: doet de nodige berekeningen ter voorbereiding van bouwwerken of van een werk dat voorbereidende studie vereist. Hij/zij bepaalt de eisen die verbonden zijn aan de realisatie van een project, bepaalt de constructiemethodes, maakt een kostenraming van de bouwwerken, evalueert en selecteert materialen, enz. Hij/zij verifieert de constructieplannen, stelt een kalender voor de uit te voeren werken op, en bewaakt deze tijdens de werken. Hij/zij kan specifieke studies uitvoeren naar de stabiliteit, de haalbaarheid, de milieueffecten, etc. Hij/zij kan het

werk opvolgen van technici of andere ingenieurs met betrekking tot de werkvoorbereiding of het opstellen van een bestek. Hij/zij kan zich specialiseren in een specifieke grondstof (beton, ijzer, hout, steen, enz.) Andere benamingen : burgelijk ingenieur, industrieel ingenieur, scheikundig ingenieur, landbouwkundig ingenieur, studie-ingenieur telecom, studie-ingenieur HVAC, studieingenieur elektriciteit. Architect (binnen- buitenhuis): verzekert het ontwerp van nieuwe bouwwerken, de renovatie van oude gebouwen of van het interieur. Hij/zij creëert en tekent het project, volgt de realisatie van het project op tijdens alle fasen, onderhandelt met klanten en neemt waar wat op de werf gebeurt. Hij/zij kan tegelijkertijd het project leiden. Meestal werkt de architect onder een zelfstandig statuut. Andere benamingen : architect/ projectleider, ingenieur-architect. Landmeter: meet de terreinen en maakt alle voor het plan noodzakelijke topografische studies, met behulp van gespecialiseerde instrumenten. Hij/zij bepaalt de exacte plaats waar de constructie moet komen. Vervolgens reproduceert de topograaf de gegevens van het plan op de plaats waar de constructie moet worden gebouwd. Hij/zij kan tewerkgesteld zijn als zelfstandige. Andere benamingen : topograaf, landmeter-topograaf. Uitvoerend tekenaar: tekent de plannen, modellen en ingenieurstekeningen voor constructiewerken, burgerlijke bouwkunde, fabrikage of andere opdrachten, onder toezicht van ingenieurs, architecten of ontwerpers. Deze plannen bevatten alle noodzakelijke technische informatie voor de realisatie van het project. Hij/zij werkt of op een tekentafel, of met behulp van tekensoftware (Autocad, Microstation, etc.). Hij/zij kan werken in twee of drie dimensies. Vaak is de uitvoerend tekenaar gespecialeerd in een bepaald type ontwerpen (bouw, ventilatie en airconditioning (HVAC), loodgieterij, elektriciteit, sanitair, mechaniek, piping, burgerlijke bouwkunde, etc.) en beschikt hij/zij ook over een basiskennis op dat domein. Andere benamingen : CAD-tekenaar, technisch tekenaar, HVAC-tekenaar, mecaniek tekenaar, bouwkundig tekenaar, tekenaar burgerlijke bouwkunde, tekenaar elektriciteit, architect-tekenaar Ontwerper: ontwerpt de plannen, modellen en ingenieurstekeningen voor constructiewerken, burgerlijke bouwkunde, fabricage of bij andere opdrachten, onder toezicht van ingenieurs, architecten of industriële ontwerpers. Hij/zij helpt soms de ingenieurs bij het bedenken van technische oplossingen. Deze plannen bevatten alle noodzakelijke technische informatie voor de realisatie van het project. Hij/zij kan werken in twee of drie dimensies. Vaak is de ontwerper gespecialiseerd in een bepaald type ontwerpen (bouw, ventilatie en airconditioning (HVAC), loodgieterij, elektriciteit, sanitair, mechaniek, piping, burgerlijke bouwkunde, etc.) en beschikt hij/zij ook over een basiskennis op dat domein. Andere benamingen : CAD-tekenaar, technisch tekenaar, HVAC-tekenaar, mecaniek tekenaar, bouwkundig tekenaar, tekenaar burgerlijke bouwkunde, elektrisch tekenaar, architect-tekenaar. KERNBEROEPEN 25

6.1.2. Werf Werftoezichter: het is zijn verantwoordelijkheid dat de werken op de werf de originele plannen en afspraken van het studiebureau volgen. 6.1.3. Commercieel Verkoopsingenieur: is verantwoordelijk voor de verkoop van de diensten van het studiebureau aan potentiële en regelmatige klanten. Hij/zij bepaalt samen met de klant welke diensten kunnen geleverd worden in functie van zijn projecten en van zijn budget. Vervolgens betrekt hij/zij de projectingenieur bij het project. Hij/zij beantwoordt projectaanvragen van nieuwe klanten en doet het mogelijke om het contract binnen te halen. Hij/zij kan een ingenieursdiploma hebben. In kleine ondernemingen neemt de algemeen directeur of de afdelingsverantwoordelijke deze taken op zich. Andere benaming : business project leader. 26 KERNBEROEPEN

Bijlagen

Bijlage A Bronnen Organogrammen en bedrijvenwebsite Vacatures van de sector Dictionnaire septembre des métiers et des professions, le monde du travail de A à Z, 1997. (p. 76, 77, 216) Développement des ressources humaines du Canada emploi-avenir : http://www.qc.hrdc-drhc.gc.ca/emploi-avenir/ Beroepenwoordenboek, Vormingscentrum PMS-centra gemeenschaponderwijs. ANPE, répertoire opérationnel des métiers et des emplois (ROME). Tome O, fiches (21121), Tome M fiche (53122, 52133, 5212, 61221, 61222) Répertoire des métiers de l ONISEP : http://www.onisep.fr/national/fiches_metiers/html/fiche_metier.htm Répertoire des métiers du CNRS France : http://web.dsi.cnrs.fr/metierprd/pck_rdm_ui_selection_bap.ini_page Le portail sur l emploi des cadres : http://www.apec.asso.fr/index.html Cadresonline, article sur les métiers, http://www.cadresonline.com Ingénieur structure, spécialiste anti-casse, Ingénieur dans le génie civil, chômage oublié Ingénieur électricien dans le BTP, un caïd sur le chantier Le BTP, savoir vendre, financer et suivre un projet BIJLAGEN 28

Bijlage B Type-organogrammen van bedrijven uit de sector van de studiebureau s volgens bedrijfsgrootte Schema 1 Type-organogram van een bedrijf met 1 tot 9 werknemers DIRECTIE - Algemeen directeur ADMINISTRATIE - Polyvalent bediende STUDIEBUREAU WERF COMMERCIEEL - Projectingenieur - Werftoezichter - Uitvoerend tekenaar - Landmeter - Architect (binnen- buitenhuis) - Ontwerper - Studie-ingenieur 29 BIJLAGEN

Schema 2 Type-organogram van een bedrijf met 10 tot 49 werknemers DIRECTIE - Algemeen directeur PERSONEEL / HR ADMINISTRATIE - Medewerker personeelszaken - Directiesecretaresse - Receptionist-telefonist - Afdelingssecretaresse INFORMATICA - Bedrijfsinformaticus FINANCIEN EN BOEKHOUDING - Boekhouder DIVERSE - Verantwoordelijk kwaliteit STUDIEBUREAU WERF COMMERCIEEL - Afdelingsverantwordelijke - Werftoezichter - Projectingenieur - Hoofd tekenaar - Studie-ingenieur - Verkoopsingenieur - Expertingenieur - Landmeter - Architect (binnen- buitenhuis) - Uitvoerend tekenaar - Ontwerper 30 BIJLAGEN

Schema 3 Type-organogram van een bedrijf met 50 tot 99 werknemers DIRECTIE - Algemeen directeur - Adjunct directeur PERSONEEL/HR ADMINISTRATIE - Human resources directeur - Directiesecretaresse - Medewerker personeelszaken - (Afdelings-)secretaresse - Receptionist-telefonist INFORMATICA - Informaticadirecteur DIVERSE - Netwerkbeheerder Kwaliteit dienst - Verantwoordelijk kwaliteit FINANCIEN EN BOEKHOUDING - Hoofdboekhouder - Boekhouder - Boekhoudkundig bediende STUDIEBUREAU WERF COMMERCIEEL - Afdelingsverantwordelijke - Veiligheidscoördinator - Commercieel directeur - Projectingenieur - Werftoezichter - Hoofd tekenaar - Studie-ingenieur - Verkoopsingenieur - Expertingenieur - Landmeter - Architect (binnen- buitenhuis) - Uitvoerend tekenaar - Ontwerper 31 BIJLAGEN

Schema 4 Type-organogram van een bedrijf met 100 werknemers of meer DIRECTIE - Algemeen directeur - Adjunct directeur PERSONEEL/HR ADMINISTRATIE - Human resources directeur - Directiesecretaresse - Vormingsverantwoordelijke - (Afdelings-)secretaresse - Verantwoordelijke selectie en rekrutering - Administratief bediende - Verantwoordelijke loon- en - Receptionist-telefonist personeelsadministratie - Medewerker personeelszaken INFORMATICA - Informaticadirecteur - Analist-programmeur - Netwerkbeheerder FINANCIEN EN BOEKHOUDING - Financieel directeur - Hoofdboekhouder - Boekhouder - Boekhoudkundig bediende - Beheerscontroleur MARKETING - Marketingverantwoordelijke - Marketingmedewerker DIVERSE Kwaliteit dienst - Verantwoordelijke kwaliteit 32 BIJLAGEN

STUDIEBUREAU WERF COMMERCIEEL - Afdelingsverantwordelijke - Veiligheidscoördinator - Commercieel directeur - Projectingenieur - Werftoezichter - Hoofd tekenaar - Studie-ingenieur - Verkoopsingenieur - Expertingenieur - Landmeter - Architect (binnen- buitenhuis) - Uitvoerend tekenaar - Ontwerper 33 BIJLAGEN

Bijlage C Organogram van de kernberoepen van de sector STUDIEBUREAU WERF COMMERCIEEL - Projectingenieur - Werftoezichter - Verkoopsingenieur - Studie-ingenieur - Landmeter - Architect (binnen- buitenhuis) - Uitvoerend tekenaar - Ontwerper 34 BIJLAGEN

Bijlage D Steekproeftrekking voor de sector van de studiebureau s Tabel D.1 Steekproeftrekking voor gans België BELGIE Studiebureau's Grootte Regio 1-9 10-49 50-99 100+ Totaal Brussel Wallonië Vlaanderen Totaal Bedrijven populatie 1.195 231 27 15 1.468 241 332 895 1.468 Bedienden populatie 3.466 4.781 1.906 2.290 12.443 3.314 1.858 7.271 12.443 Gemiddeld aantal bedienden per bedrijf 2,9 20,7 70,6 152,7 8,5 13,8 5,6 8,1 8,5 Aantal verzendingen 146 131 19 11 307 93 97 117 307 Steekproef bedrijven te bereiken 27 28 5 2 62 20 20 22 62 % tegenover de bedrijven populatie 2% 12% 19% 13% 4% 8% 6% 2% 4% Steekproef bedienden 76 576 369 302 1.323 471 246 605 1.323 % tegenover de bedienden populatie 2% 12% 19% 13% 10,63% 14% 13% 8% 11% Bereik bedrijven 25 30 4 3 62 14 22 26 62 Bereik bedrijven in % 2,09% 12,99% 14,81% 20,00% 4,22% 5,81% 6,63% 2,91% 4,22% Bereik bedienden 115 666 288 675 1.744 277 395 1.072 1.744 Bereik bedienden in % 3,32% 13,93% 15,11% 29,48% 14,02% 8,36% 21,26% 14,74% 14,02% Pop. Te bereiken Respons Populatie bedrijven : totaal aantal bedrijven voor de overeenkomende grootte of regio. Populatie bedienden : totaal aantal bedienden voor de overeenkomende grootte of regio Gemiddeld aantal bedienden per bedrijf : het totaal aantal bedienden gedeeld door het totaal aantal bedrijven voor de overeenkomende grootte of regio. Aantal verzendingen : totaal aantal verzonden enquêteformulieren. Te bereiken steekproef van bedrijven : aantal te bereiken bedrijven per grootte en per regio om een representatieve steekproef te verkrijgen. % tegenover de bedrijven populatie : verhouding tussen het aantal bedrijven in de steekproef en de volledige populatie. Steekproef bedienden : vermenigvuldiging van het gemiddeld aantal bedienden per bedrijf met het aantal bedrijven in de steekproef. % tegenover de bedienden populatie : verhouding tussen het aantal bedienden in de steekproef en in de volledige populatie. Bereik bedrijven : aantal bedrijven gedekt door de enquête. Bereik bedrijven in % : verhouding tussen het aantal bereikte bedrijven en de volledige populatie. Bereik bedienden : aantal bedienden gedekt door de enquête. Bereik bedienden in % : verhouding tussen het aantal bereikte bedienden en de volledige populatie. Bron : bestand van de bijdragen aan de RSZ van het vierde kwartaal van 2000, beschikbaar gesteld door het Sociaal Fonds. 35 BIJLAGEN

Tabel D.2 Steekproeftrekking volgens bedrijfsgrootte en regio BEDRIJVEN PER GROOTTE EN PER REGIO Studiebureau's Brussel Wallonië Vlaanderen 1-9 10-49 50-99 100+ Totaal 1-9 10-49 50-99 100+ Totaal 1-9 10-49 50-99 100+ Totaal Bedrijven populatie 172 54 7 8 241 296 32 3 1 332 727 145 17 6 895 Bedienden populatie 460 1.134 369 1.351 3.314 820 613 285 140 1.858 2.186 3.034 1.252 799 7.271 Gemiddeld aantal bedienden per bedrijf 2,7 21,0 52,7 168,9 13,8 2,8 19,2 95,0 140,0 5,6 3,0 20,9 73,6 133,2 8,1 Aantal verzendingen 35 49 4 5 93 65 29 3 0 97 46 53 12 6 117 Steekproef bedrijven te bereiken 7 11 1 1 20 13 6 1 0 20 7 11 3 1 22 % tegenover de bedrijven populatie 4% 20% 14% 13% 8% 4% 19% 0% 0% 6% 1% 8% 18% 17% 2% Steekproef bedienden 19 231 53 169 471 36 115 95 0 246 21 230 221 133 605 % tegenover de bedienden populatie 4% 20% 14% 13% 14% 4% 19% 0% 0% 13% 1% 8% 18% 17% 8% Bereik bedrijven 6 7 1 14 11 9 2 22 8 14 3 1 26 Bereik bedrijven in % 3,49% 12,96% 14,29% 0,00% 5,81% 3,72% 28,13% 0,00% 200,00% 6,63% 1,10% 9,66% 17,65% 16,67% 2,91% Bereik bedienden 38 166 73 0 277 40 192 0 163 395 37 308 215 512 1.072 Bereik bedienden in % 8,26% 14,64% 19,78% 0,00% 8,36% 4,88% 31,32% 0,00% 116,43% 21,26% 1,69% 10,15% 17,17% 64,08% 14,74% Pop. Te bereiken Respons Bron : bestand van de bijdragen aan de RSZ van het vierde kwartaal van 2000, beschikbaar gesteld door het Sociaal Fonds. 36 BIJLAGEN