Voorhaven BT Edam schoolplan. De basisschool voor Jenaplanonderwijs

Transcriptie

1 Voorhaven BT Edam schoolplan De basisschool voor Jenaplanonderwijs

2 Inhoudsopgave: 1. Waar staan wij voor! 1. Jenaplan pag Wat is Jenaplanonderwijs pag Iedere Jenaplanschool is anders! pag Heterogene leeftijdsgroepen pag Vier basisactiviteiten pag Ritmisch weekplan pag De basisprincipes pag Wat is Jenaplankwaliteit? pag De zes kwaliteitscriteria voor het Jenaplanonderwijs pag De kwaliteitencriteria en de basisprincipes pag Jenaplankernkwaliteiten pag Opbrengstgericht werken bij ons op school pag Het leven na een Jenaplan basisschool pag Overeenkomsten met andere onderwijsconcepten pag Het bestuur van de Nieuwe School pag De medezeggenschapsraad van de Nieuwe School pag. 15 De Nieuwe School Edam Schoolplan

3 2. De onderwijskundige vormgeving van ons onderwijs 1. De schoolstructuur pag De groepsvormen pag Het ritmisch weekplan pag Van zelf(ver)werken naar zelfverantwoordelijk leren pag De blokperiode pag Wereldoriëntatie pag Taalonderwijs pag Rekenen en wiskunde pag Kunstzinnige vorming pag Engels pag Bewegingsonderwijs pag Informatie- en communicatietechnologie pag Zorg voor kinderen pag Teamanalyse, onderzoek en verbeterpunten 1. Teamanalyse pag Het ouderonderzoek pag Onze beleidsvoornemens pag Kwaliteitszorg op teamniveau pag. 30 De Nieuwe School Edam Schoolplan

4 4. Het personeelsbeleid 1. Uitgangspunten personeelsbeleid pag Huidig personeelsbestand pag Taakbeleid pag Formatiebeleid pag Borgen van kwaliteit pag Beleid ten aanzien van vrouwen in de schoolleiding pag Beleid deeltijdfuncties pag ARBO-beleid pag Overige beleidsterreinen 1. Het financieel en materieel beleid pag Het relationeel beleid pag. 36 Interne informatievoorziening Betrokkenheid van ouders Contacten met andere instellingen 3. Tot slot pag. 38 De Nieuwe School Edam Schoolplan

5 1. Waar staan wij voor 1.1 Jenaplan In ons land zijn ruim 200 Jenaplanscholen aangesloten bij de Nederlandse Jenaplan Vereniging (NJPV) met ongeveer kinderen. De meeste daarvan zijn basisscholen. Er horen ook enkele scholen voor voortgezet onderwijs bij. De schoolleden van de NJPV hebben alle dezelfde Jenaplan basisprincipes aanvaard als kader voor de ontwikkeling van hun school. Tot 2016 wordt gewerkt aan het invoeren van, door de NJPV vastgestelde, kwaliteitskenmerken. De NJPV vormt een onderdeel van de samenwerking van vernieuwingsscholen, zoals Montessori, Dalton, Freinet en anderen, georganiseerd in de Samenwerkende Organisaties voor Vernieuwingsonderwijs (SOVO). Deze samenwerking tussen de vernieuwingsrichtingen wordt steeds intensiever, onder de noemer De Pedagogische School. 1.2 Wat is Jenaplanonderwijs? Nederland telt circa 7000 scholen voor basisonderwijs. In Nederland heeft iedere school de vrijheid om zijn eigen onderwijsconcept te kiezen mits je als school voldoet aan de door de overheid opgestelde kerndoelen. Nederland kent dus vele verschillende vormen van basisonderwijs. Vele scholen werken volgens het leerstofjaarklassensysteem. Dit houdt in dat de gehanteerde methodes voor bijv. rekenen en taal centraal staan. Ieder kind dient deze methodes te verwerken in de daarvoor beschikbare tijd en aan de hand vaste procedures. Er zijn ook scholen die kinderen daar meer zelfstandigheid en keuzevrijheid in geven. Het Jenaplanonderwijs werkt vanuit een pedagogisch concept. Niet de leerstof maar het kind staat centraal. Ieder kind is uniek, ontwikkelt zich op zijn geheel eigen wijze, heeft zijn eigen unieke talenten en zijn eigen leerstijl. Het Jenaplanonderwijs wil dit unieke van ieder kind benadrukken en alle ruimte geven. Wij vinden dat kinderen verschillend mogen zijn, dat ze leren van verschillen, dat ze verschillen leren respecteren. Wij stimuleren dat kinderen zich zo breed mogelijk kunnen ontwikkelen. Ieder kind heeft verschillende talenten en interesses. Een kind heeft het recht om deze te kunnen ontwikkelen. 1.3 Iedere Jenaplanschool is anders Zoals ieder kind uniek is, is ook iedere Jenaplanschool uniek. Iedere school is anders, maakt andere keuzes, legt andere accenten. Wat alle Jenaplanscholen delen is het feit dat zij de basisprincipes, de kwaliteitscriteria en de kernkwaliteiten onderschrijven. De Jenaplanscholen zijn georganiseerd in de NJPV (De Nederlandse Jenaplan Vereniging). Dit is een professionele vereniging die zich richt op de verdere ontwikkeling, verbetering en verspreiding van het Jenaplanconcept. Alle officiële Jenaplanscholen zijn bij deze vereniging aangesloten en er vinden regelmatig onderlinge uitwisselingen plaats tussen Jenaplanscholen in de diverse regio s ( we noemen dit collegiale intervisie) Naast deze overeenkomsten kunnen Jenaplanscholen ook verschillen van elkaar. Deze verschillen zijn zichtbaar in de bestuursvorm (er bestaan zgn. éénpitters waarbij sprake is van 1 school met een eigen (ouder)bestuur en scholen die behoren tot een groot bestuur) en in levensbeschouwelijk opzicht (openbaar, katholiek, protestant-christelijk). Ook qua inhoud kunnen Jenaplanscholen verschillend zijn. Een school in de Randstad zal andere accenten leggen en keuzes maken dan een school op het platteland. In het schoolplan en in de schoolgids van de betreffende school kunt u de verantwoording over de onderwijsinhoud teruglezen. De Nieuwe School Edam Schoolplan

6 1.4 Heterogene leeftijdsgroepen Alle Jenaplanscholen werken met stamgroepen. In een stamgroep zitten kinderen van verschillende leeftijden (twee of drie verschillende leerjaren). Dit is een bewuste keuze, omdat wij het belangrijk vinden dat kinderen leren omgaan met verschillen, dat kinderen leren dat ieder kind verschillend kan en mag zijn en dat kinderen leren van verschillen. Het gaat hier dus nadrukkelijk niet om combinatiegroepen. Oudste kinderen in een stamgroep kunnen jongste kinderen helpen. Een kind dat zich op een bepaald onderdeel wat langzamer ontwikkelt is in een stamgroep veel minder een uitzondering. Kinderen die soms kiezen voor sociale contacten met oudere of juist jongere kinderen hebben binnen een stamgroep daarvoor gelegenheid. Wij denken dat we kinderen op deze wijze een veel rijkere sociale omgeving bieden waarbij ieder kind veel meer de mogelijkheid heeft om zich op zijn/haar eigen unieke wijze te ontwikkelen. 1.5 Vier basisactiviteiten Bijna alle activiteiten die wij op een Jenaplanschool doen vallen onder de vier basisactiviteiten. Deze vier basisactiviteiten kunt u vergelijken met de activiteiten van volwassenen in hun dagelijks leven. A. Gesprek (communicatie) Het kringgesprek is van oudsher een typische Jenaplanactiviteit. Inmiddels hebben vele scholen deze werkvorm overgenomen. De kern van deze activiteit is dat kinderen leren zich te uiten, leren om naar anderen te luisteren, leren om hun menig te vormen of bij te stellen en leren om zichzelf te presenteren. B. Werk Tijdens instructies of cursussen krijgen kinderen uitleg of leren vaardigheden die zijn nodig hebben om hun werk te kunnen uitvoeren. Dit varieert van rekenen, taal, lezen, schrijven tot Engels, topografie etc. Het Jenaplanonderwijs stelt wereldoriëntatie centraal. Alle vaardigheden die kinderen leren (lezen, spellen, rekenen etc.) hebben zij nodig om de wereld te verkennen en eigen te maken. Het Jenaplanonderwijs probeert de wereldoriënterende vakken (aardrijkskunde, geschiedenis, natuuronderwijs, techniek) zo veel mogelijk te integreren in brede projecten. Binnen het werk leren kinderen ook plannen, samen maar ook alleen te werken. Het Jenaplanonderwijs ziet het als haar taak om kinderen op zo goed mogelijk niveau te laten lezen, rekenen en spellen (zoals de overheid graag wil) maar stelt veel bredere doelen dan alleen deze puur cognitieve doelen. C.Spel (sport, vrij spel, creatieve vorming) Naast de cognitieve ontwikkeling vinden wij het van groot belang dat kinderen zich ook ontwikkelen op sportief en creatief gebied. Er is dan ook veel aandacht voor muziek, dans, drama, beeldende vorming en sport. Ook is vrij spel een belangrijk onderdeel waarbij kinderen tevens veel sociale vaardigheden leren. D. Viering (stilstaan bij feesten, rituelen, droevige gebeurtenissen etc.) Wij zien de school als een leef- en werkgemeenschap waarin kinderen, ouders en leerkrachten met elkaar een band hebben. Een viering is een moment waarop je het samenzijn benadrukt. Vieringen kunnen plaatsvinden in de stamgroep, met andere stamgroepen of met de hele school. Bekend zijn wellicht de weekopeningen en weeksluitingen zoals veel Jenaplanscholen die houden. Ook een verjaardag, een traditioneel feest of een hele droevige gebeurtenis kan aanleiding zijn voor een viering. De Nieuwe School Edam Schoolplan

7 1.6 Ritmisch weekplan Iedere Jenaplanschool probeert bovengenoemde 4 basisactiviteiten volgens een ritmisch weekplan te laten plaatsvinden. Wij streven er naar dat er dagelijks zo veel mogelijk afwisseling in activiteiten plaatsvindt. Je kan niet de hele dag spelen, werken of vieren. Er moet sprake zijn van een bepaald evenwicht. 1.7 De basisprincipes Het Jenaplan is een onderwijsconcept. Dat betekent dat de theorie en de praktijk erin samenkomen. De theorie is het resultaat van nadenken over 4 vragen: In het onderwijs vorm je jonge mensen tot een persoonlijkheid, maar wat is dan je gewenste mensbeeld? In het onderwijs vorm je jonge mensen om hen een goede plek te laten vinden in de maatschappij, maar hoe is dan je beeld van die gewenste samenleving en maatschappij? In het onderwijs voed je jonge mensen op, maar wat zijn dan je opvoedingsdoelen? In het onderwijs geef je onderwijs, maar welke doelen, inhouden, middelen en vormen van organisatie gebruik je daar dan bij? De 20 basisprincipes van het Jenaplan geven antwoord op deze vier vragen. De Nederlandse Jenaplanvereniging heeft deze basisprincipes ongeveer twintig jaar geleden vastgesteld. De principes vormen eigenlijk de normen voor het denken en handelen. Ze geven een gemeenschappelijke basis aan van waaruit men wil werken en ze geven een richting aan voor het denken en handelen: Vijf uitspraken over het gewenste mensbeeld Vijf uitspraken met wensen over de samenleving Tien uitspraken over opvoeding en onderwijs De 20 basisprincipes zijn als volgt geordend: De uitspraken over de samenleving passen natuurlijk bij het mensbeeld: als je dit allemaal over mensen zegt, dan zou je met elkaar daaraan moeten werken in de samenleving, thuis en op school, in en buiten het onderwijs. De uitspraken over opvoeding en onderwijs zijn daar dan weer het gevolg van: als je zo tegen de mens en de samenleving aankijkt, dan moet je in jouw opvoeding en onderwijs zo handelen. Vijf uitspraken over de mens 1. Elk mens is uniek: zo is er maar een. Daarom heeft ieder kind en elke volwassene een onvervangbare waarde. 2. Elk mens heeft het recht een eigen identiteit te ontwikkelen. Deze wordt zoveel mogelijk gekenmerkt door zelfstandigheid, kritisch bewustzijn, creativiteit en gerichtheid op sociale rechtvaardigheid. Daarbij mogen ras, nationaliteit, geslacht, seksuele gerichtheid, sociaal milieu, religie, levensbeschouwing of handicap geen verschil uitmaken. 3. Elk mens heeft voor het ontwikkelen van een eigen identiteit persoonlijke relaties nodig: met andere mensen, met de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid van natuur en cultuur: met de niet zintuiglijke ervaarbare werkelijkheid. 4. Elk mens wordt steeds als totale persoon erkend en waar mogelijk ook zo benaderd en aangesproken. 5. Elk mens wordt als cultuurdrager en- vernieuwer erkend en waar mogelijk ook zo benaderd en aangesproken. De Nieuwe School Edam Schoolplan

8 Vijf uitspraken over de samenleving 6. Mensen moeten werken aan een samenleving die ieders onvervangbare waarde respecteert. 7. Mensen moeten werken aan een samenleving die ruimte en stimulansen biedt voor ieders identiteitsontwikkeling. 8. Mensen moeten werken aan een samenleving waarin rechtvaardig, vreedzaam en constructief met verschillen en veranderingen wordt omgegaan. 9. Mensen moeten werken aan een samenleving die respectvol en zorgvuldig aarde en wereldruimte beheert. 10. Mensen moeten werken aan een samenleving die de natuurlijke en culturele hulpbronnen in verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties gebruikt. Tien uitspraken over de school. 11. De school is een relatief autonome, coöperatieve organisatie van betrokkenen. Zij wordt door de maatschappij beïnvloed en heeft er zelf ook invloed op. 12. In de school hebben de volwassenen de taak de voorgaande uitspraken over mens en samenleving tot (ped)agogisch uitgangspunt voor hun handelen te maken. 13. In de school wordt de leerstof zowel ontleend aan de leef- en belevingswereld van de kinderen als aan de cultuurgoederen die in de maatschappij als belangrijke middelen beschouwd worden voor de hier geschetste ontwikkeling van persoon en samenleving. 14. In de school wordt het onderwijs uitgevoerd in pedagogische situaties en met behulp van pedagogische middelen. 15. In de school wordt het onderwijs vorm gegeven door een ritmische afwisseling van de basisactiviteiten gesprek, werk, spel 16. In de school vindt overwegend heterogene groepering van kinderen plaats, naar leeftijd en ontwikkelingsniveau, ten einde het leren van en zorgen voor elkaar te stimuleren. 17. In de school worden zelfstandig spelen en leren afgewisseld en aangevuld door gestuurd en begeleid leren. Dit laatste is expliciet gericht op niveauverhoging. In dit alles speelt het initiatief van de kinderen een belangrijke rol. 18. In de school neemt wereldoriëntatie een centrale plaats in, met als basis ervaren, ontdekken en onderzoeken. 19. In de school vinden gedrags- en prestatiebeoordeling van een kind zoveel mogelijk plaats vanuit de eigen ontwikkelingsgeschiedenis van dat kind en in overleg met hem. 20. In de school worden veranderingen en verbeteringen gezien als een nooit eindigend proces. Dit proces wordt gestuurd door een consequente wisselwerking tussen doen en denken. Je zou snel kunnen denken dat de uitspraken over mens en samenleving zo algemeen zijn, dat wellicht iedereen zich hier in zou kunnen vinden. Maar als dat waar zou zijn, waarom handelen er dan zo weinig mensen naar? Het kenmerk van het Jenaplanconcept is nu net dat het niet bijzonder wil zijn, maar gewoon, voor iedereen. Juist daarom zijn de eerste tien basisprincipes algemeen menselijke normen, die voor iedereen zouden moeten gelden, omdat er volgens ons anders niet goed te leven valt met elkaar. Het is belangrijk om de basisprincipes op hun waarde te schatten. Maak ze niet te groot, want ze kunnen snel verworden tot ongrijpbare uitspraken. Vertaal het naar je eigen situatie. Zo betekent het werken aan een samenleving in de eerste plaats het werken aan je groep, aan je team in de school en aan de schoolgemeenschap met ouders en andere betrokkenen. De basisprincipes zijn bindend voor alle bij de NJPV aangesloten scholen. Dit is de ondergrens. De Nieuwe School Edam Schoolplan

9 1.8 Wat is Jenaplankwaliteit? 'Kwaliteit van onderwijs' omvat meer dan het effectief en efficiënt aanleren van kennis en vaardigheden. Ook de 'pedagogische kwaliteit' is belangrijk: de vorming van kinderen tot zelfstandige en zelfverantwoordelijke personen. Beide moeten in samenhang doordacht worden, waarbij de pedagogische kwaliteit voorop staat. Het begrip 'onderwijskwaliteit' wordt meestal gedefinieerd in termen van meetbare onderwijsresultaten, met name op het gebied van de instrumentele vaardigheden. De scholen moeten op dat gebied 'goede resultaten boeken'. Als je niet op past gaat dat ten koste van moeilijk met gestandaardiseerde toetsen te meten doelen van het onderwijs. De dreiging van verschraling is reëel. Het is goed om een breder begrip van 'onderwijskwaliteit' te hanteren: de pedagogische kwaliteit van het onderwijs, waarbinnen het onderwijskundige een eigen plek heeft. De vorming van de kinderen tot verantwoordelijke en zelfstandige personen staat dan voorop (zie de eerste vijf basisprincipes Jenaplan). De belangen van kinderen in brede zin komen in beeld. Begin deze eeuw werden de kwaliteitscriteria van het Jenaplanonderwijs gelanceerd. 1.9 De zes kwaliteitscriteria voor het Jenaplanonderwijs. Ervaringsgericht Ontwikkelingsgericht Wereldoriënterend Coöperatief Kritisch Zinzoekend Onder het kwaliteitscriterium ervaringsgericht wordt verstaan: eenheid van voelen en kennen; doorvoelde betekenissen; voeling houden met eigen behoeften en motieven; empathie en sympathie (nabijheid); van betrokkenheid naar verbondenheid; aandacht voor gevoelsmatige (persoonlijke) kant van het leren; veel gebruik maken van de belevingswereld van kinderen; veel gebruik maken van de actualiteit en klassenleven aansluiten bij wat kinderen al weten en kunnen en bij wat hen bezig houdt; kinderen mogen zelf activiteiten kiezen; weten wat kinderen bezig houdt; werkelijk geïnteresseerd zijn in kinderen; aansluiten bij de emotionele gevoelens van kinderen (ervaringsgerichte dialoog). Onder het kwaliteitscriterium ontwikkelingsgericht wordt verstaan: uitdagen tot het ontwikkelen van competenties verleggen van grenzen strategisch handelen (leren leren) zone van naaste ontwikkeling prestatiecultuur (in plaats van prestatiecultus) doordachte leerstofkeuze van de stamgroepleid(st)er deuren en vensters openen toenemende zelfsturing groeiende zelfkennis (reflectie) zelfverantwoordelijk leren reflectie middels een portfolio levende cursussen in dienst van Wereldoriëntatie. De Nieuwe School Edam Schoolplan

10 Onder het kwaliteitscriterium wereldoriëntatie wordt verstaan over: leren dat wat je doet, ertoe doet leren in levensechte situaties zorg dragen voor de omgeving initiatieven nemen vanuit eigen interesses van zelf verwerken naar zelfverantwoordelijk leren reflectie d.m.v. gesprekken vertrouwen van de stamgroepsleid(st)er de kleine en grote actualiteit hebben invloed op de activiteiten er wordt ontdekt, geëxperimenteerd en onderzocht wereldoriëntatie en cursussen hebben met elkaar te maken er wordt gewerkt in interessegroepjes kinderen worden uitgedaagd om als totale persoon actief te zijn Onder het kwaliteitscriterium coöperatief wordt verstaan: samenwerken helpen zorg dragen voor elkaar samen spreken, samen spelen, samen werken, samen vieren; samen beslissen ouders als volwaardige partners leren is sociaal leren samen problemen oplossen tutorschap en mentorschap gerichte aandacht voor sociale vaardigheden en omgangsvormen en coöperatieve organisatie van betrokkenen Onder het kwaliteitscriterium kritisch wordt verstaan: werken aan een humane samenleving werken aan een ecologische duurzame samenleving ontwikkelen van een kritisch constructieve instelling kritische vragen stellen bij ontwikkeling en kritisch leren denken Onder het kwaliteitscriterium zinzoekend wordt verstaan: aandacht geven aan levensbeschouwelijke vragen levensvragen bespreken luisteren en kijken naar verhalen, dans, muziek, beelden, symbolen, rituelen aandacht voor stilte ruimte voor meditatie, gebed, bezinning, inkeer en op zoek naar wat je wilt De Nieuwe School Edam Schoolplan

11 1.10 De kwaliteitscriteria en de basisprincipes Er is een verband tussen de zes kwaliteitscriteria en de basisprincipes. Het gaat daarbij niet om een logische afleiding, waarbij de kwaliteitscriteria via logische stappen uit de basisprincipes af te leiden zijn. Het gaat erom dat de kwaliteitscriteria in hun totaliteit te legitimeren zijn vanuit de basisprincipes. Dat betekent niet dat vanuit de basisprincipes geen andere kwaliteitscriteria geformuleerd zouden kunnen worden, maar dat laatstgenoemde, zoals ze nu zijn, voldoende aannemelijk en dekkend zijn voor de basisprincipes in hun geheel en in het bijzonder voor de eerste vijf over mens-zijn. De tussen haakjes geplaatste cijfers verwijzen naar de basisprincipes. 1. Ervaringsgericht Dit kwaliteitscriterium is met name te legitimeren vanuit de volgende basisprincipes over de mens: unieke mens (1), authentieke en verantwoordelijke mens (2) en de hele mens (4). En verder vanuit de basisprincipes 6 en 7, 14, 18 en Ontwikkelingsgericht Dit kwaliteitscriterium houdt verband met de basisprincipes authentieke en verantwoordelijke mens (2) en de creatieve mens (5). Voorts met basisprincipes 7 en 8, 13, 14, 16, 17, 18 en Coöperatief Dit kwaliteitscriterium is te legitimeren vanuit de basisprincipes authentieke en verantwoordelijke mens (2) en mens in relaties (3). Voorts met basisprincipes 7 en 8, 11, 15 en 16 (!) 4. Wereldoriënterend Dit kwaliteitscriterium houdt met name verband met het basisprincipe mens in relaties (3), en verder met basisprincipes 6 t/m 10, 13 en Kritisch Dit kwaliteitscriterium houdt verband met de basisprincipes authentieke en verantwoordelijke mens (3) en creatieve mens (5). Voorts met basisprincipes 6 t/m 10, 12, 15 en Zinzoekend Dit kwaliteitscriterium houdt verband met de basisprincipes unieke mens (1), authentieke en verantwoordelijke mens (2), mens in relaties (3), de hele mens (4) en de creatieve mens (5). Verder houdt het verband met basisprincipes 11, 15 en Jenaplan kernkwaliteiten Recent zijn de Jenaplankwaliteitscriteria en basisprincipes uitgewerkt in de Jenaplankernkwaliteiten. Elke Jenaplanschool wordt nu geacht op regionaal niveau samen te werken aan deze kwaliteitsaspecten. Daarbij is visitatie een onderdeel van het traject, evenals verplichte aanwezigheid bij de Jenaplan-regiobijeenkomsten. Scholen die zich conformeren aan deze afspraken en aantoonbaar uitvoering geven aan de Jenaplankwaliteitscriteria ontvangen het predicaat Erkende Jenaplanschool. Het traject loopt van 2011 t/m Hieronder volgen de kwaliteitscriteria (voor verdere informatie zie Als het goed is moeten deze kernkwaliteiten te herkennen zijn in onze school. Het Jenaplanconcept is een concept, waarin relaties centraal staan: de relatie van het kind met zichzelf de relatie van het kind met de ander en het andere de relatie van het kind met de wereld. Om het belang van deze relaties in het Jenaplanonderwijs te tonen, zijn er twaalf kernkwaliteiten geformuleerd. Een Jenaplanschool richt de omgeving zodanig in, dat deze kwaliteiten gerealiseerd worden. De Nieuwe School Edam Schoolplan

12 Relatie van het kind met zichzelf: Kinderen leren kwaliteiten/uitdagingen te benoemen en in te zetten, zodanig dat zij zich competent voelen. Kinderen leren zelf verantwoordelijkheid te dragen voor wat zij willen en moeten leren, wanneer zij uitleg nodig hebben en hoe zij een plan moeten maken. Kinderen worden beoordeeld op de eigen vooruitgang in ontwikkeling. Kinderen leren te reflecteren op hun ontwikkeling en daarover met anderen in gesprek te gaan. Sleutelwoorden/zinnen: Dialoog van het kind met zichzelf Uitgaan van verschillen Uitgaan van de kracht en kwaliteit van elk kind Recht om zich competent te voelen Werken aan de zone van naaste ontwikkeling Betekenisvol onderwijs Plezier in leren Werken met onderzoeksvaardigheden op basis van eigen vragen Autonomie Morele ontwikkeling Relatie van het kind met de ander en het andere: Kinderen ontwikkelen zich in een leeftijdsheterogene stamgroep. Kinderen leren samen te werken, hulp te geven en te ontvangen en daarover te reflecteren. Kinderen leren verantwoordelijkheid te nemen en mee te beslissen over het harmonieus samenleven in de stamgroep en in de school, opdat iedereen tot zijn recht komt en welbevinden kan ervaren. Sleutelwoorden/zinnen: Leven/werken in een stamgroep en school Jezelf leren kennen in relatie met anderen Aandacht voor de (niet-) zintuiglijk waarneembare werkelijkheid Meerwaarde van samen ontdekken Verschillen bij andere kinderen herkennen en respecteren Relatie van het kind met de wereld: Kinderen leren dat wat ze doen er toe doet. Kinderen leren in levensechte situaties. Kinderen leren zorg te dragen voor de omgeving. Kinderen passen binnen wereldoriëntatie de inhoud van het schoolaanbod toe om de wereld te leren kennen. Kinderen leren spelend, werkend, sprekend en vierend volgens een ritmisch dagplan. Kinderen leren initiatieven te nemen vanuit hun eigen interesses en vragen. Sleutelwoorden/zinnen: Onderwijs in samenhang in betekenisvolle, levensechte contexten Relatie cursus en Wereld Oriëntatie Toegepast leren Werken met primaire bronnen Betekenisvol onderwijs De Nieuwe School Edam Schoolplan

13 1.12 Opbrengstgericht werken bij ons op school Onze Jenaplanschool is een pedagogische school en richt zich op de totale ontwikkeling van kinderen. Daarbij gaat het om de persoonlijke ontwikkeling én de ontwikkeling van het kind als actief lid van onze samenleving. Jenaplanscholen bepalen en beoordelen de opbrengsten zodanig dat er recht wordt gedaan aan de kindgerichte benadering. Er is structureel aandacht voor ontwikkelingsverschillen tussen kinderen. Verschillen tussen kinderen worden niet ontkend, maar de school maakt er juist gebruik van. Ontwikkeling verloopt niet langs statische ontwikkelingslijnen, verloopt ook niet bij ieder in dezelfde tijd. Ontwikkeling is een dynamisch proces. De groepsleid(st)er investeert in relaties; in een goede relatie met elk kind en een goede relatie tussen de kinderen onderling. Kinderen leren van en met elkaar. Zo krijgen alle kinderen optimale ontwikkelingskansen. Er is aandacht voor de individuele continuïteit in het leer- en ontwikkelingsproces van ieder kind. Opbrengstgericht werken is kijken wat kinderen nodig hebben. Taal en rekenen zijn belangrijk om in het leven succes te hebben. Het zijn echter niet de enige vaardigheden die mogelijk succes garanderen. De onevenredig grote aandacht die deze vormingsgebieden krijgen door de toetssystematiek kan er toe leiden dat andere vormingsgebieden (gedeeltelijk) worden verwaarloosd. Het gevaar daarbij is dat wij andere talenten van kinderen verwaarlozen. Onze samenleving heeft deze talenten óók nodig. Het is de taak van de school deze talenten te ontwikkelen. Wij respecteren de uniciteit van elk kind en proberen vanuit deze uniciteit het onderwijs vorm te geven. Wij leggen kinderen niet langs eenzelfde meetlat. We willen wel graag, samen met ouders, een positief perspectief voor kinderen vaststellen en dat gebruiken als maat voor het succes van de ontwikkeling op school. Op die manier realiseren we voor elk kind passend onderwijs. Onze school werkt, zoals bijna alle Jenaplanscholen, de komende vier jaar met een nieuw schoolplan. Wij verwachten dat het uitwerken van de Jenaplankernkwaliteiten een wezenlijke bijdrage levert aan het verbeteren van de opbrengsten. Niet alleen op het terrein van de basisvaardigheden taal, lezen en rekenen, maar op alle andere in de kerndoelen genoemde domeinen. De professionaliteit van en het vertrouwen in de stamgroepleid(st)er en de versterking daarvan is cruciaal. Stamgroepleid(st)ers voelen zich competent en zorgen voor de juiste balans tussen groepsen individuele instructie/verwerking teneinde talentgericht onderwijs te bieden. Goed opgeleide stamgroepsleiders halen uit de leerlingen wat erin zit. Cijfermatige opbrengsten. De PO-Raad en OCW hebben namelijk gezamenlijk een bestuursakkoord ondertekend: Bestuursakkoord PO-Raad-OCW waarin het opbrengstgericht werken van ons taal- en rekenonderwijs verder wordt opgetuigd met het formuleren van meetbare doelen. De opbrengsten in het onderwijs zijn een effectmaat, dat wil zeggen dat de kwaliteitsaspecten zijn onderzocht in relatie tot de leerprestaties van de kinderen. Om de kwaliteit van het onderwijs te bepalen moet niet naar de opbrengsten maar naar het onderwijs zelf gekeken worden. Daarbij zijn van belang: een goede/ordelijke sfeer, de effectieve leertijd, ouderbetrokkenheid, differentiatie en onderwijskundig leiderschap. Het basisonderwijs dient een basis te leggen voor een vrij, gezond en veilig leven. Het moet mensen in staat stellen zich intellectueel, affectief en creatief te ontwikkelen. Je moet leren eigen afwegingen te maken, zelf betrokken te worden en leren mee te beslissen over de eigen leefomgeving. Ons land is een van de welvarendste landen van de wereld. Dat is gelukt met lager- en basisonderwijs waar nooit een ondergrens of verplichte eindtoets aan te pas is gekomen. Goed opgeleide stamgroepsleiders halen uit de leerlingen wat erin zit en hebben daar geen onder- of bovengrenzen voor nodig. Opbrengstgericht werken zoals beschreven staat in Opbrengstgericht De Nieuwe School Edam Schoolplan

14 werken doe je zo van de PO-Raad, is niets meer en niets minder dan het feit dat de groepsleid(st)ers van onze school de onderwijsopbrengsten systematisch in beeld hebben en hun onderwijs aanpassen aan de behoefte en capaciteiten van het kind. Jaarlijks wordt bij ons een toetskalender gemaakt die voldoet aan de eisen die de wet aan ons stelt. De toetsgegevens willen wij gebruiken als een van de gegevens over de vorderingen van dat betreffende kind, samen met observaties van de groepsleidster. Wij hebben absoluut geen behoefte om die toetsgegevens per groep of zelf per school te gaan publiceren. Dit standpunt sluit aan bij een van de basisprincipes van het Jenaplanonderwijs (basisprincipe 19), dat gedrag- en prestatiebeoordeling van een kind zoveel mogelijk plaats vindt vanuit de eigen ontwikkelingsgeschiedenis van dat kind en in samenspraak met hem Het leven na een jenaplanbasisschool Een veelgestelde en belangrijke vraag is of de aansluiting tussen een Jenaplanbasisschool en het Voortgezet Onderwijs geen problemen geeft. Vanuit onze ervaring kunnen wij stellen dat de overgang naar het Voortgezet Onderwijs over het algemeen goed verloopt. Na acht jaar Jenaplanonderwijs voldoet een kind aan de kerndoelen zoals die door het ministerie van onderwijs zijn opgesteld. Uit onderzoek blijkt ook dat er geen significante verschillen in cognitieve ontwikkeling bij Jenaplan-en niet- Jenaplanleerlingen zichtbaar zijn. Wel blijkt vaak dat Jenaplankinderen op sociaal-emotioneel gebied in positieve zin opvallen. Jenaplankinderen uiten zich makkelijker en hebben meer lef als het gaat om presentaties en voorstellingen. Er bestaat overigens ook een gering aantal scholen voor Voortgezet Onderwijs dat vanuit een Jenaplanconcept werkt Overeenkomsten met andere onderwijsconcepten Het Jenaplanconcept behoort tot de vernieuwingsscholen. Dit geldt ook voor o.a. Montessori-, Dalton Freinet- en Vrije scholen. Dit zijn alle scholen die duidelijke keuzes maken als het gaat om opvoedkundige uitgangspunten. Niettemin kunnen de verschillen tussen deze type scholen groot zijn. Het is van belang om, indien je geïnteresseerd bent in een vernieuwingsschool, je op de hoogte te stellen van de verschillen. Voor informatie over het Jenaplanonderwijs kan je, naast de schoolgids, de website en het schoolplan van onze school, ook terecht op de website van de NJPV ( Het bestuur van De Nieuwe School Ouders hebben de school in 1983 opgericht. De Nieuwe School bestaat dus inmiddels ruim 25 jaar! Alle ouders van de leerlingen zijn automatisch lid van de vereniging "De Nieuwe School". Het bestuur wordt in de Algemene Ledenvergadering (ALV) gekozen door ouders en bestaat uit ouders. Ook nietouders kunnen tot bestuurslid worden benoemd. Dit kan bijvoorbeeld als een specifieke deskundigheid wordt verlangd die niet door de ouders kan worden ingevuld. Hierbij geldt wel de eis dat tenminste 2/3 e van de bestuursleden uit ouders bestaat. Het bestuur bestaat uit een oneven aantal van ten minste uit vijf bestuursleden. Elk bestuurslid wordt gekozen voor een periode van 4 jaar. Deze termijn kan met eenzelfde termijn worden verlengd. Het bestuur bewaakt de hoofdlijnen van het beleid en is verantwoordelijk voor het beleid naar o.a. ouders en inspectie. Ook zorgt het bestuur ervoor dat de omstandigheden zo optimaal mogelijk zijn voor kinderen, groepsleid(st)ers en ouders. Ieder schooljaar vindt in het voorjaar een Algemene Ledenvergadering plaats. Belangrijke beleidsbeslissingen worden in die vergadering aan de leden voorgelegd en tevens vindt de verantwoording plaats door het jaarverslag en de financiële overzichten. De begroting voor het lopende schooljaar wordt eveneens tijdens deze vergadering vastgesteld. Jaarlijks vergadert het bestuur ongeveer 10 keer, over het algemeen in aanwezigheid van de directeur. Daarnaast worden er twee maal per jaar zogenaamde O&T (ouder en team) cafés georganiseerd, avonden waarop ouders de gelegenheid krijgen om met het team van gedachten te wisselen over een specifiek thema (zie ) Het bestuur informeert de ouders via de website, het weeknieuws, de mini ALV s voorafgaand aan het O&T café en de ALV. Belangrijke bestuurlijke stukken zoals het jaarverslag, de begroting en de De Nieuwe School Edam Schoolplan

15 notulen van de ALV worden gepubliceerd op de website. Ook met de MR wordt regelmatig contact onderhouden. Aan het begin van het jaar wordt de jaaragenda besproken en bekeken op welke onderdelen de inbreng van de MR wordt gevraagd. Vanaf schooljaar is de Wet Goed Onderwijs, Goed Bestuur van kracht. Deze wet geeft verder invulling aan de minimumeisen voor kwaliteit van het onderwijs door de minimumleerresultaten (eindopbrengsten) vast te leggen. Het voldoen aan deze basiskwaliteit is een voorwaarde voor de rijksbekostiging van de school. Als een school slechte onderwijsprestaties levert en het onderwijsproces onvoldoende op orde heeft, spreekt de onderwijsinspectie het bestuur daarop aan, met uiteindelijk zelfs tot gevolg dat bij ernstig of langdurig tekortschietende onderwijskwaliteit de bekostiging wordt stopgezet. In de wet wordt ook aangegeven wat wordt verstaan onder goed bestuur van de school. Een belangrijk aspect van goed onderwijsbestuur is de functiescheiding tussen intern toezicht en het bestuur. Deze functiescheiding dient uiterlijk 1 augustus 2011 van kracht te zijn. De Nieuwe School heeft de scheiding tussen bestuur en interne toezicht als volgt ingericht: De ouders zijn als lid van de vereniging belast met de interne toezichtfunctie. De leden kunnen dit doen op de Algemene Ledenvergadering. Aangezien dit in het verleden een jaarlijkse, matig bezochte vergadering was, kon de ALV in deze vorm niet worden beschouwd als de interne toezichtfunctie zoals bedoeld in de Wet Goed Onderwijs, Goed Bestuur. Daarom heeft het bestuur besloten om met ingang van schooljaar voorafgaand aan de O&T Cafés in november en maart een zogenaamde mini ALV te houden. In deze mini ALV s worden de ouders door het bestuur geïnformeerd over het beleid van de school. Voorafgaand aan deze vergaderingen worden de agenda en bijbehorende stukken via de website tenminste twee weken van te voren aan de leden ter beschikking gesteld. De leden van de vereniging hebben dus drie keer per jaar (in november, maart en juni) een vergadering waarin zij toezicht op het bestuur houden en het bestuur kunnen adviseren. Volgens de statuten van de vereniging De Nieuwe School over een kascommissie: De Algemene Ledenvergadering benoemt jaarlijks een commissie van ten minste twee personen die geen deel uitmaken van het bestuur. Deze commissie onderzoekt de rekening en verantwoording en brengt de Algemene Ledenvergadering verslag uit. Afgelopen jaren is hier door de Algemene Ledenvergadering geen of beperkt invulling aan gegeven. Motivatie was dat de jaarrekening toch al gecontroleerd wordt door de instellingsaccountant. Het onderzoek richtte zich voornamelijk op de besteding van de ouderbijdragen. Het bestuur is van oordeel dat deze gang van zaken niet strookt met de bedoeling van de code goed bestuur om de interne toezichtfunctie te versterken. Het bestuur ziet graag een actieve commissie die intern toezicht houdt op het financieel beleid van het bestuur. Dit gaat verder dan alleen toezicht houden op de besteding van de ouderbijdragen. De commissie houdt toezicht op en adviseert over het financiële beleid van de school. Onderwerpen zijn o.a. de begroting, belangrijke investeringen, tussentijdse cijfers, de besteding van middelen (subsidies en ouderbijdragen), de jaarrekening, de meerjarenraming en benoeming van de instellingsaccountant. Ook is het bestuur van mening dat dit niet eens per jaar voorafgaand aan de ALV zou moeten plaatsvinden, maar tenminste drie keer per jaar voorafgaand aan de (mini) ALV. Tijdens de (mini) ALV kan de financiële auditcommissie verslag doen aan de leden/ouders van haar bevindingen en aanbevelingen aan het bestuur over het financieel beleid. Tenslotte ziet het bestuur graag dat de financiële auditcommissie uit tenminste drie leden of in ieder geval een oneven aantal leden van de vereniging bestaat. De leden worden benoemd voor een periode van tenminste drie jaar. Dit borgt de continuïteit van de commissie, ondersteunt de besluitvorming binnen de commissie en draagt bij aan consistent intern toezicht op het financieel beleid van De Nieuwe School. Het bestuur heeft aan de hand van de door de PO-Raad opgestelde Code Goed Bestuur in het Primair Onderwijs geïnventariseerd op welke wijze invulling kan worden gegeven aan de wet Goed Onderwijs, goed bestuur. Deze inventarisatie wordt gepubliceerd op de website. Wanneer wordt afgeweken van onderdelen van deze code, heeft het bestuur dit gemotiveerd volgens het principe pas toe of leg uit. De Nieuwe School Edam Schoolplan

16 De taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van het bestuur en de directie zijn vastgelegd in het statuut. Hierbij is een taakomschrijving van de verschillende portefeuilles (voorzitter, personeelszaken, secretaris, penningmeester, beheer gebouw, communicatie) van de bestuursleden toegevoegd. Het statuut wordt gepubliceerd op de website. De statuten van de vereniging en het directiestatuut zullen naar aanleiding van de code goed bestuur worden aangepast. Over deze aanpassingen worden de leden tijdens de mini ALV in het najaar van 2012 geïnformeerd. Eventuele opmerkingen en suggesties van de ouders / leden zullen worden meegenomen. In het voorjaar van 2013 worden de definitieve concept stukken tijdens de mini ALV aan de ouders / leden gepresenteerd. In de ALV van juni 2013 zal de statutenwijziging ter stemming aan de leden worden voorgelegd. Hiermee zal de scheiding tussen bestuur en intern toezicht zoals bedoeld in de Wet Goed Onderwijs, Goed Bestuur ook formeel worden bekrachtigd. De bestuursvorm (één school onder één bestuur, een zogenaamde éénpitter) blijft een bron van aandacht. Veel scholen hebben besloten om het besturen van hun school uit te besteden aan een grotere en/of externe organisatie. Tot nu toe heeft De Nieuwe School daar niet voor gekozen. Het bestuur ervaart de huidige bestuursvorm als een rijkdom, omdat de meeste lijnen (met de directie, het team, de kinderen en de ouders) kort en persoonlijk zijn. Wij geloven dat onze school mede daardoor dynamisch en alert kan zijn. Het blijft wel belangrijk dat we deze keuze gezamenlijk met de ouders blijven maken. Om de continuïteit van het bestuur ook in de toekomst te kunnen garanderen worden in de komende jaren de mogelijkheden onderzocht van andere vormen van besturen. De samenstelling van het bestuur wordt jaarlijks gepubliceerd in de schoolgids. Het profiel en het rooster van aftreden van het bestuur wordt gepubliceerd op de website De medezeggenschapsraad van De Nieuwe School Zoals in de vorige paragraaf is vermeld, zijn ouders van kinderen op De Nieuwe School automatisch lid van de schoolvereniging. De medezeggenschapsraad (M.R.) bestaat uit twee ouders en twee teamleden. De leden van de vereniging kiezen niet alleen het bestuur maar ook de oudergeleding van de M.R. De teamgeleding van de M.R. wordt door het team gekozen. De notulen van de M.R.- vergaderingen worden via het weeknieuws verspreid. Ook zijn zij te lezen op de website. De vergaderingen van de M.R. zijn openbaar. De leden van de M.R. staan vermeld in het adressenbestand in onze schoolgids. De Nieuwe School Edam Schoolplan

17 2. De onderwijskundige vormgeving van ons onderwijs 2.1 De Schoolstructuur Vanaf augustus 2012 telt de nieuwe school 7 stamgroepen. Twee onderbouwstamgroepen, twee middenbouwstamgroepen, 1 tussenbouwstamgroep en twee bovenbouwstamgroepen. In de onderbouwstamgroepen zitten kinderen tot en met groep 2; in de middenbouwgroepen zitten kinderen van groep 3 tot en met 5; in de tussenbouwgroep zitten kinderen van groep 5 en 6 en in de bovenbouw zitten kinderen van groep 6 tot en met 8. Voor de geldigheidsduur van dit schoolplan stellen wij de stamgroepen anders samen dan de voorgaande jaren. Dit heeft te maken met een uitgangspunt dat De Nieuwe School jaren gelden heeft vastgesteld: In een stamgroep kunnen niet meer dan 30 kinderen geplaatst worden. Omdat we in de school geen ruimte hebben (letterlijk en financieel) om een achtste groep te huisvesten, zullen we deze schoolplanperiode werken met een tussenbouwgroep. Dit blijkt de enige oplossing te zijn om de groepen niet boven de 30 te laten uitgroeien. Een keer per jaar nemen de oudste kinderen van een groep afscheid van hun bouw. Dat gebeurt vlak voor de zomervakantie en na die vakantie zullen zij als jongsten in een nieuwe bouw gaan starten. Dit geldt zowel voor de onder- midden- en bovenbouw. De tussenbouwgroep beslaat de leerjaren 5 en 6. De kinderen zullen in leeftijd variëren van 8 tot 10 jaar. Deze tussenbouwgroep vormt de enige tweejarige stamgroep in de school. Aan het einde van het tweede middenbouwjaar zullen elk jaar (uitgezonderd 2013) ongeveer tien kinderen doorstromen naar de tussenbouw en tien 6e jaars van de tussenbouw zullen uitstromen naar de bovenbouw. In april/mei van elk schooljaar worden de ouders van de 4 e jaars op de hoogte gesteld van de procedure. Wij gaan ervan uit dat wij tot augustus 2016 met deze stamgroepverdeling werken. Als we onze prognose bekijken blijkt dat we in de komende jaren licht groeien tot 174 kinderen en dat we op 1 oktober 2015 hetzelfde aantal kinderen zullen hebben als op 1 oktober 2011; namelijk De Groepsvormen De stamgroepen zijn, zoals uit het bovenstaande blijkt, leeftijd-heterogeen samengesteld en vormen de basisplaats voor het kind. In de stamgroep gebeurt het! De stamgroep vormt de kern! Soms wordt de stamgroep doorbroken. Zo hebben we in de midden-, tussen- en bovenbouw niveaugroepen voor rekenen. Kinderen rekenen 4 keer per week in deze niveaugroepen. In de bovenbouw is er tevens voor gekozen om op de woensdag in jaargroepen uit elkaar te gaan. Op de woensdag worden er niveaucursussen Engels, Nieuwsbegrip en Topografie gegeven. De 6e jaars van de tussenbouw doen hier ook aan mee. In de bovenbouw wordt er op woensdagochtend ook anderhalf uur gymles gegeven door een vaste gymdocent aan de jaargroepen. Op de andere dagen begeleidt deze docent zijn eigen stamgroep. De 5e jaars van de midden- en tussenbouw blijven op woensdag en donderdag tot op school. Ook zij werken op dat moment niet in stamgroepverband. Deze tijd wordt gebruikt voor extra scholing in taal, begrijpend lezen, wereldoriëntatie en het opzetten van werkstukken. 2.3 Het Ritmisch Weekplan In plaats van een strak en weinig flexibel lesrooster, hanteren wij het ritmisch- weekplan. De daarin aangegeven tijdsgrenzen kunnen, indien er geen afspraken met andere bouwgroepen zijn, flexibel worden gehanteerd. Je ziet ook in het ritmisch weekplan dat er weinig vakinhouden worden aangegeven, maar basisactiviteiten en pedagogische situaties. Per bouw kunnen ze enigszins variëren maar ze vertonen over het algemeen sterke overeenkomsten. De Nieuwe School Edam Schoolplan

18 Bij het opstellen van het ritmisch weekplan proberen we voor de stamgroepen zoveel mogelijk recht te doen aan de volgende criteria: Zo min mogelijk versnippering van de tijd, door, waar mogelijk, grote tijdsblokken te maken, zodat je speelruimte hebt en de kinderen de mogelijkheid geeft echt ergens in te duiken. Een ritmische afwisseling van sterk geconcentreerde en inspannende activiteiten enerzijds en speelse, muzische of ontspannende activiteiten anderzijds. Gelijksoortige activiteiten vinden per bouw gelijktijdig plaats. Dat geldt voor de ochtendkringen, de rekenuren, de uren m.b.t. taalactiviteiten en de blokperiodes. Op de maandagen na de grotere vakanties wordt er om uur met een weekopening begonnen en ongeveer eens in de twee weken wordt er afgesloten met een weeksluiting. In het ritmisch weekplan houden wij rekening met een aantal vaste gegevens waarbij wij afhankelijk zijn van derden, zoals bijvoorbeeld de gym- en zwemtijden. Wij werken met een continurooster. Dat betekent dat alle kinderen tussen de middag op school blijven en gezamenlijk in de groepen eten. De schooldeur gaat al om 8.00 uur open. Om 8.30 wordt er begonnen in de stamgroepen. De schooldag loopt door tot uur. Voor de kinderen uit de onderbouw en kinderen uit groep 3 en 4 van de middenbouw eindigt de schooldag op woensdag en donderdag om uur. 2.4 Van zelf(ver)werken naar zelfverantwoordelijk leren Elk kind heeft beweging, samenzijn, leiding en zelfstandigheid nodig. Het zijn basisbehoeften. Maar elk kind is uniek. Dus de behoefte aan beweging, samenzijn, leiding en zelfstandigheid zal voor elk kind verschillend zijn. Sommige kinderen vragen van ons een heel strakke leiding met gesloten opdrachten. Als je aan de behoefte van deze kinderen niet voldoet gaan ze zich onveilig voelen. Andere kinderen moeten we juist een grote zelfstandigheid geven. Als kinderen die dat aankunnen die zelfstandigheid niet geboden wordt, gaat het kind zich waarschijnlijk vervelen, het ervaart te weinig uitdaging en doet de dingen niet voor zichzelf, maar voor ons. Als we zo werken ontkennen we dat kind. Wij hebben als groepsleid(st)er de taak om de kinderen in kaart te brengen met al hun verschillende karakters en onze acties moeten aangepast worden aan de behoeftes van ieder kind. Omdat heel veel kinderen op verschillende manieren het beste uit zichzelf weten te halen, hebben wij vier fasen van zelfstandig werken omarmd. Deze fasen zijn: 1. zelf(ver)werken 2. zelfstandig werken 3. zelfstandig leren 4. zelfverantwoordelijk leren Aan de groepsleidster de keus in welke fase een bepaald kind het beste tot zichzelf kan komen. Sommige kinderen starten met zelf(ver)werken en kunnen doorgroeien naar fase 4. Sommige kinderen zijn vanaf het begin tot het eind gebaat bij zelf(ver)werken. 1. Zelf(ver)werken De groepsleid(st)er of de methode bepalen wat een kind gaat doen. De opdrachten zijn eenduidig en kunnen maar op één manier worden opgelost. Kinderen werken kort aan een opdracht en de opdracht wordt meteen gecontroleerd. Een som wordt uitgelegd, de som wordt gemaakt en de uitkomst wordt gecontroleerd. Je werkt met gesloten opdrachten. Het nabouwen van een huisje met behulp van een schematische tekening bijvoorbeeld, kan bij deze fase ook een opdracht zijn. 2. Zelfstandig werken Hier werken we ook met gesloten opdrachten, met dit verschil dat de kinderen er een langere tijd aan werken voordat het afgerond kan worden. Kinderen hebben wat meer vrijheid. Ze mogen bijvoorbeeld de volgorde van activiteiten zelf bepalen. Het doel wordt echter door de groepsleid(st)er of de methode bepaald. De antwoorden zijn eenduidig. Je kunt het nakijken met behulp van de antwoordenboekjes. Het tempo en de netheid zijn van belang. Bij ons vindt dit plaats bij het werkuur. De Nieuwe School Edam Schoolplan

19 Alle taken en opdrachten staan in de methode of worden door de groepsleid(st)ers bedacht. Zij geven ook aan hoeveel er van gemaakt moet worden. Kinderen die klaar zijn met hun opdracht krijgen van de groepsleid(st)er de mogelijkheid een keuzeopdracht te doen. Het doel van deze fase is om de kinderen te leren om gedurende een langere periode zelfstandig te werken aan verschillende taken en deze op tijd af te ronden. Planning en tijdsbesef staan hier vooraan. De klok, de zandloper en vragen als: Waar denk je dat je over tien mintuten bent? passen bij deze fase. Een opdracht aan een kleuter om het kasteel na te bouwen van een foto, past bij deze fase. De opdracht is omvangrijker dan het nabouwen van een huis aan de hand van een schematische tekening. Het voornaamste doel van het werken in bovengenoemde 2 fases is het verwerven van kennis door (directe) instructie. Uitgangspunt hierbij is dat kinderen zonder deze instructie en de hierop aansluitende verwerkingsopdrachten de leerstof niet begrijpen. Kinderen worden hierbij door de groepsleid(st)ers aangespoord en begeleid om de opdrachten binnen de daarvoor door de groepsleid(st)ers gestelde tijd te plannen en af te ronden. 3. Zelfstandig leren Hier krijgen kinderen wat meer keuzemogelijkheden. Het doel staat echter al grotendeels vast. Dat is door ons bedacht, eventueel ondersteund door de methode. Het gaat om gedeeltelijk open opdrachten, waarbij kinderen de gelegenheid krijgen om de opdracht op hun eigen manier vorm te geven. Het kind heeft invloed op de manier waarop het doel verwezenlijkt wordt. ('als je deze sommen al begrijpt zonder mijn instructie, mag je nu al aan het werk gaan'). Het gaat er in deze fase om dat kinderen gericht zijn op het begrijpen van de leerstof. De kinderen bepalen zelf hoeveel sommen ze maken en hoe vaak ze de woorden van spelling gaan oefenen. Sommige kinderen oefenen de woorden en andere maken er een verhaal van. Het doel blijft in alle gevallen dat een kind dit leerstofonderdeel aan het einde van een periode beheerst. 4. Zelfverantwoordelijk leren In deze fase bepaalt het kind het doel: het moet echter wel passen binnen de algemene doelen en het doel van de stamgroep. Het vaststellen van het doel gaat altijd in overleg met de stamgroepsleider, eventueel in samenspraak met de groep. In deze fase past bijvoorbeeld het aan de slag gaan met zelf geformuleerde leervragen binnen een bepaald ervaringsgebied wat op dat moment in de school actueel is. Het kind bepaalt ook welke activiteiten het gaat ondernemen, hoe lang het ermee bezig blijft, of en met wie het samenwerkt, waar het aan werk gaat en hoe hij dit gaat presenteren. De stamgroepsleider bekijkt en begeleidt tussentijds de vorderingen. Het werk is omvangrijk en is klaar als het doel bereikt is. Onder andere tijdens de blokperiode/wereldoriëntatie geven wij de kinderen de gelegenheid om aan opdrachten te werken, waarbij de vier fasen van zelfstandig werken zichtbaar zijn. 2.5 De blokperiode In de school worden zelfstandig spelen en leren afgewisseld en aangevuld door gestuurd en begeleid leren. Dit laatste is expliciet gericht op niveauverhoging. Bij dit alles speelt het initiatief van de kinderen een belangrijke rol (basisprincipe 17). De blokperiode betreft een steeds weer terugkerende periode, waarin kinderen binnen duidelijk aangegeven kaders een grote vrijheid hebben om zelf te bepalen welke activiteiten ondernomen gaan worden en met wie ze dat gaan doen. Kinderen leren in deze periode de kennis en vaardigheden die tijdens de instructies zijn opgedaan te gebruiken. Daarnaast leren ze tijdens deze blokperiode veel over maatschappelijk gewenst geachte vaardigheden, zoals: goed kunnen samenwerken via overleg komen tot goede producten en resultaten kritiek kunnen aanhoren en verwerken flexibel kunnen reageren problemen kunnen analyseren en oplossen De Nieuwe School Edam Schoolplan

20 relaties en verbanden zien en verwoorden eigen ervaring en intuïtie kunnen inschakelen risico's en experimenten durven aangaan kunnen omgaan met verschillende meningen en verschillen in geaardheid van mensen verantwoordelijkheden voor aangegane taken kunnen dragen eigen fouten kunnen incasseren en analyseren kunnen kiezen verantwoordelijk zijn voor eigen werk en het leefklimaat in de stamgroep kunnen plannen leren structureren van werk in volgorde en afronding Kinderen die moeite hebben met het maken van een keuze, het plannen (blokuuragenda) en het uitvoeren van die plannen, worden daarbij geholpen door de groepsleid(st)er. De begeleiding van de groepsleid(st)er tijdens de blokperiode is van een andere aard dan die tijdens de groepsinstructies. De taken van de groepsleid(st)er tijdens de blokperiode, de algemene regels tijdens de blokperiode, de groepswet, de pedagogische situatie, de leefregels en de mogelijke activiteiten staan vermeld in ons document: De blokperiode. Hier wordt ook geschreven over de voorbereiding, de observatie en de registratie. De activiteiten tijdens de blokperiode zijn erg divers. De volgende werkzaamheden zijn o.a. mogelijk: bouwen: blokken, lego, knex, maquettes, decors, boetseren, zand en water, timmeren. tekenen en schilderen, ook als ondersteunend middel voor wereld oriëntatie en weeksluitingen muzikale vorming, ook als ondersteuning van toneelstukjes en vieringen dansante vorming dramatische vorming: verbeelding van verhalen, ervaringen en huiselijke situaties knutselen lezen kalligraferen en schrijven wereldoriëntatie: onderzoek, ontdekhoeken, eigen werkstukken, projecten, thema s. werken met leer- en werkmiddelen, waaronder de computer en videorecorder. voorbereiden van kringen en vieringen. verhalen, gedichtjes en toneelstukjes schrijven, typen en drukken. maken van een presentatie. koken in de kinderkeuken. Voorwaarden voor het verwezenlijken van een goed blokperiode zijn: Een kind moet zijn eigen zelfstandigheid ontwikkelen. Het bevorderen van een kritische houding is daarbij noodzakelijk. Er zal derhalve geleerd moeten worden dat er steeds opnieuw keuzes gemaakt moeten worden. Het onderwijs krijgt zoveel mogelijk vorm binnen de pedagogische situaties. Binnen de blokperioden worden de verschillen tussen de kinderen als een rijkdom ervaren. Uitwisseling van die verschillen zal kunnen leiden tot een brede wijze van interpretatie en zal dogmatisch denken kunnen voorkomen. De basisbehoeften krijgen tijdens de blokperiode ruimte. De behoefte aan beweging, veiligheid, aanvaard worden, leiding, zelfstandigheid, samenwerking, afwisseling tussen spanning en ontspanning worden veiliggesteld. In de hele school is een lijn binnen de blokperiode te herkennen. 2.6 Wereldoriëntatie In een Jenaplanschool is wereldoriëntatie het belangrijkste vormingsgebied. Kinderen leren om te gaan met de mensen dichtbij en verder weg, met de natuur om hen heen en met vragen rond de zin van het leven en de wereld. Dat doen ze door vaak de school uit te gaan en omgekeerd, door de wereld in de school te halen. Kinderen leren door te luisteren naar verhalen, door zelf waar te nemen en te experimenteren, zelf vragen te stellen en op zoek te gaan naar antwoorden in een documentatiecentrum en bij mensen met kennis en ervaring. De kinderen zijn, kortom, ontdekkend en De Nieuwe School Edam Schoolplan