Hulpmiddelenzorg. Cliënt centraal, één loket bij de zorgverzekeraar. Augustus 2009

Transcriptie

1 Hulpmiddelenzorg Cliënt centraal, één loket bij de zorgverzekeraar. Augustus 2009

2 Inleiding De belangrijkste knelpunten voor gebruikers van hulpmiddelen zijn de lokettenproblematiek en het gevoel van het kastje naar de muur te worden gestuurd. De afstemming van de zorg laat te wensen over en cliënten ondervinden belemmering in het vinden van een maatwerkoplossing op hun zorgvraag. Dit document beschrijft de visie van de zorgverzekeraars op hulpmiddelenzorg. Hierbij staat de verzekerde cliënt centraal. Zorgverzekeraars willen de beste oplossing bieden aan hun verzekerden. Om de hulpmiddelenzorg klantgerichter en doelmatiger te organiseren, zijn twee veranderingen nodig: 1. De aanspraak op hulpmiddelenzorg in de Zorgverzekeringswet (Zvw) moet functiegericht beschreven zijn. De zorgvraag staat hierdoor centraal en er is geen beperking door een limitatieve lijst. 2. De hulpmiddelenzorg moet volledig onder de Zvw vallen. De zorgverzekeraar stuurt de zorgketen integraal aan en voor de cliënt is het duidelijk waar hij of zij terecht kan voor hulpmiddelenzorg. In de visie van zorgverzekeraars hebben de functiegerichte aanspraak en de vereenvoudiging van de regelgeving direct met elkaar te maken. Als de zorgvraag centraal staat moet een klantgerichte oplossing vanuit één regeling worden aangestuurd. Zorgverzekeraars regelen via zorginkoop de verstrekking van hulpmiddelen in de zorgketen, waardoor een fysiek loket bij de zorgverzekeraar vaak overbodig is. Onlangs heeft het College voor zorgverzekeringen (CVZ) op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) advies uitgebracht over de heroriëntatie Hulpmiddelenzorg. Dit advies 1 verdeelt de hulpmiddelenzorg over twee loketten: de Zvw en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Het CVZ heeft hierbij themagebieden zoals mobiliteit, zelfverzorging en communicatie als uitgangspunt genomen. De zorgverzekeraars en cliëntenorganisaties de Chronisch zieken en Gehandicapten Raad (CG-Raad), de Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) zijn van mening dat de verdeling van hulpmiddelenzorg over de Zvw en de Wmo geen adequate oplossing biedt voor de gesignaleerde knelpunten in de hulpmiddelenzorg. Maximalisatie van hulpmiddelenzorg onder de Zvw biedt volgens hen wél een oplossing voor de problemen. Door de hulpmiddelenzorg in de Zvw onder te brengen ontstaat er één loket voor de cliënt en kunnen zorgverzekeraars de hulpmiddelenzorg aansturen vanuit de ketenzorg. 1 CVZ advies Heroriëntatie Hulpmiddelen 16 juli 2009

3 1. Functiegerichte aanspraak op hulpmiddelenzorg in de Zvw zet de zorgvraag centraal In de Zvw is de aanspraak op hulpmiddelenzorg grotendeels geformuleerd via een limitatieve lijst van hulpmiddelen. Deze lijst biedt niet altijd voldoende keuzemogelijkheden en maatwerk voor de cliënt. Daar komt nu verandering in; de minister van VWS heeft het CVZ opdracht gegeven om de aanspraak op hulpmiddelenzorg functiegericht te omschrijven. De limitatieve lijst van hulpmiddelen wordt op termijn vervangen door functiegerichte aanspraken op hulpmiddelenzorg. De kwaliteit van zorg wordt hierdoor bevorderd en er ontstaat meer ruimte voor vraagsturing en keuzemogelijkheid voor de cliënt. Het eerste artikel in de regeling Hulpmiddelen dat functiegericht omschreven is (2005) waren de elastische kousen (compressietherapie). Daarna volgden in 2008 de orthesen, oogprothesen en gezichtshulpmiddelen, deze functiegerichte aanspraken werden in 2009 van kracht. Zorgverzekeraars zien veel voordelen van functiegerichte aanspraak op hulpmiddelenzorg. Het stelt de individuele zorgvraag van de verzekerde centraal, het biedt meer ruimte om maatwerkoplossingen te contracteren, er kan beter gestuurd worden op doelmatigheid van zorg en het geeft prikkels aan zorgaanbieders om te innoveren. Naast de voordelen zien zorgverzekeraars ook bedreigingen zoals minder transparantie voor verzekerden over de aanspraak (nu weet men precies waar men recht op heeft), minder inkoopkracht voor zorgverzekeraars (het is minder duidelijk wat en hoeveel er ingekocht moet worden) en een grotere administratieve belasting (nu kunnen alle declaraties elektronisch gecontroleerd worden op onder andere prijsafspraken). Zorgverzekeraars willen voldoende ruimte hebben voor regionale initiatieven waarbij lokale en landelijke initiatieven elkaar natuurlijk kunnen versterken. Om de uitvoering van functiegerichte aanspraak mogelijk te maken, stellen zorgverzekeraars drie voorwaarden aan de organisatie van de zorgketen: 1. De indicatiestelling door voorschrijvers moet functiegericht zijn, verwijzend naar de ICF classificatie Richtlijnen en protocollen voor het objectief vaststellen van de zorgvraag moeten beschikbaar zijn. 3. De hulpmiddelen zijn op een betrouwbare wijze gelabeld met het ClIQ-classificatiesysteem 3 en sluiten qua functionaliteit op een objectieve en transparante wijze aan op de zorgvraag. 1.1 Regie over invoering functiegerichte aanspraak in de Zvw De zorgverzekeraars voeren samen met de patiëntenorganisaties (CG-Raad/CSO/NPCF) de regie over het proces naar functiegerichte aanspraak op hulpmiddelenzorg in de Zvw 4. Uitgangspunt bij de hernieuwde inrichting van de hulpmiddelenzorg wordt gevormd door de procesbeschrijving hulpmiddelenzorg 5. Deze brengt de hele keten van de hulpmiddelenzorg in beeld; van het signaleren van een probleem tot aan de evaluatie van het gebruik van het geleverde hulpmiddel. Een belangrijk onderdeel van de procesbeschrijving hulpmiddelenzorg is het programma van eisen en het vinden van de match tussen de human related intended use (de wensen en mogelijkheden van de gebruiker) in ICF terminologie en de product related intended use (de eigenschappen van het hulpmiddel). Deze eigenschappen worden middels het CLIQ classificatiesysteem bij het hulpmiddel aangegeven. Vanuit bovenstaand initiatief is een coördinatieteam opgericht met als doel de regie te voeren over de gefaseerde invoering van de functiegerichte aanspraken in de hulpmiddelenzorg. Het CVZ neemt deel aan het coördinatieteam in de rol van pakketbeheerder. Zij verankeren in de regeling Hulpmiddelenzorg wat onder functiegerichte aanspraak wordt verstaan. Onder auspiciën van dit coördinatieteam zijn drie werkgroepen actief en wordt stapsgewijs de functiegerichte omschrijving van de aanspraak hulpmiddelenzorg uitgewerkt. Aan de werkgroepen nemen deel de betrokken beroepsgroepen, zoals artsen en andere voorschrijvers, vertegenwoordigers van zorgverzekeraars en categorale patiëntenorganisaties. De functionele aanspraak op hulpmiddelenzorg moet door de hele keten erkend en herkend worden, te beginnen bij de voorschrijver en eindigend bij de leverancier. ZN is van mening dat de ontwikkeling van deze indicatieprotocollen in eerste instantie bij de beroepsgroepen ligt. Zij