Familie Van Bergen. Belangrijke brandweerpersoonlijkheden: Louis van Telgen
|
|
- Arthur van der Woude
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Belangrijke brandweerpersoonlijkheden: Familie Van Bergen Louis van Telgen In de loop van de geschiedenis hebben een aantal markante figuren een belangrijke rol in de brandweerhistorie gespeeld. De één wat meer op de voorgrond, de ander in alle bescheidenheid, een niet onbekende eigenschap bij de brandweer. In een serie artikelen in Eén-Eén-Twee wil de Werkgroep Brandweer Historie de herinnering aan een aantal van die persoonlijkheden weer een beetje tot leven brengen. Deze keer: de familie Van Bergen. Eerste motorspuit van Van Bergen uit Heiligerlee. De familie Van Bergen is als brandspuitfabrikant een kleine 192 jaar in Nederland actief geweest. Wat aanvankelijk een nevenactiviteit was groeide uit tot een van de kernactiviteiten van dit familiebedrijf. Er was zelfs een periode dat er twee firma s Van Bergen actief waren; er werd toen vanuit Midwolda en Heiligerlee/ Winschoten gewerkt. Vanuit de oude vestiging in Winschoten komen er overigens nog steeds brandweerwagens op de markt, maar nu onder de naam Ziegler. Het familiebedrijf Van Bergen is men echter niet vergeten in het Groningse land en daarbuiten. Het prille begin De grondlegger van wat uiteindelijk de firma Van Bergen werd, was Andries Heeres van Bergen welk op 30 december 1768 geboren werd in Oldersum (Ostfriesland) wat in Duitsland lag. Hij had het vak mast en pompenmaker geleerd van zijn vader en kwam in 1789 vanuit Norden (tevens in Duitsland) naar het Groningse Midwolda, om daar te werken in de timmerwerkplaats van Bonn. Na het overlijden van Bonn in 1790 nam Andries Heeres het huis en de werkplaats over en begon tevens een smederij in een schuurtje op het terrein. In 1795 begon hij met het gieten van klokken en kreeg deze techniek langzaam maar zeker onder de knie, en met succes. Hierdoor had men jarenlang een goede naam als klokkengieterij en later ook als brandspuitenfabrikant. In 1830 trok hij zich Van Links naar Rechts: Andries Heero van Bergen ( ) stichtte in 1862 de fabriek in Heiligerlee. De zoons Andries Heero ( ) en Ubo Jurrien (geboren 1869) namen in 1893 het bedrijf over. Ubo Jurrien vertrok in Eén-Eén-Twee 38
2 Demonstratie voor de fabriek in Heiligerlee in de periode dat Herman Tjapko van Bergen medeeigenaar was (op de gevel staat H.T.), dus na spuiten en deed daarnaast het gietwerk van kleinere klokken. In 1842 verhuisde men naar Groningen en daar werden een tweetal brandspuiten voor de stad Groningen gebouwd. Echter, door de manier van leven en het niet nakomen van afspraken gebeurde het dat in 1844 al zijn bezittingen bij executie werden verkocht. Op 15 januari 1869 overleed hij in Winschoten. Zijn zoon Andries Heero (geboren 1 maart 1835 te Midwolda) zette het vak van klokkengieter en brandspuitfabrikant voort, en had vanaf 1853 een eigen bedrijf op zijn naam staan. In deze periode werkte hij veelal ter plaatse wat betreft het gieten van klokken, De brandspuiten werden in de werkplaats in Midwolda gebouwd, Zo was hij actief in het Duitse Ostfriesland waar tevens een volle neef van hem, Andreas van Bergen, actief was als klokkengieter en brandspuitfabrikaat. Echter valt deze buiten dit verhaal. De fabriek in Heiligerlee terug uit het bedrijf en kreeg één van zijn zoons, namelijk Udo Andries, de zaak in handen. Op 7 augustus 1847 kwam de grondlegger te overlijden in Midwolda. Udo Andries (geboren 16 januari 1800 te Midwolda) was het die zich op een gegeven moment begon te specialiseren in het repareren en maken van brand- Het was Andries Heero die in 1862 de latere bekende fabriek in Heiligerlee liet neerzetten, welk bekend werd als de klokkengieterij en brandspuitenfabriek Sint Paulinus. Zijn beide broers Berend (geboren 16 december 1844 te Midwolda) en Heero Autospuit op TFord uit de jaren twintig. Eén-Eén-Twee 39
3 Reclamekaart met vermelding van de vestiging in Bilthoven (vanaf 1928). Andries (geboren 14 februari 1846 te Midwolda) kwamen ook in het bedrijf werken, maar vertrokken in 1871 na onenigheid naar Midwolda om daar gezamenlijk een eigen klokkengieterij annex brandspuitenfabriek op te starten wat uiteindelijk de Concordia werd. Het was echter Andries Heero die gezien kan worden als een van de eerste echte industriëlen die ons land in die jaren telde. Hij liet niet alleen de fabriek bouwen maar voorzag deze meteen van de nieuwste stukjes techniek uit die tijd; zo had men de beschikking over een draaibank. Tevens liet hij een vijftal woningen bouwen voor zijn personeel. Maar hij was bovenal een zakenman die zich ook op andere terreinen bezig hield, Zo had hij op een gegeven moment ook een tweetal steenfabrieken in het bezit. Waarvan er één in 1896 verkocht werd en van de opbrengst kocht hij een havezate in Oosterbroek. Inmiddels waren er in Heiligerlee ook de nodige veranderingen gaande. Zo trok Andries Heero zich in 1891 terug uit het bedrijf en in 1893 droeg hij de fabriek, het woonhuis en 5 arbeiderswoningen over aan zijn beide zoons Andries Heero (geboren 17 oktober 1865 te Heiligerlee) en Udo Jurrien (geboren 13 april 1869 te Heiligerlee). Hij overleed op 18 september 1913 op zijn havezate te Oosterbroek. Het bedrijf opereerde nu onder de naam A.H. en U.J. van Bergen klokkengieterij en brandspuitenfabriek en tevens behoorde een steenfabriek tot het bezit. Toen in 1904 een scheiding van het gezamenlijke bezit van de firma A.H. en U.J. Van Bergen werd bewerkstelligd, was de verdeling als volgt. De steenfabriek kwam in het bezit van Udo Jurrien die deze onderneming vanaf dat moment leidde. De klokkengieterij annex brandspuitfabriek met woning en de 5 arbeiderswoningen kwamen, geheel volgens de wens van vader Andries Heero, in het bezit van zijn oudste zoon Andries Heero. De andere Van Bergen fabriek De klokkengieterij en brandspuitenfabriek in Midwolda van de neven van de bekende gebroeders Van Bergen uit Heiligerlee. Eén-Eén-Twee 40 Na onenigheid gehad te hebben met hun oudere broer Andries Heero, zetten de beide broers Berend (geboren 16 december 1844 te Midwolda) en Heero Andries (geboren 14 februari 1846 te Midwolda) in 1871 hun eigen klokkengieterij annex brandspuitenfabriek op en vestigden zich in Midwolda. Zij gaven het
4 Na de Tweede Wereldoorlog werden veel brandweerwagens op voormalige legerchassis gebouwd. Hier een Dodge Beep (voorgrond) en een Chevrolet C15L. Rechts vermoedelijk Andries Heero van Bergen ( ) en links zijn zoon Andries Heero (geboren 1934). Foto rond bedrijf de naam Concordia en onder deze naam werd het dan ook bekend. Op het gebied van brandspuitproductie was er jarenlang een strijd tussen de beide fabrieken. Op 18 november 1906 overleed Heero Andries te Midwolda. Hij had geen kinderen en dus kreeg zijn broer de volledige controle over het bedrijf. Berend van Bergen kwam op 12 oktober 1908 te overlijden en zijn beide zoons Udo Andries (geboren 12 juni 1883 te Midwolda) en Jacobus (geboren 10 februari 1886 te Midwolda) zetten het bedrijf voort. Zij hebben de ontwikkeling van handbrandspuit naar gemotoriseerde brandspuit meegemaakt en hadden daarop hun productie enigszins aangepast. Toch wist men niet de productie te halen die hun neven uit Heiligerlee behaalden. Kort na de Tweede Wereldoorlog trad Udo Andries zich terug uit het bedrijf en vestigde zich in 1950 in Zaltbommel alwaar hij op 1 november 1970 overlijdt. Broer Jacobus blijft nog een tijd vooral actief als klokkengieter en besluit in januari 1956 het bedrijf te verkopen aan voormalig werknemer Wolbert Jacob Koek, die tot ongeveer 1970 het als klokkengieterij heeft gerund. De goede en slechte jaren van Heiligerlee In 1904 kreeg Andries Heero het bedrijf in handen en hij was het die vanaf 1920 samen met twee van zijn zoons, Andries Heero (geboren 5 december 1896 te Heiligerlee) en Harmannus Tjapko, het voortzette. In 1927 kwam de jongste zoon Jan Jurrien er ook nog bij, die zich vooral bezig hield met de afdeling brandspuiten en de zakelijke kant van het bedrijf. Vanaf 1928 ging Harmannus Tjapko het bedrijf vertegenwoordigen vanuit Bilthoven om betere contacten naar de rest van het land en daarbuiten te onderhouden. Zo was hij in 1939 in Amerika actief bezig een aantal carillons te plaatsen tot hij door de toenemende oorlogsdreiging zijn vrouw en zoon liet overkomen naar Amerika. Daar verbleef hij de oorlogsperiode en begon op een gegeven moment in Amerika met het vervaardigen van klokken, wat hij en zijn zoon tot 1980 hebben gedaan. Ook in Heiligerlee stonden de ontwikkelingen niet stil. Zo had men op een gegeven moment een nevenvestiging in Winschoten, waar men zich vooral bezig hield met de productie van brandspuiten. Dit was dan ook het werkterrein van Jan Jurrien. Vader en zoon Andries Heero waren vooral de klokkengieters binnen de familie. In 1921 leverde men de eerste automobielspuit aan het brandweerkorps van Veendam. Deze was opgebouwd op een Benz vrachtwagenchassis. Een jaar later werd er voor de gemeente Dordrecht een sproeiwagen annex hulpbrandspuit gebouwd op het chassis van een Bergmann. Deze wagen bestaat nog steeds en is bij evenementen regelmatig te zien. Langzamerhand begon men meer brandweerauto s op te bouwen dan motorbrandspuiten. Vooral de op Ford gebouwde wagens waren in die jaren populair. Een enkele keer zat er een ander merk tussen, zoals Chevrolet. Vader Andries Heero overleed op 13 november Gedurende de oorlogsjaren was men geheel afhankelijk van de productie van brandspuiten: zowel autospuiten als motorspuiten. Dit was een nogal moeilijke periode, omdat de Duitsers iets andere plannen hadden met het bedrijf dan de eigenaren. Als een reactie hierop was het gieten van klokken niet meer te doen (omdat men het benodigde brons niet meer kreeg) en de klokken die nog in behandeling waren verdwenen onder de grond achter de fabriek waar ze na de oorlog weer te voorschijn kwamen. Men kon alleen overleven door brandspuiten te bouwen waarbij men gebruik maakte van ijzeren pompen in plaats van de gebruikelijke bronzen exemplaren. In de net naoorlogse jaren had men het druk om de vele gestolen klokken en brandspuiten te vervangen, Je kan haast wel stellen dat dit de gouden jaren waren voor het bedrijf. In 1951 vertrok Jan Jurrien uit het bedrijf in Heiligerlee en begon een eigen bedrijf dat gespecialiseerd was in het maken van carrosserieën en brandweerwagens. Het werd bekend onder de naam Berwi, afgeleid van Van Bergen Winschoten. In de eerste jaren bouwde hij vooral brandweerwagens met pompen die geleverd werden door zijn broer, maar in latere jaren begon hij ook andere pompen in te bouwen. Zo had hij een korte tijd een samenwerking met Motorkracht en Ajax de Boer. Voor Ajax de Boer bouwde hij in de loop van de jaren nog meer brandweervoertuigen. Ajax de Boer was onder andere importeur van Ziegler uit Duitsland. Maar niet alleen brandweervoertuigen kwamen uit de Berwi fabriek, men bouwde ook ambulances en politievoertuigen. Waaronder een gevangenentransportwagen en een hele serie Technische Patrouillewagens voor de Rijkspolitie op Citroën. Hij Eén-Eén-Twee 41
5 De in 1952 gestarte fabriek van Jan Jurrien van Bergen in Winschoten: Berwi. bleef eigenaar totdat hij het bedrijf in 1973 verkocht aan Ir. Statema. De laatste jaren van het familiebedrijf De klokkengieterij annex brandspuitenfabriek in Heiligerlee werd vanaf eind jaren vijftig door vader en zoon Andries Heero (geboren 2 september 1934 te Nieuwolda) voortgezet. In deze periode werd er een nieuwe vinding op de door hen gebouwde pompen toegepast. Een systeem van ontluchting door middel van een persluchtfles die aangekoppeld was op de pomp. Deze persluchtfles zat naast de typische kogelvormige voorbouwpomp gemonteerd. In 1975 trok vader Andries Heero zich terug uit het bedrijf en heeft tot zijn overlijden op 4 januari 1981 in Winschoten gewoond. Zijn zoon Andries Heero zag aankomen dat de productie van klokken steeds minder werd en dat de productie van brandspuiten (pompen) voor hen steeds belangrijker werd. Echter de carrosserieën werden bij Berwi in Winschoten gebouwd. Toen deze in 1976 stopte heeft men geprobeerd om dit in eigen beheer te doen, wat helaas niet lukte. Ook de poging om dit bij een andere carrosseriefabriek te laten doen liep op niets uit. En dus was het op 11 april 1980 gebeurd met de gieterij in Heiligerlee. Men heeft zich nog tot 1982 beziggehouden met de levering van brandweermaterieel waarbij men importeur was van Bachert uit Duitsland maar uiteindelijk heeft men met alle activiteiten moeten stoppen. En was het echt gedaan met dit familiebedrijf. Tegenwoordig is in het pand van de klokkengieterij Sint Paulinus te Heiligerlee het klokkengietersmuseum gevestigd wat daar vanaf 1987 is ondergebracht. Tevens bezit het museum nog een oude Van Bergen handbrandspuit. Daarnaast zijn er nog verschillende oude brandspuiten en brandweerwagens te vinden in het land, die zuinig bewaard worden. En in de voormalige vestiging in Winschoten, de Berwi fabriek, zit tegenwoordig de Nederlandse dochteronderneming van het Duitse Ziegler. Eén-Eén-Twee 42
Geschiedenis van Berwi te Winschoten.
Geschiedenis van Berwi te Winschoten. Grotendeels samengesteld uit de bevindingen van anderen en deels op waarheid getoetst.. De voorgeschiedenis Berwi staat voor van BERgen WInschoten, opgericht en geleid
Nadere informatieDe tijd die ik nooit meer
De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.
Nadere informatieWerkstuk Dordtologie november 2014
Werkstuk Dordtologie november 2014 Hilde van Kruiningen VAN BIERBROUWEN. NAAR BLAUWBILGORGEL Omdat ik in dit gebied woon en me dagelijks over de Groenmarkt en het Buddingh plein begeef hebben de geschiedenis
Nadere informatieTerugblik op De Molen s Banket.
Terugblik op De Molen s Banket. Zoals speculaas hoort bij Sinterklaas, zo hoort De Molen s Banket bij Scherpenzeel. Al bijna 80 jaar produceert deze onderneming in Scherpenzeel allerlei soorten koeken
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieHij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te
Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen
Nadere informatie100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.
100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een
Nadere informatieDit ben ik Naam: juf Alma van den Bergh School: o.b.s. de Torenuil Groep: 7a Datum: juni 2015
Dit ben ik Naam: juf Alma van den Bergh School: o.b.s. de Torenuil Groep: 7a Datum: juni 2015 Inhoudsopgave Inleiding blz. 2 Hoofdstuk 1: Mijn stamboom blz. 3 Hoofdstuk 2: Mijn tijdlijn blz. 5 Hoofdstuk
Nadere informatieHet. riet- en gevestigd. Wilgenhorst. kopen. Sliebewust. zijn van drie. was
Het Kompas kijkt binnen in Het Kompas keek binnen bij Vincent-Jan de Jong in aan de Molendijk. Een woonhuis dat rond 1886 gebouwd is in opdracht van zijn overgroot- was ouders. Erachter een hoepels-, biezen-,
Nadere informatieEerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten
Doortje Eerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten isbn: 978-90-484-0769-9 nur: 344 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgenomen
Nadere informatieDoor de jaren heen werden verschillende Auto-en schadeherstel bedrijven c.q.dealerschappen overgenomen door de Gebroeders Vervaet.
Hoe het begon... Frans en Richard Vervaet,opgegroeid tussen machines in een loonwerkersgezin, startten in 1957 een klein bedrijfje op, waarin ze zich specialiseerden in het repareren en onderhouden van
Nadere informatieinfo@pietnowee.nl Pagina 1
"Thuis heb ik nog een ansichtkaart" Ik heb er zelfs meer dan één van het dorp waar ik geboren ben. Mijn voorouders waren tuinders en woonden voornamelijk in Den Hoorn en omgeving. Veel is er veranderd
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatiealles voor een elfje vijftig jaar 911
106 TEKST Albert Jan Swart m.m.v. Ceesjan Siersma BEELD Martin Dijkstra 107 alles voor een elfje Hoewel er alleen al afgelopen jaar 304 nieuwe elfjes op Nederlands kenteken werden gezet, en het exclusieve
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatieOma Spillner en een dubbelhuwelijk in Schoonhoven
Inleiding Oma Spillner en een dubbelhuwelijk in Schoonhoven In de jaren dertig groeide onze moeder op in Zuid-Limburg. Mama is de oudste van tien kinderen. Toen ze vier jaar oud was, kwam haar oma bij
Nadere informatieHans van Rooij VERSTAG
Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van
Nadere informatieWie was Schafrat(h)? En wat was de relatie met Van Gogh?
Wie was Schafrat(h)? En wat was de relatie met Van Gogh? Soms weten bezoekers ons tijdens rondleidingen te vermelden dat Vincent van Gogh ooit een kamertje bewoonde in hotel Schafrath aan het Park in Nuenen.
Nadere informatieLesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans
Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die bij dat hoofdstuk
Nadere informatieDe Bergse geboorte van een Haags juweliersbedrijf.
De Bergse geboorte van een Haags juweliersbedrijf. In 2018 wil het Haags juweliersbedrijf Backers en Zoon haar 100-jarig jubileum vieren. Het bedrijf, gespecialiseerd in het vervaardigen van sieraden met
Nadere informatieBoven in het pand bevinden zich twee platte gevelstenen. In een van de gevelstenen (boven de voordeur) is de tekst 'HUIZE LOUISE' gebeiteld.
Huize Louise. Inleiding. Vanuit het zuiden, even voorbij de Markt en de Protestante kerk in de Grotestraat, staat op de nummers 92 tot 94 een pand dat de naam draagt 'Huize Louise'. In dit pand waren eerder
Nadere informatieCAFÉ JAGER. annex logement, winkel en melkfabriek
CAFÉ JAGER annex logement, winkel en melkfabriek Op de locatie Dorpsstraat 35 in Vledder is in 2014 het aldaar staande café afgebrand en (nog) niet herbouwd. Rond 1900 was daar het café Jager gevestigd.
Nadere informatieKlee. en Cobra. Opnieuw beginnen
Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is
Nadere informatieOPEL Trekkers 2017 KR Pagina 1
Ook de autofabrikant Opel heeft in het verleden pogingen gedaan om trekkers te bouwen. Het is t.o.v. de autoproductie een beperkte activiteit geweest maar wel de moeite waard om de informatie van dit merk
Nadere informatieBert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten.
Helaas Wanneer besloot Bert om Lizzy te vermoorden? Vreemd. Hij herinnert zich het niet precies. Het was in ieder geval toen Lizzy dat wijf leerde kennen. Dat idiote wijf met haar rare verhalen. Bert staat
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieCornelis Hermannus Rijnvis
Cornelis Hermannus Rijnvis Cornelis Hermannus met zoon Cornelis Hermannus ± 1930 Cornelis Hermannus Rijnvis begon in 1922, vanuit de Kerkstraat 67 te Hoogeveen, een transportbedrijf met een bodedienst
Nadere informatieLesbrief i.v.m. de expositie: Bouwen in Vaassen
2011 Lesbrief i.v.m. de expositie: Bouwen in Vaassen Museum Vaassen Historie 24-2-2011 Bouwen in Vaassen door de jaren heen. De Geschiedenis Om zichzelf tegen weersinvloeden te beschermen bouwden de mensen
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER
Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatiede straat van toen Koningstraat Naaldwijk
de straat van toen Koningstraat Naaldwijk 1 Nummer 1 en 3: bakker Joris Boon. Rond 1885 kwam bakker Leendert Boon vanuit s-gravenzande naar Naaldwijk. Zoon Joris, vooraan op deze foto, nam de zaak over
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieBernhard. Bernhard Von Lippe-Biesterfeld
7 30 Bernhard Bernhard Von Lippe-Biesterfeld Prins Bernhard, de man die op 7 januari 1937 met Juliana trouwde, werd geboren op 29 juni 1911 in Duitsland en was een telg uit het eeuwenoude geslacht Von
Nadere informatieDSM No. 43 HENSCHEL FABIA / 21767 / 1930
DSM No. 43 HENSCHEL FABIA / 21767 / 1930 Henschel & Sohn, KASSEL Georg Christian Carl Henschel stichtte in 1810 de Henschel nschel-werke in Kassel. Zijn zoon Carl Anton Henschel sticht in 1837 een tweede
Nadere informatieLodewijk Napoleon. Dit werkboekje is van:
Lodewijk Napoleon Dit werkboekje is van: 1 Hallo! Je gaat binnenkort op bezoek in MOA: Museum Oud Amelisweerd. Voordat je naar MOA gaat, leer je alvast over de geschiedenis en over wat je er gaat zien.
Nadere informatieDe brouwerij en stijfselfabriek bij de Gouden Berg te Tegelen
De brouwerij en stijfselfabriek bij de Gouden Berg te Tegelen Voorlopige conclusies bouwhistorisch onderzoek, oktober 2013 Historie De voormalige brouwerij en stijfselfabriek aan de Sint Martinusstraat
Nadere informatieG. Oud Pzn & Co (Likeurstokerij "de Voorwaarts") (Oud Wijnkopers)
G. Oud Pzn & Co (Likeurstokerij "de Voorwaarts") (Oud Wijnkopers) Gerrit Oud, zoon van tabaksfabrikant Pieter Oud, plaatste in de Purmerender courant van zondag 6 mei 1877 een advertentie. De naam Oud
Nadere informatieAustin Tractoren. Tractoren buiten Noord-Works. KR Austin Dec Pagina 1
Austin Tractoren Tractoren buiten Noord-Works KR Austin Dec. 2012 Pagina 1 Herbert Austin was een lid van een overheids commissie, ingesteld om te kijken naar het produceren van een Britse trekker, op
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieCafé Kerkemeijer te Rekken
-17- Café Kerkemeijer te Rekken Inleiding Café Kerkemeijer, aan de Rekkenseweg te Rekken, is in de gehele regio een bekende locatie en één om wat voor bijeenkomst dan ook te houden. Iedereen in Rekken
Nadere informatieSCHOOLKRANT GROEP 7 & 8
SCHOOLKRANT GROEP 7 & 8 Spreekbeurt week: Kwade Hoek Jack en ik deden een spreekbeurt over De Kwade Hoek. We zijn begonnen met werken tijdens docu. Later kregen we te horen dat we hem op vrijdag 16 mei
Nadere informatieVijftiende kind van Cornelis.
Vijftiende kind van Cornelis. Marinus (Krijn) Krijn & Jaan 15 Krijn werd geboren op 16 juni 1905 en is vernoemd naar de oudste broer van zijn moeder, die Krijn genoemd werd maar eigenlijk Marinus Quirinus
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieTurfgravers worden binnenschippers
Turfgravers worden binnenschippers Aan het eind van de zeventiende eeuw waren Hoogezand-Sappemeer, de Pekela s, Wildervank en Veendam allemaal plaatsen in opkomst. Het veen was grotendeels afgegraven en
Nadere informatieHet was één groot feest!
Het was één groot feest! Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieMijn mond zat vol aarde
Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieHannes van Gelderen Dienstplichtig soldaat bij 1 e sectie 1-II-8 R.I. en slapie van Evert Hoksbergen
Hannes van Gelderen Dienstplichtig soldaat bij 1 e sectie 1-II-8 R.I. en slapie van Evert Hoksbergen Evert slaapt voor eeuwig op de Grebbeberg, rij 7 graf nummer 37. Tijdens de mobilisatie in augustus
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatieDaar mogen jullie niet naar kijken!
Daar mogen jullie niet naar kijken! Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieGeelzucht. Toen pakte een vrouw mijn arm. Ze nam me mee naar de binnenplaats van het huis. Naast de deur van de binnenplaats was een kraan.
Geelzucht Toen ik 15 was, kreeg ik geelzucht. De ziekte begon in de herfst en duurde tot het voorjaar. Ik voelde me eerst steeds ellendiger worden. Maar in januari ging het beter. Mijn moeder zette een
Nadere informatieD88, Voorhei 3. Geplaatst in de Heise Krant augustus 2015, gewijzigd
D88, Voorhei 3 Geplaatst in de Heise Krant augustus 2015, gewijzigd 23-01-2017 De geschiedenis van boerderij D88, nu Voorhei 3, begint bij Theodorus van Asseldonk. Theodorus (Dirk) van Asseldonk (1797-1845),
Nadere informatieTorenuurwerk in de toren in Akkrum
Torenuurwerk in de toren in Akkrum Inspectierapport Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk INHOUD Inspectierapport van het torenuurwerk in de toren in Akkrum Inleiding blz. 2 1. Het mechanische uurwerk
Nadere informatieJ.J. Allanstraat 63 van Simon Jacobszn Schoen en zijn zoon Gerrit Simonszn Schoen
Een vervolg van het verhaal over de boerderijen van de familie Schoen uit juni. J.J. Allanstraat 63 van Simon Jacobszn Schoen en zijn zoon Gerrit Simonszn Schoen Simon boerde met zijn vrouw Elisabeth de
Nadere informatieJACOBUS VAN DRIE WOONDE IN BILTHOVEN MET EEN GEIT IN HUIS
JACOBUS VAN DRIE WOONDE IN BILTHOVEN MET EEN GEIT IN HUIS Koos Kolenbrander Met een geit in huis wonen doet denken aan de Zweedse tv-serie Pippi Langkous. Dit kwam in de jaren twintig van de vorige eeuw
Nadere informatie02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar)
BELLA (II) 02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar) In 2007 kwam je voor het eerst lessen op onze hondenschool. Je had als pup eerder getraind op een andere school maar moest daar stoppen vanwege ED operaties aan
Nadere informatieLeerlijn erfgoededucatie Hengelo. Lesbladen groep 8
Leerlijn erfgoededucatie Hengelo Lesbladen groep 8 Industrieel erfgoed en herbestemming in Hengelo Naam: School: Groep: Les 1: Fabrieken van vroeger 1. Oude foto s en wist jedat? De volgende foto s zijn
Nadere informatieFaux Pas Test (Volwassenen versie)
Faux Pas Test (Volwassenen versie) V. Stone & S. Baron-Cohen Vertaald door: A.A. Spek & I.A. van Berckelaer-Onnes Versie diagnosticus 1. Onderweg naar huis stopte Jan bij het benzinestation om te tanken.
Nadere informatieAuto. Inleiding. Geschiedenis van de auto
Auto Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat veel mensen dagelijks gebruik van de auto maken en onze wereld zonder auto's nauwelijks meer voor te stellen is. Bovendien wist ik er zelf ook nog niet
Nadere informatieHET VERHAAL VAN CHANOEKA
HET VERHAAL VAN CHANOEKA Op de 25e dag van de joodse maand Kislew begint Chanoeka, een feest dat acht dagen duurt. Met Chanoeka denken we terug aan een belangrijke gebeurtenis uit de geschiedenis van het
Nadere informatieOp bouwen staat geen leeftijd. www.sibomat.be
Op bouwen staat geen leeftijd. www.sibomat.be Op Batibouw botsten we op Sibomat. We waren op de juiste plek op het juiste moment. - Catheline John S. (70) en Catheline S. (64) hebben geen tijd om zich
Nadere informatieGRONDJEKROEPEN IN NERO
GRONDJEKROEPEN IN NERO ZWEMBADVERHALEN UIT DE GEMEENTE HOOGEZAND SAPPEMEER Mijn eerste zwemles in Nero Toen ik de leeftijd van 12 jaar had leek het me mooi om te kunnen zwemmen. Wij woonden sinds kort
Nadere informatieHet tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn
Het tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn Oom Remus bron. Z.n., z.p. ca. 1950 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/remu001twee01_01/colofon.php 2010 dbnl / erven J.C. Harries 2 [Het
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieIk zocht een oude woning en die heb ik gevonden
1 kopen bestaande bouw villa nooitgedacht Een rijksmonument via Marktplaats Ik zocht een oude woning en die heb ik gevonden Het huis van Marian Sluimers stond al vijf jaar leeg toen zij het in 2009 kocht
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Spyker Over Spyker Mijn spreekbeurt gaat over Spyker. Al een aantal jaren ben ik fan van de formule 1. Dat weten jullie wel. Nu is er een Nederlands autobedrijf dat vanaf 2007 ook gaat meedoen in de formule
Nadere informatieAllis-Chalmers. KR Allis Chalmers 2013 Pagina 1. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Allis-Chalmers Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Allis-Chalmers was een tractormerk, dat in 1901 ontstaan is na een fusie tussen Edward P. Allis & Company, Fraser, Chalmers Company en Gates Iron Works.
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieVerslagen partijen 2 e ronde
Verslagen partijen 2 e ronde Geschreven door Dewi van den Bos Het Roode Hert en de rest van het bestuur van het toernooi kunnen niet aansprakelijk gesteld worden. 13 april 2012, 6 e en laatste speelavond
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Jezus was moe. Hij had het helemaal gehad. Het begon er allemaal mee toen sommige van de schiftgeleerden zagen hoe wij, zijn leerlingen, een stuk brood
Nadere informatieHet Amescador gascomfoor van MLH Leeferink
Het Amescador gascomfoor van MLH Leeferink Tijdens de maak van het Amescadorboek blijft er een foto van een gasstel liggen op mijn bureau in het kleine slaapkamertje waar ik tevens mijn verzameling van
Nadere informatieSpeech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Nadere informatieWat rest is een foto
Wat rest is een foto Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum, Leeuwarden
Nadere informatieJeroen Neef: betontimmerman met diploma
bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra nr. 2 april 2011 Jeroen Neef: betontimmerman met diploma Prefab fundering met IJB Smartfoot Uitvoerder Cees
Nadere informatie!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?!
Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams) Jim Laura Jim Laura Jim wijn aan) Laura Hallo Laura (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel) Hoe voel je je nu? Beter? Ja. Ja, dankje. Dit is voor jou. Een beetje
Nadere informatieAnne Frank, haar leven
Vragen en opdrachten bij: Anne Frank, haar leven Doe meer met Leeslicht! Bij alle boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan
Nadere informatiePagodespreeuw (Sturnus Pagodarum)
Pagodespreeuw (Sturnus Pagodarum) Na een aantal jaren met zaadeters te hebben gekweekt heb ik toch weer besloten om spreeuwen te gaan houden. Een aantal jaren geleden heb ik ook verschillende koppels gehad
Nadere informatieTekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester
Nadere informatieDe laatste wens van Maarten Ouwehand
De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief
Nadere informatieDe echte verzamelaar van oude ansichten combineert speurzin, vasthoudendheid
Verzamelaars van oude ansichten (2) Jan Verboom De echte verzamelaar van oude ansichten combineert speurzin, vasthoudendheid en oog voor detail met een onverzadigbare liefde voor zijn of haar onderwerp.
Nadere informatieHunebedden de steentijd
Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden
Nadere informatieWillem Buskermolen. Een Kudelkop vertelt. Opgetekend door Atie van Lieshoud
Willem Buskermolen Een Kudelkop vertelt Opgetekend door Atie van Lieshoud Uitgave: familie Buskermolen april 2013 Tekst: Atie van Lieshoud Vormgeving: Roel Mulder Omslagillustratie: Christa Logman Foto
Nadere informatieDe erfenis. Notaris. Snif, ik mis opa zo! Daniël, Mijn vader was jouw opa helemaal niet! Gerrie
Deze theaterleestekst is gratis te downloaden. Het is een voorproefje uit: Verkeerd verbonden, geschreven door Annemarie Bon. Illustraties: Eric Heuvel. Uitgeverij de Inktvis. In het boek staan nog veel
Nadere informatieDatum: Ons koningshuis. 1. Hoe heet onze huidige koning? 3. Hij volgde zijn broer na diens dood op. Hoe heette hij?
Ga naar deze website: www.monarchie.be Klik op de koninklijke familie. 1. Hoe heet onze huidige koning? 2. Hoe oud was hij toen zijn moeder, koningin Astrid, omkwam bij een auto-ongeluk? 3. Hij volgde
Nadere informatiePeeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31
Peeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 3 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 5 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 7 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 8 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 9 25-03-10
Nadere informatieNederlandse merken uit die tijd zijn onder andere Kip, Otten, Blanken en Paf.
De Caravan In de jaren veertig kwam de caravanproductie door Tweede Wereldoorlog tot stilstand. Na de oorlog krabbelde de caravanproductie langzaam weer op. Ook op het Europese vasteland won de caravan
Nadere informatieVermoord? vroeg Evi angstig. Ongetwijfeld. Maar de directeur... Vermoord, herhaalden we beslist. Daarna hebben ze zijn lichaam ondergedompeld in een
2 Juf Kol Tijdens de pauze kwamen we samen in de fietsenstalling. Meester Rob naar z n opoe? Helemaal naar de andere kant van de wereld? Op z n oude fiets? Zonder muts! Alsof we hem zouden vergeten! Onzin!
Nadere informatieEven. Ons. Kwijt. 2015-2016 nr??
Even Ons Ei Kwijt 2015-2016 nr?? Van de directie we ons eerste college van professor Henriette von Kessel. Special We hebben de afgelopen weken het project Raar maar Waar in de school gehad. Ter ere van
Nadere informatieNieuwsbrief januari 2016 Jaargang 14 - nr.142
Nieuwsbrief januari 2016 Jaargang 14 - nr.142 Nieuws van de PV Tijdens de laatste PV vergadering hebben wij afscheid genomen van Joke als bestuurslid. Joke wist het niet meer precies, maar ze is ruim 10
Nadere informatieVacature. Wat is jouw kijk? Ik ben aan het dementeren en zoek een begeleider die: Bij deze kaart hoort opdrachtkaart 86.
Wat is jouw kijk? 86 Bij deze kaart hoort opdrachtkaart 86. Vacature Ik ben aan het dementeren en zoek een begeleider die: - Het leuk vindt om mij als mens met een verstandelijke beperking en dementie
Nadere informatie10. Gebarentaal [1/3]
10. Gebarentaal [1/3] 1 Gebarentalen Stel, je kunt niets horen. Je bent doof. Hoe praat je dan met andere mensen? Je kunt liplezen, maar dat is moeilijk en je mist dan toch nog veel van het gesprek. Bovendien
Nadere informatieSchoolbestuur baha i-school Bofokule
Nieuwsbrief September 2013 Schoolbestuur baha i-school Bofokule Bofokule nieuwsbrief September 2013 Nieuws uit het binnenland van Suriname De brief aan FHF Paramaribo, 31 augustus 2013 Brief gezonden aan
Nadere informatieApple Fanboy. Leerling: Jippe Joosten Opleiding: Game Development Klas: G&I1C. De intro. De opdracht. Proces
Apple Fanboy Leerling: Jippe Joosten Opleiding: Game Development Klas: G&I1C De intro Welkom in het verslag van de Apple fanboy, ik ben Jippe Joosten en ik ben enorm fan van Apple. Ik ben nu 21 jaar oud
Nadere informatieIk ben met kerst naar Jingle Balls geweest. Het is een groot concert in de Ziggo dome. Er kwamen veel artiesten zoals Roel van Velzen en Afro jack.
Groep 8 Mijn voorlopig advies. Ik moest op gesprek met mijn moeder en mijn broertje. We moesten naar meester Tom. We kregen een hele uitleg. Op het eind hoorde ik mijn voorlopig advies. Het was kader of
Nadere informatieDeborah Gravenstijn In dit judopak zit een Surinaams meisje, dat trots is op haar afkomst
Deborah Gravenstijn In dit judopak zit een Surinaams meisje, dat trots is op haar afkomst Op Tholen, waar ze opgroeide, voelde ze alleen op zondag dat ze tot een andere cultuur behoorde. Pas nu ze volwassen
Nadere informatieVlucht uit Sint-Petersburg
Marian Hoefnagel Vlucht uit Sint-Petersburg VEERTIEN De tijd van je leven Moeilijke woorden zijn onderstreept en worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 107. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieOp één voetje en één kleppertje
Op één voetje en één kleppertje Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieJoh. 21, preek NGKE
1 Joh. 21, 1-8 - preek NGKE - 12-5-2019 Pasen en nu? Tabgha Jezus is ver weg in Tabgha Tenminste voor het gevoel van zijn leerlingen. Tabgha dat is de plek die jullie hier op de kaart zien. Aan de NW kant
Nadere informatieWelke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood?
Jozefs broers bij de onderkoning. Welke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood? Genesis 42:1-2 1 Toen Jakob zag dat er koren in Egypte was, zei Jakob tegen zijn zonen: Waarom kijken jullie
Nadere informatie5 oorlogsjaren. 10 schriften
5 oorlogsjaren in 10 schriften Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatie