Marktpartijen en wegbeheerders moeten samen koers bepalen

Transcriptie

1 Met minder middelen toch naar mobiliteitsmanagement 2.0 Marktpartijen en wegbeheerders moeten samen koers bepalen We moeten met minder middelen mobiliteitsmanagement op de agenda houden. De overheid heeft hierin vooral een faciliterende, kader scheppende rol verworven: we moeten op zoek naar andere manieren om de beleidsdoelen te realiseren. Hierbij kunnen we ons niet meer door geld laten leiden. Dankzij concrete maatregelen binnen het programma Beter Benutten is al veel bewerkstelligd, maar wellicht kan het actieprogramma Beter geïnformeerd op weg een extra impuls geven. Het is een appèl aan marktpartijen en wegbeheerders om samen koers te bepalen en elkaars acties te versterken. Het is gericht op reizigers en weggebruikers en vooral op de bereikbaarheid in ons land. 8 verkeer in beeld

2 zorgen dat hun werknemers slimmer werk- en reisgedrag vertonen. Ook de verbindingen die de B50 met werkgevers in andere regio s heeft gelegd, dragen daar volgens haar aan bij. Uiteindelijk leidt dit tot een nieuw netwerk van actieve werkgevers die vanuit hun eigen bedrijfsvoering aan de slag gaan met maatregelen die bijdragen aan een beter bereikbaarheid, een van de doelstellingen van het programma Beter Benutten, aldus de minister. [tekst] Agnes Joostema Minister Schultz wil met dit initiatief haar aandeel leveren en publiek-private samenwerking versterken. Ze is ervan overtuigd dat deze handschoen de komende periode wordt opgepakt. Het is haar stellige overtuiging dat we de mobiliteit in Nederland en de Nederlandse economie hiermee een grote dienst bewijzen. Ook kan het rapport Slim reisbeleid in de praktijk een impuls betekenen voor werkgevers. Het rapport geeft antwoord op de vraag hoe werkgevers een mobiliteitsbudget kunnen invoeren om ervoor te De filosofie van Arnhem-Nijmegen In de regio Arnhem-Nijmegen wordt in het kader van Beter Benutten tot dusver vooral ingezet op een mix van infrastructurele maatregelen en gedragsbeïnvloeding. Zo is er net een extra Waalbrug opgeleverd en is de snelweg tussen Valburg en Ewijk verbreed. Maar er wordt vooral voortgeborduurd op de Slim Werken Slim Reizenaanpak. Hierbij richt de regio zich voornamelijk op gedragsbeïnvloeding van de reizigers. Ook krijgt de automobilist op de regioring informatie over de gunstige rijsnelheid en op de invalswegen over de beste routekeuze of overstapmogelijkheden (P+R). Met als gevolg 2000 minder voertuigverliesuren per werkdag. Ook de fietser wordt goed gefaciliteerd: met het Rijnwaalpad komt er een hoogwaardige snelfietsroute tussen Arnhem en Nijmegen. Fietsers rijden in 40 minuten van de Rijnkade in Arnhem naar de Waalkade in Nijmegen. Henk Driessen van de stadsregio Arnhem-Nijmegen licht toe: Er wordt veel gekeken naar de Randstad, maar er zijn ook andere regio s die van groot economisch belang zijn: zoals Arnhem-Nijmegen. Niet alleen in regionaal opzicht, maar ook nationaal en zelfs internationaal. Het ABC zoals wij dat noemen - aantrekkelijk, bereikbaar en concurrerend - moet daarom in het hele netwerk op orde zijn. Daar komt nog bij dat er momenteel veel wegwerkzaamheden plaatsvinden en we hiervoor de overlast zoveel mogelijk willen beperken. Een belangrijke pijler binnen de maatregelen is dat mensen vaak niet goed nadenken over hun mobiliteitsgedrag. Dat is logisch, men zit vast in het patroon om van 8 tot 5 te werken en voor en na de tijd in de file te staan, maar onze filosofie is dat we mensen een prikkel moeten geven hierover na te denken en met alternatieven moeten komen. Als een aantal mensen al een andere keus maakt en je Schultz: Publiek-private samenwerking bewijst Nederlandse mobiliteit grote dienst #03 - jun

3 Permanente gedragsverandering vraagt om creativiteit kunt deze groep uit de spits halen, dan heeft dat direct effect. SLIM uit de spits In eerste instantie is met het project SLIM prijzen middels een financiële prikkel getracht mensen uit de spits te halen. Hier zijn we in 2009 mee gestart, vertelt Driessen. En het liep in een aantal fasen door tot de zomer van Dit heeft geresulteerd in deelnemers, wat betekent dat er gemiddeld zo n 4500 spitsmijdingen per dag waren. Dit was wellicht door alle wegwerkzaamheden op de regioring niet zozeer merkbaar, maar netwerkbreed was het een aanzienlijke verbetering. Uit de kostenbatenanalyse die we hebben uitgevoerd is gebleken dat het project ondanks de financiële stimulering zelfs geld heeft opgeleverd, onder meer door de afname in voertuigverliesuren. Het rekenmodel is afgeleid van de OEI-methodiek die ook bij infraprojecten wordt toegepast. Het Overzicht Effecten Infrastructuur geeft op basis van een kosten-batenanalyse een overzicht van de gevolgen van een investering. De resultaten worden gebruikt om een zorgvuldige beslissing over investeringsprojecten te nemen. Omdat in de doorstart van SLIM prijzen SLIM uit de spits - de financiële prikkel wegvalt en we doorbouwen op een bestaand systeem, is een groot deel van de voorinvestering dus niet meer nodig: het inzetten van SLIM uit de spits was daarom een logisch gevolg, aldus Driessen. Was SLIM prijzen vooral ingezet om mensen uit de spits te kopen om overlast van de wegwerkzaamheden terug te brengen, SLIM uit de spits dient een veel breder doel. Het project speelt bijvoorbeeld in op de technologische ontwikkelingen, de afnemende overheidsfinanciering (wat om creatieve oplossingen vraagt) en het verbreden van de doelgroepen (bijvoorbeeld door ook oplossingen te bieden bij evenementen en werkgevers bij het project te betrekken). We moeten manieren zien te vinden om deze transitie door te zetten. Met het lanceren van een app is hiervoor de eerste stap gezet. Automobilisten die minstens 3,5 keer per week in de ochtend- en/of avondspits van de regio Arnhem-Nijmegen rijden, kunnen meedoen aan de spitsmijden challenge van SLIM uit de spits. Voor iedere keer dat de spits wordt gemeden, ontvangt de deelnemer punten voor cadeaus, zoals een navigatiesysteem. Middels de SLIM App kan de deelnemer uit de spits blijven. Wie nog niet in het bezit is van een smartphone, kan deelnemen via cameraregistratie. Voordat je de auto instapt kun je op actuele kaarten de verkeerssituatie bekijken. Vervolgens kies je je vervoermiddel. Voor een goed gelogde rit kun je per spitsperiode tien punten scoren. In de app wordt de puntenscore bijgehouden, krijg je tips (positieve feedback) en kun je doorklikken naar de webshop. Driessen: De app wordt in de toekomst uitgebreid met andere diensten; wij noemen dit challenges, bijvoorbeeld voor fietsers en OV-reizigers. Ook willen we bij wegwerk- 10 verkeer in beeld