hebben namelijk de medisch inhoudelijke expertise en zijn verantwoordelijk voor de richtlijnen van zorg. Omdat zowel ZN als de CG-Raad en de CSO vinden dat de ontwikkeling van protocollen publiek gefinancierd moet worden, is er door deze partijen een verzoek voor subsidieverstrekking bij het ministerie van VWS ingediend, met als doel het actualiseren van de bestaande kompassen en protocollen en het ontwikkelen van nieuwe protocollen. Fabrikanten en leveranciers van hulpmiddelen worden uitgenodigd om aan te sluiten bij de werkgroepen en hun producten in te delen op basis van het ClIQ classificatiesysteem. 2 International Classification of Functions, een international classificatiesysteem om functiebeperkingen in kaart te brengen. 3 CLIQ is een generieke classificatie van soorten van hulpmiddelen gebaseerd op het beoogde gebruik van hulpmiddelen - de functie van het hulpmiddel - gezien vanuit het perspectief van de gebruiker. 4 Op landelijk niveau functioneert al jaren het Stofkamoverleg; een platform waar gebruikersorganisatie en patiëntenorganisaties als de CG-raad en de CSO met de zorgverzekeraars van gedachten wisselen over de organisatie van de hulpmiddelenzorg. 5 Uitgebracht door het CVZ en nu beheerd door de CG-raad.

4 Hulpmiddelenzorg 2. Maximalisatie hulpmiddelenzorg onder de Zvw Zorgverzekeraars hebben gezamenlijk de positie ingenomen dat zij de hulpmiddelenzorg willen verbeteren vanuit het belang van de cliënt. Om dat te realiseren nemen de zorgverzekeraars graag de volledige verantwoordelijkheid voor de hulpmiddelenzorg voor hun rekening. In deze opvatting zijn de CG-Raad en CSO bondgenoten van ZN. Ook de voorschrijvers ondersteunen dit, bijvoorbeeld de revalidatieartsen (VRA). De zorgverzekeraar organiseert de verstrekking via de spelers in een zorgketen, zodat er feitelijk geen sprake is van een (fysiek) loket. Twee uitzonderingen worden gemaakt: 1. De nagelvaste aanpassingen aan woningen en vervoer. Deze voorzieningen kunnen beter vanuit de gemeente worden verstrekt omdat ze onderdeel uitmaken van lokaal beleid. 2. De scootmobiel (vergelijkbaar met fiets, bus en tram). Het voorstel van het CVZ om de kortdurende uitleen uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) op basis van themagebieden te verdelen over de Zvw en Wmo leidt ertoe dat zorgverzekeraars geen regie meer kunnen voeren over (integrale) zorgketens. Immers, de kortdurende uitleen betreft ziektegerelateerde hulpmiddelen. Naast het ongemak voor de zorgverzekeraar en de cliënt creëert een knip in de verstrekking van hulpmiddelenzorg ook voor de hulpverlener onduidelijkheid. Ten slotte is het voorstel van het CVZ over de AWBZ-uitleenhulpmiddelen strijdig met de toekomstvisie van de AWBZ waarin maatschappelijk draagvlak is voor uitvoering van de AWBZ door de zorgverzekeraar voor eigen verzekerden vanaf 1 januari Zorgverzekeraars zien verschillende voordelen in maximalisatie van hulpmiddelenzorg in de Zvw: 1. Maximalisatie van de hulpmiddelenzorg onder de Zvw komt tegemoet aan de politieke wens van één loket. 2. Cliënten (vertegenwoordigt in de CG-Raad en CSO) zijn voorstander van de uitvoering van hulpmiddelenzorg door zorgverzekeraars vanuit rechtszekerheid en doelmatigheid. 3. Hulpmiddelenzorg maakt onderdeel uit van zorgketens die integraal aangestuurd moet worden. 