baksteenmetselwerk Muren uit Brandweerstand van baksteenmetselwerk Belgische Baksteenfederatie Kartuizersstraat 19 bus Brussel

Transcriptie

1 Muren uit baksteenmetselwerk Belgische Baksteenfederatie Kartuizersstraat 19 bus Brussel tel (0) fax (0) Brandweerstand van baksteenmetselwerk

2 INHOUD 1 Inleiding 2 2 Wettelijke verplichtingen Algemeen Basisnormen 5 3 Eisen voor materialen en bouwelementen Brandreactie van materialen Belgische classificatie Europese classificatie Eisen Brandweerstand van bouwelementen Belgische classificatie Europese classificatie Eisen 11 4 Prestaties van baksteen en baksteenmetselwerk Brandreactie van baksteen Brandweerstand van baksteenmetselwerk 12 5 Uitvoering Wanddoorvoeren Deuren en ramen Bovenzijde van niet dragende wanden 16 maart

3 INLEIDING 1 Vuur is niet alleen de vriend van de mens. Het veroorzaakt branden. Jaarlijks liggen in België bijna branden van gebouwen aan de oorsprong van talrijke overlijdens, brandwonden en materiële schadegevallen. In de middeleeuwen werd dit opgelost door te eisen dat alle gebouwen in steen werden opgetrokken. Tegenwoordig bieden alle constructiemethoden een antwoord aan het gevaar. Desondanks blijft het een goede voorzorgsmaatregel om te opteren voor een steenachtig materiaal zoals baksteen dat zijn brandreactie bewezen heeft gedurende zijn bakproces. 2

4 Foto nog te krijgen 1

5 WETTELIJKE VERPLICHTINGEN Algemeen In het federale België zijn er 3 niveaus die verantwoordelijkheid dragen en reglementeringen uitvaardigen aangaande brand: De Federale Regering is bevoegd om de basisnormen uit te vaardigen met voorschriften voor alle categorieën van gebouwen, zonder rekening te houden met hun bestemming. De federale overheid heeft bovendien aanvullende reglementering uitgewerkt voor de brandveiligheid van o.a. werkplaatsen, ziekenhuizen, elektrische installaties, evenals de brandveiligheid van werknemers (codex). De Gewesten en Gemeenschappen zijn bevoegd om specifieke aspecten van veiligheid te reglementeren. Ze vervolledigen de federale reglementering die primeert. Eventuele bevoegdheidconflicten tussen de gewestelijke en de federale reglementen komen voor het arbitragehof. Specifieke regelingen worden bijvoorbeeld uitgevaardigd voor rusthuizen en hotels, kinderdagverblijven, campings, schietstanden enz. De Gemeenten vaardigen gemeentewetten en politiereglementen uit. De burgemeester kan de federale of gewestelijke reglementering verstrengen, niet verzwakken, via de bouwvergunning. De burgemeester is verantwoordelijk voor de toepassing van alle brandveiligheidsvoorschriften. Normaal vraagt hij het advies van zijn brandweer. Dit advies is niet bindend en de burgemeester blijft hoofdelijk verantwoordelijk voor de veiligheid van de inwoners van de gemeente en zijn gasten. De verzekeringsmaatschappijen kunnen op hun beurt specifieke verplichtingen opleggen via de bijzondere voorwaarden van een brandverzekeringspolis (zie ook 4

