Kwalificaties voor competentiegericht beroepsonderwijs

Transcriptie

1 Kwalificaties voor competentiegericht beroepsonderwijs Kwalificaties ontwikkelen in een samenhangende structuur voor het middelbaar beroepsonderwijs Opgesteld door Colo, vereniging kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven Stuurgroep Competentiegericht Beroepsonderwijs april 2006

2

3 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p3 Inhoudsopgave Ten geleide 4 1. Winstpunten van het format 6 2. Kwaliteitskader kwalificaties MBO Besturing en toezicht gedurende experimenten 11 tot september Nadere uitwerking kwalificaties MBO 14 Bijlagen bij deze notitie: 1. Kwaliteitskader kwalificatiestructuur a. Format kwalificatiedossiers MBO april 2006 b. Toetsingskader kwalificatiedossiers MBO april Inhoudelijke toelichting kwalificatiedossiers april 2006

4 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p4 Ten geleide Het is zowel een maatschappelijk als individueel belang dat deelnemers aan het beroepsonderwijs zich zo optimaal mogelijk voorbereiden op beroepsuitoefening en deelname aan het maatschappelijk verkeer. De maatschappelijke en economische ontwikkelingen vragen om mensen die mentaal weerbaar zijn, die zelf verantwoordelijk nemen, flexibel zijn en actief participeren in de arbeidsmarkt en het maatschappelijk verkeer. Het middelbaar beroepsonderwijs, waarin onderwijsinstellingen en bedrijfsleven beiden zeggenschap en inbreng hebben, heeft de uitdaging aangenomen om het beroepsonderwijs dynamischer te maken en goed af te stemmen op de vragen vanuit beroepsuitoefening en maatschappij. Het hoeft geen betoog dat daarmee de handschoen met veel ambitie is opgepakt. Deelnemers, opleiders in scholen/bedrijven en managers en bestuurders moeten allemaal hun expertise actualiseren en verbeteren. Primair is echter dat zij de noodzaak van verandering inzien en wíllen veranderen. De laatste jaren is er wat dat betreft al veel gebeurd in het middelbaar beroepsonderwijs. Soms is het goed de geboekte progressie te benadrukken in plaats van de nog niet gerealiseerde wensen. Om de vernieuwing te stimuleren en te regisseren is op verzoek van het ministerie van OCW een Stuurgroep Competentiegericht Beroepsonderwijs ingesteld (hierna: Stuurgroep). De Stuurgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de Bve Raad 1, Paepon en Colo besluit over alle zaken die voor de verdere ontwikkeling van competentiegericht beroepsonderwijs (kwalificaties en uitvoering experimenten) relevant zijn. De Stuurgroep doet voorstellen aan, en adviseert de ministers van OCW en LNV. De Stuurgroep laat voorstellen en besluiten voorbereiden door het gemeenschappelijk procesmanagement, bestaande uit de procesmanager herontwerp kwalificatiestructuur en de procesmanager herontwerp mbo. Vanaf september 2008 wordt competentiegericht beroepsonderwijs volledig ingevoerd in het middelbaar beroepsonderwijs. De verzamelnaam voor de nieuwe aanpak is competentiegericht beroepsonderwijs. Hiermee wordt de intentie weergegeven om in het beroepsonderwijs gericht te werken aan het ontwikkelen van vermogens van mensen die hen in staat stellen om als beroepsbeoefenaar in een bewegelijke arbeidsmarkt en in een continu veranderende maatschappelijke omgeving te functioneren. Belangrijk daarbij is dat er evenwicht is tussen specifieke beroepsuitoefening in het hier en nu en het vermogen om als beroepsbeoefenaar mee te bewegen met veranderingen op de arbeidsmarkt. Tevens is het van groot belang dat zowel de vakmatige als de persoonlijke competenties voldoende aandacht krijgen in opleidingen. En van groot belang is ook dat er voldoende aandacht is voor het opdoen van kennis. De Stuurgroep merkt met nadruk op dat competentiegericht beroepsonderwijs zich op geen enkele wijze verdraagt met vrijblijvendheid of eenzijdige aandacht voor louter persoonlijke competenties. Het gaat om de ontwikkeling van competente vakmensen en dat impliceert ook grondige aandacht voor de kennis die de competenties schragen. De ontwikkeling van kwalificaties voor competentiegericht beroepsonderwijs moet uiteraard passen in de visie en doelstellingen daarvan. De ontwikkeling van competentiegerichte kwalificaties en kwalificatiestructuur wordt door de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven uitgevoerd en aangestuurd door het procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur. De opgeleverde producten worden getoetst 1 De Bve Raad vertegenwoordigt in de Stuurgroep het bestuur van de AOC Raad

5 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p5 (op basis van een ontwikkeld toetsingskader) door een door Colo ingesteld en zelfstandig en onafhankelijk functionerend Coördinatiepunt. De Stuurgroep beoordeelt of de instrumenten die gehanteerd worden om competentiegerichte kwalificaties en structuur te realiseren, passen in visie en doelstellingen van competentiegericht beroepsonderwijs en op voldoende draagvlak van partijen kunnen rekenen. De Stuurgroep heeft in mei 2004 op advies van het procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur ingestemd om aan de hand van het ontwikkelde format (leidraad voor ontwikkeling van kwalificatiedossiers) zoals opgenomen in Tijdens verbouwing geopend kwalificatiedossiers te laten ontwikkelen. Medio 2005 heeft het procesmanagement de Stuurgroep geïnformeerd over de forse en omvangrijke kritiek op het opgeleverde werk en voorgesteld om op basis van de opgedane ervaringen, de analyse van de kwalificatiedossiers en de kritieken het format grondig aan te passen. In augustus 2005 zijn daartoe concrete voorstellen gedaan in wat kortweg het verbeterd format is gaan heten. De Stuurgroep was unaniem van mening dat met de voorstellen van het procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur goed gebruik gemaakt was van de analyse van opgeleverde producten en terdege rekening gehouden was met de kritieken. De Stuurgroep was positief over het gebruik van het verbeterd format en gaf opdracht om, op basis van een voorlopig besluit van de Stuurgroep om het verbeterd format te gaan hanteren, draagvlak bij partijen te verwerven. Van augustus 2005 tot en met maart 2006 is gewerkt aan inhoudelijke fine tuning van het format en is er intensief gecommuniceerd met alle betrokken partijen. Aanvankelijk is er door veel instanties en personen gereserveerd gereageerd op het format. Gaandeweg is, na intensief informeren van, en communiceren met instanties en personen beduidend meer waardering en draagvlak gekomen voor dit format. Nog niet iedereen is overtuigd van de meerwaarde van het verbeterd format. Vooral het verplicht moeten werken met een vaste competentielijst (voorheen niet opgelegd) en het direct na oplevering van de eerste producten weer moeten aanpassen van kwalificatiedossiers wordt niet overal in dank aanvaard. De Stuurgroep is van mening dat het verbeterd format een substantiële, inhoudelijke verbetering betekent en beduidend beter voldoet aan gestelde eisen. Daarom heeft de Stuurgroep op 6 april besloten in te stemmen met het gebruik van de instrumenten (format en toetsingskader beiden als bijlage opgenomen) voor de ontwikkeling van kwalificatiedossiers. De komende maanden zal gericht verder gewerkt worden aan de communicatie over de opzet en uitwerking van het format en zullen er concrete voorbeelden van kwalificatiedossiers beschikbaar komen. Met het vaststellen van het format is een volgende belangrijke stap gezet op weg naar competentiegericht beroepsonderwijs. Namens de Stuurgroep Margo Vliegenthart voorzitter

6 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p6 1. Winstpunten van het format 1.1 Winstpunten Er is een aantal verbeteringen te benoemen ten opzichte van het vorige format Duidelijk en eenduidig interpreteren van begrippen Uit het in 2005 opgeleverde werk blijkt zonneklaar dat de kenniscentra geworsteld hebben met het interpreteren en ordenen van begrippen. De knoop, ontstaan door de vele begrippen en de ruimte voor interpretatie, is thans ontward. In het verbeterd format zijn de begrippen eenduidiger geformuleerd, is de onderlinge samenhang goed gedefinieerd en zijn ze logischer te gebruiken Een gestandaardiseerde lijst van competenties hanteren De competenties in de huidige kwalificatiedossiers zijn op zeer uiteenlopend abstractieniveau geformuleerd met een zeer uiteenlopend taalgebruik. In het verbeterd format zijn de labels die worden gebruikt om competenties die nodig zijn om beroepstaken uit te voeren, gestandaardiseerd en beperkt tot een vaste lijst die onderdeel uitmaakt van een gestandaardiseerde vocabulaire. Daarmee wordt bereikt dat elk kenniscentrum op hetzelfde abstractieniveau de competenties formuleert en dat competenties in dezelfde taal worden geformuleerd. En dat biedt grote voordelen bij het flexibel opleiden, bij het erkennen van eerder verworven competenties, bij verdere professionalisering in een beroep en bij het switchen van beroep Onderscheid maken tussen hoofdlijnen en nadere uitwerking In het bestaand format worden te veel aspecten en begrippen tegelijk in één beschrijvingsmodel samengebracht. In het verbeterd format is een onderscheid aangebracht tussen een deel waarin kerntaken en de daarbij behorende werkprocessen gematched worden met de daarvoor benodigde competenties en een apart deel waarin de uitwerking hiervan is opgenomen Afstemmen van de inhoud op onderscheiden gebruikers De kwalificatiedossiers worden bij de overheid, in het onderwijs, in beroepsopleidingen en in bedrijven door uiteenlopende professionals gebruikt. Die krijgen in het bestaande format alle informatie, ongeacht het gebruik ervan. In het verbeterd format is de informatie afgestemd op uiteenlopende doelgroepen: beleidsmakers, ontwikkelaars, docenten, praktijkopleiders, personeelsfunctionarissen, managers. De kwalificatiedossier zijn uitnodigend voor gebruik als prestatiestandaarden in zowel beroepsonderwijs als bedrijfsleven Leer- en burgerschapcompetenties niet meer invlechten in kwalificatiedossiers De leer-, loopbaan en burgerschapscompetenties worden niet ingevlochten in de kwalifica-

7 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p7 tiedossiers. Deze worden in een apart document opgenomen dat formeel gezien integraal onderdeel is van elk kwalificatiedossier. De onderwijsinstelling is zelf verantwoordelijk voor de invulling ervan en verantwoordt wat zij aan deze competentieontwikkeling gedaan heeft in het kader van een bepaalde kwalificatie Vakmanschap als uiting van inhoudelijke en persoonlijke bekwaamheden In de beroepsuitoefening zijn zowel inhoudelijke/vakmatige als persoonlijke/communicatieve competenties van belang. In het verbeterd format komen beiden goed aan bod. Modern vakmanschap vraagt nadrukkelijk om inhoudelijke en persoonlijke competenties Balans tussen vrijheid en gebondenheid Naast de mentale stap van het denkkader voor het ontwikkelen van eindtermen naar een denkkader voor competentiegericht opleiden, is het vinden van de balans tussen globaal geformuleerde eisen en gedetailleerde eisen en de daarmee verbonden vrijheidsgraden voor opleidingen de moeilijkste opgave geweest. Met het verbeterd format is een zinvolle en werkbare oplossing gevonden. Er is een knip gemaakt tussen de beschrijving van het beroep in hoofdlijnen (deel B) en het specifieker uitwerken van het gedrag en de benodigde kennis en vaardigheden (deel C). Deel B is een verplicht deel. De uitwerking daarvan in deel C biedt een goede service aan ontwikkelaars/docenten/praktijkopleiders voor opzet en uitwerking van opleidingen. Als er in een regio voor een sector/deelsector/bedrijf aanleiding is om andere invullingen te geven, dan kan dat. Uiteraard moeten andere keuzes die gemaakt worden in deel C ook een uitwerking van deel B zijn. Op deze wijze kunnen scholen in samenwerking met bedrijven in de regio de inhoud op hun situatie afstemmen zonder dat de essentie van het bij de beroepsuitoefening behorende diploma aangetast wordt. De gekozen opzet strookt goed met principes van competentiegericht opleiden. 1.2 Het proces Van diverse kanten is de vraag gesteld of het nodig is om zo kort na het introduceren van een methodiek (huidige format) tot wijzigingen over te gaan. Het antwoord kan niet anders luiden dan: Ja, het is noodzakelijk. Vanuit onderwijs, inspectie, KCE, ACOA, sociale partners is begin 2005 veel kritiek geformuleerd op de destijds opgeleverde kwalificatiedossiers voor de proeftuinen en de experimenten. De kritiek was terecht. Het gebruik van het toenmalige format en de gekozen werkwijze hadden geleid tot producten die te zeer uiteenlopend zijn in het gebruik van begrippen, het abstractieniveau van competenties en de uitwerkingen. Geconstateerd werd dat de individuele producten nog vaak het denkkader van eindtermen weerspiegelden en dat vergelijk van producten tussen kenniscentra nauwelijks mogelijk was. Op 24 augustus 2005 heeft het Gemeenschappelijk procesmanagement de opzet van een verbeterd format en de aanpak van verandering gepresenteerd aan de Stuurgroep. De Stuurgroep ondersteunde de opzet en aanpak. De Stuurgroep verzocht de procesmanagers om het verbeterd format in een aantal pilots uit te voeren en stakeholders intensief te informeren en te consulteren.

8 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p8 Door het procesmanagement is daarna bewust gekozen voor een veranderingsproces waarbij ontwikkelen in de praktijk kan en moet leiden tot aanpassing en bijstelling alvorens zaken voor een langere periode vast te stellen. Deze wijze van werken en de ontwikkelde producten hebben in die zin veel opgeleverd. De ervaringen en de analyse van opgeleverde producten zijn volop gebruikt om het verbeterd format te ontwikkelen. Van belang is verder dat het vele werk dat al verricht is niet weggegooid hoeft te worden. Bij het ontwikkelen van producten volgens het verbeterd format kan het vele materiaal dat al is opgeleverd goed gebruikt worden. Er worden geen nieuwe beroepen/functies beschreven en er worden geen nieuwe beroeps(competentie)profielen gebruikt. Kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven werken aan het verbeteren van het format en de methodiek voor het ontwikkelen van kwalificatiedossiers. Dat doen zij in samenwerking met een professionele en internationaal opererende organisatie (SHL). Deze organisatie heeft ingestemd met het gebruiken van hun methodiek als basis voor een tailor made model voor het middelbaar beroepsonderwijs, het Competentiemodel Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven powered by SHL. In paritaire commissies is overleg gevoerd over de voorgestelde veranderingen door bespreking van concrete voorbeelden conform het verbeterde format. In de meeste gevallen worden de verbeteringen door de paritaire commissies gesteund. De verbeteringen hebben nog niet bij alle betrokken partijen geleid tot tevredenheid. Gezien het grote aantal betrokken partijen is dat ook niet verwonderlijk. De Stuurgroep spant zich in om draagvlak te verwerven, ook daar waar dat nog onvoldoende is. 1.3 Extra werk en ondersteuning Het gaan werken met het verbeterd format levert noodzakelijke en belangrijke winstpunten. Nadeel is dat kort na een forse inspanning van veel mensen uit bedrijven, scholen en kenniscentra er weer werk geleverd moet worden. Dat is niet te vermijden. Daarbij is het goed nogmaals te memoreren dat eerdere inspanning en opgeleverde producten volledig benut kunnen worden om de verbeterde kwalificatiedossiers te maken. De medewerkers van de kenniscentra zullen er bovendien alles aan doen om zoveel mogelijk werk voor te bereiden en de paritaire commissies te voorzien van goed uitgewerkte producten. In maart hebben alle kenniscentra een volgens het verbeterd format ontwikkeld kwalificatiedossier besproken in de paritaire commissie.

9 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p9 De volgende pilotdossiers komen in mei beschikbaar voor publicatie. 1. Aequor Medewerker natuur en leefomgeving 2. Ecabo Particulier digitaal rechercheur 3. Fundeon Dakdekken 4. Innovam Autotechniek 5. Kenniscentrum GOC Printmedia 6. Kenniscentrum Handel Verkoper 7. Kenteq Installatietechniek 8. KOC Schoonheidsspecialist 9. Lift group Productiecoördinator 10. LOB HTV Ondernemer horeca/bakkerij 11. OVDB Sport- en bewegingsbegeleider 12. Savantis Medewerker stukadoren 13. SH&M Medewerker parketspeciaalzaken 14. SVGB Optiek 15. SVO Medewerker versdetailhandel 16. Vapro Laborant 17. VOC Autospuiter 18. VTL Chauffeur goederenvervoer 19. Ecabo/KC Handel Commercieel medewerker 1.4 Draagvlak Het procesmanagement kwalificatiestructuur heeft na besluitvorming in de Stuurgroep op 24 augustus 2005 een traject uitgezet waarin communicatie en het creëren van commitment centraal staat. In de eerste fase (november en december 2005) stond met name het informeren over de voorgenomen veranderingen in de kwalificatiestructuur centraal. In deze informatiefase is gecommuniceerd op alle niveaus: bestuurlijk, tactisch en operationeel. De volgende groepen stakeholders zijn in deze fase door middel van presentaties en gesprekken geïnformeerd: - Brancheorganisaties (o.a. Bve Raad, AOCRaad, Paepon) - Kenniscentra en onderwijsinstellingen (ROC s, AOC s, vakinstellingen) - Sectorale en nationale Sociale Partners - Toezichthouders (KCE, Inspectie) - Stakeholders uit de beroepskolom (o.a. Schoolmanagers_VO, Platforms VMBO, HBO-raad, HPBO, directies VO en HO, herontwerp MBO) - Ministeries (OCW, LNV) In de tweede fase van het traject is aan stakeholders steun gevraagd voor de ingezette koers. Dit is met name gebeurd via het informeren en bevragen van de paritaire commissies, o.a. door bespreking van concrete voorbeelden van kwalificatiedossiers conform het nieuwe format: deze commissies vormen het structurele platform waar overleg gevoerd over kwalificaties en kwalificatiedossiers, keuzes gemaakt worden en stakeholders uit onderwijs en bedrijfsleven hun invloed uitoefenen.

10 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p10 2. Kwaliteitskader Kwalificaties MBO Het kwaliteitskader bestaat uit het format kwalificatiedossier 2, het brondocument leren, loopbaan en burgerschap 3, het referentiedocument voor (moderne) vreemde talen en nederlands en het toetsingskader 4. De Stuurgroep adviseert de ministers van OCW en LNV het door Colo aangeleverde kwaliteitskader voor de experimenteerperiode in het MBO vast te stellen. De Stuurgroep stelt tevens voor deze informatie als input te gebruiken voor vernieuwde wet en regelgeving. 2.1 Format kwalificatiedossier Het format is de formele vormgeving van de kwalificatiedossiers ten behoeve van vaststelling. Het wordt gehanteerd door de ontwikkelaars van kwalificatiedossiers en wordt vergezeld van formatieve instructies in een begeleidend document. De neerslag van inhoudelijke en bestuurlijke afspraken is als standaardtekst in het format zelf opgenomen. 2.2 Brondocument Het brondocument leren, loopbaan en burgerschap bevat de verwachte competenties van gediplomeerde MBO-ers ten aanzien van hun functioneren als werknemer en burger in de maatschappij. De onderwijsinstelling bepaalt de didactische vormgeving. Curriculum- en examenontwikkelaars gebruiken het document bij het ontwerpen van opleidingstrajecten. De ministers van OCW/LNV stellen het document vast. 2.3 Referentiedocument talen Het referentiedocument (Moderne) Vreemde Talen en Nederlands wordt door ontwikkelaars van kwalificatiedossiers gebruikt om het taalcompetentieniveau in de beroepsuitoefening vast te stellen. Curriculum- en examenontwikkelaars gebruiken dit document ook bij het ontwerpen van opleidingstrajecten. 2.4 Toetsingskader In het toetsingskader staan de kwaliteitseisen die basis zijn voor de normering die het Coördinatiepunt hanteert bij de eindcontrole. Deze kwaliteitseisen betreffen herkenbaarheid, uitvoerbaarheid, transparantie, flexibiliteit en duurzaamheid, zowel op stelselniveau als op het niveau van individuele kwaliteitsdossiers. Het toetsingskader wordt ook door de paritaire commissie gehanteerd bij haar advies aan het bestuur van het kenniscentrum. Gedurende de experimenteerperiode stelt de Stuurgroep jaarlijks de normering voor de beoordeling vast. 2 In bijlage 1 is het format opgenomen. Het format is onderdeel van het kwaliteitskader Kwalificatie MBO 3 Het brondocument leren, loopbaan en burgerschap wordt aangepast aan het format en medio 2006 opgeleverd 4 In bijlage 1 is het toetsingskader opgenomen. Het toetsingskader is onderdeel van het kwaliteitskader Kwalificaties MBO

11 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p11 3. Besturing en toezicht gedurende experimenten tot september Verantwoordelijkheden actoren De Stuurgroep Competentiegericht beroepsonderwijs bestaande uit vertegenwoordigers van de BveRaad, Paepon en Colo besluit over alle zaken die voor de verder ontwikkeling van de kwalificatiestructuur en het herontwerp beroepsonderwijs relevant zijn op basis van voorstellen daartoe van het Gemeenschappelijk Procesmanagement. De Stuurgroep adviseert cq doet voorstellen aan de betrokken ministers. Gedurende de experimenteerperiode van het herontwerp heeft het Gemeenschappelijk Procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur/mbo een aantal bij Regeling 5 vastgelegde taken en verantwoordelijkheden. De Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven hebben de wettelijke taak de minister van OCW en LNV kwalificatiedossiers aan te bieden die binnen het vastgestelde kwaliteitskader aan het toetsingskader voldoen. Paritaire commissies adviseren de besturen van kenniscentra op basis van het vastgestelde toetsingskader over de kwalificatiedossiers. Het Coördinatiepunt Kwalificaties Beroepsonderwijs doet de eindcontrole van de dossiers op basis van een normering van het toetsingskader, en verleent goedkeuring van de daarvoor in aanmerking komende dossiers. De Inspectie houdt toezicht op de kwaliteit van de prestaties van de kenniscentra en het Coördinatiepunt. 3.2 Totstandkoming kwalificatiedossiers - Beroepscompetentieprofielen worden onder verantwoordelijkheid van de branches opgesteld. Kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven ontwerpen kwalificatiedossiers op basis van deze beroepscompetentieprofielen. - De kwalificatiedossiers worden besproken in de paritaire commissies. Deze commissies beoordelen de dossiers en stellen onder andere vast of de dossiers voldoen aan de eisen vanuit de wettelijke beroepsvereisten, de eisen die de branches respectievelijk beroepsgroepen daaraan mogen stellen en of de dossiers uitvoerbaar zijn voor het onderwijs. Een en ander met inachtneming van formatvereisten en bestuurlijk/inhoudelijke afspraken zoals verwoord in de instructie en het toetsingskader. - De besturen van de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven besluiten, geadviseerd door de genoemde commissies, de kwalificatiedossiers voor te leggen aan de minister. Alvorens dit te doen, worden de dossiers ter eindcontrole voorgelegd aan het Coördinatiepunt. In het bestuur van het kenniscentrum geldt een stemverhouding van 50%-50% (onderwijs/ georganiseerd bedrijfsleven) bij de besluitvorming over de kwalificatiedossiers zoals ook de paritaire commissies die kennen. - Het Coördinatiepunt toetst op basis van de normering van het toetsingskader in de 5 Zie o.a. Regeling experimenten herontwerp kwalificatiestructuur mbo (Staatscourant 2 februari 2006)

12 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p12 eindcontrole of de kwalificatiedossiers die de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven aanleveren voldoen aan de in het toetsingskader opgenomen criteria. - Aan het slot van de bovengeschetste goedkeuringsprocedure biedt het bestuur van het kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven het kwalificatiedossier aan de minister van OCW/ LNV aan. Dit aanbieden gaat gepaard met een positief advies van het Coördinatiepunt. - De minister stelt vervolgens vast dat het dossier compleet is aangeleverd en stelt deel B van het dossier vast. - Inspectie en KCE hanteren het door de minister vastgestelde deel B in hun toezichthoudende rol. 3.3 Sluitend kwaliteitssysteem Het kwalificeringproces is een ketenproces waarbij bedrijfsleven, kenniscentra, onderwijs- en exameninstellingen de voornaamste betrokkenen zijn. Het kwalificeringtraject loopt van de arbeidsmarkt via de kwalificatiestructuur naar onderwijs en examinering en mondt uit in toegang tot de arbeidsmarkt of vervolgonderwijs voor de deelnemer. Dit ketenproces komt tot stand door organisaties, die elk als hoofd- of medeverantwoordelijke betrokken zijn bij uitvoering van een of meer onderdelen van de keten. De standaarden voor kwalificeren en examineren dienen naar het oordeel van de Stuurgroep te leiden tot een sluitend kwaliteitssysteem. Dat zal de waarde van het diploma borgen en het vertrouwen van deelnemers en bedrijven in de diploma s vergroten. De Stuurgroep hecht aan een goede aansluiting tussen standaarden voor kwalificeren en standaarden voor examineren. De verantwoordelijkheid voor de standaarden examinering is op dit moment wettelijk belegd bij KCE. De Stuurgroep zal initiatieven ondernemen om bij te dragen aan deze goede aansluiting. De ex ante toetsing van de standaarden examinering door de paritaire commissies kan grote meerwaarde hebben in de aansluiting van kwalificeren en examineren en de transparantie daarbij. 3.4 Initiatieven voor een nieuw diploma Innovaties in de wereld van arbeid en loopbaanontwikkeling verlopen niet altijd langs gebaande formele paden. Dat betekent dat bij bedrijven en bij onderwijsinstellingen, op basis van behoeften op de arbeidsmarkt, de wens kan ontstaan voor nieuwe uitstromen in een bestaand kwalificatiedossier dan wel voor nieuwe combinaties uit bestaande dossiers of voor een nieuw kwalificatiedossier. De Stuurgroep stelt dat bij gebleken arbeidsmarktbehoefte, nationaal, sectoraal of regionaal, bedrijfsleven en onderwijs initiatieven kunnen ondernemen en deze voor advies voorleggen aan paritaire commissie, waarna de daarvoor geldende procedure wordt gevolgd. 3.5 Advies Stuurgroep over rol ACOA De benoemingsbeschikking van de leden van ACOA loopt per september 2006 af. De functies van ACOA zijn in de vernieuwde praktijk overgenomen door verschillende actoren. Materieel gezien is de eindcontrole op kwalificatiedossiers van ACOA overgegaan op het Coördinatiepunt. Kwalificatiedossiers worden uitsluitend ter vaststelling aan de ministers aangeboden na goedkeuring door het Coördinatiepunt na overleg met ACOA. De adviesfunctie van ACOA aan besturen van kenniscentra wordt vervangen door die van de paritaire commissies die deze adviestaak over kwalificatiedossiers op basis van het vastgestelde

13 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p13 toetsingskader vervullen. De toezichthoudende taak op kwaliteit en vaststellingprocedures is overgenomen door de Inspectie, die sinds kort ook op de wettelijke taken van kenniscentra toezicht houdt. De Stuurgroep adviseert gedurende de experimenteerperiode de minister over de kwalificatiestructuur als geheel. De Stuurgroep adviseert daarom de minister om gedurende de experimenteerperiode ACOA bij de vaststellingsprocedure van de dossiers niet meer te betrekken. De Stuurgroep ziet in de structurele situatie ook geen rol of taak meer voor een apart adviesorgaan met betrekking tot de ontwikkeling of vaststelling van kwalificatiedossiers.

14 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p14 4. Nadere uitwerking kwalificaties MBO Het format kent vier delen, gericht op verschillende doelgroepen. De delen hangen samen, maar hebben ieder een verschillende functie. - In deel A geeft het kenniscentrum informatie over het beroep/cluster van beroepen voor een algemeen geïnteresseerd publiek. - Deel B beschrijft de relevante en herkenbare aspecten van de beroepsuitoefening in de vorm van kerntaken en werkprocessen. De competenties die nodig zijn om de werkprocessen succesvol te kunnen uitvoeren worden als gedragslabels benoemd waarmee het beeld van de gevraagde vakbekwaamheid van de beginnen beroepsbeoefenaar is gecompleteerd. Deel B bevat ook de algemene en specifieke informatie die wettelijk vereist is (o.a. niveau, typering, wettelijke beroepsvereisten). Tevens is ook de beschrijving van trends en innovatie in de beroepsuitoefening in deel B opgenomen. - Deel C is de inhoudelijke en methodologische uitwerking van deel B waarmee de uitvoerbaarheid van deel B wordt aangetoond. Dit deel fungeert als servicedocument voor curriculum- en examenontwikkelaars en voor het onderwijs. - Deel D bevat de verantwoording van de gemaakte keuzes en de agenda voor het onderhoud en innovatie van het dossier. 4.1 Delen B en C nader beschouwd De combinatie van bij de kerntaken van het beroep behorende werkprocessen en de daarbij benodigde competenties biedt een goed en duidelijk beeld van de beroepsuitoefening en de eisen die gesteld worden aan een (beginnend) beroepsbeoefenaar. Daarom is dit de kern van deel B, het onderdeel van het dossier dat vastgesteld wordt door de minister. Toezicht door KCE en Inspectie wordt hierop gebaseerd. Deel C is in opzet een servicedocument dat uitwerking geeft aan de in deel B vastgelegde combinaties van werkprocessen en relevante competenties van de beroepsbeoefenaar om succesvol te kunnen handelen. Deze combinaties zijn in deel B formeel vastgelegd in de vorm van proces-competentie-matrices waarin de relevante combinaties van competentie en werkproces zijn uitgekruist. In deel C worden deze combinaties voorbeeldmatig uitgewerkt waarbij per werkproces per relevante competentie door middel van een prestatie-indicator wordt aangegeven hoe je kunt zien dat een beroepsbeoefenaar succesvol is in het aanwenden van die competentie, daarbij gebruik makend van relevante vakkennis en vaardigheden. Er zijn varianten op het gemaakte deel C denkbaar, mits inhoud én methodologische koppeling naar B behouden blijven. Wat de inhoud betreft zijn alle uitwerkingen gebaseerd op de kerntaken en proces-competentie-matrices in deel B en leiden de varianten altijd tot de in deel B

15 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p15 gespecificeerde diploma s. Methodologisch gezien benutten alle uitwerkingen het zelfde competentiemodel en blijft de consistentie van deel C en deel B behouden. Bij wijze van voorbeeld: het in deel B onderbouwde niveau van beroepsuitoefening wordt in elk denkbaar deel C op relevante en consistente wijze uitgewerkt. Daarmee behouden diploma s herkenbaarheid in de sector, maar met de mogelijkheid regionale invullingen te realiseren 4.2 Het Competentiemodel Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Bij het ontwerp van de kwalificatiedossiers wordt gebruik gemaakt van een competentiemodel met 25 competenties. Het Competentiemodel Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven powered by SHL is een in alle lagen op het MBO toegesneden standaardset, gebaseerd op het competentieraamwerk van SHL. De nieuwe kwalificatiedossiers zijn door het gebruik van deze standaard competentietaal onderling goed vergelijkbaar. 4.3 Eisen aan de kwalificatiestructuur De aan de kwalificatiestructuur gestelde eisen worden als volgt gerealiseerd: - Transparantie ontstaat in deel B door het aanduiden van competenties met gedragslabels die uit een vaste en relatief korte lijst worden gekozen; - Herkenbaarheid wordt gerealiseerd door de beschrijving van de kerntaken van een beroep in termen van werkprocessen en beroepshandelingen; - Alleen deel B wordt vastgesteld door de minister in verband met Duurzaamheid; - De Flexibiliteit voor het onderwijs wordt geborgd door inrichting en status van deel C dat in meerdere varianten kan bestaan; - Het originele deel C laat één concrete uitwerking zien en garandeert daarmee Uitvoerbaarheid. 4.4 Overige kenmerken Een kwalificatiedossier kan meerdere verwante uitstromen bevatten die evenzoveel diploma s vertegenwoordigen. Uitgangspunt bij het vaststellen van de uitvoerbaarheid is dat deze in maximaal 80% van de nominale opleidingsduur is te realiseren. Een kwalificatiedossier beschrijft alleen wat de eisen zijn waaraan een beginnend beroepsbeoefenaar moet voldoen. Onderwijsinstellingen zijn verantwoordelijk voor programmering, inrichting en examinering. Zij zijn verantwordelijk voor het hoe Het toetsingskader Het Coördinatiepunt toetst op basis van een vooraf vastgesteld toetsingskader in de eindcontrole of de kwalificatiedossiers die de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven aanleveren, voldoen aan de vooraf vastgestelde format vereisten, criteria voor interne en externe consistentie en aan de gemaakte bestuurlijk/inhoudelijke afspraken. Het toetsingskader is opgesteld in termen van knock out criteria (d.w.z. aan het criterium is voldaan of niet voldaan). Het Coördinatiepunt gebruikt voor de toetsing een normering die in de experimenten periode jaarlijks wordt bijgesteld op basis van input van de stakeholders uit onderwijs, sociale partners en de toezichthouders.

16 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p16

17 Kwalificaties voor competentiegericht onderwijs f p17 Bijlage 1A Format Kwalificaties MBO april 2006

18 Format Kwalificaties MBO f

19 Format Kwalificaties MBO f p1 vereniging kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven < Naam of logo kenniscentrum (-centra) beroepsonderwijs bedrijfsleven> Landelijke Kwalificaties MBO Sector: Branche: Beroepengroep: Versie

20 Format Kwalificaties MBO f p2

21 Format Kwalificaties MBO f p3 Inhoudsopgave Inleiding 4 Deel A: Beeld van de beroepengroep 5 Deel B: De kwalificaties 6 1. Inleiding 6 2. Algemene informatie Colofon Formele vereisten Typering Beroepengroep Loopbaanperspectief Trends en innovaties Overzicht van het kwalificatiedossier Beschrijving van de uitstromen <naam van de uitstroom> Beschrijving van de kerntaken Kerntaak 1 <titel> Kerntaak 2 <titel> Totaal overzicht proces-competentie-matrices Proces-competentie-matrix <kerntaak 1 titel> Proces-competentie-matrix <kerntaak 2 titel> 19 Deel C: Uitwerking van de kwalificaties Inleiding <naam van de uitstroom> <naam van de uitstroom> Certificeerbare eenheden Nadere specificatie <titel 1> Nadere specificatie <titel 1> 29 Deel D: Verantwoording Inleiding Proces- en inhoudsinformatie Betrokkenen Verwantschap Vertaling beroepscompetentieprofielen in kwalificatiedossier Discussiepunten Ontwikkel- en onderhoudsperspectief 32

22 Format Kwalificaties MBO f p4 Inleiding Voor u ligt het kwalificatiedossier <naam>. Dit dossier bestaat uit een aantal onderdelen. In deel A wordt voor alle geïnteresseerden een korte omschrijving gegeven van de beroepengroep en de taken die de beroepsbeoefenaar zoal uitvoert en de competenties die hij/zij daarbij nodig heeft. In deel B, de kwalificaties, worden op hoofdlijnen de diploma-eisen beschreven. Deze eisen geven samen weer wat de gediplomeerde moet kunnen als hij/zij op de arbeidsmarkt start. Deze diploma-eisen worden vastgesteld door de minister van OCW/LNV en vormen daarmee de wettelijke basis voor de instellingen om het onderwijs vorm te geven en voor de inspectie en KCE voor het toezicht hierop. In deel C wordt een uitwerking gegeven aan hetgeen in deel B is gesteld. Deel C is zowel inhoudelijk als methodologisch aan deel B gekoppeld, er is een 1-1 relatie tussen respectievelijk de kerntaken, de proces-competentie-matrices en de daarin opgenomen werkprocessen, de certificeerbare eenheden met deze entiteiten in deel C. Deel C is vast gesteld door het bestuur van het kenniscentrum op advies van de paritaire commissie. In deel D wordt verantwoording afgelegd over de totstandkoming van dit kwalificatiedossier. Ook vindt u hier de verwijzingen naar het voor dit dossier relevante bronnenmateriaal. Hieronder vindt u de grafische weergave van de relaties tussen de verschillende elementen van dit kwalificatiedossier. dossier beeld van beroep alg./spec. informatie typering trends/ innovatie uitstroom (diploma) verantwoording kerntaak diploma eisen certificeerb. eisen Deel A Deel B proces competentie matrix vaste lijst competenties Deel D werk proces resultaat competentie heeft 0 of meerdere Deel C gedrags componenten prestatie indicator vakkennis vaardigheden

23 Format Kwalificaties MBO f p5 Deel A: Beeld van de beroepengroep Informatie over het beroep/cluster van beroepen.

24 Format Kwalificaties MBO f p6 Deel B: De kwalificaties 1. Inleiding Voor u ligt Deel B van het kwalificatiedossier <naam>. In dit deel worden op hoofdlijnen de diploma-eisen beschreven voor: (i) <naam uitstroom> (ii) <naam uitstroom> (iii) <naam uitstroom> (iv) <naam uitstroom> 2. Algemene informatie 2.1 Colofon Onder regie van Ontwikkeld door Verantwoording Vastgesteld door: Op Te

25 Format Kwalificaties MBO f p7 2.2 Formele vereisten Diploma(s) In- en doorstroomrechten Certificeerbare eenheden Omschrijving <titel 1> <titel 2> Wettelijke beroepsvereisten O nee O ja Branche vereisten O nee O ja Bron- en referentiedocumenten - In dit kwalificatiedossier is gebruik gemaakt van het referentiedocument (Moderne) Vreemde talen en Nederlands. - Onlosmakelijk met dit kwalificatiedossier verbonden is het Brondocument Leren, Loopbaan en Burgerschap. De kwalificatie-eisen die in dit brondocument worden beschreven vormen samen met de diplomavereisten in dit kwalificatiedossier de wettelijke basis voor het onderwijs <referentie>.het brondocument is te vinden op - De volgende BCP s vormen de basis voor dit dossier: - <titel BCP> - <titel BCP>

26 Format Kwalificaties MBO f p8 2.3 Typering Beroepengroep

27 Format Kwalificaties MBO f p9 2.4 Loopbaanperspectief

28 Format Kwalificaties MBO f p Trends en innovaties Hieronder worden enkele, voor de in dit kwalificatiedossier beschreven beroepen relevante ontwikkelingen beschreven. Het gaat hierbij om ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de beroepspraktijkvorming, ontwikkelingen in wetgeving en overheidsregulering en ontwikkelingen in de beroepsuitoefening zelf (b.v. technologische veranderingen of marktontwikkelingen in de sector). Deze ontwikkelingen worden beschreven om instellingen daarmee de mogelijkheid te bieden in de opleiding al rekening te houden met toekomstige veranderingen in de beroepsuitoefening. Arbeidsmarkt en Beroepspraktijkvorming Wetgeving en regelgeving Ontwikkelingen in de beroepsuitoefening

29 Format Kwalificaties MBO f p11 3. Overzicht van het kwalificatiedossier Een kwalificatiedossier kan één of meerdere uitstromen bevatten. Met behulp van onderstaande matrix wordt, door te markeren welke kerntaken en werkprocessen de verschillende uitstromen gemeen hebben, duidelijk gemaakt waar de verwantschap tussen de verschillende uitstromen zich bevindt en waar uitstromen van elkaar verschillen. Indien een dossier slechts 1 uitstroom bevat, wordt in deze matrix alleen het overzicht gegeven van de kerntaken en werkprocessen die bij deze uitstroom horen. Uitstroom Kerntaak Werkproces <titel> <titel> <titel> < titel nr.> <nr>.1 <titel> <nr>.2 <titel> <nr>.3 <titel>... <titel nr.> <nr>.1 <titel> <nr>.2 <titel> <nr>.3 <titel>...

30 Format Kwalificaties MBO f p12 4. Beschrijving van de uitstromen In dit hoofdstuk worden de verschillende uitstromen van dit kwalificatiedossier nader omschreven. De uitstromen welke deel uit maken van dit dossier zijn: (i) <naam uitstroom> (ii) <naam uitstroom> (iii) <naam uitstroom> (iv) <naam uitstroom>

31 Format Kwalificaties MBO f p <naam van de uitstroom> Algemene informatie Context van de uitstroom Typerende beroepshouding Niveau van beroepsuitoefening O niveau 1 O niveau 2 O niveau 3 O niveau 4 Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit Wettelijke beroepsvereisten Branche vereisten Nederlands en (Moderne) Vreemde Talen O nee O ja, O nee O ja, Standaard is in onderstaande matrix uitgewerkt wat voor de startend beroepsbeoefenaar de eisen zijn voor de beheersing van het Nederlands. De (Moderne) Vreemde Taal of Talen zijn voor zover relevant voor de beroepsuitoefening uitgewerkt. Nederlands Begrijpen Spreken Schrijven Luisteren Lezen Productie Interactie C2 C1 B2 B1 A2 A1 (Moderne) Vreemde Taal Begrijpen Spreken Schrijven Luisteren Lezen Productie Interactie C2 C1 B2 B1 A2 A1

32 Format Kwalificaties MBO f p14 (Moderne) Vreemde Taal Begrijpen Spreken Schrijven Luisteren Lezen Productie Interactie C2 C1 B2 B1 A2 A1

33 Format Kwalificaties MBO f p15 5. Beschrijving van de kerntaken In dit hoofdstuk zijn de verschillende kerntaken in dit kwalificatiedossier beschreven. 5.1 Kerntaak 1 <titel> Kerntaak 1 <titel> Werkprocessen bij kerntaak 1 Beschrijving kerntaak: Toelichting:

34 Format Kwalificaties MBO f p Kerntaak 2 <titel> Kerntaak 2 <titel> Werkprocessen bij kerntaak 2 Beschrijving kerntaak: Toelichting:

35 Format Kwalificaties MBO f p17 6. Totaal overzicht proces-competentie-matrices In de proces-competentie-matrix wordt aangegeven welke competenties aangewend worden bij de uitvoering van de werkprocessen van een kerntaak. De kruisjes in de tabellen zijn wit op zwart gemarkeerd indien deze bij alle uitstromen van toepassing zijn.

36 Format Kwalificaties MBO f p Proces-competentie-matrix <kerntaak 1 titel> Kerntaak 1 <titel > Competenties Competenties A B C D A E B C F D G E H F I J G K H I L J M K N OL PMQ N OR P S Q T R U V W X Y Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen Gedrevenheid en ambitie tonen Met druk en tegenslag omgaan Omgaan met verandering en aanpassen verwachtingen van de klant Instructies richten procedures opvolgen Plannen en organiseren Kwaliteit leveren Leren Creëren verwachtingen en innoveren van de klant richten Onderzoeken Plannen en organiseren Analyseren Leren Materialen en middelen inzetten Creëren en innoveren Vakdeskundigheid Onderzoeken toepassen Analyseren Formuleren en rapporteren Materialen en middelen Presenteren inzetten Overtuigen Vakdeskundigheid en beïnvloeden toepassen Relaties bouwen en netwerken Formuleren en rapporteren Ethisch Presenteren en integer handelen Samenwerken Overtuigen en beïnvloeden overleggen Relaties bouwen en Aandacht netwerkenen begrip tonen Begeleiden Ethisch en integer handelen Aansturen Samenwerken en overleggen Beslissen en activiteiten initiëren Aandacht en begrip tonen Begeleiden Aansturen Beslissen en activiteiten initiëren Werkprocessen

37 Format Kwalificaties MBO f p Proces-competentie-matrix <kerntaak 2 titel> Kerntaak el > 2 <titel > Competenties A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen Gedrevenheid en ambitie tonen Met druk en tegenslag omgaan Omgaan met verandering en aanpassen Instructies en procedures opvolgen Kwaliteit leveren verwachtingen van de klant richten Plannen en organiseren Leren Creëren en innoveren Onderzoeken Analyseren Materialen en middelen inzetten Vakdeskundigheid toepassen Formuleren en rapporteren Presenteren Overtuigen en beïnvloeden Relaties bouwen en netwerken Ethisch en integer handelen Samenwerken en overleggen Aandacht en begrip tonen Begeleiden Aansturen Beslissen en activiteiten initiëren Werkprocessen

38 Format Kwalificaties MBO f p20 Deel C: Uitwerking van de kwalificaties 1. Inleiding Deel C is vastgesteld door het bestuur van het kenniscentrum, op advies van de paritaire commissie beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Het (beroeps)onderwijs en bedrijfsleven hebben in gezamenlijkheid besloten dat de nadere uitwerking van deel C het onderwijs een goede basis biedt om een beroepsopleiding op te bouwen. In dit deel van het kwalificatiedossier wordt de informatie uit deel B gespecificeerd, voor elke uitstroom. In de proces-competentie-matrices wordt specifiek per uitstroom aangegeven welke competenties aangewend worden bij de uitvoering van de onderscheiden werkprocessen. In de detaillering van de matrices wordt verantwoord waarom en hoe deze competenties van toepassing zijn. 2.1 <naam van de uitstroom> Kerntaak 1 <titel>, <naam van de uitstroom>

39 Format Kwalificaties MBO f p21 Proces-competentie-matrix <naam van de uitstroom> Kerntaak 1 <titel 1 <titel > > Competenties A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen Gedrevenheid en ambitie tonen Met druk en tegenslag omgaan Omgaan met verandering en aanpassen Instructies en procedures opvolgen Kwaliteit leveren Op de behoeften en verwachtingen van de klant richten Plannen en organiseren Leren Creëren en innoveren Onderzoeken Analyseren Materialen en middelen inzetten Vakdeskundigheid toepassen Formuleren en rapporteren Presenteren Overtuigen en beïnvloeden Relaties bouwen en netwerken Ethisch en integer handelen Samenwerken en overleggen Aandacht en begrip tonen Begeleiden Aansturen Beslissen en activiteiten initiëren Werkprocessen essen Betekenis van de kerntaak voor deze uitstroom In deze matrix is per kerntaak aangegeven welke competenties aangewend worden bij de uitvoering van de werkprocessen voor deze uitstroom. Dit is zichtbaar door middel van een kruisje in de matrix.

40 Format Kwalificaties MBO f p22 Detaillering proces-competentie-matrices <naam uitstroom> In de detaillering van de matrices wordt duidelijk dat een bepaalde competentie van toepassing is, en wordt beschreven hoe die competenties worden aangewend ten behoeve van het resultaat van het werkproces. Per competentie kunnen meerdere componenten van toepassing zijn. Waar van toepassing, zijn kennis en vaardigheden vermeld welke nodig zijn voor competent gedrag, eventueel aangevuld met referenties (naar concrete geldende normen). Detaillering proces-competentie-matrix <naam uitstroom> Kerntaak 1 <titel> 1.1 werkproces <titel> Omschrijving: Gewenst resultaat: Competentie Component(en) Prestatie-Indicator Vakkennis en vaardigheden Kerntaak 1 <titel> 1.2 werkproces <titel> Omschrijving: Gewenst resultaat: Competentie Component(en) Prestatie-Indicator Vakkennis en vaardigheden

41 Kerntaak 2 <titel>, <naam van de uitstroom> Format Kwalificaties MBO f p23

42 Format Kwalificaties MBO f p24 Proces-competentie-matrix <naam van de uitstroom> Kerntaak ak 2 <titel 2 <titel > > Competenties A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen Gedrevenheid en ambitie tonen Met druk en tegenslag omgaan Omgaan met verandering en aanpassen Instructies en procedures opvolgen Kwaliteit leveren verwachtingen van de klant richten Plannen en organiseren Leren Creëren en innoveren Onderzoeken Analyseren Materialen en middelen inzetten Vakdeskundigheid toepassen Formuleren en rapporteren Presenteren Overtuigen en beïnvloeden Relaties bouwen en netwerken Ethisch en integer handelen Samenwerken en overleggen Aandacht en begrip tonen Begeleiden Aansturen Beslissen en activiteiten initiëren Werkprocessen rocessen Betekenis van de kerntaak voor deze uitstroom In deze matrix is per kerntaak aangegeven welke competenties aangewend worden bij de uitvoering van de werkprocessen voor deze uitstroom. Dit is zichtbaar door middel van een kruisje in de matrix.

43 Format Kwalificaties MBO f p25 Detaillering proces-competentie-matrix <naam uitstroom> Kerntaak 2 <titel> 2.1 werkproces <titel> Omschrijving: Gewenst resultaat: Competentie Component(en) Prestatie-Indicator Kerntaak 2 <titel> 2.2 werkproces <titel> Omschrijving: Gewenst resultaat: Competentie Component(en) Prestatie-Indicator Vakkennis en vaardigheden Vakkennis en vaardigheden

44 Format Kwalificaties MBO f p <naam van de uitstroom>

45 Format Kwalificaties MBO f p27 3. Certificeerbare eenheden In dit hoofdstuk worden de certificeerbare eenheden van dit kwalificatiedossier nader omschreven. De certificeerbare eenheden welke deel uit maken van dit dossier zijn: (i) < titel 1> (ii) < titel 2> (iii) < titel 3> (iv) < titel 4> 3.1 Nadere specificatie <titel 1> Certificeerbare eenheid 1 <titel 1> Beroepsinhoud en voorkomende functiebenaming(en)

46 Format Kwalificaties MBO f p28 Proces-competentie-matrix <titel 1> Competenties Kerntaak 1 <titel > A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen Gedrevenheid en ambitie tonen Met druk en tegenslag omgaan Omgaan met verandering en aanpassen Instructies en procedures opvolgen Kwaliteit leveren verwachtingen van de klant richten Plannen en organiseren Leren Creëren en innoveren Onderzoeken Analyseren Materialen en middelen inzetten Vakdeskundigheid toepassen Formuleren en rapporteren Presenteren Overtuigen en beïnvloeden Relaties bouwen en netwerken Ethisch en integer handelen Samenwerken en overleggen Aandacht en begrip tonen Begeleiden Aansturen Beslissen en activiteiten initiëren Werkprocessen Betekenis van de kerntaak voor deze certificeerbare eenheid In deze matrix wordt per kerntaak aangegeven welke competenties aangewend worden bij de uitvoering van de werkprocessen voor deze certificeerbare eenheid. Dit wordt zichtbaar door middel van een kruisje in de matrix.

47 Format Kwalificaties MBO f p Nadere specificatie <titel 1> Certificeerbare eenheid 2 <titel 2> Beroepsinhoud en voorkomende functiebenaming(en)

48 Format Kwalificaties MBO f p30 Proces-competentie-matrix < titel 2> Kerntaak titel > 1 <titel > Competenties A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen Gedrevenheid en ambitie tonen Met druk en tegenslag omgaan Omgaan met verandering en aanpassen Instructies en procedures opvolgen Kwaliteit leveren verwachtingen van de klant richten Plannen en organiseren Leren Creëren en innoveren Onderzoeken Analyseren Materialen en middelen inzetten Vakdeskundigheid toepassen Formuleren en rapporteren Presenteren Overtuigen en beïnvloeden Relaties bouwen en netwerken Ethisch en integer handelen Samenwerken en overleggen Aandacht en begrip tonen Begeleiden Aansturen Beslissen en activiteiten initiëren Werkprocessen en Betekenis van deze kerntaak voor deze certificeerbare eenheid In deze matrix wordt per kerntaak aangegeven welke competenties aangewend worden bij de uitvoering van de werkprocessen voor deze certificeerbare eenheid. Dit wordt zichtbaar door middel van een kruisje in de matrix.