2.1 Maximalisatie van de hulpmiddelenzorg onder de Zvw komt tegemoet aan de politieke wens van één loket Het voorstel van zorgverzekeraars en cliëntenorganisaties is om alle hulpmiddelenzorg vanuit de Zvw te organiseren. Hiermee komen we tegemoet aan de wens van de cliënt: één loket voor hulpmiddelen. De scheiding tussen medisch en participatie zoals het CVZ maakt, is arbitrair en in het CVZ advies wordt vaak vanuit pragmatische overwegingen afgeweken van deze indeling. Dit maakt het er voor de patiënten en zorgverleners niet eenvoudiger op dan nu het geval is. Zorgverzekeraars stellen de zorgvraag van de cliënt centraal. Alle hulpmiddelen worden via de zorgverzekeraar verstrekt. Indien woningaanpassingen of vervoerswensen onderdeel uitmaken van het programma van eisen, zorgt de zorgverzekeraar voor een adequate verwijzing naar de Wmo. Indien gewenst zal de zorgverzekeraar de verzekerde daarin ondersteunen. Met de gemeentes wordt afgestemd hoe de benodigde zorg rond de cliënt kan worden georganiseerd. De aanvraag bij de gemeente kan verlopen via de zorgverlener (bijvoorbeeld de ergotherapeut), de cliënt zelf of via de zorgverzekeraar. 2.2 Cliënten zijn voorstander van de uitvoering van hulpmiddelenzorg door zorgverzekeraars vanuit rechtszekerheid en doelmatigheid De CG-Raad en CSO pleiten voor rechtszekerheid en doelmatigheid en stellen dat deze het best geborgd is in de Zvw. Voor een goede inrichting van zorgketens is de regie van een zorgverzekeraars onontbeerlijk. In de visie van de CG-Raad en CSO moeten gemeenten zich concentreren op aanpassingen van de omgeving. Het voorstel van het CVZ creëert geen vermindering van het aantal loketten. Overheveling van hulpmiddelenzorg naar de gemeente resulteert in ongelijkheid voor cliënten omdat er lokale verschillen bestaan in de uitvoeringspraktijk. In tegenstelling tot verzekerden kunnen burgers niet stemmen met de voeten. Het recht op aanspraak wordt ingewisseld voor het compensatiebeginsel. Naast de rechtszekerheid geven cliëntenorganisaties ook vanuit kwaliteitsoogpunt aan dat hulpmiddelenzorg bij de zorgverzekeraar thuishoort en niet bij de gemeente. De zorg dient integraal vanuit één regeling verstrekt te worden. Cliëntenorganisaties maken zich ook zorgen over de beperkte expertise bij de gemeente over hulpmiddelenzorg. Bovendien werkt overheveling van hulpmiddelenzorg naar gemeentes mogelijk kostenophogend omdat het aantal inkooppartijen wordt vergroot van circa vijf zorgverzekeraars naar maximaal 441 gemeenten. Hierdoor neemt de marktmacht en countervailing power richting aanbieders sterk af. Zorgverzekeraars hebben tijdens de deregulering van

5 Hulpmiddelenzorg hulpmiddelenzorg bewezen dat zij in staat zijn om de doelmatigheid van de hulpmiddelenzorg te verbeteren. De kosten van de hulpmiddelenzorg zijn bijvoorbeeld in 2004 en 2005 afgenomen terwijl de klanttevredenheid gelijk is gebleven. Een andere reden om de hulpmiddelenvoorziening bij de Zvw onder te brengen is de keuzevrijheid van de cliënt. Indien de cliënt niet tevreden is over de kwaliteit, kan hij of zij jaarlijks overstappen naar een andere zorgverzekeraar. Om die reden verhuizen naar een andere gemeente is geen reële optie. Ook de aanvraagprocedures zijn voor cliënten bij zorgverzekeraars een stuk minder bureaucratisch dan bij de gemeentes. Volledige uitvoering van de hulpmiddelenzorg door zorgverzekeraars, inclusief de mobiliteitshulpmiddelen, vereenvoudigt ook de uitvoering van de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Zorgverzekeraars hebben daartoe een uniform registratiesysteem ingevoerd met een duidelijk herkenbaar code voor verschillende type hulpmiddelen (de zogenaamde GPH standaard in DISH 6 ). De toewijzing wordt betrouwbaarder en er hoeven geen extra kosten gemaakt te worden voor registratiesystemen bij gemeentes. In het zogenaamde Stofkamoverleg (een platform waar gebruikersorganisatie en patiëntenorganisaties als de CG-Raad en CSO met de zorgverzekeraars van gedachten wisselen over de organisatie van de hulpmiddelenzorg) zoeken cliëntenorganisaties (CG-Raad en CSO) en zorgverzekeraars voortdurend naar wegen om de zorgvraag van de patiënt centraal te stellen en de organisatie van de zorg hierop in te richten. Op dit moment voeren beide organisaties de regie over de overgang naar functiegerichte aanspraak hulpmiddelenzorg en de protocolontwikkeling om de zorgvraag in kaart te brengen. De functiegerichte aanspraak, waar het probleem van de cliënt centraal staat, vraagt bij uitstek om een integrale benadering van hulpmiddelenzorg vanuit één regeling; de Zvw is daartoe het meest geëigend. De functiegerichte aanspraak in de Zvw maakt maatwerkoplossingen mogelijk, dit in tegenstelling tot de collectieve oplossingen bij gemeentes. Bovendien zijn zorgverzekeraars in staat om binnen de functiegerichte aanspraak innovatieve oplossingen te contracteren. Zij worden daarin niet gehinderd door aanbestedingsverplichtingen. De AWBZ-uitleen wordt nu zonder problemen georganiseerd door zorgkantoren. Veel van de korte uitleen artikelen zijn bovendien bij uitstek zorggerelateerd. De verdeling van hulpmiddelen over thema s zoals voorgesteld door het CVZ gaat bij kortdurende uitleen van mobiliteitshulpmiddelen volledig mank. 2.3 Hulpmiddelenzorg maakt onderdeel uit van zorgketens die integraal aangestuurd moet worden De integrale verlening van zorg op basis van functiegerichte aanspraken vanuit één regeling sluit aan bij de ontwikkeling van ketenzorgproducten en functionele bekostiging van chronische ziekten. Hulpmiddelenzorg maakt onderdeel uit van de zorgketen en dient in één prestatie vanuit één regeling bekostigd te worden. Het toekomstperspectief van de AWBZ is uitvoering door zorgverzekeraars voor eigen verzekerden per 1 januari Dit biedt tevens een oplossing voor het gesignaleerde knelpunt dat integrale zorg in de thuissituatie vanuit één regeling wordt georganiseerd: ziekenhuisverplaatste zorg, verpleegkundige zorg en hulpmiddelenzorg. 6 DISH is het Detail Informatiesysteem Hulpmiddelen van VEKTIS Conclusie Zorgverzekeraars willen de regie voeren over hulpmiddelenzorg om maatwerk te bieden voor de cliënt. Hiertoe dient de hulpmiddelenzorg volledig ondergebracht te worden bij de Zvw. Zo ontstaat één loket en duidelijkheid voor de cliënt. De aanspraak op hulpmiddelenzorg dient bovendien functiegericht omschreven te zijn. Echte maatwerkoplossingen zijn mogelijk als er protocollen beschikbaar zijn die de zorgvraag objectief in kaart brengen. Zorgverzekeraars voeren samen met de CG-Raad en CSO de regie over de protocolontwikkeling en de implementatie van functiegerichte aanspraak op hulpmiddelenzorg in het kader van de Zvw. Zorgverzekeraars roepen de minister van VWS op de hulpmiddelenzorg te maximaliseren onder de Zvw.

6 Voor meer informatie kunt u terecht bij: Zorgverzekeraars Nederland Dhr. dr. R. Luijk, Beleidsadviseur Zorg Mw. H.J. Tchang-Spek, Beleidsadviseur Zorg Telefoon: info@zn.nl Dit is een uitgave van: Zorgverzekeraars Nederland Postbus AM Zeist Telefoon: