Het dieet bij diabetes mellitus

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het dieet bij diabetes mellitus"

Transcriptie

1 Het dieet bij diabetes mellitus Bronvermelding Deze folder is gemaakt door de afdeling diëtetiek van het UMC Utrecht: Het dieet bij diabetes mellitus JCGE , Diëtetiek UMC Utrecht, april UMC Utrecht, afdeling Interne en Externe Communicatie 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Wat is diabetes mellitus? 3 Wat is glucose? Hoe werkt insuline? Welke soorten diabetes mellitus zijn er? Wanneer is uw bloedglucosewaarde te hoog? Wat zijn de gevolgen van diabetes mellitus? 3. Waaruit bestaat de dieetbehandeling bij diabetes? 6 Wat zijn de belangrijkste doelen van de dieetbehandeling bij diabetes? Wat zijn koolhydraten? Wat zijn zoetstoffen? 4. Hoe kunt u variatie aanbrengen in uw voeding? 8 Hoe kunt u variëren? 5. Wat moet u doen bij een hypo, hyper en ziekte? 9 Wat is een hypo? Wat doet u bij een hypo? Wat is een hyper? Wat doet u bij een hyper? Welk effect heeft ziekte op uw bloedglucose? 6. Waar kunt u op letten tijdens etentjes en vakanties? 11 Hoeveel koolhydraten kunt u eten? Hoe kunt u omgaan met andere etenstijden? Welke vetten kunt u vermijden? Wat zijn verstandige keuzes? Waarmee kunt u rekening houden als u op vakantie gaat? Waar kunt u op letten tijdens een receptie, borrel of verjaardag? 7. Veel gestelde vragen. 13 Kunt u bij insulinegebruik ook uitslapen? Worden de extra kosten van uw dieet vergoed? Waarom moet ik koolhydraten tellen? Ik eet toch meestal hetzelfde? Hoeveel koolhydraten mag ik per dag eten? Wat gebeurt er als u alcohol drinkt? 8. Wilt u meer weten? 14 Welke andere brochures zijn voor u belangrijk? Waar kunt een diëtist bereiken? 2

3 Diëtisten De Hoogstraat Revalidatie Patty van Heest en Lisa Fokkema Aanwezig op maandag van uur en donderdag van uur Telefoon: Inleiding Een goede voeding is belangrijk bij de behandeling van diabetes mellitus. Door verstandig te eten houdt u uw bloedglucosewaarde beter in balans, blijft u beter op gewicht en verkleint u de kans op de complicaties van diabetes. In deze brochure staat wat diabetes is, wat het verband is tussen diabetes en voeding, de voedingsadviezen die u krijgt en hoe u die kunt toepassen. U krijgt ook een persoonlijk dieetadvies van de diëtist. Dit is aangepast aan uw situatie en helpt u het dieet goed uit te voeren. 2. Wat is diabetes mellitus? Insuline is een hormoon dat gemaakt wordt in de alvleesklier (of pancreas) en zorgt voor de opname van suiker (glucose) in de lichaamscellen. Bij diabetes mellitus is er een tekort aan insuline of een verminderde werking van insuline. Hierdoor komt de glucose niet in de cellen, maar blijft in het bloed. Het gevolg hiervan is een verhoogde bloedglucosewaarde (glucose in het bloed). Uw nuchtere bloedglucosewaarde (dit is s morgens als u nog niet gegeten hebt) is te hoog als deze boven de 6 mmol/l is. Uw bloedglucosewaarde na de maaltijd is te hoog boven de 9 mmol/l. Wat is glucose? De koolhydraten (zie blz 7) in uw voeding worden tijdens de vertering omgezet in glucose. Via de darmen komt glucose in uw bloed. Het bloed vervoert de glucose door uw lichaam. De verbranding van glucose in de lichaamscellen levert energie. Daardoor kunt u ademhalen, lopen, fietsen, werken en het huishouden doen. Hoe werkt insuline? Glucose heeft insuline nodig om vanuit uw bloed de cellen in te gaan. Insuline werkt als een sleutel: het opent de deur van de cel zodat glucose naar binnen kan. 3

4 Bij diabetes mellitus maken de eilandjes van Langerhans in uw alvleesklier te weinig of geen insuline. Het kan ook zijn dat er wel voldoende insuline is, maar dat de cellen er niet goed op reageren. De insuline- sleutel past niet goed in het slot van de cel en de deur gaat niet open. Glucose kan de cel niet in en blijft in uw bloed. Een deel van de glucose plast u uit met de urine. Een deel blijft achter in uw bloed. Het gevolg is een te hoge bloedglucosewaarde. Symptomen van een hoge bloedglucosewaarde zijn: vermoeidheid, dorst, jeuk, veel plassen en gewichtsverlies. Deze klachten verdwijnen meestal snel als de diabetes wordt behandeld. Welke soorten diabetes zijn er? Er zijn verschillende soorten (typen) diabetes. Diabetes type 1 Diabetes type 1 ontstaat vaak in korte tijd en meestal bij mensen onder de dertig jaar. Voorheen werd diabetes type 1 ook wel 'jeugddiabetes' genoemd, maar diabetes type 1 kan op alle leeftijden ontstaan. Bij diabetes type 1 maakt de alvleesklier geen insuline meer. Er moet altijd insuline gebruikt worden, anders worden de bloedglucosewaarden te hoog. 4

5 Diabetes type 2 Diabetes type 2 wordt ook wel ouderdomsdiabetes genoemd omdat het meestal op oudere leeftijd ontstaat. Maar diabetes type 2 kan ook op jongere leeftijd ontstaan, bijvoorbeeld bij overgewicht. Er zijn niet altijd klachten, de diabetes wordt vaak bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld bij een keuring. Bij diabetes type 2 maakt de alvleesklier te weinig insuline en wordt de bloedglucosewaarde te hoog. Ook reageert het lichaam niet meer goed op insuline; dit heet 'insulineresistentie'. Bij diabetes type 2 moeten meestal tabletten of insuline gebruikt worden.. Als u overgewicht hebt, kan afvallen er voor zorgen dat u minder of geen medicijnen meer hoeft te gebruiken. Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes ontstaat door de hormonen die tijdens de zwangerschap gemaakt worden. Die hormonen zorgen ervoor dat het lichaam tijdelijk minder goed reageert op insuline (voor verdere uitleg en behandeling zie de brochure; Wat kunt u eten bij zwangerschapsdiabetes? ) Diabetes veroorzaakt door een behandeling. Diabetes kan ook ontstaan als gevolg van een behandeling. Bijvoorbeeld bij prednisongebruik of na een pancreasoperatie. De behandeling is hetzelfde als bij diabetes type 1 of 2. Wat zijn de gevolgen van diabetes mellitus? Met diabetes kunt u gezond oud worden. Maar een niet goed ingestelde diabetes kan complicaties veroorzaken. De complicaties van diabetes ontstaan doordat hoge bloedglucosewaarden uw bloedvaten beschadigen. Dit verslechtert op den duur de werking van uw organen, zenuwen en weefsels. Diabetes verhoogt ook de kans op hart- en vaatziekten. Dit wordt versterkt als u een hoge bloeddruk en/of een verhoogd cholesterolgehalte in uw bloed hebt. Het is dus belangrijk dat uw bloedglucosewaarden zo normaal mogelijk zijn. Maar ook dat uw bloeddruk en cholesterolgehalte goed blijven. Een goede voeding helpt uw bloedglucosewaarde, maar ook uw bloeddruk en cholesterolgehalte te verbeteren. 5

6 3. Waaruit bestaat de dieetbehandeling bij diabetes? Wat zijn de belangrijkste doelen van de dieetbehandeling bij diabetes? Bij de dieetbehandeling bij diabetes zijn uw belangrijkste behandeldoelen; u hebt een bloedglucosewaarde tussen de 4 en 9 mmol per liter, o voor de maaltijd: 4-6 mmol/liter o 2 uur na de maaltijd: 7-9 mmol/liter uw HbA1c is < 7 % of < 53 mmol/mol.(het HbA1c is de maat van de gemiddelde glucosewaarde van de afgelopen maanden) u hebt een gezond gewicht of streeft naar 5-10% gewichtsverlies bij overgewicht, het cholesterolgehalte en dat van andere vetten in uw bloed is goed, dat betekent; o LDL cholesterol < 2,5, o HDL-cholesterol > 0,9 voor mannen, o HDL-cholesterol >1,1 voor vrouwen, o totaal triglyceriden zo laag mogelijk,< 2,0. o totaal cholesterol < 5,0. Individueel kunnen andere streefwaarden afgesproken worden! De basis van de voeding bij diabetes is een goede voeding en gezonde leefstijl, zoals dat voor iedereen geldt. De volgende punten zijn daarbij belangrijk: 1. Behoud een goed lichaamsgewicht of probeer af te vallen als u te zwaar bent. Insuline kan niet goed werken door een te hoog lichaamsgewicht. Vooral bij vetophoping in en rondom de buik worden de cellen minder gevoelig voor insuline. Als uw gewicht goed is, houd dit dan zo. Is uw gewicht te hoog, probeer dan af te vallen. Enkele kilo s afvallen kan de bloedglucosewaarden al verbeteren. Uw diëtist bespreekt welk gewicht goed voor u is en hoe u uw eetpatroon kunt aanpassen om af te vallen. Als u wilt afvallen bespreek dan met uw arts en diëtist of uw medicijnen daarop afgestemd moeten worden. 2. Beperk de hoeveelheid verzadigd vet. Minder verzadigd vet eten zorgt voor een lager LDL cholesterolgehalte van het bloed. Zo verkleint u de kans op hart- en vaatziekten. Lees in de brochure Hoe kunt u de kans op hart- en vaatziekten verkleinen? hoe u minder verzadigd vet kunt eten. 3. Eet 2x per week vis, waarvan 1x per week vette vis. Vis bevat visvetzuren (DHA en EPA) die goed zijn voor hart en bloedvaten. Lees hierover meer in de brochure Hoe kunt u de kans op hart- en vaatziekten verkleinen?. vaatziekten hebt. Lees de brochure Hoe kunt u de kans op hart- en vaatziekten verkleinen? hoe u minder zout kunt eten. 4. Gebruik voldoende voedingsvezel en voldoende groente en fruit Voedingsvezels zijn onverteerbare delen van plantaardige voedingsmiddelen en bevorderen een goede darmfunctie. Vooral de vezels uit fruit, groente en peulvruchten hebben ook een gunstige werking op de bloedsuikerwaarden en het cholesterolgehalte. Vezelrijke producten zijn bijvoorbeeld volkoren- en roggebrood, volkorenmacaroni, zilvervliesrijst, groente, fruit, peulvruchten, muesli, noten en zaden 6

7 5. Wees zuinig met zout. Zout bevat natrium dat bloeddrukverhogend werkt. Minder zout eten, betekent minder kans op een hoge bloeddruk en daardoor minder kans op hart- en vaatziekten. Dit is belangrijk omdat u met diabetes al een grotere kans op hart- en 6. Wees matig met alcohol. Alcohol kan uw bloedglucosewaarde sterk en onvoorspelbaar ontregelen. Dit risico kunt u beperken door bij het drinken van alcohol en voor het naar bed gaan iets te eten waar koolhydraten in zitten (bijvoorbeeld een snee brood). 7. Beweeg regelmatig. Regelmatig een half uur intensief bewegen werkt positief op de bloedglucosewaarde, overgewicht en stress. Ook verlaagt bewegen de bloeddruk en het cholesterolgehalte in het bloed. Als u meer gaat bewegen hebt u misschien extra koolhydraten nodig om de bloedglucosewaarden op het goede peil te houden. Of u moet voordat u gaat bewegen uw medicatiedosis (bv. insuline) verlagen. Overleg hierover met uw arts, diabetesverpleegkundige of diëtist. Voor het reguleren van de bloedglucosewaarden is bij diabetes belangrijk; 8. Een gelijkmatige verdeling van koolhydraten over de dag. De koolhydraten in uw voeding worden omgezet in glucose. Een gelijkmatige verdeling van koolhydraten over de dag betekent een gelijkmatig aanbod van glucose. Er moet een evenwicht zijn tussen de hoeveelheid koolhydraten die u eet en de insuline die u gebruikt. Eet de koolhydraten verspreid over de dag en avond en vermijd grote verschillen van dag tot dag. Als u kortwerkende insuline gebruikt, leert u hoe u uw insulinedosering aanpast aan uw maaltijden. In dat geval is meer variatie in het dieet mogelijk. Wat zijn koolhydraten? Koolhydraten leveren uw lichaam energie, nodig om te leven. Alle koolhydraten worden bij de vertering in de darmen omgezet in glucose, en komen als glucose in het bloed. In een goede voeding leveren koolhydraten minstens de helft van de hoeveelheid energie die u dagelijks nodig hebt. Als u nagaat wat u eet en drinkt, ontdekt u dat in heel veel voedingsmiddelen koolhydraten zitten. Bij diabetes moet de dagelijkse hoeveelheid koolhydraten afgestemd zijn op uw persoonlijke behoefte en de hoeveelheid medicijnen. U moet koolhydraten dus niet gaan vermijden of beperken! Koolhydraten is de verzamelnaam voor zetmeel, melksuiker (lactose), vruchtensuiker (fructose), suiker (sacharose) en druivensuiker (glucose). Zetmeel komt vooral voor in brood, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten. Suikers komen onder andere voor in suiker, honing, snoep, frisdrank, gebak en koek. In fruit komt vruchtensuiker (fructose) voor en in melk melksuiker (lactose). Suiker is een koolhydraat dat in uw lichaam snel wordt omgezet in glucose. U mag suiker gebruiken, als u het met mate en verstandig gebruikt. Suiker heeft een snel glucoseverhogend effect. Puur suiker, zoals in koffie, thee en frisdrank geeft een snellere piek in uw 7

8 bloedsuikerwaarden dan verpakte suikers. Verpakte suiker is suiker die verwerkt is in een gerecht waar ook vezel, vetten en/of eiwitten in zit, zoals brood met margarine en jam of vruchtenyoghurt. Het maakt geen verschil of u gewone witte of bruine suiker, rietsuiker, kandij of honing gebruikt. Voor uw lichaam zijn deze soorten gelijk. Zij leveren allemaal evenveel koolhydraten (en dus glucose) en energie. Wat zijn zoetstoffen? In plaats van suiker kunt u kunstmatige zoetstof gebruiken. Er zijn verschillende soorten zoetstoffen: Acesulfaam-K, aspartaam, cyclamaat, sacharine en neotaam leveren bijna geen energie en dus ook geen koolhydraten. Ze hebben een grote zoetkracht en zijn vooral verwerkt in zoetjes, vloeibare of poedervormige zoetstof en in light frisdranken. Light frisdrank heeft geen effect op uw bloedglucosewaarde. Let op: Light vruchtensappen en light melkdranken bevatten wel koolhydraten. Fruit en melk bevatten van nature vruchtensuiker en melksuiker! Deze zoetstoffen (uitgezonderd aspartaam) kunnen verhit worden. Ze behouden hun smaak in warme gerechten en tijdens bakken in de oven. Sorbitol, isomalt, lactitol, maltitol, mannitol en xylitol leveren wel energie, maar hebben weinig invloed op de bloedglucosewaarden. Ze zijn verwerkt in de zogenaamde suikervrije bonbons, cake, chocolade, gebak, koek, pudding en ijs. Deze producten kunt u beter niet gebruiken, ze bevatten veel vet en calorieën en zijn duurder dan de gewone producten. Bovendien kunnen deze zoetstoffen diarree veroorzaken als u er veel van neemt. Als u een keer chocolade, gebak of koek wilt eten, hoeft u geen suikervrije producten te nemen. Let wel op de hoeveelheid koek en snoep die u eet. Als een voedingsmiddel gezoet is met een kunstmatige zoetstof, dan moet op de verpakking staan gezoet met. De naam van de gebruikte zoetstof moet worden vermeld. Per zoetstof is een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgesteld. Bij normaal gebruik wordt deze niet overschreden. 4. Hoe kunt u variatie aanbrengen in uw voeding? Variatie in uw voeding is belangrijk. Daardoor krijgt u van alle voedingsstoffen voldoende binnen en variatie geeft ook meer plezier in het eten. Hoe kunt u variëren? Uw persoonlijk dieetadvies is het uitgangspunt om te variëren. Zorg ervoor dat de hoeveelheid koolhydraten per maaltijd ongeveer gelijk is aan die van uw dieetadvies. In de Koolhydraat variatielijst staat hoeveel koolhydraten een voedingsmiddel bevat. U kunt zelf opzoeken welk ander voedingsmiddel met ongeveer dezelfde hoeveelheid koolhydraten u in de plaats van het voedingsmiddel in uw advies kunt nemen. 8

9 Voedingsmiddelen zijn nooit constant van samenstelling. Natuurlijke variaties, verschillen in receptuur en productiemethoden beïnvloeden de samenstelling. De koolhydraatgetallen in de diverse tabellen en variatielijsten geven gemiddelden aan en kunnen onderling verschillen. Voor het totale koolhydraatgehalte van uw voeding maken deze kleine verschillen niet zoveel uit. Als u kortwerkende insuline gebruikt, kunt u leren de insulinedosering aan te passen aan de hoeveelheid koolhydraten in uw maaltijd. De hoeveelheid koolhydraten mag dan per maaltijd wat meer verschillen. Bespreek dit met uw diëtist of diabetesverpleegkundige. 5. Wat moet u doen bij een hypo, hyper en ziekte? Wat is een hypo? Een hypoglycaemie of hypo betekent dat u te weinig glucose in uw bloed hebt (minder dan 4 mmol/liter). Een hypo kan de volgende verschijnselen geven: moeite met denken transpireren verwardheid wazig zien moeite met praten irritatie boosheid Hypo s worden meestal veroorzaakt door: te weinig koolhydraten eten meer beweging dan normaal te veel medicijnen (insuline) alcohol Probeer te achterhalen waardoor u een hypo hebt gekregen. Dat kan helpen om het een andere keer te voorkomen. Hebt u vaker hypo s, bespreek dit dan met uw arts, diabetesverpleegkundige of diëtist. Wat doet u bij hypo? Als u een glucosemeter hebt, kunt u controleren of u écht een hypo hebt. Indien u een hypo hebt: Drink of eet direct iets waar suiker in zit. Neem 20 gram druivensuiker (dextrose), dit zijn 6 dextro-energy tabletten), een glas gewone frisdrank (geen light) of 40 ml limonadesiroop aangelengd met water. Zorg dat u altijd iets met suiker bij de hand hebt. Drink of eet daarnaast iets extra s met koolhydraten wanneer de volgende maaltijd nog 1 uur op zich laat wachten. Bijvoorbeeld een snee brood, een appel of een glas vruchtensap. Controleer na 20 minuten met de glucosemeter of uw bloedglucosewaarde voldoende gestegen is. Is deze nog onder de 4,5 mmol/liter, neem dan nogmaals 20 gram druivensuiker. 9

10 Als u langere tijd een hyper hebt kunt u een daling van uw bloedglucose ervaren als een hypo. Uw bloedglucose daalt van bijvoorbeeld 18 mmol/liter naar 8 mmol/liter. U hoeft dan geen maatregelen te nemen om uw bloedglucose te verhogen. Tip: Er zijn vloeibare glucoseoplossingen te koop zoals hypiofit. Deze zijn te koop in meerdere smaken o.a bij de webwinkel van de diabetesvereniging: Wat is een hyper? Een hyperglycemie of hyper betekent dat u te veel glucose in uw bloed hebt (meer dan 10 mmol/liter). Een hyper kan de volgende verschijnselen geven: slaperigheid moeheid droge tong jeuk veel dorst veel plassen Wat doet u bij hyper? Algemene instructie bij een hyper: - Het is belangrijk dat u veel drinkt (2 liter), omdat het lichaam extra vocht verliest - Meet uw bloedglucosewaarde na 2 uur weer - Bel uw arts als u twijfelt wat u moet doen. Uw bloedglucosewaarde is tussen 10 en 15 mmol/liter - houd uw dieet nauwkeurig aan - ga bewegen (wandelen of fietsen). - Eventueel kunt u extra insuline spuiten volgens afspraak met de arts of diabetesverpleegkundige. Uw bloedglucosewaarde is hoger dan 15 mmol/liter - spreek met uw arts of diabetesverpleegkundig af of en hoeveel extra insuline u moet spuiten bij verhoogde glucosewaardes - bewegen is niet verstandig en niet zinvol. Uw bloedglucosewaarde is hoger dan 20 mmol/liter - in dit geval moet er snel gecorrigeerd worden. Volg hiervoor de instructies die u van uw arts hebt gekregen. Bel uw arts op als u twijfelt wat te doen. Hypers worden meestal veroorzaakt door: te veel koolhydraten eten minder beweging dan normaal te weinig medicijnen (insuline) stress koorts infecties Ga na of dit voor u geldt. Bespreek met uw arts, diabetesverpleegkundige of diëtist hoe u dit voortaan kunt voorkomen. 10

11 Welk effect heeft ziekte op uw bloedglucose? Door koorts, infectie of ziekte stijgt uw bloedglucose. Er is dan dus meer insuline nodig. Het is daarom belangrijk dat u bij ziekte extra op uw bloedglucosewaarde let. Zorg dat u ten minste 2 liter drinkt. Bij minder eetlust kunt u brood en aardappelen vervangen door vloeibare voedingsmiddelen met koolhydraten, zoals vruchtenyoghurt, vla, ijs en gebonden soep. Raadpleeg een arts bij braken of als u langere tijd last hebt van diarree of koorts. Hier volgen enkele variatiemogelijkheden bij ziekte; In plaats van 1 snee brood met hartig beleg (ongeveer 15 koolhydraten) kunt u nemen: 1 beschuit met jam 1 schaaltje (150ml) pap met 1 theelepel suiker 1 klein schaaltje (100 ml) vla 1 stuk fruit of schaaltje vruchten 1 glas (150 ml) vruchtensap In plaats van 1 stukje vlees, 2 kleine aardappelen en een portie groenten (samen ongeveer 25 gram koolhydraten) kunt u nemen: 1 bord (250 ml) gebonden soep met 1 snee brood 1 schaaltje (150 ml) pap met 1 eetlepel suiker 1 schaaltje (150 ml) vruchtenyoghurt of vla 1 beker (225 ml) yoghurtdrank of milkshake 6. Waar kunt u op letten tijdens etentjes en vakanties? Natuurlijk kunt u uit eten gaan met diabetes. Let daarbij wel op de hoeveelheid koolhydraten en vet en op het tijdstip dat u gaat eten. Hoeveel koolhydraten kunt u eten? Gebruikt u een vaste dosis tabletten of insuline? De hoeveelheid koolhydraten die u eet moet dan ongeveer overeen komen met wat u gewend bent te eten. (Stok)brood bevat veel koolhydraten, neem hier niet teveel van en kies een koolhydraatarm voorgerecht. Afhankelijk van de hoeveelheid koolhydraten die u tijdens het voor- en hoofdgerecht eet, kunt u bijvoorbeeld nog ijs of fruit nemen. Hebt u geen koolhydraten meer over, neem dan een kop koffie of thee. Hoe kunt u omgaan met andere etenstijden? Bij lang tafelen kunt u uw insulinedosering eventueel over 2 porties verdelen. Spuit niet te vroeg. Een hypo voordat het hoofdgerecht geserveerd wordt is komt vaker voor. Bij een koolhydraatarm voorgerecht is het verstandig de insuline pas toe te dienen als het hoofdgerecht geserveerd wordt. Hebt u een flexibel insulineschema met kortwerkende insuline? Dan kunt u eens wat meer insuline gebruiken als u uit eten gaat. 11

12 Gebruikt u een insulinepomp? Dan kunt u naast de dosering ook de afgiftetijd van de insuline aanpassen. Bij een vetrijke maaltijd werkt een verlengde insuline-afgifte vaak beter dan de standaard afgifte. Soms zijn de etenstijden anders dan u gewend bent. Het etentje begint bijvoorbeeld pas om 8 uur s avonds. Als u snelwerkende insuline gebruikt, kunt u het tijdstip van spuiten aanpassen aan de etenstijd. Gebruikt u tabletten of mix insuline, dan kunt u tot een uur later eten dan gebruikelijk. Neem dan uw medicatie ook een uur later. Eet u nog later, neem de medicijnen dan op het normale tijdstip en eet daarbij koolhydraten (bijvoorbeeld fruit, crackers, stokbrood). Daarmee voorkomt u dat uw bloedglucosewaarde te laag wordt. Tijdens de maaltijd neemt u de rest van de koolhydraten en u slaat de tussenmaaltijd s avonds over. Welke vetten kunt u vermijden? Als u uit eten gaat hebt u geen invloed op het soort vet dat bij de bereiding gebruikt wordt. Wel kunt u de hoeveelheid vet beperken. Vetrijke gerechten zijn gebakken aardappelen, frites, gepaneerde vlees- en vissoorten en gerechten waarin veel kaas verwerkt is. Bestel de jus en saus apart, dan bepaalt u zelf hoeveel u ervan gebruikt. Wat zijn verstandige keuzes? Voorgerecht Heldere soep of bouillon Salade met groenten Carpaccio van dungesneden vis (tonijn, zalm) of ossenhaas Hoofdgerechten Magere vleessoorten, bijvoorbeeld biefstuk, varkenshaas, kalfsoester, gestoofde of gegrilde vis, kip, kalkoen of wild Onbeperkt gekookte groenten en rauwkost Gekookte of gepofte aardappelen, rijst, pasta en brood. Let hierbij op de hoeveelheden. Nagerecht Thee of koffie Als u nog wat extra koolhydraten kunt gebruiken: fruit, fruitsalade of sorbetijs. Waarmee kunt u rekening houden als u op vakantie gaat? Als u een georganiseerde reis boekt is het bijna altijd mogelijk dat er tijdens de reis en op uw vakantiebestemming rekening gehouden wordt met uw dieet. Als u op eigen gelegenheid reist, hebt u het zelf in de hand. Voorkom verrassingen door van te voren de eetgewoonten en etenstijden uit te zoeken. Houdt rekening met eventuele tijdverschillen. Vraag uw diëtist of diabetesverpleegkundige hoe u dit het beste kan organiseren. De diabetesvereniging heeft ook informatie over reizen met diabetes. 12

13 Waar kunt u op letten tijdens een receptie, borrel of verjaardag? Kies voor hapjes zonder of met weinig koolhydraten. Als u meer koolhydraten eet dan normaal, kunt u dit eventueel opvangen door meer insuline te spuiten. Overleg dit met uw of diabetesverpleegkundige of diëtist. Let ook op de hoeveelheid calorieën en verzadigd vet als u te zwaar bent of een hoog cholesterol gehalte heeft. 7. Veel gestelde vragen Kunt u bij het gebruik van insuline en tabletten uitslapen? Een uurtje later opstaan dan normaal is geen probleem. Uw normale eetpatroon begint gewoon wat later. Als u veel langer uitslaapt, dan is het verstandig om hierop in te spelen. Bespreek met uw arts, diabetesverpleegkundige of diëtist wat u in dit geval moet doen. Worden de extra kosten van uw dieet vergoed? Het dieet bij diabetes bestaat uit gezonde voeding, zoals die voor iedereen geldt. Via de zorgverzekeraar krijgt u meestal geen dieetkosten vergoed. Via de belastingen was het in het verleden mogelijk extra kosten bij uw aangifte op te voeren, maar dit is afgeschaft. Waarom moet ik koolhydraten tellen? Ik eet toch meestal hetzelfde! Meer koolhydraten eten betekent meer glucose in het bloed. Hierbij hebt u mogelijk ook meer insuline nodig. Inzicht in hoeveel koolhydraten een voedingsmiddel bevat helpt u de bloedglucosewaarden beter onder controle te houden. Bij het gebruik van kortwerkende insuline kunt u de insulinedosering aanpassen aan de koolhydraten op dat moment (bij die maaltijd). Dit noemen we ook wel fijnafstemming (finetunen). Koolhydraten tellen lijkt ingewikkeld. Maar u zult merken dat als u enkele keren hebt opgezocht hoeveel koolhydraten iets bevat, u het snel weet. Zie hiervoor de Koolhydraatvariatielijst (vraag ernaar bij uw diëtist). Hoeveel koolhydraten mag u per dag eten? Er is geen getal te noemen voor de hoeveelheid koolhydraten die u per dag nodig hebt. De hoeveelheid koolhydraten die u kunt eten en de verdeling van koolhydraten over dag zijn afhankelijk van uw voedingsbehoefte, uw activiteiten en uw medicijnen. Dit moet goed op elkaar afgestemd zijn. Wat gebeurt er als u alcohol drinkt? Alcohol heeft een bloedglucose verlagend effect. Dit begint ongeveer 3-4 uur na het drinken van alcohol. Het is daarom belangrijk na het drinken van alcohol extra te meten en eventueel nog iets te eten voordat u gaat slapen. Hoe meer alcohol u gebruikt, hoe groter het effect is. Veel alcohol drinken kan de bloedglucosewaarde sterk ontregelen en wordt daarom afgeraden. Sommige alcoholische dranken bevatten veel snel verteerbare koolhydraten. Bijvoorbeeld zoete wijn, likeur en mixdrankjes zoals Breezer en bacardi-cola bevatten veel suiker, bier 13

14 bevat veel moutsuiker. Dit zorgt voor een snelle glucosestijging vlak na het drinken. Het glucoseverlagende effect van de alcohol komt pas later. 8. Wilt u meer weten? Welke andere brochures zijn voor u belangrijk? In de volgende brochures van het UMC Utrecht staat ook belangrijke informatie voor u: - Hoe kunt u de kans op hart- en vaatziekten verkleinen? - De koolhydraat variatielijst Waar kunt u een diëtist bereiken? Voor adressen van diëtisten in uw omgeving kunt u contact opnemen met: Diëtisten Coöperatie Nederland Telefoon: Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD) Telefoon: Of raadpleeg uw huisarts voor een diëtist in uw woonplaats. Welke organisaties kunnen ook uw vragen beantwoorden? Diabetesvereniging Nederland Internet: Telefoon De Diabetesvereniging Nederland (DVN) zet zich in voor de belangen van mensen met diabetes. De DVN verzorgt de uitgave van diverse brochures en organiseert voorlichtingsbijeenkomsten en cursussen over diabetes. Diabetes Fonds Internet: Telefoon Het Diabetes Fonds zet zich in om diabetes en complicaties te voorkomen en te genezen. Het Diabetes Fonds zamelt geld in voor wetenschappelijk onderzoek en voorlichting. Welke websites geven goede informatie? voor adviezen over gezonde voeding U vindt daar een digitaal receptenboek dat honderden recepten bevat. U kunt aanvinken welke recepten geschikt zijn bij diabetes. DIEP is Diabetes Interactief Educatie Programma Voor informatie en ondersteuning bij diabetes type 2 14

15 Goede koolhydraat variatielijsten zijn: - De eettabel (voedingscentrum, nr 806, te bestellen bij de webshop van het voedingscentrum) - Kijk op koolhydraten (Nicole Duinker- Joustra), ISBN Digitale hulpmiddelen: - vindt u de NEVO - tabel online. - Hier vindt u een koolhydraattabel die u kunt downloaden op uw mobiele telefoon. - Helpt u bij het beoordelen en samenstellen van uw voeding en houdt rekening met uw gezondheidssituatie. 15

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes Inhoud 1. Inleiding 3 2. Diabetes bij CF 4 3. Behandeling 4 3.1. Doel van de behandeling

Nadere informatie

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten)

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Wat is diabetes mellitus? Diabetes mellitus is een chronische stofwisselingsziekte waarbij het glucosegehalte in het bloed

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes en voeding

Zwangerschapsdiabetes en voeding Gynaecologie Zwangerschapsdiabetes en voeding www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Zwangerschapsdiabetes... 3 Glucosedagcurve... 3 Behandeling... 4 Adviezen met betrekking tot uw voeding... 4 Hanteer een

Nadere informatie

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap 2 Bij de Glucose Tolerantie Test was uw bloedsuiker (ook wel bloedglucose genoemd) te hoog. Daarom ontvangt u deze informatie. Wat is glucose?

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Locatie Purmerend/Volendam Wat is zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum)? Zwangerschapsdiabetes ofwel diabetes gravidarum is een meestal

Nadere informatie

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten)

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Wat is diabetes mellitus? Diabetes mellitus is een chronische stofwisselingsziekte waarbij het glucosegehalte in het bloed

Nadere informatie

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inleiding Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling

Nadere informatie

VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING. Diabetes Mellitus. Zeker als u ons nodig heeft

VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING. Diabetes Mellitus. Zeker als u ons nodig heeft VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING Diabetes Mellitus Zeker als u ons nodig heeft THUISZORG De Friese Wouden JEUGDGEZONDHEIDSZORG KRAAMZORG VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING Diabetes Mellitus In deze folder vindt

Nadere informatie

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

De glucose kan de cellen niet in waardoor het bloedglucosegehalte te hoog wordt.

De glucose kan de cellen niet in waardoor het bloedglucosegehalte te hoog wordt. Inleiding Onze voeding bestaat uit eiwitten, vetten, koolhydraten, voedingsvezels, vitamines, mineralen en vocht. Al het voedsel wordt in de maag en in de darmen verteerd. De waardevolle stoffen worden

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik U heeft diabetes mellitus en gebruikt hiervoor twee maal daags insuline. Deze brochure geeft extra informatie over uw dieet in bijzondere situaties

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik U heeft diabetes mellitus en gebruikt hiervoor twee maal daags insuline. Deze brochure geeft extra informatie over uw dieet in bijzondere situaties

Nadere informatie

Voeding bij zwangerschaps diabetes. Diabetes Gravidarum

Voeding bij zwangerschaps diabetes. Diabetes Gravidarum Voeding bij zwangerschaps diabetes Diabetes Gravidarum Universitair Medisch Centrum Groningen Zwangerschapsdiabetes is een vorm van suikerziekte die kan optreden tijdens de zwangerschap. Deze brochure

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus

Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus Deze folder gaat over voedingsadviezen als u Diabetes Mellitus heeft. Inleiding Diabetes Mellitus, beter bekend als diabetes of suikerziekte, is een stofwisselingsziekte

Nadere informatie

Dieetadvies bij zwangerschapsdiabetes

Dieetadvies bij zwangerschapsdiabetes Dieetadvies bij zwangerschapsdiabetes Wat is zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat. Als een vrouw deze

Nadere informatie

ZWANGERSCHAPSDIABETES

ZWANGERSCHAPSDIABETES ZWANGERSCHAPSDIABETES 872 Inleiding Tijdens de zwangerschap kan het gebeuren dat de hoeveelheid glucose in uw bloed (bloedsuiker) te hoog wordt. Als uw bloedglucose hoger is dan 6.7mmol/l, dit is de eenheid

Nadere informatie

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de

Nadere informatie

Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus

Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus Een koolhydraatarm dieet De arts of diëtist heeft met u besproken dat u gedurende drie maanden een koolhydraatarm dieet gaat volgen. Dit dieet volgt u in overleg

Nadere informatie

PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Dieetadvies

PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Dieetadvies PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Dieetadvies Diabetes mellitus Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij tablet-gereguleerde diabetes mellitus

Voedingsadviezen bij tablet-gereguleerde diabetes mellitus Voedingsadviezen bij tablet-gereguleerde diabetes mellitus U heeft diabetes mellitus (suikerziekte) en gebruikt hiervoor tabletten. Deze folder geeft informatie over uw dieet in bijzondere situaties en

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes en voeding

Zwangerschapsdiabetes en voeding Zwangerschapsdiabetes en voeding Afdeling diëtetiek Zwangerschapsdiabetes wordt ook wel diabetes gravidarum genoemd en is een tijdelijke vorm van diabetes (suikerziekte). Meestal wordt zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes Diëtetiek Voedingsadviezen Bij zwangerschapsdiabetes Inleiding U heeft van uw behandelend arts vernomen dat u zwangerschapsdiabetes heeft. U heeft tijdens uw bezoek aan de diëtist al de voedingsadviezen

Nadere informatie

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Diabetes mellitus (suikerziekte) is een stofwisselingsziekte waarbij de alvleesklier (pancreas) geen of weinig van het hormoon insuline produceert. In deze brochure

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes DIETETIEK Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Bij de behandeling van zwangerschapsdiabetes hoort een voedingsadvies. Vaak zijn maar een paar aanpassingen nodig in de voeding om nadelige gezondheidsgevolgen

Nadere informatie

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES Diabetes DIABETES VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES Diabetes is een aandoening waarbij er problemen zijn met het op peil houden van het bloedglucose. Glucose is afkomstig van koolhydraten uit de voeding

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voeding bij Diabetes Mellitus

Afdeling Diëtetiek. Voeding bij Diabetes Mellitus Afdeling Diëtetiek Voeding bij Diabetes Mellitus Inleiding In deze folder vindt u informatie over diabetes en het verband tussen diabetes en voeding. Diabetes Mellitus Diabetes Mellitus is een stofwisselingsstoornis

Nadere informatie

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Diabetes mellitus (suikerziekte) is een stofwisselingsziekte waarbij de alvleesklier (pancreas) geen of weinig van het hormoon insuline produceert. In deze brochure

Nadere informatie

voedingsadvies bij hypoglykemie

voedingsadvies bij hypoglykemie voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) 1 2 Inleiding Mogelijke klachten Wanneer u last heeft van een te lage bloedglucose (hypoglykemie) kunnen de volgende klachten zich voordoen: trillen,

Nadere informatie

Voeding bij diabetes mellitus

Voeding bij diabetes mellitus Voeding bij diabetes mellitus Inleiding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn nauwelijks anders dan adviezen voor een goede voeding. De gedachte dat iemand met diabetes helemaal geen suiker mag eten

Nadere informatie

Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Voedingsadvies

Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Voedingsadvies Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Wanneer u last heeft van een te lage bloedglucose (hypoglykemie) kunnen de volgende klachten zich voordoen: trillen, transpireren, bleekheid, duizeligheid,

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij vier maal daags insulinegebruik

Voedingsadviezen bij vier maal daags insulinegebruik Voedingsadviezen bij vier maal daags insulinegebruik U heeft diabetes mellitus en gebruikt hiervoor vier maal daags insuline. Deze brochure geeft extra informatie over uw dieet in bijzondere situaties

Nadere informatie

Afdeling: Diëtetiek. Onderwerp: Voeding bij diabetes gravidarum

Afdeling: Diëtetiek. Onderwerp: Voeding bij diabetes gravidarum Afdeling: Diëtetiek Onderwerp: Voeding bij diabetes gravidarum Voeding bij diabetes gravidarum Wat is diabetes gravidarum? Tijdens de zwangerschap kan het gebeuren dat de hoeveelheid glucose (suiker) in

Nadere informatie

Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES

Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 2 Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat

Nadere informatie

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Tijdens de zwangerschap kan het voorkomen dat de hoeveelheid bloedglucose in het bloed te hoog wordt. Zijn er één of meerdere glucosewaarden

Nadere informatie

Voeding bij diabetes gravidarum

Voeding bij diabetes gravidarum Voeding bij diabetes gravidarum Diëtetiek Beter voor elkaar Voeding bij diabetes gravidarum Wat is diabetes gravidarum? Tijdens de zwangerschap kan het gebeuren dat de hoeveelheid glucose (suiker) in het

Nadere informatie

Postprandiale hypotensie

Postprandiale hypotensie Diëtetiek Geriatrie Postprandiale hypotensie i Patiënteninformatie Lage bloeddruk na het eten Slingeland Ziekenhuis Algemeen Postprandiale hypotensie betekent een lage bloeddruk na het eten. Als de bloeddruk

Nadere informatie

Changing Diabetes is een geregistreerd handelsmerk. van Novo Nordisk A/S. Wietske Wits, diabetes type 1

Changing Diabetes is een geregistreerd handelsmerk. van Novo Nordisk A/S. Wietske Wits, diabetes type 1 Novo Nordisk beschouwt het als haar missie om de toekomst van diabetes te veranderen. Om deze visie gestalte te geven hebben wij het Changing Diabetes-programma ontwikkeld. Changing Diabetes omvat diverse

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Voedingsadviezen na een Whipple-operatie

Voedingsadviezen na een Whipple-operatie Voedingsadviezen na een Whipple-operatie Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 1127 Inleiding U heeft een Whipple-operatie gehad waarbij (een deel van) uw alvleesklier is verwijderd. Na de operatie

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Zoetstoffen. Hoofdstuk 7. 7.1 Zoetstoffen die geen energie leveren (ook intensieve zoetstoffen genoemd) Acesulfaam-K

Zoetstoffen. Hoofdstuk 7. 7.1 Zoetstoffen die geen energie leveren (ook intensieve zoetstoffen genoemd) Acesulfaam-K Hoofdstuk 7 Zoetstoffen De tijd ligt achter ons dat er vanwege diabetes geen gram suiker was toegestaan. Toch hebben zoetstoffen in bepaalde situaties zin. Als voedingsmiddelen gezoet zijn met een kunstmatige

Nadere informatie

Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes

Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Telefoonnummer: 0344 674285 Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Volgorde van afspraken 1 Wat is zwangerschapsdiabetes? 1 Gevolgen van een te hoge bloedglucosewaarde 2 Behandeling van zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadvies bij jicht

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadvies bij jicht Afdeling Diëtetiek Algemeen U heeft jicht. In deze folder vindt u een aantal algemene adviezen die eventuele klachten kunnen voorkomen of verminderen. Wat is jicht? Jicht is een aandoening die behoort

Nadere informatie

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes U ontvangt van de diëtist ook een koolhydraat variatielijst Diëtetiek 1 Bereikbaarheid Afdeling Diëtetiek Amphia Ziekenhuis: Telefoon: (076) 595 30 75 Naam patiënt:

Nadere informatie

Wat is diabetes mellitus?

Wat is diabetes mellitus? Hoofdstuk 1 Wat is diabetes mellitus? 1.1 Inleiding Uw arts heeft u verteld dat u diabetes mellitus (suikerziekte) heeft. Ongetwijfeld heeft u veel vragen, zoals: hoe kom ik aan diabetes, wat is er aan

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Ziekenhuis Gelderse Vallei Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke soort diabetes die bijna

Nadere informatie

voedingsadvies bij dreigende ondervoeding

voedingsadvies bij dreigende ondervoeding patiënteninformatie voedingsadvies bij dreigende ondervoeding De arts of verpleegkundige heeft met u besproken dat u kans heeft op ondervoeding. Goede voeding kan helpen om uw conditie te verbeteren. Wat

Nadere informatie

Voedingsadviezen voor volwassenen met diabetes mellitus

Voedingsadviezen voor volwassenen met diabetes mellitus Voedingsadviezen voor volwassenen met diabetes mellitus Afdeling Diëtetiek Locatie Purmerend/Volendam Behandeling De behandeling van diabetes is gericht op het normaliseren van de bloedglucosewaarde. Diabetes

Nadere informatie

Bijlage: Dieet zonder koolhydraten

Bijlage: Dieet zonder koolhydraten Bijlage: Dieet zonder koolhydraten Let op: u hoeft dit dieet alleen te volgen als u als voorbereiding Dieet en nuchter heeft. Het is belangrijk dat u de dag voor het onderzoek tot de laatste 6 uren voor

Nadere informatie

Dieet bij zwangerschapsdiabetes

Dieet bij zwangerschapsdiabetes Dieet bij zwangerschapsdiabetes Informatie voor patiënten F0066-1011_DZH juli 2014 Diabetes Zorg Haaglanden www.diabeteszorghaaglanden.nl Locatie Westeinde, Westeinde 150 2512 HH Den Haag (070) 360 31

Nadere informatie

Goede voeding vóór een operatie

Goede voeding vóór een operatie Goede voeding vóór een operatie Adviezen om uw conditie te verbeteren Inhoud Gewichtsverlies 3 Eiwitten 4 Calorieën 4 Vóór de opname 4 Gewichtsverloop 5 Meer informatie 5 Uw vragen 6 Notities 7 Een goede

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte

Afdeling Diëtetiek. Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte Afdeling Diëtetiek Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte Algemeen U heeft een verhoogd cholesterolgehalte. Deze folder bevat informatie over het dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte. U kunt deze

Nadere informatie

Bijzondere omstandigheden

Bijzondere omstandigheden Hoofdstuk 8 Bijzondere omstandigheden 8. Alcohol Wees matig met alcohol Mensen die matig drinken hebben een iets kleinere kans op hart- en vaatziekten dan mensen die helemaal nooit alcohol drinken. Dit

Nadere informatie

Hoofdstuk 7 Zoetstoffen

Hoofdstuk 7 Zoetstoffen Hoofdstuk 7 Zoetstoffen 7.1 Inleiding Zoetstoffen kunnen gebruikt worden om dranken, maar ook nagerechten en snoep te zoeten. Als voedingsmiddelen gezoet zijn met een kunstmatige zoetstof, dan moet op

Nadere informatie

Bijlage: Dieet zonder koolhydraten

Bijlage: Dieet zonder koolhydraten Bijlage: Dieet zonder koolhydraten Let op: u hoeft dit dieet alleen te volgen als u als voorbereiding Dieet en nuchter heeft. Het is belangrijk dat u de dag voor het onderzoek tot de laatste 6 uren voor

Nadere informatie

Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes

Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling weer verdwijnt.

Nadere informatie

Een gestoord-nuchter glucose

Een gestoord-nuchter glucose Een gestoord-nuchter glucose Inleiding Deze brochure bevat informatie over gestoord-nuchter glucose. Daarnaast wordt aangegeven welke maatregelen u zelf kunt nemen om hier zo goed mogelijk mee om te gaan.

Nadere informatie

Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime

Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime Inhoudsopgave Bladzijde Streefwaarden voor de bloedglucose 3 Bijstelregels 3 Wat te doen bij een hypoglycemie 3 Voorkomen van hypoglycemie bij lichamelijke

Nadere informatie

Een operatie? Let op uw voeding!

Een operatie? Let op uw voeding! Een operatie? Let op uw voeding! Belangrijk Om een operatie en uw herstel zo goed mogelijk te laten verlopen is het belangrijk dat u lichamelijk in een zo goed mogelijke conditie bent. Een goede voedingstoestand

Nadere informatie

Hypo- en hyperglycaemie

Hypo- en hyperglycaemie Hoofdstuk 4 Hypo- en hyperglycaemie 4.1 Inleiding Normaal schommelt het bloedglucosegehalte tussen 4 en 8 mmo/l. Bij mensen met diabetes mellitus is een waarde tussen de 4 en de 10 mmol/l acceptabel. Bij

Nadere informatie

DIABETES MELLITUS BIJ VIER MAAL DAAGS INSULINETHERAPIE

DIABETES MELLITUS BIJ VIER MAAL DAAGS INSULINETHERAPIE DIABETES MELLITUS BIJ VIER MAAL DAAGS INSULINETHERAPIE 657 Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is diabetes 2 De behandeling 3 Koolhydraten 3 Leefstijl en diabetes 6 Stabiele glucosewaarden 9 Koolhydraat- insulineratio

Nadere informatie

Voedingsadviezen na een maagresectie

Voedingsadviezen na een maagresectie Voedingsadviezen na een maagresectie Afdeling diëtetiek U heeft een maagoperatie ondergaan. Hierbij is (een gedeelte van) uw maag weggenomen. Door deze ingreep is uw spijsverteringskanaal veranderd. Deze

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Hypo- en hyperglycemie

Hoofdstuk 4 Hypo- en hyperglycemie Hoofdstuk 4 Hypo- en hyperglycemie 4.1 Inleiding Normaal gesproken schommelt het bloedglucosegehalte tussen 4 en 8 mmo/l. Bij mensen met Diabetes Mellitus is een waarde tussen de 4 en de 10 mmol/l acceptabel.

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Ziekenhuis Gelderse Vallei Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke soort diabetes die bijna

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap www.jijwij.nl Tijdens de zwangerschap kunnen er problemen optreden bij de verwerking van koolhydraten (suiker) uit de voeding. Dit wordt aangetoond

Nadere informatie

Zelfregulatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Zelfregulatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Zelfregulatie U heft suikerziekte (diabetes mellitus) en gebruikt daarvoor twee of vier maal per dag insuline. In overleg met uw arts heeft u besloten dat u zelf uw diabetes mellitus gaat regelen (zelfregulatie).

Nadere informatie

Zelfregulatie voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes die één of meerdere malen per dag insuline spuiten

Zelfregulatie voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes die één of meerdere malen per dag insuline spuiten Interne Geneeskunde Diabetes Zelfregulatie voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes die één of meerdere malen per dag insuline spuiten i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Deze folder geeft

Nadere informatie

Voeding bij pancreatitis

Voeding bij pancreatitis UMC St Radboud Voeding bij pancreatitis (alvleesklierontsteking) Patiënteninformatie Deze brochure geeft u algemene informatie over de voeding bij pancreatitis. Heeft u na het lezen van deze brochure nog

Nadere informatie

Risico op ondervoeding tijdens opname

Risico op ondervoeding tijdens opname Risico op ondervoeding tijdens opname Ondervoeding door ziekte, een behandeling of een operatie is in het ziekenhuis een veelvoorkomend probleem. Ongeveer één op de drie patiënten heeft een risico op

Nadere informatie

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je

Nadere informatie

Hoofdstuk 8 Bijzondere omstandigheden

Hoofdstuk 8 Bijzondere omstandigheden Hoofdstuk 8 Bijzondere omstandigheden 8.1 Alcohol Wees matig met alcohol Mensen die matig drinken hebben een iets kleinere kans op hart- en vaatziekten dan mensen die helemaal nooit alcohol drinken. Mensen

Nadere informatie

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten

Nadere informatie

UMC St Radboud. Voeding bij Diabetes Mellitus

UMC St Radboud. Voeding bij Diabetes Mellitus UMC St Radboud Voeding bij Diabetes Mellitus Patiënteninformatie Deze folder geeft u informatie over voeding bij Diabetes Mellitus. Diabetes Mellitus Bij mensen met diabetes maakt het lichaam zelf geen

Nadere informatie

Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog

Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd

Nadere informatie

Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime

Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime Inhoudsopgave Bladzijde Streefwaarden voor de bloedglucose 3 Bijstelregels 3 Wat te doen bij een hypoglycemie? 3 Voorkomen van hypoglycemie bij lichamelijke

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke toestemming

Nadere informatie

Dieetadvies bij jicht

Dieetadvies bij jicht VOEDING & DIEET Dieetadvies bij jicht ADVIES Dieetadvies bij jicht Jicht ontstaat als urinezuur in het lichaam wordt opgehoopt, vooral in de gewrichten. De behandeling die u krijgt, heeft tot doel de hoeveelheid

Nadere informatie

Ongewild afvallen. Dietetiek. gemini-ziekenhuis.nl

Ongewild afvallen. Dietetiek. gemini-ziekenhuis.nl Ongewild afvallen Dietetiek gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Ziek zijn is topsport 3 Gewicht 3 Wat doet het Gemini Ziekenhuis aan ondervoeding? 3 Wat is uw score? 4 Wat is goed eten en drinken? 4 Drink

Nadere informatie

RICHTLIJNEN BIJ EEN ENERGIEBEPERKTE VOEDING

RICHTLIJNEN BIJ EEN ENERGIEBEPERKTE VOEDING RICHTLIJNEN BIJ EEN ENERGIEBEPERKTE VOEDING Inleiding Een hoog lichaamsgewicht is gevaarlijk voor de gezondheid. Overgewicht wordt vaak in verband gebracht met: hart- en vaatziekten; gewrichtsklachten;

Nadere informatie

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën

Nadere informatie

Praktische adviezen bij een 1 maal daags insulineregime

Praktische adviezen bij een 1 maal daags insulineregime Praktische adviezen bij een 1 maal daags insulineregime Inhoudsopgave Bladzijde Streefwaarden voor de bloedglucose 3 Wat te doen bij een hypo (

Nadere informatie

Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen

Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen Inleiding Ondervoeding door ziekte komt in het ziekenhuis veel voor. Daarom besteedt ook de Ommelander Ziekenhuis Groep hieraan extra aandacht. Ziek zijn is topsport

Nadere informatie

Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes

Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes Interne geneeskunde Zwangerschapsdiabetes Inhoudsopgave Inleiding 5 Wat is zwangerschapsdiabetes? 6 Hoe ontstaat zwangerschapsdiabetes? 6 Gevolgen van zwangerschapsdiabetes 7 Behandeling tijdens de zwangerschap

Nadere informatie

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je

Nadere informatie

Ondervoeding een zaak van gewicht

Ondervoeding een zaak van gewicht Ondervoeding een zaak van gewicht 2 Inleiding Ondervoeding door ziekte komt in het ziekenhuis veel voor. Daarom besteedt ook de Ommelander Ziekenhuis Groep, locatie Lucas hier extra aandacht aan onder

Nadere informatie

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes Patiënteninformatie Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inhoudsopgave pagina Inleiding 1 Zwangerschapsdiabetes 1 Waaruit wordt glucose gemaakt? 1 Doel van de behandeling 2 Zwangerschapdiabetes en voeding

Nadere informatie

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes Diëtetiek Voedingsadviezen Bij zwangerschapsdiabetes Inleiding U heeft van uw behandelend arts vernomen dat u zwangerschapsdiabetes heeft. U heeft tijdens uw bezoek aan de diëtist al de voedingsadviezen

Nadere informatie

DIABETES MELLITUS BIJ TABLETGEBRUIK EN/OF LANGWERKENDE INSULINE

DIABETES MELLITUS BIJ TABLETGEBRUIK EN/OF LANGWERKENDE INSULINE DIABETES MELLITUS BIJ TABLETGEBRUIK EN/OF LANGWERKENDE INSULINE 532 Inhoudsopgave Inleiding 3 Wat is diabetes? 3 Behandeling 4 Leefstijl en diabetes 4 Voeding en diabetes 5 Beperk de hoeveelheid verzadigd

Nadere informatie

Eiwitbeperkt dieet. Over een eiwitbeperkt dieet. Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag

Eiwitbeperkt dieet. Over een eiwitbeperkt dieet. Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag Eiwitbeperkt dieet Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag Natriumbeperkt à 2400 mg natrium per dag (6 gram zout) Over een eiwitbeperkt dieet U heeft het advies gekregen een eiwitbeperkt

Nadere informatie

Energie en eiwitverrijkt dieet. Afdeling Diëtetiek

Energie en eiwitverrijkt dieet. Afdeling Diëtetiek 00 Energie en eiwitverrijkt dieet Afdeling Diëtetiek Wanneer is een energie- en eiwitverrijkt dieet nodig? Een energie- en eiwitverrijkt dieet is bestemd voor mensen met een te laag lichaamsgewicht of

Nadere informatie

Glucose Tolerantie Test (GTT)

Glucose Tolerantie Test (GTT) Binnenkort komt u naar de polikliniek van het MCL voor een glucose tolerantie test. Een andere naam hiervoor is glucose belastingcurve. Bij dit onderzoek krijgt de huisarts of de specialist een betere

Nadere informatie

Patiënteninformatie Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes

Patiënteninformatie Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes Patiënteninformatie Interne geneeskunde Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt, gebeurt

Nadere informatie

Dieetadviezen bij wondgenezing

Dieetadviezen bij wondgenezing Dieetadviezen bij wondgenezing Diëtetiek Bereikbaarheid afdeling Diëtetiek Amphia Ziekenhuis: Locatie Langendijk, Molengracht, Pasteurlaan: (076) 595 30 75 Algemeen telefoonnummer Amphia Ziekenhuis: (076)

Nadere informatie

Voedingsadviezen. 2.1. Samenstelling van de voeding. 6-7 sneetjes. 20-25 g. 4-5 aardappelen/ opscheplepels

Voedingsadviezen. 2.1. Samenstelling van de voeding. 6-7 sneetjes. 20-25 g. 4-5 aardappelen/ opscheplepels Hoofdstuk 2 Voedingsadviezen voor mensen met diabetes mellitus 2.1. Samenstelling van de voeding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn niet anders dan adviezen voor een goede voeding. De basis van een

Nadere informatie

Gewichtstoename bij behandeling van kanker

Gewichtstoename bij behandeling van kanker Gewichtstoename bij behandeling van kanker Albert Schweitzer ziekenhuis Januari 2012 Pavo 0915 Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze folder leggen

Nadere informatie

Dieet bij zwangerschapsdiabetes

Dieet bij zwangerschapsdiabetes Dieet bij zwangerschapsdiabetes Deze folder is voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes. In deze folder staat wat zwangerschapsdiabetes is en wat het dieet bij zwangerschapsdiabetes inhoudt. Zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

Diabetes mellitus. Victoza en voeding

Diabetes mellitus. Victoza en voeding Diabetes mellitus Victoza en voeding In het kort Wat is diabetes? Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar

Nadere informatie

Praktische adviezen bij een 2 keer daags insulineregime

Praktische adviezen bij een 2 keer daags insulineregime Praktische adviezen bij een 2 keer daags insulineregime Inhoudsopgave Bladzijde Streefwaarden voor de bloedglucose. 3 Bijstelregels 3 Wat te doen bij een hypoglycemie? 3 Bijstel-schema hypoglycemie 4 Voorkomen

Nadere informatie