4 zaamheden challenges aan de dienst toevoegen: mijd je een bepaald wegvak voor een bepaalde periode, dan kun je daar ook punten mee verdienen. We proberen flexibel met de mogelijkheden om te gaan en maatwerk te bieden. Ook met het oog op de afnemende bijdrage van de overheid; die kan niet geld blijven pompen in dergelijke mobiliteitsprojecten. We moeten op zoek naar andere middelen. Zo zit er bijvoorbeeld potentie in informatieverstrekking van en naar reizigers. Dit betekent niet alleen business voor providers, maar ook voor verzekeringsmaatschappijen, oliemaatschappijen, wegrestaurants en banken. We proberen met SLIM uit de spits daadwerkelijk iets op gang te brengen. Ook de rol van werkgevers vinden we erg belangrijk, wat in de afgelopen vier jaar in het kader van het Offensief Bereikbaar al heeft geleid tot een verdubbeling van het aantal spitsmijders. We werken heel intensief samen met het bedrijfsleven, dat bijvoorbeeld thuiswerken faciliteert, en fietsen en de aanschaf van een e-bike stimuleert. Dit werkt duidelijk zeer positief. De app is sinds april te downloaden voor Android-toestellen, ios volgt snel, en wordt beschouwd als de voorloper van de volgende ontwikkeling: ITS In Car Informatiediensten, als onderdeel van de ITS projecten binnen Beter Benutten. Driessen licht toe: We zijn bezig met de uitvraag, waarbij we marktpartijen bijvoorbeeld uitdagen oplossingen te bedenken reizigers persoonlijk, individueel advies te geven over hun reisgedrag, zodat ze bewuster en betere keuzes kunnen maken en een bijdrage kunnen leveren aan de reductie van de congestieproblematiek. Er is immers steeds meer data beschikbaar waar we iets mee kunnen. Met deze prijsvraag willen de samenwerkende regio s en I&M de kennis en creativiteit van de markt benutten om tot een kwaliteitsimpuls te komen van informatiediensten. De prijs bestaat uit een uitnodiging voor deelname aan de onderhandelingsprocedure zonder aankondiging, om tot een overeenkomst te komen voor de daadwerkelijke uitvoering van de plannen in de periode tot eind Na het sluiten van de overeenkomst komen de partijen in aanmerking voor een vergoeding voor de uitvoering, plus een premieregeling. Spitsmijders vormen community ARS Traffic & Transport Technology voert het gehele SLIM uit de spits-project uit. Ze zijn verantwoordelijk voor de werving van de deelnemers, de monitoring, webshop, beloning en servicedesk. Operationeel directeur Rolf Appel legt uit: In het kader van spitsmijden draaien we verschillende projecten, zoals in Rotterdam, Arnhem/Nijmegen en Eindhoven/Den Bosch. SLIM uit de spits is daar één van. Veel spitsmijdprojecten beginnen met een financiële prikkel, meestal gefinancierd door de overheid. Onderzoek naar de door ons uitgevoerde spitsmijdprojecten in de regio Arnhem-Nijmegen laat zien dat per project 6,2 miljoen euro aan maatschappelijke baten is behaald. Nu zijn we in de volgende fase beland, waarbij een puntensysteem om cadeaus mee te sparen de leidraad vormt, ondersteund door een app. Aan de hand van de door ons ontwikkelde SLIM App kunnen reizigers dagelijks hun gewenste reisgedrag inplannen en feedback krijgen op hun reisgedrag. De app biedt deelnemers actuele verkeersinformatie en challenges om de drukte te vermijden en daarmee punten te verdienen. Deze challenges gaan niet alleen over het mijden van de spits maar ook over specifieke verkeersknelpunten. Met de SLIM App kunnen veel meer mensen hun voordeel doen, ook reizigers die niet frequent in de spits rijden, vertelt Appel. Na de lancering in april is de app al zeker zevenhonderd keer gedownload: een prachtig begin. De deelne- Project SLIM uit de spits dient breder doel en wil transitie naar toekomst doorzetten #03 - jun

5 Galjaard: Het is tijd voor structurele vernieuwing, waarbij verkeers- en mobiliteitsmanagement in elkaar schuiven mers vormen een mix van eerdere SLIM prijzenparticipanten en nieuwe aanmeldingen. Met de app proberen we mobilisten tot een community te verheffen en te adviseren wanneer ze het beste kunnen reizen, met als basisidee minder verkeer op de knelpunten en meer flexibiliteit in verplaatsing. Om zoveel mogelijk gebruikers voor de app te werven, zetten we een mediacampagne in. Zo worden er spotjes op Radio 2 uitgezonden, staan er matrixborden langs de weg, wordt er huis-aan-huis geadverteerd en zijn er websites gelanceerd. We zien langzaam de beoogde community ontstaan: met tienduizend deelnemers zijn we momenteel in ieder geval al het grootste spitsmijdproject van Nederland. Permanente gedragsverandering vraagt om creativiteit Appel: SLIM uit de spits dient twee doelen: het verminderen van de voertuigverliesuren en minder verkeer tijdens de spitstijden en op knooppunten. Per werkdag mijdt minimaal 20 procent van onze deelnemers een extra spits of knooppunt. Daarnaast brengen we het vliegwiel op gang: we zien graag dat het bedrijfsleven het concept gaat omarmen. We zien al een trend dat bedrijven producten willen toevoegen aan de webshop, en dat bijvoorbeeld OV-kaarten in de webshop het hele concept van slimmere mobiliteit versterken. De tijd is aangebroken in te zetten op permanente gedragsverandering. We doen dat onder meer door gedragsdeskundigen bij de projecten te betrekken. Daarnaast wordt slimme informatie steeds belangrijker. De SLIM App is een voorloper van een lange termijnontwikkeling. Ik ben ervan overtuigd dat we overgaan op slimme in-car-technologie, de koers die ook de overheid volgt. Tijd voor structurele vernieuwing Robert Galjaard van Goudappel Coffeng heeft zo zijn eigen ideeën. We zijn op weg naar Beter Benutten 2.0, zo stelt hij. Er wordt 300 miljoen euro extra geïnvesteerd. Schultz zei daarover in de Tweede Kamer: Je moet niet altijd kiezen voor extra infrastructuur, soms moet je de problematiek op een andere manier oplossen. Voor de invulling ga ik in gesprek met de partners in de regio. Galjaard vervolgt: Welke kant we opgaan? Beter Benutten 1.0 had een vrij rigide benadering: als het maar voertuigverliesuren oplevert. Het is tijd voor structurele vernieuwing, waarbij verkeersmanagement en mobiliteitsmanagement in elkaar schuiven. Dat vinden wij niet als enige, maar we kijken er wellicht net iets anders naar. Beide worden meestal nog beschouwd als afzonderlijke instrumenten. De dynamiek van mobiliteitsmanagement zit in het beïnvloeden van een individu of een klein groepje, bijvoorbeeld de werknemers van een bedrijf. Mensen werden in het verleden aangemoedigd te gaan carpoolen of werkgevers boden fietsplannen aan. Toen we mobiliteitsdiensten gingen exploiteren (spitsmijden), gingen we grotere groepen aanschrijven, waarbij we ontdekten dat je mensen vooral als zeer geachte klant moest benaderen: dat zorgde bij deelnemers voor een trots gevoel, en ze kregen nog geld toe ook! Er werd gebruik gemaakt van incentives, die steeds minder geld gaan kosten omdat de financiële prikkel steeds vaker plaats maakt voor een puntensysteem, een webshop en zelfs reis- 12 verkeer in beeld

6 tijdverwachting. De dynamiek van mobiliteitsmanagement verschuift van het individu en kleine groepjes naar grote gebruikersgroepen van een corridor of netwerk. Technocratische benadering Galjaard vervolgt: De traditionele benadering van verkeersmanagement is one size fits all : stoplichten en matrixborden zijn voor iedereen. De wegbeheerder zou wensen dat alle informatie in de verkeerscentrale te personaliseren was. Een van de weinige voorbeelden hierin is de praktijkproef Amsterdam. Met de Praktijkproef Amsterdam (PPA) doet Rijkswaterstaat samen met overheden en private partijen onderzoek naar slimmer gebruik van de bestaande infrastructuur in de regio Amsterdam. Galjaard vervolgt: In dergelijke aanbestedingen gaat het echter altijd om het technische aspect; verkeersmanagement wordt van oorsprong technocratisch benaderd. Hoe je dit vervolgens bij de gebruiker krijgt is de grote vraag. De wereld van verkeersmanagement bestaat uit bètamannen: op de technische universiteit wordt voornamelijk in oplossingen van beton en staal gedacht. Hij stelt dat de scheidslijn tussen verkeers- en mobiliteitsmanagement steeds meer verschuift: als je vijftienhonderd mensen uit de spits haalt en het infrastructurele netwerk functioneert daardoor veel beter, ben je dan met verkeers- of mobiliteitsmanagement bezig? De dynamiek is compleet veranderd en we hebben een enorme slag te maken. Beide componenten slim weten te koppelen kan een goede oplossing zijn. Spitsmijd exploitanten zijn bijvoorbeeld goed in het leggen van relevante klantrelaties. Tegelijkertijd snakken spitsmijdexploitanten naar incentives die geen geld kosten, zoals betrouwbare reistijdverwachtingen. Juist die informatie zit tussen de betonnen muren van de verkeerscentrale. Verkeersmanagers willen diezelfde informatie graag in-car krijgen, maar het ontbreekt aan een goede klantrelatie. Er zit de komende jaren veel potentie in werken vanuit een connected community : het bundelen van een groep mensen met een gezamenlijk belang, bijvoorbeeld forenzen die dagelijks over de A13 rijden. Zij zien het echt als een meerwaarde om betrouwbare info over hun eigen corridor op de smartphone te krijgen. Voordelen koppeling VM en MM Beide componenten koppelen brengt ten eerste een enorme kostenreductie met zich mee. Galjaard legt uit: De old school benadering van spitsmijden is dat er een zak geld nodig is voor technische systemen en een zak met euro s voor deelnemers. Het uitdelen van strategische reisinformatie, afkomstig uit de verkeerscentrale, is echter even effectief: zie hier een enorme kostenreductie. Verkeersmanagement is sterk op verkeersveiligheid gericht. Daar hebben we allemaal baat bi, maar toch blokkeert de vernieuwing. De gedachte heerst dat iedereen eerst een in-carsysteem moet hebben, voordat alle wegkantsystemen worden weggehaald. Maar dat is een utopie en resulteert in het oeverloos blijven plaatsen van DRIPs en wegkantsystemen. Draai het eens om: start met de gebruikersgroepen op bepaalde corridors en richt je op smartphonediensten, een apparaat dat bijna iedereen al heeft. Zo creëer je stepping stones om beheerst en veilig van publieke wegkantsystemen naar publiek-private in-carsystemen te komen. Galjaard merkt dat het idee begint te landen, ook bij het ministerie van IenM. Hij hoopt dan ook dat het opgenomen wordt in het vervolg van Beter Benutten en dat de overheid en het bedrijfsleven op logische wijze met elkaar wordt verbonden. Vindt u het ook tijd voor structurele vernieuwing? i #03 - jun