Visiedocument Burgerschap en Sociale integratie VMBO Wellantcollege de Groenstrook Aalsmeer 2009

Transcriptie

1 Vastgesteld door het MT op 25 november 2009 Visiedocument Burgerschap en Sociale integratie VMBO Wellantcollege de Groenstrook Aalsmeer 2009 Aanleiding Dit visiedocument is tot stand gekomen gezien de invoering in de Wet op het primair Onderwijs van 9 december 2005, de Wet op de expertisecentra en de Wet op het voortgezet onderwijs van de verplichting voor scholen om bij te dragen aan de integratie van leerlingen in de Nederlandse samenleving. De overheid gebruikt de termen actief burgerschap en sociale integratie en zien dit als het vermogen en de bereidheid deel te nemen aan de gemeenschap en hier een actieve rol in de spelen. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij kunnen deelnemen aan de maatschappij in de vorm van sociale participatie en bekend zijn met de Nederlandse cultuur en hier betrokken bij zijn. Daarbij vraagt de Europese eenwording buiten het Nederlands burgerschap, om een Europees burgerschap met de hierbij horende rechten en plichten. Tot slot vraagt de radicalisering om een adequate en preventieve aanpak tegen de negatieve vormen van bindingen. In het najaar van 2009 zal Wellantcollege de Groenstrook dit visiedocument publiceren betreffende Burgerschap en Integratie op de Groenstrook. Dit document is enerzijds een bundeling van datgene wat de medewerkers op de vestiging al doen aan het ontwikkelen van actief burgerschap bij leerlingen; anderzijds is het een richtinggevend document, daar in een steeds veranderende dynamische maatschappij, het steeds veranderende type leerling, burgerschapsontwikkeling nooit af is. Waarom burgerschapsontwikkeling? De Nederlandse samenleving is steeds meer gericht op individualisering en de betrokkenheid tussen burgers onderling en de burgers en de overheid is afgenomen. Daarbij is het goed (ook buiten de school) dat leerlingen met een allochtone herkomst uitleg krijgen over de Nederlandse burgerschapstradities en gebruiken in de samenleving en vice versa. Op deze manier levert de school een bijdrage aan de voorbereiding van de deelname aan een samenleving van verschillende culturen en achtergronden. Scholen hebben een grote rol in de ontwikkeling van leerlingen. Leerlingen leren niet alleen datgene wat hen door docenten wordt verteld, zij leren ook van elkaar en van datgene wat de medewerkers gezamenlijk uitdragen binnen de school. Daarbij is de school een plek voor kennismaking en ontmoeting. Leerlingen komen iedere dag in contact met andere culturen, thuissituaties, waarden, normen enzovoort. Door burgerschap een plaats in het onderwijs te geven, wordt verwacht dat allochtone en autochtone leerlingen een gedeeld en gemeenschappelijk beeld krijgen op de bijdrage die zij als burgers aan de samenleving kunnen leveren. In de missie en visie van de Groenstrook staat veiligheid en een veilige leer- en werkomgeving voor een ieder hoog in het vaandel. In een groene leeromgeving waar respect voor mens, plant en dier voorop staat, komen missie, visie en geboden faciliteiten bijeen. 1

2 Burgerschap en sociale integratie zijn hieruit opmakend geen dingen die even in een lesje maatschappijleer of in een maatschappelijke stage wordt aangeleerd. Alle medewerkers dienen zich ervan bewust te zijn dat zij ook op het gebied van burgerschap en sociale integratie een opvoedende taak hebben. Wij leiden leerlingen op voor een plaats in de maatschappij. Deze plaats kunnen zij alleen goed invullen als ze niet alleen mondig zijn, maar ook met respect kunnen omgaan met anderen en andersdenkenden. Samenleving binnen de school: op de Groenstrook zijn personeelsleden werkzaam met verschillende godsdiensten en/of levensovertuigingen, nationaliteiten, seksuele geaardheden en lichamelijke beperkingen. Samenleving buiten de school: binnen diverse disciplines binnen de Groenstrook wordt de nadruk gelegd op de samenleving buiten de school. Bezoeken van voorstellingen (CKV, muziek), kerststukjes maken in een bejaardentehuis, etc. Binnen de maatschappelijke stage helpen de leerlingen mee in scholen, kinderdagverblijven, zorginstellingen etc. Als we het hebben over burgerschap, dan moeten de onderstaande basiswaarden actieve aandacht krijgen op school: Vrijheid van meningsuiting artikel 1 van de Nederlandse Grondwet (Artikel 1 van de Grondwet biedt een belangrijke basis voor de bestrijding van discriminatie. In dit artikel staat namelijk het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod geformuleerd. Het artikel geeft aan dat gelijke gevallen gelijk behandeld dienen te worden (gelijkheidsbeginsel) en dat discriminatie op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook niet is toegestaan (discriminatieverbod). Het gelijkheidsbeginsel en het verbod van discriminatie zijn één van de meest fundamentele beginselen van onze rechtsorde.) Begrip van wat voor de ander wezenlijk is Gelijkwaardigheid van mensen Het op een goede manier kunnen oplossen van problemen Verdraagzaamheid Het tegengaan van discriminatie Het hebben van een democratische houding De onderwijsinspectie ziet vanaf het schooljaar 2006/2007 toe hoe de scholen deze opdracht vervullen. Wanneer nodig, wordt de school op deze punten aangesproken. Er wordt hier gekeken naar: - In de schoolgids en in het schoolplan staat de invulling verantwoord. - Om de ontwikkeling van de visie te zien, moet de school een planmatige aanpak hebben en dient er inzicht in de resultaten te zijn. - De situatie waarin de leerlingen verkeren, moet gekend en herkend worden en hier moet het onderwijs op worden afgestemd. - De school bevordert op een actieve manier dat de leerlingen zich kennis, vaardigheden en houdingen eigen maken. Dat maakt het mogelijk om op een positieve manier aan de samenleving deel te nemen. 2

3 Er moet op drie niveaus worden gekeken naar burgerschap: Microniveau: burgerschap binnen de klas, waaronder de verhoudingen binnen de school, het intermenselijk verkeer; Mesoniveau: binnen de school; Macroniveau: maatschappelijk burgerschap, waaronder het inzetten voor de omgeving van de school (zie maatschappelijke stage). Wat doen wij aan burgerschapsontwikkeling en sociale integratie op school? De overheid geeft aan dat de kerndoelen die het meest direct te maken hebben met burgerschap 1, 6, 36, 37, 38, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 56 zijn. 1: Spreken en schrijven. Het begrijpelijk overbrengen van een boodschap is het doel van dit kerndoel. De leerling leert zich zowel mondeling als schriftelijk uit te drukken. 6: Overleg, planning, discussie. Dit kerndoel gaat vooral over groepsgesprekken. De leerling leert binnen een groep deel te nemen aan planning, discussie en overleg. 36: Mening vormen. Betekenisvolle vragen stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen en daarover een standpunt innemen dat beargumenteerd en verdedigd kan worden is hierbij het belangrijkste punt. Ook het respectvol met kritiek omgaan hoort bij dit kerndoel. De leerlingen zien dat een kwestie of verschijnsel altijd van meerdere kanten belicht kan worden, voordat er een evenwichtig beeld gevormd kan worden. Ook de communicatieve vaardigheden spelen een grote rol. 37: Historische basiskennis. Hierbij leert de leerling ontwikkelingen, gebeurtenissen en personen in een tijdvak te plaatsen. Belangrijke historische gebeurtenissen, personen en kenmerkende aspecten. Daarbij leert de leerling de relatie tussen de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de 20 e eeuw en de hedendaagse ontwikkelingen te leggen. 38: Geografische basiskennis. Dit kerndoel gaat over het gebruiken van een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld om verschijnselen en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. De leerling maakt kennis met de wereld om hem heen en leert dat ontwikkelingen, kwesties en maatschappelijke verschijnselen hun neerslag hebben in de ruimte. De vragen waar? en waarom daar? staan centraal. De mens en zijn leefomgeving en het effect van het gedrag van de mens op die omgeving worden in beeld gebracht, zowel de sociale omgeving (samenleving) als de fysische omgeving(natuur). 42: Inzicht in eigen omgeving. De onderwerpen die binnen dit kerndoel behandeld worden zullen vooral in relatie zijn met eigen ervaringen en eigen omgeving. Het staat dicht bij de leerlingen. Het gaat over het herkennen van de ervaringen en effecten van keuze op het gebied van werk, zorg, wonen, recreëren, consumeren, budgetteren, verkeer en milieu. 3

4 43: Cultuurverschillen in Nederland. Hierbij gaat het om de verschillen, overeenkomsten en veranderingen in de cultuur en de levensbeschouwing in Nederland. De leerling leert zijn/haar en andermans leefwijze hiermee in verband te brengen en leert de betekenis te zien voor de samenleving van respect voor elkaars leefwijze en opvattingen. Pas wanneer er kennis en inzicht is van de verschillende culturen, subculturen en levensbeschouwingen die er zijn, kan er een mening worden gevormd en kan de leerling hier met een ander over praten. De leerling vormt zich dan een houding. 44: De Politiek. Hierbij gaat het om de hoofdlijnen van het Nederlandse politieke bestel als democratie. Ook leren de leerlingen hoe mensen op verschillende manieren bij politieke processen betrokken worden. Omdat de leerlingen een belangrijk fundament vormen voor onze democratische samenleving, moeten zij kennis maken met de regels, wetten, rechten en plichten en met de verschillende politieke partijen met de verschillende standpunten die zij innemen. 45: Europese samenwerking. Hierin wordt gekeken wat de Europese samenwerking en de Europese Unie voor betekenis heeft voor de leerling zelf, Nederland en de wereld. 46: Arm en rijk. Vooral morele dilemma s als (zelf)verantwoordelijkheid, solidariteit en autonomie zijn de belangrijke punten binnen dit kerndoel. De leerling leert de betekenis te zien van de verdeling van welvaart en armoede over de wereld voor de bevolking en het milieu. Ook worden relaties gelegd met het leven in Nederland. Een betrokken houding en het innemen van een stelling wordt van de leerlingen verwacht. 47: Oorlog, vrede en mensenrechten. De leerling leert het belang van mensenrechten en de betekenis van internationale samenwerking en de grote onderlinge afhankelijkheid in de wereld te zien. Ook het plaatsen van actuele spanningen, conflicten en oorlogen in de wereld tegen hun eigen achtergrond wordt geleerd met daarbij de gevolgen ervan op individuen en samenleving. 56: Omgaan met anderen. De leerling leert zorg en respect te hebben voor elkaar, rekening te houden met elkaars mogelijkheden en voorkeuren en sportief te zijn. Vragen als Kan ik dit? Wil ik dit? en Wat zijn de mogelijkheden? horen bij dit kerndoel. Deze kerndoelen zullen wij op de volgende manieren behandelen en afsluiten: In leerjaar 2009/2010 worden zeven S.H.L. competenties volgens het programma in burgerschapsontwikkeling en sociale integratie geïntroduceerd aan de leerlingen. Hierbij wordt aangevangen in leerjaar 1 en deze doorlopende leerlijnen worden afgesloten in leerjaar 3 met een sociaal certificaat. Om het sociaal certificaat te verkrijgen werken de leerlingen aan een maatschappelijk portfolio met hierin kennis/ inzicht, vaardigheden en houdingen met ervaringen/ bewijsmaterialen van binnen en buiten de school. Dit binnen verschillende domeinen en kerndoelen. Met leerjaar 3 en 4 wordt deelgenomen aan het Wellantproject Explain, een eindexamenprogramma voor Groenbreed. Dit project beoogt een goede 4

5 voorbereiding op het geglobaliseerde eindexamen Groen. Activiteiten gekoppeld aan de competenties zijn meer impliciet en andere activiteiten zijn meer expliciet georganiseerd op school. Impliciet betekent hier dat genoemde activiteiten burgerschap en sociale integratie mede stimuleren. Expliciet betekent dat genoemde activiteiten tot doel hebben burgerschap en sociale integratie te stimuleren. Impliciet: Verwijzend naar de visie op leren en onderwijs, vallen de volgende elementen op: Betekenis geven aan het geleerde. Door middel van reflectie op eigen handelen worden leerlingen gestimuleerd om na te denken over het eigen handelen en gedragsalternatieven toe te passen Perspectief bieden aan leerlingen. Door middel van diverse voorlichtingen worden leerlingen voorbereid op hun verdere loopbaan. Een adequate persoonlijke begeleiding De school kent de leerlingen; weet wat er met de leerlingen aan de hand is en speelt daar accuraat op in. In een sfeer waarin leerlingen zich gekend en herkend voelen, zullen leerlingen groeien en zullen zij vervolgens minder behoefte voelen om zich af te zetten tegen anderen. De visie op leren en onderwijs is geen vrijblijvend verhaaltje. In álle activiteiten binnen de school, variërend van het opruimen van afval (denk aan schoon schip ) tot het nemen van de meest ingrijpende beslissing, moet de visie op leren en onderwijs op de een of andere wijze tot uiting komen. Gezien de schoolcultuur en het aantal leerlingen wordt gestreefd naar een omgeving waarin iedereen elkaar kent. Daardoor wordt vreemd gedrag sneller opgemerkt. In de onderbouw wordt binnen K.W.T. (Keuzewerktijd) mede gewerkt met de zgn. ontwikkellijnen. Voor burgerschap en integratie zijn de volgende ontwikkellijnen/competenties van belang: Samenwerken: dus niet alleen samenwerken met leerlingen die elkaar zelf uitgekozen hebben, maar ook met anderen. Communicatie: leerlingen worden actief gestimuleerd om zich effectief uit te drukken. Zelfvertrouwen: leerlingen die hun zelfvertrouwen gevonden (of hervonden) hebben, zullen beter presteren en betere relaties opbouwen. Veel aandacht wordt besteed aan het vergroten van het zelfvertrouwen door positieve stimulansen. Respect: dit is een beetje een modeterm aan het worden, maar respect voor jezelf, de anderen en de omgeving is belangrijk. Verantwoordelijkheid: leerlingen wordt actief geleerd om verantwoordelijkheid te nemen voor hun daden. Daarbij hoort ook dat leerlingen de waarde kunnen inschatten van de dingen om hen heen. 5

6 Probleemoplossend werken: Het gaat niet altijd als je verwacht en hoe ga je er dan mee om. Dat betekent dus het oplossen van conflicten op een algemeen aanvaardbare manier. Zelfstandigheid. Het ontdekken van het eigen ik is een cruciale stap in het aanpakken van zaken en het oplossen van problemen. In de bovenbouw wordt binnen groenbreed gewerkt met de eerder genoemde competenties. Voor burgerschap en integratie zijn de volgende competenties van belang: Samenwerken en overleggen: zie de competenties Samenwerken en Communicatie Ethisch en integer handelen: Je doet wat je belooft en je bent transparant. Relaties opbouwen en netwerken: Mensen met een groot netwerk staan evenwichtiger in het leven en leren ook andere meningen te erkennen. Omgaan met verandering en aanpassing: In een ingewikkelde samenleving met ingewikkelde processen loopt alles nét iets anders dan je bedacht hebt; hoe ga je hier flexibel mee om. Met druk, beperking en tegenslag omgaan: Als iets erg veel moeite kost of fout gaat, wat in een leerproces meerdere keren voorkomt, dan hoeven niet anderen de schuld te krijgen. Expliciet: In zijn de schoolregels aangepast. Deze bestonden voorheen uit een vrij willekeurige opsomming van geboden en verboden die weinig onderlinge samenhang vertoonden. Gezien een homogene aanpak vanuit het docententeam om veiligheid te blijven garanderen is het document Streng maar liefdevol ontstaan. In overleg met het team werd besloten om deze regels te benaderen vanuit de overkoepelende waarde respect. Alle regels zijn terug te voeren op met respect omgaan met jezelf en alles om je heen. Enkele jaren geleden werd Peer Mediation ingevoerd (d.i. conflictbemiddeling door Peer-leerlingen ). Tevens werd een pestprotocol opgesteld. Mentoraat: Alle klassen (met uitzondering van de examenklassen) hebben een tweetal mentoren die wekelijks een lesuur besteden aan mentoraatzaken; niet zelden worden daarin omgangsvormen besproken. In de planning ligt om van klas 1 tot en met 3 projectdagen te organiseren samen met de leerlingen met als thema De gezonde School. Daarin zal een aanzet worden gegeven tot het besteden van veel aandacht aan het samenwerken, overleggen, klaarstaan voor de ander en het nemen van verantwoordelijkheid. Binnen het huidige aanbod van de Groenstrook wordt Sociale Vaardigheidstraining (SoVa) en Faalangstreductietraining aangeboden. 6

7 In het schooljaar wordt het Loopbaanleren geïntroduceerd. Hierbij krijgen de leerlingen een model aangereikt (loopbaancompetent). Middels een aantal loopbaanvragen worden de leerlingen gestimuleerd na te denken over: Kwaliteitenreflectie (Wat kan ik?) Loopbaansturing (Hoe kan ik dat doen?) Motievenreflectie (Wat wil ik?) Netwerken (Wie kan mij daarbij helpen?) en Werkexploratie (Waar kan ik dat doen?) Hierbij staat de vraag centraal staat: Hoe geef jij vorm aan je levensloopbaan? Leerlingen worden serieus betrokken bij de problemen en aanpak van de school. Buiten de actieve leerlingenraad en de Wellant Kwaliteitskaart WKK (jaarlijkse enquête onder alle leerlingen) hebben zij verantwoordelijkheid d.m.v. de eerder genoemde leerlingenraad, Peer Mediaton, vertrouwenspersoon, klassenboekdrager, schoon schip (schoonhouden van het milieu rond de school) en auladienst. Tenslotte wordt in de lessen Mens en Maatschappij (in leerjaar 1 en 2) en in de lessen Maatschappijleer (leerjaar 3) expliciet aandacht besteed aan burgerschap en sociale integratie. Deze activiteiten zijn geborgd in het vakwerkplan. Met name in de lessen over rechten en plichten, de tweede wereldoorlog (+ het doortrekken naar de hedendaagse realiteit), godsdiensten (Multi-culti), discriminatie, relaties, politiek, jongeren, komt burgerschap en sociale integratie aan de orde. Maar ook in lessen over moderne slavernij, loverboys, media, werk, criminaliteit, uitgaan, zinloos geweld en kindsoldaten wordt dit thema behandeld. Zoals eerder gezegd zal na het volgen van de doorlopende leerlijn Burgerschap en Sociale Integratie aan het eind van klas 3 na het volgen van het gehele programma, worden afgesloten met een sociaal certificaat. 7