1. WAT IS ASBEST? ASBEST Asbest is een natuurlijk vezelachtig mineraal dat vroeger veelvuldig gebruikt werd omwille van zijn lage kostprijs en uitzonderlijke kwaliteiten: Uitstekende mechanische sterkte, vuur-, hitte- en corrosiebestendigheid, bestandheid tegen chemische producten, micro-organismen, enz.; Goede elektrische, akoestische en thermische isolator; Uitstekende condensatiewerende bekleding. Dat neemt echter niet weg dat asbest, in bepaalde situaties, een gevaar voor de gezondheid kan betekenen. Ook vandaag kunnen we, zonder dat we het goed en wel beseffen, nog vaak in contact komen met asbesthoudende producten. Bij elk afbraak- of renovatieproject is het dan ook van cruciaal belang dat nagegaan wordt of het gebouw eventueel ergens asbest bevat. 2. DE GEVAREN VAN ASBEST Asbesthoudend materiaal op zich vormt geen gevaar. Het is pas vanaf het moment waarop de asbestvezels in het materiaal, om de een of andere reden, in de lucht vrijkomen en ingeademd worden, dat er sprake is van een gezondheidsrisico. Zo kan asbest al dan niet goedaardige aandoeningen veroorzaken, zoals mesothelioom, long- of strottenhoofdkanker en asbestose. Bepaalde beroepscategorieën (slopers, verwarmingstechnici, ) zullen daarbij ongetwijfeld het meest blootgesteld zijn aan asbest, maar ook voor particulieren is het risico reëel (doe-het-zelvers, ). De latentietijd tussen de blootstelling en de manifestatie van de eerste symptomen kan tientallen jaren bedragen. Het risico neemt toe met de frequentie en intensiteit van de blootstelling. Niettemin moet het risico dat verbonden is aan de aanwezigheid van asbesthoudend materiaal, geval per geval nagegaan worden. Over het algemeen, en zonder dat dit beperkend bedoeld is, kunnen we twee soorten van asbesthoudend materiaal onderscheiden: broos materiaal en niet-broos materiaal. BROOS MATERIAAL: VRIJ OF ONGEBONDEN ASBEST Broos materiaal laat min of meer gemakkelijk asbestvezels vrij, wat een reëel blootstellingsrisico in kan houden. Om met dergelijke materialen om te gaan, doet u dus beter een beroep op een specialist. Spuitasbest Warmte-isolatie Vezelplaten, papier en karton Doeken, koorden, linten, PAGINA 1 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
NIET-BROOS MATERIAAL: GEBONDEN ASBEST Niet-broos materiaal bevat sterk gebonden asbestvezels. Als dergelijk materiaal niet beschadigd wordt, vormt het geen enkel gevaar. Asbestcement (vaak ook eterniet genoemd, de naam waaronder het op de markt verkocht werd) Asfalt Plasticcomposieten (pakkingen, remmen van voertuigen, lijm, mastiek, ) 3. WAAR KUNNEN WE ASBEST AANTREFFEN? IN BESTAANDE UITRUSTINGEN EN CONSTRUCTIES In het verleden werden er miljoenen ton asbest gebruikt en het merendeel daarvan bevindt zich nog altijd in industriële, appartements- en kantoorgebouwen, evenals in privéwoningen. Het meeste asbest werd daarbij gebruikt in bouwelementen (dakbedekkingen, buitengevelbekledingen, ) en technische installaties (stookruimtes, liftkooien). Asbesthoudende producten die van vóór het verbod op de productie en verwerking ervan dateren, mogen echter nog altijd gebruikt worden. Bij sommigen van hen kan de aanwezigheid van asbest ook gemakkelijk vastgesteld worden, zoals bij oude golfplaten of oude leistenen in asbestcement. In geval van twijfel moet u het materiaal in kwestie echter laten analyseren. Een dergelijke analyse dient dan uitgevoerd te worden door een voor de identificatie van asbestvezels in materialen door de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg erkende dienst of erkend laboratorium. Daarbij wordt eveneens aangeraden om ook de monstername zelf door een laboratorium te laten uitvoeren, dat bevoegd is om zoiets zonder risico te doen. Sommige (warmte-isolerende) materialen zijn namelijk heterogeen en de kans is reëel dat er vezels vrijkomen. Bepaalde recente materialen zien er dan weer net hetzelfde uit als de oude asbesthoudende materialen, hoewel ze zelf geen asbest bevatten. Een aantal van deze gezonde materialen is echter gemakkelijk herkenbaar, bijvoorbeeld aan de hand van de vermelding NT die ze dragen, wat voor New Technology staat. Als u twijfelt, doet u er in elk geval goed aan om contact op te nemen met de fabrikant. IN NIEUWE GEBOUWEN EN UITRUSTINGEN Het verbod op asbest kwam er geleidelijk. Sinds 1998 is het gebruik en de verkoop van een groot aantal asbesthoudende toepassingen verboden en vanaf 1 januari 2005 is het gebruik en de verkoop van asbesthoudende producten zelfs helemaal verboden en dat zowel in België als in de hele Europese Unie. Tegenwoordig wordt er dus geen asbest meer gebruikt en worden er ook geen asbesthoudende materialen meer vervaardigd. Alle risico's in verband met een eventuele blootstelling aan deze gevaarlijke vezel houden dan ook uitsluitend verband met reinigings-, reparatie-, verwijderings-, renovatie- en afbraakwerken van asbesthoudende installaties of gebouwen of het storten van asbesthoudende producten. PAGINA 2 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
4. WAT MOET U DOEN, ALS U DENKT DAT U ERGENS ASBEST ONTDEKT HEBT? Als u twijfelt en denkt dat er zich asbest in uw woning of in een bepaalde uitrusting op uw werk zou kunnen bevinden, dient u zich te wenden tot een studiebureau, een laboratorium of andere specialisten. Meer informatie hieromtrent vindt u ook in de door Leefmilieu Brussel uitgegeven infofiche Asbest in uw woning. 5. ILLUSTRATIES Onderstaande foto's tonen een aantal asbesthoudende materialen die u in bepaalde gebouwen in België aan kunt treffen: Asbestcement Foto 1: Rechts een leisteen van asbestcement (gewafelde textuur) en links een leisteen zonder asbest (met NT - vermelding) Foto 2: Glasal of Cloisal -platen: binnenwanden van een kantoor Foto 4: Waskom in asbestcement Foto 3: Muurbekleding in asbestcement (honingraatstructuur) en gevelplaten in asbestcement van het type Glasal (witte externe afwerkingslaag) PAGINA 3 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Foto 5: Verluchtingskokers in asbestcement (van sanitaire installaties) Foto 6: Dubbele deur en wanden van een opslagplaats in asbestcement. Bedekking bestaat uit golfplaten van asbestcement. Foto 7: Zwarte leistenen in asbestcement op de puntgevel van een woning en schoorstenen in asbestcement Foto 8: Decoratief paneel in asbestcement van het type Glasal (blauwe externe afwerkingslaag) in een keuken Foto 9: Leiding in asbestcement, gebruikt als verloren bekisting voor een steunpaal van een binnenplaats. De externe wafelstructuur is kenmerkend. Foto 10: Panelen in asbestcement van het type Glasal als steunmuur tegen een gevel (blauwgroene externe afwerkingslaag) PAGINA 4 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Menuiseriet Foto 11: Dunne onderdakplaten van het type menuiseriet (hier vuil roze, maar vaak gelig) Foto 12: Wand bestaande uit dunne platen van het type menuiseriet Vinyl en lijm Foto 13: Balatum met een vrij kenmerkend motief, waarvan de gekartonneerde onderlaag licht gebonden asbestvezels bevat Foto 14: Balatum met een vrij kenmerkend motief, waarvan de gekartonneerde onderlaag licht gebonden asbestvezels bevat Karton Foto 15: Asbestpakking van het type Klingerit tussen de beugels van verwarmingsleidingen Foto 16: Asbestkarton (licht geplooid oppervlak) rond een ventilatiekoker PAGINA 5 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Foto 18: Asbestkarton tussen twee vellen aluminium, rond de isolatie van verwarmingsleidingen Foto 17: Asbestkarton (licht geplooid oppervlak) in een bekleding rond een radiator Geweven asbest Foto 19: Trillingdempende balg ter hoogte van de verbinding tussen ventilatiekoker en motor Foto 20: Banden aan de achterkant van deurlijsten Foto 21: Fijn koord ter hoogte van de flens tussen twee ventilatiekokerelementen Foto 23: Koorden op de deurlijst van een kachel en op de deur van de roetschuif PAGINA 6 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Foto 22: Koord aan de deur van een verwarmingsketel Vinyltegels van het type Floorflex en bitumineuze zwarte lijm Foto 24: Tweekleurige vinyltegels en zwarte lijmresten op de achterkant ervan Foto 25: Met asbesthoudende lijm op de vloer vastgekleefde gevlamde vinyltegels (de tegels hebben meestal een groenachtige kleur) Foto 26: Zwarte elektrische wandplaat (venstertablet, dorpels en plinten kunnen van hetzelfde materiaal gemaakt zijn) PAGINA 7 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Isolatiemateriaal Foto 27: Warmte-isolatie: de asbestvezels bevinden zich vaak in de dunne perifere pleisterlaag Foto 28: Warmte-isolatie: de asbestvezels bevinden zich in de externe pleisterlaag Foto 29: Warmwaterreservoirs bekleed met asbesthoudende pleister Foto 30: Met asbesthoudende pleister thermisch geïsoleerd expansievat Foto 31: Met asbesthoudende pleister thermisch geïsoleerde metalen ventilatiekoker Foto 32: Oude éénlagige warmte-isolatie van asbestvezels bevattende diatomeeënaarde PAGINA 8 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Pleisterlaag Foto 33: Asbesthoudende externe muurbepleistering Foto 34: Dunne afwerkingslaag van muur in asbestvezels bevattende pleister Schuim Foto 35: Uitzetvoeg in schuim met blauwe asbestvezels (ter hoogte van de overgang van de bovenkant van een muur en het betonnen plafond) Spuitpleister Foto 36: Op metalen hoofdbalken gespoten harde asbesthoudende pleister PAGINA 9 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Zachte spuitasbest Foto 37: Amosietbevlokking (grijs) met externe inkapselingslaag (dikke verf) op een metalen I -vormige balk. Let hierbij vooral ook op het geplooide buitenoppervlak Foto 38: Amosietbevlokking (niet ingekapseld) op metalen balken en interne isolatieplaten van het type Pical Foto 39: Asbesthoudend stopverf voor de waterdichtheid rond een vensterraam Foto 40: Asbesthoudend vulhaar op de plaats waar elektriciteitskabels door een muur heen gaan Platen van het type Pical Foto 41: Wand bestaande uit wit- tot grijsachtige platen van het type Pical : De wafelstructuur aan de binnenkant is kenmerkend. Foto 42: Brandwerende platen van het type Pical ter afsluiting van de ruimte tussen de betonnen vloerplaat en de gevel (foto genomen in een kantoorgebouw) PAGINA 10 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008
Foto 43: Aan de binnenkant met plaatmateriaal van het type Pical beklede brandwerende klep. Het afsluitplaatje bestaat zelf ook uit plaatmateriaal van het type Pical. Foto 44: Rf valse plafondplaten van het type Pical in een stookruimte (kenmerkende wafelstructuur) Roofing Foto 45: Ook sommige waterdichtheidsmembranen ( roofing ) kunnen asbestvezels bevatten. Railremmen Foto 46: Railrem van lift PAGINA 11 VAN 11 IF_ASBEST1-04/07/2008