6 2 2.2 Basisnormen De basisnormen van de federale overheid worden vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 7 juli 1994 (BS 26 april 1995 en 31 december 1996), gewijzigd door het KB van 19 december 1997 (BS 30 december 1997) en het KB van 4 april 2003 (BS 5 mei 2003). De integrale tekst van deze basisnormen is beschikbaar op de website Het KB van 19 december 1997 bevat bijlagen waarin de voorschriften worden opgenomen voor alle gebouwen waarvoor de bouwvergunning is ingediend na 31 december 1997, behalve voor: gebouwen met maximaal 2 bouwlagen en met een totale oppervlakte van minder dan of gelijk aan 100 m 2 eengezinswoningen industriegebouwen. Hiervoor zal nog een besluit komen. Het KB van 4 april 2003 bracht een aantal wijzigingen aan, voornamelijk betreffende liften, verwarmingskelders, brandkleppen en dakbedekkingen. Principe Deze basisnormen bepalen minimale eisen waaraan de opvatting, de bouw en de inrichting van gebouwen moeten voldoen om: het ontstaan, de ontwikkeling en de voortplanting van brand te voorkomen. de veiligheid van de aanwezigen te waarborgen. preventief het ingrijpen van de brandweer te vergemakkelijken. Dit vertaalt zich praktisch in een opdeling van het gebouw in verschillende compartimenten. Een compartiment is een deel van een gebouw begrensd door wanden die de brandvoortplanting naar de aanliggende compartimenten gedurende een bepaalde tijd verhinderen. Hierdoor wordt de voortplanting van een brand tegengewerkt. Binnen een compartiment dienen de noodzakelijke evacuatiewegen voorzien afhankelijk van de grootte van het compartiment en van het gebouw. De volledige evacuatie van het gebouw gebeurt langs de evacuatieniveaus. Een evacuatieniveau is een bouwlaag die de uitgang(en) bevat waardoor evacuatie naar buiten mogelijk is. 5

7 EISEN VOOR MATERIALEN EN BOUWELEMENTEN 3 De eisen worden vertaald in voorschriften voor de brandreactie van een materiaal en voor de brandweerstand van een bouwelement: De brandreactie van een materiaal biedt het antwoord op vragen als: Is er rookontwikkeling uit het materiaal? Ontstaan giftige gassen? Is het materiaal brandbaar? De brandweerstand van een bouwelement biedt het antwoord op vragen als: Hoelang duurt het vooraleer een wand binnen een brandend lokaal bezwijkt? Loopt de temperatuur van de muur aan de andere zijde van de brandhaard niet te hoog op? Is er vlamdoorslag door de wand? 3.1 Brandreactie van materialen De brandreactie is het geheel van eigenschappen van een bouwmateriaal met betrekking tot het ontstaan en de ontwikkeling van brand. Materialen kunnen ontvlambaar zijn, onbrandbaar of brandbaar. Een bouwmateriaal wordt ontvlambaar genoemd wanneer het neiging vertoont om gassen te ontwikkelen waarvan de aard en de hoeveelheid een verbranding in gasvormige fase kunnen veroorzaken, dat wil zeggen vlammen voortbrengen. Een materiaal wordt onbrandbaar genoemd wanneer het geen enkel uitwendig verschijnsel van merkbare warmte-ontwikkeling vertoont tijdens een genormaliseerde proef waarbij het aan een voorgeschreven verhitting blootgesteld wordt. 6

8 Belgische classificatie De bouwmaterialen worden onderverdeeld in vijf klassen (A0, A1, A2, A3 en A4) in functie van het proefresultaat van een proefmethode uit de norm NBN S Brandbeveiliging in de gebouwen - Reactie bij brand van de materialen - Hoge en middelhoge gebouwen. (A0 = onbrandbaar materiaal) Europese classificatie In de Europese norm EN Vuurindeling van bouwwaren en bouwdelen - Deel 1: Indeling berustend op uitkomsten van de proeven op de tegenwerking tegen vuur van bouwwaren worden de bouwmaterialen onderverdeeld in 7 euroklassen (A1, A2, B, C, D, E en F) waarvan de beste tot de klasse A behoren. Deze onderverdeling gebeurt door de materialen te onderwerpen aan proeven die rekening houden met drie niveaus van thermische belasting (laag, middelmatig en hoog). De bouwmaterialen worden geklasseerd in de klasse A1 en A2 nadat ze met succes onderworpen werden aan het hoogste belastingsniveau (volledig ontwikkelde brand). Materialen uit klasse A1 zijn net iets beter dan materialen uit klasse A2. Zij nemen op geen enkele wijze deel aan de groei van de brand of aan de volledige ontwikkelde brand. Verder wordt geen enkele rookproductie veroorzaakt. Dit is niet noodzakelijk het geval bij klasse A2. De klasse F typeert de materialen die geen enkele brandreactieprestatie vertonen. De onderverdeling in een Belgische dan wel in een Europese klasse gebeurt niet op basis van dezelfde brandproeven. Bijgevolg bestaat geen rechtstreekse overeenkomst tussen de Europese en Belgische classificatie. 7

9 Eisen De eisen voor de brandreactie van een materiaal worden in de basisnormen voorlopig nog gegeven in functie van de Belgische classificatie: Bekledingen van verticale wanden van EIS technische lokalen en ruimten parkeerruimten collectieve keukens machinekamers en schachten van liften en goederenliften A0 van paternosterliften, containertransport en goederenliften met laad- en losautomaat van hydraulische liften stortkokers en de lokalen voor huisvuil evacuatiewegen binnentraphuizen (met inbegrip van sas en overloop) overlopen van liften A1 huiskeukens, behalve in de LG gevelbekledingen, behalve de decoratieve op de benedenverdieping. geldt niet voor schrijnwerk en dichtingsvoegen liftkooien en goederenliften A2 zalen alle andere lokalen in de laagbouw (LG) A3 in de middelhoge (MG) A4 in de hoogbouw (HG) A4 Lage gebouwen (LG): h < 10 m Middelhoge gebouwen (MG): 10 m h 25 m Hoge gebouwen (HG): h > 25 m 8

10 3 niet bewoonde ZOLDER Lage gebouwen: h < 10 m Middelhoge gebouwen: 10 m < h < 25 m Hoge gebouwen: h > 25 m h = brandhoogte = hoogte tussen afgewerkt vloerpeil hoogste (bewoonde) bouwlaag en (laagste) brandweerweg De hoogte h is de afstand tussen het afgewerkte vloerpeil van de hoogste bouwlaag en het laagste peil van de door de brandweerwagens bruikbare wegen omheen het gebouw. Het dak met uitsluitend technische lokalen wordt bij deze hoogtemeting niet meegerekend. 3.2 Brandweerstand van bouwelementen De brandweerstand van een wand wordt bepaald door uitvoering van een brandproef. Bij een brandproef van een wand vormt het beproefde bouwelement één wand van de oven. In de oven wordt dan een kunstmatige brand opgewekt volgens een temperatuur-tijd curve uit een internationale norm ISO 834. Temperatuursverschil [ C] Tijd [minuten] Het resultaat van de brandproef wordt beoordeeld volgens drie criteria met overeenkomstige symbolen: Stabiliteit (R): tijd gedurende dewelke het element zijn dragende functie blijft vervullen zonder vervormingen te vertonen die onverenigbaar zijn met zijn functie in de stabiliteit van de constructie. 9

11 3 Vlamdichtheid (E): tijd gedurende dewelke geen vlammen door de niet-blootgestelde zijde van de wand gaan (een katoenprop op 2 à 3 cm voor de wand mag niet ontvlammen) Thermische isolatie (I): tijd gedurende dewelke de gemiddelde temperatuur aan de niet-blootgestelde zijde kleiner blijft dan 140 C en de maximale temperatuur kleiner blijft dan 180 C. Definitie De brandweerstand van een bouwelement geeft aan hoelang het bouwelement zijn functie kan uitoefenen ondanks een blootstelling aan brand. De functie van het bouwelement kan zijn: dragende functie (R) scheidende functie (EI) dragende en scheidende functie (REI) Belgische classificatie De brandweerstand (Rf) van een bouwelement is de tijd uitgedrukt in minuten gedurende dewelke een bouwelement gelijktijdig aan bovenstaande drie criteria voldoet (R, E en I) volgens de norm NBN Weerstand tegen brand van bouwelementen. De norm voorziet Rf graden in functie van de genormaliseerde tijden: 6u - 4u - 3u - 2u - 1 1/2u - 1u - 1/2u - 1/4u Europese classificatie Deze drie criteria worden afzonderlijk behandeld in de Europese norm EN Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen - Deel 2: Classificatie gebruik makend van gegevens van brandweerstandsproeven, met uitsluiting van producten voor gebruik in ventilatiesystemen. Verschillende combinaties (voor dragende wanden: REI, RE, R en voor niet-dragende scheidende wanden: EI, E) worden mogelijk. Bijvoorbeeld: RE 60 is een bouwelement dat gedurende 60 min voldoet aan de criteria stabiliteit en vlamdichtheid, maar waarvan de temperatuur aan de niet-blootgestelde zijde te hoog oploopt. 10

12 Eisen Wij beperken ons hier tot de voornaamste eisen uit de basisnorm. De eisen worden gegeven in functie van de Belgische classificatie met begrenzingen aan de Rf waarde. In de onderstaande tabel wordt de minimale Rf waarde gegeven van een aantal scheidingswanden en van de wanden van een eventueel sas doorheen die scheidingswand. Vereiste brandweerstand Rf (uur) LG MG HG Structurele elementen: - 1/2u indien - 1u boven E i 2u slechts 1 bouwlaag - 2u onder E i (2) - 1u indien meer bouwlagen - 1u kelder (1) Scheidingswanden tussen gebouwen 1u 2 u + sas 1u 4u + sas 2u tussen compartimenten Cfr. (1) 1u + sas 1u 2u + sas 2u van een zaal Cfr. (1) 1u 2u + sas 2u van een lokaal met nachtbezetting Cfr. (1) 1u 1u van een archieflokaal - 1u 1u van een lokaal voor huisafval 1u 1u + sas 1u 2u + sas 2u van de collectieve keuken 1u 1u 2u + sas 2u van liften + bordes, van machinekamer voor liften, van winkelruimte, van trappenhuis roltrap, van verticale 1u 1u 2u leidingen, van stortkokers van een transformatorlokaal 1u 2u 2u van een stookplaats Cfr. (1) 2u 2u van een trappenhuis Cfr. (1) Cfr. (2) 2u van een evacuatieweg - boven E: - 1/2u - 1/2u - 1/2u - op E: - 1/2u - 1u - 2u van een technische ruimte en van een parking Cfr. (1) 1u + sas 1u 2u + sas 2u van technische lokalen, archieflokalen, in een parking 1u 2u + sas 2u 2u + sas 2 u Tussenwanden van een winkelruimte 1/2u 1/2u 1/2u E = evacuatieniveau, E i = laagste evacuatieniveau 11

13 PRESTATIES VAN BAKSTEEN EN BAKSTEENMETSELWERK Brandreactie van baksteen Baksteen is een materiaal dat steeds tot de Belgische brandbestendigheidsklasse A0 behoort. Door deze classificatie als A0, kan baksteen in eender welke toepassing gebruikt worden, zonder noodzaak om bijkomende maatregelen te nemen zoals o.a. brandwerende beschermingslagen. Ook Europees wordt baksteen ingedeeld in de hoogste brandbestendigheidsklasse A1. De beschikking van de Europese commissie van 4 oktober 1996 bepaalt dat baksteen met een gehalte organisch materiaal kleiner dan 1,0 % (massa- of volumeprocenten afhankelijk wat het grootst is) zonder verder onderzoek in klasse A1 valt. Samengevat behoort baksteen tot volgende klasses: Belgisch A0 volgens NBN S en KB van 19 december 1997 Europees A1 volgens EN Brandweerstand van baksteenmetselwerk De waarden voor de brandweerstand van een onbepleisterde wand met klassiek vermetselde snelbouwblokken bedragen volgens NBN B23-003: wanddikte niet-bepleisterd bepleisterd 9 cm Rf 1u Rf 2u 14 cm Rf 2u Rf 4u 19 cm Rf 6u Rf > 6u Deze waarden zijn eveneens geldig bij binnenmuurstenen met tand- en groefsysteem, op voorwaarde dat de vertikale voegen worden dichtgesmeerd of dichtgelijmd. Dit is nodig om te blijven voldoen aan het criterium van de thermische isolatie (I). 12

14 4 Een goed uitgevoerde tweezijdige bepleistering van 10 mm verhoogt de brandweerstand tot respectievelijk 2 uur; 4 uur; meer dan 6 uur. De goede brandweerstand van een gipspleister wordt verklaard doordat elk gipskristal twee watermoleculen heeft die bij brand warmte absorberen om te verdampen. Deze waarden voor baksteenmetselwerk zijn reeds gekend sinds 1970 en sindsdien bevestigd in controlerende proeven. Als dragende muur voldoet reeds een onbepleisterde baksteenmuur van 14 cm breedte aan de strengste eisen voor lage of middelhoge gebouwen. Als scheidingswand voldoet meestal een onbepleisterde baksteenmuur van 9 cm. 13

15 d D d UITVOERING Wanddoorvoeren Voor enkelvoudige wanddoorvoeren bestaan een aantal eenvoudige regels die neergeschreven zijn in een omzendbrief van de minister van Binnenlandse Zaken van 15 april Een wanddoorgang wordt beschouwd als enkelvoudig wanneer hij op voldoende afstand ligt van de andere wanddoorgangen (zie figuur). Afstand Afstand D Brandbare isolatie Afstand D d Onbrandbare isolatie De algemene regel is dat de doorvoering geen nadelige invloed mag hebben op de brandweerstand van het doorboorde bouwelement. Er bestaan een aantal typeoplossingen om hieraan te voldoen: 1) Afdichting van de doorvoeringen met mortel of rotswol met minimale diepte L m = 50 mm voor E60 en minimale diepte L m = 70 mm voor E120. B 25 mm C 25 mm B + C L m A L m B C A Rotswol 50 mm 14

16 5 De maximale diameter in mm van de doorvoering wordt in de tabel gegeven. Aard van de leiding Afdichting E30 E60 E120 brandbare leiding en met mortel elektrische kabels met rotswol met mortel of met rotswol onbrandbare leidingen* met mortel of rotswol en met (automatische) vulling met water bij brand * metaal of een andere onbrandbare stof met smeltpunt > 727 C, met uitzondering van glas 2) Gebruik van een mantelbuis, met minimale diepte L m = 50 mm voor E60 en minimale diepte L m = 70 mm voor E120. L B 25 mm C 25 mm B + C L m Met rotswol opgevulde speling C B Open speling (max. 4 mm) L De maximale diameter van de wanddoorvoer wordt gedefinieerd afhankelijk van de speling tussen de leiding en de mantelbuis. Lengte L mantelbuis Speling E30 E60 E120 metalen of onbrandbare mantelbuis open L = 300 mm gevuld met rotswol metalen of onbrandbare mantelbuis open L = 140 mm gevuld met rotswol PVC mantelbuis L = 140 mm open c) Tenslotte dient vermeld dat er bij hangtoiletten met een maximale diameter van 110 mm geen negatieve invloed wordt uitgeoefend op de brandweerstand van de wand. 15

17 5 5.2 Deuren en ramen De brandweerstand van een deur of raam is doorgaans kritischer dan de brandweerstand van een wand aangezien de kieren en spleten rookgassen kunnen doorlaten. Op dit ogenblik is het voor de plaatsing van de Rf-deuren wettelijk niet meer verplicht om een beroep te doen op een erkende plaatsers (besluit van 23 maart 2004 van de Raad van State). Deze bevoegdheid werd nagegaan door de certificeringsinstelling ISIB (Institut de Sécurité Incendie - Instituut voor brandveiligheid). De verplichte erkenning is dus overgegaan in een vrijwillige certificatie. Het is aangeraden om te kiezen voor gecertificeerde plaatsers die zich op vrijwillige basis onderwerpen aan een toetsing door het keuringsorgaan ISIB. Bij Rf-deuren worden schuimvormende strips toegepast die de de spelingen rondom het deurblad opvullen in geval van brand (opschuimen) en die ter hoogte van koudebruggen in de deur (zoals bv. de slotkast) warmte opnemen (endotherme reactie). 5.3 Bovenzijde van niet dragende wanden Niet dragende wanden mogen geen hard contact vormen met de hoger gelegen vloer. Wanneer zij een scheidende functie hebben moet de thermische isolatie en de vlamdichtheid van de wand echter behouden blijven. Om deze scheidende functie te blijven vervullen kan een onbrandbaar isolatiemateriaal zoals rotswol aan de top van de wand aangebracht worden. Deze rotswol wordt aan beide zijden luchtdicht afgesloten door een soepele voeg. De soepele voeg verhindert de rookdoorgang. Een alternatief bestaat uit het aanbrengen van producten die opschuimen bij brand. 16