Nota Duurzame Ontwikkeling Boxtel

Transcriptie

1 Nota Duurzame Ontwikkeling Boxtel stappen in een sprong naar duurzaamheid

2 Vastgesteld door de gemeenteraad van Boxtel op 7 oktober Inhoudsopgave 1 van 106

3 Inhoudsopgave INLEIDING... 4 ONDERDEEL A DE ORGANISATIE BOXTEL ALS BEDRIJF: BOXTEL BV DUURZAME ORGANISATIE Klimaatneutraal Personeel en personeelsbeleid Mondiale bewustwording en internationale samenwerking Duurzaam inkopen en gebruiken Duurzaam vervoer Duurzaam bouwen en verbouwen Duurzaamheid in de organisatie...20 ONDERDEEL B DE GEMEENTE BOXTEL ALS OVERHEIDSORGAAN RUIMTE EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING Bestemmingsplannen en Wro Andere ruimtelijke plannen Nieuwbouwplannen woningen / bedrijven Natuurbeleid - groenbeleid CULTUUR EN MAATSCHAPPIJ Kunst, Cultuur en samenleving Onderwijs Sport Jeugd en Jongeren Internationale samenwerking en ontwikkelingssamenwerking Mondiale bewustwording Samenwerking met partners WONEN EN ONDERNEMEN Duurzaam wonen...44 Inhoudsopgave 2 van 106

4 4.2 Duurzaam bouwen en verbouwen Duurzaam slopen Duurzaam ondernemen Verkeer en vervoer Energie en klimaat Water, bodem en lucht en licht Afval en afvalstoffen LANDGEBRUIK, TOERISME, RECREATIE EN NATUURBEHEER Schaarse ruimte en landgebruik Duurzaam toerisme Natuurontwikkeling Natuur- en milieueducatie en natuurrecreatie MONITORING EN EVALUATIE Monitoring en het doel Nulmeting Bestaande monitoringsinstrumenten Indicatoren COMMUNICATIE Draagvlak Communicatieplan CAPACITEIT EN INZET Ambitieniveaus Duurzaamheidsbeleid Kosten en capaciteit Financiering van de activiteiten UITVOERINGSPROGRAMMA...82 BEGRIPPENLIJST...91 ACTIEPUNTEN UIT NOTA DUURZAME ONTWIKKELING Inhoudsopgave 3 van 106

5 Inleiding Boxtel ligt in het centrum van de provincie Brabant. Het is een groene woon- en werkgemeente met veel belangrijke natuurgebieden en een groot bedrijventerrein. Boxtel fungeert als een van de centrale punten in het nationaal landschap Het Groene Woud, een nationaal landschap van hectaren, met een natuurkern van hectaren in de driehoek s- Hertogenbosch-Eindhoven-Tilburg. Boxtel heeft ruim inwoners (2007) die wonen in bijna woningen op ruim 6500 hectare. Daarmee is de woningdichtheid relatief laag te noemen en is Boxtel overwegend een landelijke gemeente. De beroepsbevolking telt ruim personen. Boxtel biedt ca arbeidsplaatsen en fungeert daarmee als een werkgemeente in de directe omgeving. De aanwezige heiden, beekdalen, de akkercomplexen en de kleine kern (Liempde) zijn cultuurhistorisch als een geheel te beschouwen. Dit is binnen Brabant uniek. De kern van Boxtel wordt door middel van de Dommel verbonden met het buitengebied dat zich kenmerkt door zijn hoge natuurwaarde. De gemeente kenmerkt zich verder door een continue overgang van zand- en leemgronden. In de dalen van de stroompjes en riviertjes (Dommel, Beerze, Smalwater, Kleine Aa) bevinden zich bijzondere vegetaties met onder andere populieren, wilgensoorten en zwarte Els. Ook komen er diverse zogenaamde rode-lijst soorten voor, waaronder de ijsvogel. Naast het relatief grote aantal rode-lijst soorten vallen ook de aantallen inheemse soorten op. Bosgebieden als Geelders, Landgoed Velder en Kampina zijn relatief onaangetast en herbergen nog soorten die daar van oudsher thuishoren. Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling betekent voor Boxtel, zorgen voor een evenwichtige balans tussen de economische, sociale en milieuaspecten van activiteiten. Deze drie elementen staan in de begrippenlijst uitgelicht als de drie P s. Belangrijk hierin voor Boxtel is dat de natuur (Planet) een evenredig belang heeft met welvaart (Prosperity/Profit) en maatschappelijke aspecten (People). De gemeente gaat bij haar handelen altijd uit van gelijkheid en wederkerigheid. Daarnaast betekent duurzame ontwikkeling in Boxtel dat een gelijke of betere aarde ontstaat door het handelen binnen de gemeente. Het afwentelen van problemen naar de toekomst of een ander schaalniveau is daarom ook onwenselijk. De gemeente zal daarbij haar ambitieniveau in afstemming met de omgeving zo maximaal mogelijk proberen in te vullen. Duurzame ontwikkeling betekent voor Boxtel het zorgen voor het hier en nu en voor daar en later. Duurzame ontwikkeling richt zich dus duidelijk niet alleen op het eigen Inleiding 4 van 106

6 gebied, de eigen mensen en bedrijven maar kent een mondiaal aspect (daar) en een toekomstaspect (later). Het is een continu proces en geen momentopname. Ons handelen gaat immers ook continu door. Uitgangspunten In Boxtel wordt al op een hoog niveau aan duurzame ontwikkeling gewerkt. Landelijk zijn hiermee toonaangevende resultaten behaald. Het uitgangspunt van Boxtel bij het verder ontwikkelen van de duurzame samenleving is: We moeten de kip met de gouden eieren voeden. Dit betekent: Versterken van de huidige waarden en krachten. Het benutten van de kansen en het verspreiden van de kennis hierover. Boxtel zal zich dus expliciet niet beperken tot alleen maar compensatie. Deze nota tracht de 3 P s volledig integraal te beschouwen. Gekozen is voor een duurzaamheidsbenadering met de aarde (planet) als invalshoek. zonder hierbij afbreuk te doen aan de balans tussen de drie P s. De omstandigheden op de aarde bepalen immers de kwaliteit van leven. Binnen dit kader moeten de menselijke activiteiten dan ook worden afgewogen. Doelstellingen Met deze nota wil het College van Burgemeester en Wethouders van Boxtel, als gemeente een bijdrage leveren aan een wereld waarin de mens in voldoende mate kan voorzien in zijn eigen levensonderhoud met respect voor anderen en zijn natuurlijke leefomgeving. De bijdrage die Boxtel wil leveren betreft dus een wezenlijke verbetering in leefomgeving, in begrip en in balans tussen verschillende mensengroepen onderling, mens en natuur, mens en bedrijf én bedrijf en natuur. Boxtel is zoekende naar het maximale wat ze binnen haar eigen mogelijkheden kan doen en wil dit ook realiseren. Deze globale doelstelling vereist een voortdurende dialoog met burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Vanuit deze dialoog zal de nota worden aangescherpt. De gemeente wil de acties realiseren in een periode tot en met Hierbij is de medewerking van burgers en bedrijven noodzakelijk. Bij het behalen van eerdere doelstellingen is de medewerking van burgers en ondernemers erg groot geweest. Maatschappelijk verantwoord ondernemen In oktober 2005 heeft de een zogenaamde maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) scan uitgevoerd. Doel hierbij was om de prestaties van deze organisatie op sociaal-maatschappelijk, economisch en milieukundig vlak te beoordelen. Deze prestaties reiken verder dan het handelen van de organisatie zelf en strekken zich uit over het totale taakveld van de gemeente als overheidsorgaan. Overigens is de MVO scan geen audit of controle instrument maar resulteert de MVO scan in aangrijpingspunten en kansen. Een maatschappelijk verantwoord ondernemende organisatie draagt bij aan een duurzame ontwikkeling. De aangrijpingspunten en kansen zijn daarom ter harte genomen bij het opzetten van deze nota. De belangrijkste aandachtspunten uit de MVO scan voor Boxtel zijn: Betere beleidsverankering van ambities, doelstellingen en beoogde resultaten. Het realiseren van een meer integrale aanpak. Aandacht voor formulering van beleid (realistisch, lange termijn visie etc). Inleiding 5 van 106

7 Het verankeren van persoonsgebonden handelen in beleidsopdrachten / taakbeschrijvingen. Op sommige beleidsvelden: het vaststellen van concrete criteria, toetsingskaders of beleidskaders. Verbeteren van de communicatie (interne en externe communicatie). In deze nota zijn de aandachtspunten verwerkt door concrete acties en beleidsdoelstellingen te formuleren. Nota duurzame ontwikkeling 2000 In 2000 heeft Boxtel een nota duurzame ontwikkeling opgesteld. Deze nota omvatte een organisatiebreed beeld van duurzaamheid, waaraan 42 actiepunten zijn verbonden. De nota duurzame ontwikkeling 2000 is de voorloper van de nu voorliggende nota. De 42 acties zijn grotendeels gestart dan wel uitgevoerd. Als gevolg van deze nota zijn onder andere de hoge ambities voor duurzame stedenbouw & duurzaam bouwen en wonen in de nieuwbouwwijken van Boxtel gerealiseerd. Bovendien is als gevolg van de nota het klimaatbeleid opgestart, waaraan ruim 20 individuele projecten zijn gekoppeld. Andere voorbeelden van resultaten van de nota uit 2000 zijn het opstellen van het waterplan en de bodemkwaliteitskaart, alsmede het opzetten van parkmanagement voor bedrijventerreinen. Er zijn slechts enkele actiepunten die ofwel nog aandacht behoeven, ofwel nog moeten starten (zie bijlage 2). Deze actiepunten zijn overgenomen in deze nota. Resultaten tot dusver Boxtel heeft al jaren een uitzonderlijk goede naam op het gebied van duurzame ontwikkeling. Niet voor niets bezocht Prins Willem Alexander 2x en Hare majesteit koningin Beatrix 1x Boxtel vanwege duurzaamheid. Deze reputatie is bereikt door hieraan intensief, voortvarend en vooral continu te werken. Hierop mag Boxtel trots zijn. Een greep uit wat tot dusver bereikt is staat hieronder opgesomd: Boxtel loopt voorop (1 e ) in de uitvoering van het waterbeleid in Noord-Brabant. Vele hoge ratings op de duurzaamheidsspiegel. In Boxtel wordt door multiculturele groepen het project De Smaak van Boxtel uitgevoerd, een uitwisseling van eetgewoonten, ideeën en cultuur in de Boxtelse maatschappij. Samenwerkingsovereenkomsten met Waterschap De Dommel, met corporaties Sint-Joseph en Goed Wonen Liempde en met een goedwerkend parkmanagement Vorst-Ladonk. De Albert-Hein te Boxtel is de beste supermarkt van Nederland o.a. vanwege de hoogste rating op het onderdeel biologische producten, bovendien is de Wereldwinkel in Boxtel een voorbeeldwinkel. De wethouder kreeg Brabantse Duurzaamheidsprijs. De wijk In Goede Aarde is een voorbeeldwijk vanwege het duurzaam bouwen voor heel Nederland, maar ook vanwege een goed voorbeeld voor mondiale duurzaamheid (Morgenstond). Boxtel kent als een van de weinige gemeenten in Nederland nog een zeer actie ve werkgroep Lokale Agenda 21 met bijzondere, vaak zeer succesvolle activiteiten gericht op duurzame ontwikkeling. Smalwater-Zuid is hét voorbeeld voor reconstructie van het buitengebied. Duurzaam Bedrijventerrein Vorst-Ladonk met daarop in ontwikkeling het duurzaamste datacenter van Europa en de realisatie van bedrijven met Koude Warmte Opslag systemen (onder andere Conval en VDL). Nieuwe economische dragers daadwerkelijk gesteund door nieuw bestemmingsplan Buitengebeid (en gedeeltelijk al uitgevoerd). Inleiding 6 van 106

8 De Boxtelse bevolking is relatief de grootste gebruiker van het duuraam-energie-fonds: Vlagheidefonds. Ook zijn voor de lagere inkomens energiebesparingprojecten uitgevoerd. Boxtel is initiatiefnemer van de Duurzame Driehoek. Boxtel is een spil in Het Groene Woud met het streekhuis Meierij / Het Groene Woud in Liempde. Het Groene woud is hét nationaal landschap van Noord-Brabant en fungeert als pilot voor Deltaplan landschap. Boxtel herbergt voorbeelden van de verbreding van de landbouw (o.a. spelt, B&B). De rijdt CO2-neutraal. Boxtel herbergt De Kleine Aarde & 12-Ambachten als centra voor duurzame ontwikkeling alsmede het milieueducatiecentrum De Groene Poort. De energie 0 woningen in de wijk In Goede Aarde waren aanleiding om de afspraken rond de terugleververgoeding voor elektriciteit te herzien bij Essent. De uitvoering van 5 projecten LER (Lokaal Ecologisch Raamwerk) zijn hét voorbeeld voor Nederland als invulling voor lokaal ecologisch beleid. Intensieve aandacht voor biodiversiteit en biodiversiteitsversterking. Zo broeden 3 paren ijsvogels in het centrum van Boxtel en zijn nieuwe soorten gevonden tijdens inventarisaties (2007). Naast de biodiversiteitversterking is er aandacht voor landschapsversterking door: het afsluiten van zandwegen en het sluiten van contracten met belanghebbenden (Zorggroep Elde) om ecologische verbindingszones te creëren. Dé ecologische verbinding binnen HGW (tussen Kampina en Mortelen) is in Boxtel uitgevoerd (Banisveld) evenals 6,5 km inrichting door gemeente & waterschap (Dommel door Boxtel, Grote Waterloop en Heerenbeekloop). Boxtel is de eerste gemeente die daadwerkelijk grootschalig biologisch plantmateriaal inkoopt. Innovatief & duurzaamheid: landbouwlandgoed, voorschriften bestemmingsplan buitengebied. Boxtel participeerde als eerste gemeente in de streekrekening en Countdown Boxtel organiseerde symposia over Het Groene Woud. Boxtel doet mee in vele Europese projecten (Leader, Lifescape, Groene Woud-Groen- Hage(n)land, IRMA. POP, etc.) met concrete resultaten. Reikwijdte van de nota 100 stappen in een sprong naar duurzaamheid De nota zal als leidraad dienen voor het handelen van de gemeente als overheid. In grote lijnen wordt beschreven hoe aan duurzaamheid binnen de diverse beleidsvelden concreet invulling kan worden gegeven Voorbeelden en actiepunten worden aangedragen die in het specifieke beleid kunnen worden toegepast. De nota geeft deze hoofdlijnen voor het beleid in principe aan voor een beperkte periode. Gegeven de technologische ontwikkelingen en de wenselijke tijd om actiepunten uit te voeren wordt uitgegaan van een periode tot en met De meeste actiepunten moeten via een uitvoeringsprogramma nader worden uitgewerkt. Deze nota vormt hiervoor het raamwerk. De betrokken afdelingen en externe partijen zoeken binnen de uitvoeringsplannen en binnen de gestelde actiepunten het uitvoeringsniveau (ambitieniveau). Zonder afbreuk te doen aan de totale ambities van dit plan is op projectniveau nog enige flexibiliteit mogelijk. Na het vaststellen van deze nota zal een uitvoeringsprogramma worden geschreven waarin benodigde budgetten, tijd en capaciteit nauwkeurig worden beschreven. In dit uitvoeringsprogramma worden ook de trekkers van de activiteiten benoemd. De capaciteitsbeschrijving (in uren en middelen) in hoofdstuk 8 is een grove schatting. In het uitvoeringsprogramma wordt een gedetailleerde uitwerking gegeven. Wat nu voorgesteld Inleiding 7 van 106

9 wordt is gezien de huidige techniek, stand van zaken met betrekking tot beleid en uitvoering, reëel. Leeswijzer De opbouw van de oude nota duurzame ontwikkeling en de voorliggende nota, 100 stappen in een sprong naar duurzaamheid, verschillen van elkaar. In de nieuwe nota is gekozen voor het op twee manieren beschrijven van de, nl. als bedrijf en als overheidsorgaan. Decennia geleden kende het ministerie van VROM de slogan Een beter milieu begint bij jezelf toe aan haar beleidsprogramma. Deze gedachte is een nog steeds geldend uitgangspunt en vormt de basis voor de opsplitsing van deze nota in twee delen; deel A en deel B, beginnend met deel A: Boxtel als bedrijf. Deel A beschrijft de als separate organisatie. Het stimuleren van anderen tot een duurzaam gedrag is pas geloofwaardig als ook de eigen organisatie kan tonen dat zij de duurzame gedachte ook daadwerkelijk praktiseert. Te denken valt daarbij onder meer aan duurzame inkoop, energiebesparing en -productie, personeelsbeleid. In dit deel worden geen taken beschreven die Boxtel heeft als planvormer, beslissingmaker of als regulier overheidsorgaan. Deel B beschrijft de als overheidsorgaan. In de hoofdstukken worden de processen, werkwijzen en middelen van de gemeente als overheidsorgaan beschreven. Wat kunnen beleidsafspraken toevoegen aan een duurzame maatschappij en leefomgeving. Achtereenvolgens komen hierbij aan de orde: ruimtelijke plannen, cultuur en maatschappij (met hierin de sociale aspecten van duurzaamheid), duurzaam bouwen, wonen en ondernemen en tenslotte natuur en recreatie. De wijze van monitoring en de capaciteitsvraag worden behandeld in respectievelijk de hoofdstukken 6 en 8. De ureninschatting in de tabellen bedragen interne uren van eigen mensen. In veel gevallen zal dit niet om nieuwe uren gaan, maar om reeds bestaande uren. Immers nu al zijn ambtenaren bezig met het opstellen van het afvalbeleid, dit zal in de toekomst niet anders zijn. Daar waar kosten geschat zijn, betreft het externe kosten ten behoeve van inhuur derden, communicatie of andere middelen. Inleiding 8 van 106

10 Onderdeel A de organisatie Boxtel als bedrijf: Boxtel BV Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 9 van 106

11 1 Duurzame Organisatie In dit hoofdstuk wordt de gemeentelijke organisatie beschouwd als een private organisatie en niet als overheidsorgaan. Dit hoofdstuk beschrijft daarmee wat de organisatie, als het ware een BV, zelf kan bereiken om verder te verduurzamen. Het gaat hierbij om werknemers en eigen middelen zoals transport en eigen gebouwen. De hierop volgende hoofdstukken beschrijven de als overheidsorgaan. De gemeentelijke organisatie wil en zal zich ontwikkelen als een duurzaam opererende organisatie. De gemeente heeft bij het uitdragen van haar duurzaamheidboodschap ook een voorbeeldfunctie. Dit hoofdstuk richt zich op deze voorbeeldfunctie. Met name daar waar het gaat om inkoop, aanbestedingen, samenwerking met lokale, regionale of internationale partners en het vervoer van het eigen personeel kunnen voorbeeldstellende activiteiten worden uitgedragen. In de is reeds veel kennis bij het bedrijfsleven aanwezig van duurzame producten en processen. Waar mogelijk en wenselijk zal deze kennis worden aangeboord, uiteraard met in achtneming van wettelijke aanbestedingsregels. De gemeente wil voor haar eigen productie en activiteiten de volle verantwoording dragen en komen tot een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie. In onderstaande paragrafen worden deze onderdelen benoemd en worden er activiteiten aan gekoppeld. Een gemeente zou in feite per definitie een maatschappelijk verantwoord ondernemende organisatie moeten zijn. Aan de maatschappelijke, menselijke People kant van de duurzaamheidsdriehoek staan zaken als een verantwoord inkoopbeleid, waarbij bijvoorbeeld gelet wordt op het voorkomen van kinderarbeid, aannamebeleid met gelijke kansen voor minder valide mensen, allochtonen en ouderen. Met name deze menskant kan een gemeentelijke organisatie een positief imago opleveren. Daarnaast is het zo dat duurzaam bouwen en renoveren van de gemeentelijke gebouwen leidt tot een comfortabel en gezond binnenklimaat, wat dus rechtstreeks bijdraagt aan het welzijn van de werknemers / gebouwengebruikers. Boxtel kan als organisatie direct bijdragen aan de natuurlijke, ecologische en fysiologische kwaliteiten van de aarde. Dit kan onder andere door het Planet verminderen van de vervoerskilometers, het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen, het stimuleren van energiebesparing in de gebouwen en bij de werknemers en het ecologisch beplanten van haar eigendommen. De prosperity kant van de duurzaamheidsdriehoek hangt altijd direct samen met de andere twee kanten. Direct voordeel wordt gehaald uit energiebesparing en Prosperity zaken als carpoolen en duurzaam bouwen. Kijkende naar gebruikslasten leveren duurzaam gebouwde en gerenoveerde gebouwen altijd voordeel op. Het spreekt voor zich dat een reductie in vervoerskilometers ook een financieel voordeel met zich meebrengt. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 10 van 106

12 1.1 Klimaatneutraal Klimaatneutraal betekent in feite dat de netto de emissies en de opname van CO 2 en andere broeikasgassen in een strak evenwicht worden gehouden. Een organisatie zal hierbij wel een ambitie moeten vaststellen. Voor de eigen organisatie ligt er de volgende overkoepelende ambitie: Boxtel wil als organisatie in 2015 minimaal klimaatneutraal zijn en zo mogelijk zelfs een negatieve CO 2 balans hebben. Dit betreft het energiegebruik van de gebouwen en medewerkers (dus ook het niet gebouwgebonden energiegebruik) en tevens het volledige transport (woon-werk en werk-werk). Huidige stand van zaken Boxtel compenseert nu alle vervoerskilometers van de buitendienst. Dit gebeurt in samenwerking met de Klimaatneutraalgroep. Voorts wordt alle energie 100% groen ingekocht. Van verdere compensatie of CO 2 neutrale producten is nog geen sprake. Landelijk gezien is er nog maar een beperkt aantal gemeenten met klimaatneutrale doelstellingen voor de eigen organisatie. De deadlines bij de grote gemeenten liggen hierbij veelal op Klimaatneutraal in Boxtel Boxtel verstaat onder klimaatneutraliteit dat alle broeikasgassen, omgerekend naar equivalenten CO 2 die direct aan de eigen productie gekoppeld kunnen worden en waarvoor de gemeentelijke organisatie verantwoordelijkheid draagt, worden vermeden dan wel gecompenseerd. Het gaat hierbij om: - elektriciteitsgebruik van alle gemeentelijke aansluitingen - gasverbruik van alle gemeentelijke aansluitingen - alle woon-werk en werk-werk kilometers van de werknemers - alle elektriciteitgebruik van thuiswerk faciliteiten 1 Boxtel zal als organisatie in 2015 klimaatneutraal zijn en dus alle broeikasgassen die gekoppeld zijn aan de eigen productie en activiteiten compenseren. Pas in het uiterste geval zal Boxtel compenseren door inkoop. Boxtel zal haar beleid ook uitdragen naar andere gemeenten. 1.2 Personeel en personeelsbeleid In de eigen organisatie zijn momenteel ruim 208 fulltime werkeenheden geplaatst. Deze mensen vormen een grote groep van deskundigheid en ijver, elk individueel op zijn of haar vlak. Boxtel stimuleert het inzetten van deze kennis en ijver in de maatschappij én in andere gemeenten, iets dat nu al veelvuldig gebeurt. Vanuit het oogpunt van maatschappelijk verantwoord ondernemen past het om de eigen mensen de kans te geven om vrijwilligerswerk uit te voeren voor de maatschappij. Dit werk ligt bij voorkeur in het verlengde van het huidige werk of de huidige kennis van de Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 11 van 106

13 medewerkers. Ook kan gedacht worden aan de inzet op beleidsvelden die prioriteit krijgen in de gemeente. Boxtel geeft daarom de eigen medewerkers de ruimte om jaarlijks 20 uren vrijwilligerswerk uit te voeren binnen kantooruren. Als voorbeeld dienen hier diverse bankinstellingen die het mogelijk maken om hun personeel in te zetten voor maatschappelijke doeleinden. Met een vrijwillige inzet van gemeentelijk personeel draagt de gemeente bij aan het verkleinen van de afstand tot de burger en tot de vergroting van het draagvlak voor de uitvoering van haar duurzaamheidsbeleid. Niet is uitgesloten dat dit leidt tot win win situaties. Gedacht kan hierbij worden aan het beschikbaar stellen van een ambtenaar om voor een organisatie subsidie aan te vragen zodat uiteindelijk ook een bijdrage geleverd wordt aan gemeentelijke doelstellingen. Voorwaarde voor het vrijwilligerswerk is dat het in de lijn is met de in de beleidsdoelstellingen van de. De vakspecialistische kennis van de groep mensen wordt bovendien benut door een zekere profeetgedachte uit te werken. Boxtel heeft in de afgelopen jaren op diverse thema s voorbeeldstellend werk verricht in gemeenteland. Boxtel zal op projectbasis de eigen medewerkers de mogelijkheid geven om ook in andere gemeenten deze kennis te delen en werkzaamheden uit te voeren. Te denken valt hierbij bijvoorbeeld aan projectleiderschap voor nieuwbouwlocaties en opzetten van integrale beleidsplannen. Deze kennispool wordt in eerste instantie in de Duurzame Driehoek opgezet. 2 Boxtel stimuleert de eigen medewerkers om maatschappelijke functies uit te voeren en stelt per medewerker 20 uren op jaarbasis ter beschikking om maatschappelijk- / vrijwilligerswerk te verrichten. 3 Boxtel stimuleert de inzet van de eigen kennis in andere gemeenten wanneer dit gevraagd wordt. Boxtel geeft eigen medewerkers de ruimte om op projectbasis en onder goede afspraken voor een andere gemeente werkzaamheden uit te voeren. Een belangrijk aspect is dat Boxtel bij aanname van personeel, duurzaamheid een rol laat spelen. Op dit moment wordt dit reeds gedaan bij de nieuwe vacatures. In het vervolgtraject zullen nieuwe personeelsleden op de hoogte worden gesteld van het duurzaamheidsbeleid van Boxtel met betrekking tot hun werk. 4 Boxtel neemt duurzaamheid mee in het aannamebeleid. Bovendien worden nieuwe personeelsleden op de hoogte gebracht van het duurzaamheidsbeleid en de gevolgen hiervan voor hun werkzaamheden. Daarnaast wordt het huidige personeel via interne communicatie voortdurend op de hoogte gehouden worden. 1.3 Mondiale bewustwording en internationale samenwerking Mondiale bewustwording van de eigen organisatie betekent dat mondiale activiteiten van de organisatie of van werknemers, kenbaar worden gemaakt in de eigen organisatie. Bij allerlei projecten (bouw, afval, etc.) ontstaan kansen om een link met mondiale problemen en lopende projecten te leggen. Deze kansen zal Boxtel gebruiken. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 12 van 106

14 Daarnaast zal Boxtel trachten de eigen werknemers meer wereldburger te maken door kennis over projecten te delen. Ambitieus is daarin de stimuleringsregeling om eigen werknemers voor een bepaald aantal uren vrij te stellen om te participeren in mondiale projecten. Voorwaarde hierbij is dat de kennis wordt gedeeld in de eigen organisatie en beschikbaar komt voor de maatschappij. Voor de organisatie zijn er tal van activiteiten uit te voeren waarmee het mondiale karakter kan worden versterkt. Te denken valt aan: kerstpakketten van de wereldwinkel, agenda s van ontwikkelingsorganisaties en projecten zoals het Fiets naar je werk project van het COS. Deze projecten zijn gericht op de eigen organisatie en steunen hiermee tegelijkertijd een mondiaal doel. De eigen organisatie mag hierbij verwachten meer kennis te krijgen van de wereldproblematiek. Het is aan de organisatie zelf om hierbij de communicatie op peil te houden. Huidige stand van zaken Boxtel heeft op dit moment geen vaste samenwerkingspartners in de derde wereld. Slechts een handvol gemeenten laten vakambtenaren participeren in mondiale projecten, veelal vanuit een jumelage (vriendschapsband tussen twee steden). Voor kantoorbenodigdheden worden momenteel geen producten van derde wereld ondersteunende organisaties gekocht. 5 Boxtel inventariseert in 2009 hoe de reguliere en jaarlijkse zaken als kerstpakketten, agenda s, kalenders etc. verder verduurzaamd kunnen worden door aan te sluiten bij, bij voorkeur, ontwikkelingsorganisaties. Zo mogelijk zal hieraan in hetzelfde jaar uitvoering worden gegeven. 6 Boxtel zal ambtenaren stimuleren om een bijdrage te leveren aan mondiale bewustwordingsprojecten of initiatieven door hiervoor uren ter beschikking te stellen mits hiervoor binnen de interne organisatie kennis wordt uitgewisseld (bijvoorbeeld via een expositie of verslagen). Per werknemer wordt in het kader van de bewustwording een mondiale voetafdruk afgenomen. 1.4 Duurzaam inkopen en gebruiken Duurzaamheid dient bij de inkoop van alle diensten en producten door de een rol te spelen. Herkomst van producten, de wijze van tot stand komen van producten en de wijze van gebruik van de producten (en diensten) zijn belangrijk om over de volledige organisatie duurzaam te handelen. Bij de inkoop kan daarbij gelet worden op certificering van dienstverleners (bijvoorbeeld iso14001) en producten (bijvoorbeeld FSC), maar bijvoorbeeld ook naar de bereidheid om in ontwikkelingsprojecten te investeren. Uitgangspunt is dat duurzaamheid bij de inkoop, naast andere aspecten, altijd een afwegingscriterium is. Het Ministerie van VROM heeft als ambitie dat de Rijksoverheid in 2010 bij 100% van haar inkopen duurzaamheid meeneemt; voor provincies, gemeenten en waterschappen is dit 50% en wordt dit 75%. Het Rijksprogramma Duurzaam Inkopen stimuleert overheden om milieuen sociale aspecten mee te nemen bij de inkoop van producten en diensten. Boxtel zal de richtlijnen uit dit programma voor 2010 bij 75% van de inkopen overnemen en voor 2012, 100% duurzaam inkopen. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 13 van 106

15 Huidige stand van zaken Boxtel koopt energie reeds duurzaam in (100% groene elektriciteit). Daarnaast zijn er enkele ambtenaren opgeleid volgens het programma Duurzaam Inkopen. De inkoop van producten zal in de toekomst volgens het programma worden vormgegeven. Daarbij wordt een werkwijze aangehouden die past bij iso-certificering. Een iso-certificering wordt echter niet nagestreefd. Boxtel belegt, zoals vele gemeenten, bij de Bank Nederlandse Gemeenten. Boxtel zal nagaan of dit geld duurzaam kan worden belegd. Biologische catering Door biologische en/of ecologische catering wordt de grond niet vervuild door meststoffen en afval. Bovendien worden bij de duurzame voedingsmiddelen eerlijke prijzen voor de grondstoffen betaald. De zal intern catering-prestatieafspraken maken over het aandeel duurzame / ecologische / biologische producten. Herkomstbeleid Bij inkoop van producten of diensten wordt gekeken naar de herkomst en wijze van productie. Bijvoorbeeld bij papier (gerecycled) of hout (met FSC keurmerk) wordt enkel ingekocht op basis van een duurzame herkomst. Daarnaast wordt gekeken naar de wijze van productie en de impact van de materialen op de omgeving. Een voorbeeld is bijvoorbeeld potgrond. Potgrond bestaat voor een groot gedeelte uit veenproducten. Milieubewegingen hameren op het reduceren van veenverbruik om veengebieden intact te houden. De uitdaging die er voor de potgrondsector ligt is te streven naar potgrond die voor een groot deel uit veenvervangers bestaat. 100% is zelfs haalbaar met vergelijkbare kwaliteit. Als veenvervanger wordt kokos gebruikt. Het gebruik van deze duurzame materialen voor de eigen organisatie wordt als stimulerend beleid uitgezet voor de Boxtelse samenleving. In de toekomst krijgen producten met een duurzaamheid keurmerk de voorkeur. Voor kantoorartikelen betekent dit vooral: milieukeurmerk, voor levensmiddelen vooral het Fair trade keurmerk (waaronder Max Havelaar) en het Eko keurmerk. Voor hout is dit altijd het FSC keurmerk. Voor bomen, struiken en andere groenvoorzieningen wordt uitgegaan van autochtoon materiaal en daar waar mogelijk het Eko-keurmerk gevraagd. Speeltoestellen van hout zijn voorzien van het FSC keurmerk. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 14 van 106

16 7 A. Vanaf 2010 worden minstens 75% van de inkopen volgens de richtlijn Duurzaam inkopen van het Rijk gedaan. Vanaf 2012 wordt 100% duurzaam ingekocht volgens de richtlijn. Daar waar mogelijk (zie bovenstaande paragraaf) wordt aangesloten bij een ontwikkelingsorganisatie. B. Los van dit duurzaam inkopen traject zal Boxtel prestatieafspraken vastleggen voor de catering, waarin producten / productgroepen benoemd worden die duurzaam zullen worden ingekocht. Deze prestatieafspraken worden in 2009 effectief. 8 Bij inkoop van diensten, dan wel producten die niet in de Rijksrichtlijn vallen wordt de voorkeur gegeven aan producten met een duurzaamheidskeurmerk dan wel diensten van aantoonbaar duurzaam opererende bureaus. Hiernaar wordt expliciet gevraagd in de aanbesteding. Energiebesparing en management De inkoop van de energie (elektriciteit en gas) vindt nu plaats op basis van een collectief contract met zo n 23 gemeenten. Boxtel heeft hierin de beleidskeuze gemaakt om energie groen in te kopen. Daarnaast wordt actief energiebeheer, conform de trias energetica 1, toegepast om een continue zorg en hiermee een continue besparing op de geplaatste systemen (verlichting, installaties etc.) te behalen. 9 Boxtel blijft ook in het nieuwe contract vanaf 2008, 100% groene energie inkopen. Boxtel past actief energiebeheer toe om primair te werken aan het voorkomen van energiegebruik en pas dan duurzame energie in te zetten. 10 Boxtel zal zich inzetten om voor 2010 in de lijn van het energiemanagement, het energiegebruik van alle eigen gebouwen met minimaal 10% ten opzichte van 2004 (start BANS1) te reduceren. 11 De organisatie zal zich inzetten om in 2020, 10 % van de eigen energiebehoefte van de organisatie, zelfstandig op te wekken met behulp van duurzame energiebronnen. Papiergebruik Papier is een van de grootste afnameproducten van de gemeentelijke organisatie. Zowel de hoeveelheid papier die dagelijks binnenkomt (post e.d.) als de hoeveelheid papier die dagelijks gebruikt wordt is groot. Voor zowel de inkomende stukken als het interne gebruik gelden besparingsdoelstellingen. Boxtel zal zeer kritisch zijn op binnenkomende stukken. Een teveel aan exemplaren worden per ommegaande retour gezonden met daarbij de boodschap dat één of in sommige gevallen slechts enkele exemplaren, voldoende zijn. Van burgers en bedrijven worden zo mogelijk digitale stukken geëist. Dit betekent dat in de communicatie naar de burgers en bedrijven vroegtijdig gevraagd wordt naar digitale stukken. 1 C. Duijvensteijn, Zie begrippenlijst. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 15 van 106

17 Intern wordt het jaarlijkse verbruik inzichtelijk gemaakt en wordt getracht een verdere beperking aan intern papierverbruik door te voeren door communicatie en gerichte acties op bepaalde communicatiestromen. Een specifiek voorbeeld zijn externe brochures en de gemeentegids. Forse besparingen zijn hier mogelijk. Boxtel zal dan ook een plan opstellen om in het licht van het internettijdperk, hier forse besparingen te behalen. Papiersoort Als er 100% gerecycled papier op de markt is dat voldoet aan de archiefeisen dan zal dit worden ingezet. Als dit niet mogelijk is dan zal minstens gebruik worden gemaakt van zuurvrij en niet chloorgebleekt papier, afkomstig van bronnen onder het FSC keurmerk (of FSC mixed sources.). In het verlengde hiervan wordt tevens gekeken naar het beperken van schadelijke inkten / kleurstoffen. 12 Voor 2010 zal het eigen (interne) papierverbruik met 10% gedaald zijn. Voor 2015 is het papiergebruik met 20% gedaald, hierbij is specifiek aandacht voor externe mailings zoals de gemeentegids. Het referentiejaar is Daarnaast zal kritisch gekeken worden naar de papiersoort en deze wordt afgestemd op de duurzaamheid ambities zoals in deze nota beschreven. 13 Voor 2011 wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk en wenselijk is om externe communicatie naar burgers en bedrijven verder te digitaliseren. Boxtel streeft naar een reductie van extern papiergebruik (papier gebruikt in rechtstreekse onderlinge communicatie met de gemeente) van 10% in 2012 ten opzichte van Duurzaam vervoer Het reduceren van de vervoerskilometers voor woon-/werkverkeer en werk-/werkverkeer levert een directe besparing op in de CO 2 uitstoot per werknemer. Er zijn tal van manieren om dit te bereiken. Aan de materiële kant moet gezorgd worden voor energiezuinige voertuigen en voorzieningen zoals carpoolplaatsen. Verder moet gezorgd worden voor goede regelingen zoals fietsplannen en OV-regelingen. Huidige stand van zaken Op dit moment is er geen vastgesteld beleid specifiek voor het terugdringen van de kilometers voor woon-/werkverkeer via gemotoriseerd vervoer. Bij aanschaf van nieuwe voertuigen wordt momenteel een afweging gemaakt in bruikbaarheid, investering en milieubelasting (verbruikgegevens). Beleidsmatige afspraken zijn hier echter nog niet over gemaakt. Energiezuinig transport Bij aankoop en/of vervanging van het gemeentelijk wagenpark wordt expliciet rekening gehouden met het brandstofverbruik en het soort brandstof van de voertuigen. Dit geldt voor zowel koop-, lease- en huurwagens. Daarnaast wordt door de aanschaf van motorvoertuigen op biobrandstof de afzetmarkt voor biobrandstof vergroot. Hiermee stimuleert Boxtel deze markt en daarmee ook de ontwikkelingen in deze branche. Boxtel zal daarnaast (zie hoofdstuk Wonen en ondernemen) ook de plaatsing van biobrandstof tankstations bevorderen. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 16 van 106

18 14 In Boxtel worden nog uitsluitend energiezuinige voertuigen (A klasse, conform het brandstofverbruikboekje van het ministerie van VROM) aangekocht. Uitgangspunt bij aankoop is: de zuinigste in zijn soort (rekening houdend met toepassingsmogelijkheden en gebruikersgemak). Regelingen Om het werk-/werkverkeer terug te dringen wordt een vervoersplan opgesteld. In dit plan komen eisen te staan op het gebied van het vervoer met eigen auto naar werklocaties. Dit wordt in principe ontmoedigd daar waar openbaar vervoer, al dan niet in combinatie met de OV-fiets 2 mogelijk is. Daar waar fietsvervoer mogelijk is zal Boxtel dit aanmoedigen en daar waar autovervoer noodzakelijk is zal Boxtel dit trachten zo duurzaam mogelijk in te vullen. Om het woon-/werk verkeer terug te dringen wordt in het vervoersplan opgenomen dat de fietsregeling gehandhaafd wordt. Hierin komt ook aandacht voor parkeerkaarten en premies voor het openbaar vervoer. 15 Opstellen van een vervoersplan in 2009, met daarin uitwerking van de ontmoediging van autotransport en stimulansregelingen voor openbaar vervoer / fietsvervoer. 16 Per afdeling met naar buiten (buiten gemeentegrens) gerichte taken, wordt een OV fietsabonnement aangeschaft en wordt dit via interne communicatie kenbaar gemaakt en gepromoot. 1.6 Duurzaam bouwen en verbouwen De gemeente bezit diverse gebouwen, voorzieningen en installaties. Hier vallen niet alleen het gemeentehuis onder, maar ook de verkeersregelinstallaties en pompgemaaltjes. Renovatie en onderhoud gaat dan ook verder dan alleen bouwkundige aspecten. Bij nieuwbouw, vervanging of onderhoud liggen er wel kansen om de gebouwen en installaties te verduurzamen. Materiaal- en energiegebruik (planet en prosperity), comfort (people) en gebruikersgemak (people) zijn hierbij de belangrijkste aspecten. Bij bouw- en ontwikkelingstrajecten wordt altijd gebouwd volgens het principe van de Trias Energetica. Deze strategie legt drie opeenvolgende stappen vast. De in een bouwproces te nemen stappen worden opeenvolgend genomen, zodanig dat eerst zoveel mogelijk maatregelen uit stap 1 worden genomen; kan dit niet meer verantwoord gedaan worden, dan zoveel mogelijk maatregelen uit stap 2 en tenslotte een eventuele restvraag met stap 3: Stap 1. Beperk de energievraag (goed geïsoleerd en luchtdicht bouwen, warmteterugwinning). Stap 2. Gebruik duurzame energiebronnen (bodemwarmte, zonne-energie, wind, etc.) Stap 3. Gebruik eindige energiebronnen efficiënt (hoog rendement). Huidige stand van zaken Boxtel bouwt niet veel nieuwe gemeentelijke gebouwen en installaties. De bestaande voorraad wordt momenteel getoetst op de energieprestatie en in de nabije toekomst ( Zie begrippenlijst Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 17 van 106

19 2008) gelabeld conform de Europese EPBD richtlijn. Landelijk zijn alle gemeenten hiermee bezig, echter nog maar weinig zijn daadwerkelijk toe aan de energielabeling. Levenscyclus Een levenscyclus is de loopbaan van een product, proces of dienst van geboorte tot sterfte. Een levenscyclus analyse brengt hierbij de milieueffecten van deze loopbaan in kaart. Boxtel zal bij de beslismomenten voor nieuwbouw, dan wel renovatie en of groot onderhoud de levenscyclus van het gebouw / de installatie in haar beslissing meenemen. Dit betekent dat bij de afweging meegenomen worden: Onderhoud: soort en frequentie (en hiermee: milieudruk tijdens de gebruiksfase). Productiewijze (en hiermee energie/ grondstofverbruik en milieudruk tijdens het proces). Hergebruik (en hiermee milieudruk na gebruiksfase). Boxtel zal waar mogelijk en relevant bij grootschalig onderhoud, nieuwbouw en of vervanging de levenscyclus van de betreffende aspecten meenemen in haar afwegingen. In deze nota wordt uitgegaan van de toepassing van het toetsingsinstrument GPR-gebouw (zie hieronder). De GPR methode bevat gegevens over de levenscyclus van materialen en toetst dus milieubelasting van toegepaste materialen in een zeer breed spectrum. Bestaande bouw en installaties Bij renovaties of (groot) onderhoud aan gemeentelijke gebouwen en installaties wordt altijd getracht om het gebouw of de installatie te verduurzamen. Boxtel kan hierbij een toetsingskader afspreken. Het Energieprestatie Coëfficiënt 3 (EPC) voor gebouwen lijkt hiervoor het enige bruikbare wettelijke toetsingskader van dit moment. Hiernaast is een aantal niet wettelijke toetsingskaders mogelijk, zoals de GPR-gebouw en Greencalc+. SenterNovem adviseert de gemeenten te werken met GPR-gebouw vanwege de eenvoud, gebruikersgemak en de flexibiliteit voor de gebruikers: In de toekomst komt de GPR-gebouw 4 methodiek beschikbaar voor de bestaande bouw (voor nieuwbouw is deze er al, zie verder). De GPR-gebouw methode zet ontwerpgegevens van een gebouw om naar prestaties op het gebied van kwaliteit en duurzaamheid. De GPR-gebouw methode richt zich niet alleen op energie, maar omvat ook thema s als water, gezondheid, materialen, gebruikskwaliteit en afval. Voor installaties zoals openbare verlichting en gemaaltjes is de EPC- en de GPR-gebouw methode ongeschikt en dient getoetst te worden aan de actuele stand der techniek. 17 Voor renovatie en groot onderhoud van gebouwen wordt vanaf medio 2009 vooraf de EPC bepaald van het gebouw en bij renovatie wordt deze EPC met 20% verscherpt. 3 Zie begrippenlijst 4 Zie begrippenlijst Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 18 van 106

20 18 Om de energieprestaties van de eigen gebouwen inzichtelijk te maken én aan te sluiten bij de Europese richtlijn EPBD worden alle gemeentelijke gebouwen voorzien van een energielabel met daarbij besparingsadviezen. Gestart is met labeling van drie gebouwen in Gedurende worden alle gebouwen voorzien van energielabels. Alle adviezen waarvan de terugverdientijd minder is dan 5 jaren worden in uitvoering gebracht. Voor de overige maatregelen wordt een plan van aanpak opgesteld. Nieuwbouw Voor nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen wordt tot op heden in Boxtel niet gewerkt met vaste toetsingskaders anders dan het Bouwbesluit en het nationaal pakket Utiliteitsbouw. Verregaande duurzaam bouwen ambities moeten daarom per plan opnieuw worden vastgesteld. Een mogelijkheid ligt in het wettelijk kader, zijnde het Energieprestatie Coëfficiënt (EPC) voor utiliteitsgebouwen, waarbij Boxtel een scherpere EPC kan afspreken voor haar eigen gebouwen. Een completer alternatief is de GPR gebouw methode. Hierin worden EPC berekeningen ingevoerd, maar de toetsing voert verder dan alleen energie. Ook water, gezondheid, gebruikskwaliteit en afval worden getoetst. Boxtel kan voor nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen een GPR ambitie afspreken en daarmee duurzame gebouwen ontwikkelen. Bovendien wordt aan de ontwikkelaar meegegeven dat duurzaamheid al in het ontwerp van het nieuwe gebouw uitgewerkt dient te worden. 19 Bij nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen wordt vanaf 2009 een hoge GPR gebouwambitie van gemiddeld een 8 over alle thema s toegepast. De GPR toetst 6 thema s. Alleen voor het thema energie geldt een wettelijke verplichting in het Bouwbesluit. Voldoen aan de bouwregelgeving betekent een GPR score van een 5. Een ambitie van 8 betekent een fors hogere ambitie. In de woningbouw blijkt een gemiddelde score van 7 voor alle thema s in de praktijk haalbaar. 20 Gemeentelijke gebouwen dienen een voorbeeldfunctie. Daar waar sprake is of kan zijn van duurzame en innovatieve installaties wordt getracht deze zichtbaar op te stellen zodat er een voorbeeldfunctie van kan uitgaan. De installaties worden voorzien van een monitoringsysteem zodat ook opbrengsten inzichtelijk gemaakt worden. Schoonmaak Schoonmaak van gebouwen, terreinen, installaties en voertuigen gebeurt op een milieuvriendelijke manier. Dat wil zeggen zo mogelijk (voertuigen) op locaties waar het afvalwater in een separaat circuit kan worden gezuiverd of kan worden opgevangen. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 19 van 106

21 21 De schoonmaak van onroerende zaken zoals gebouwen gebeurt met biologisch afbreekbare en/of milieuvriendelijke middelen. Bij de aanschaf van materialen, gebouwen en onderdelen wordt rekening gehouden met de schoonmaak en onderhoudskosten en bijbehorende milieudruk. Bovendien wordt in overleg met de WSD bekeken hoe dit in de praktijk optimaal tot resultaat kan leiden (cursus bijvoorbeeld). 1.7 Duurzaamheid in de organisatie Duurzaamheid zit inmiddels relatief goed in de Boxtelse gemeenteorganisatie ingebed. Om ervoor te zorgen dat dit zo blijft en om ervoor te zorgen dat nieuwe collega s duurzaam denken en handelen ook in hun werkwijze toepassen is het nodig dat er een duurzaamheidcoördinator is in de organisatie. Deze taak is momenteel vervuld met 0,62 fte. Het is belangrijk dat de coördinator op de uitvoering van de actiepunten uit deze nota toeziet als adviseur van de portefeuillehouder duurzaamheid. Bovendien is het belangrijk dat nieuwe personeelsleden via deze coördinator op de hoogte worden gesteld van deze nota en de gevolgen hiervan voor hun werkzaamheden. 22 Boxtel handhaaft de input (0,62 fte) voor duurzaamheid en zet deze capaciteit onder andere in om toe te zien op de uitvoering van de in de nota opgenomen actiepunten. Bovendien wordt de capaciteit ingezet om onder andere medewerkers (met name nieuwe) op de hoogte te brengen van deze nota en de gevolgen hiervan voor de werkwijze. Onderdeel A: Hoofdstuk 1 Duurzame Organisatie 20 van 106

22 Onderdeel B de als overheidsorgaan Deel B: Hoofdstuk 2 Ruimte en Ruimtelijke Ontwikkeling 21 van 106

23 2 Ruimte en Ruimtelijke Ontwikkeling Een duurzaam landschap is een gebied waar mensen graag in wonen, werken en recreëren zonder dat dit een zware belasting voor de omgeving vormt. Het beheer en de ontwikkeling van de ruimte moet hier nadrukkelijk op ingaan. De reikwijdte hiervan voor Boxtel beperkt zich voornamelijk tot het opstellen van beheersplannen, bestemmingsplannen, het vormgeven van nieuwe ontwikkelingsgebieden (groot en klein) en het maken van plannen over de bereikbaarheid en de beeldkwaliteit. De gemeente beheert voor een deel het gebied met deze bovengenoemde ruimtelijke plannen. Binnenstedelijk kan gewerkt worden met gedetailleerdere plannen, zoals beeldkwaliteits-, speelruimte- en leefbaarheidsplannen. Een gebied is duurzaam als het niet verpaupert en als mensen er ook graag en lang in blijven wonen. Hierbij dient de woonkwaliteit hoog te zijn en te blijven. Verpaupering en sociale onveiligheid zijn signalen van een niet duurzame wijk en of gebied. In de ontwikkelingen van het landschap en in de stedenbouwkundige ontwikkelingen speelt dit brede spectrum van duurzaamheid een rol. Voor onder andere het buitenstedelijk gebied heeft Boxtel reeds enkele plannen geschreven waar aandacht gevraagd wordt voor duurzame ontwikkeling. Met name in de structuurvisie plus, in de nota Ruimte voor boeren, burgers en buitenlui en de nota Groene levensader is er aandacht voor duurzame kansen. Deze plannen worden dan ook gezien als een uitwerking van de in deze nota geschetste globale duurzaamheidsdoelstelling. Ruimtelijke plannen gaan onder andere in op bereikbaarheid, beeldkwaliteit, veiligheid, kwaliteit en cultuurhistorie. Daar waar bereikbaarheid een rol speelt People wordt bijvoorbeeld gestreefd naar aansluiting op het Openbare Vervoer netwerk en het aanleggen van wandel- en fietsroutes. Waar mogelijk worden aspecten als veiligheid en woonkwaliteit verhoogd door het nemen van adequate en duurzame maatregelen. Groenvoorzieningen, speel- en ontspanningsvoorzieningen, maar ook milieukwaliteitsbeheer (bodem, water, lucht) zijn hierbij belangrijk en hebben directe weerslag op de mentale en fysieke gezondheid van de burgers. Het streven van Boxtel is om bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen de biodiversiteit te bevorderen. Dit kan onder meer door de aanplant van streekeigen Planet bomen en struiken in de eigen gemeente en de ontwikkeling van ecologische verbindingszones step-stone functies, bomenrijen, poelen, etc. Bij de ruimtelijke plannen wordt de handhaving of verhoging van de biodiversiteit standaard beschreven door middel van concrete maatregelen. Groencompensatie in de eigen gemeente is belangrijk als er sprake is van het wegnemen van groen bij nieuwbouwprojecten. Het groenfonds is hier een uitwerking van. Ook aandacht voor waterbeheer, bermbeleid, onkruidbestrijding en aanplantbeleid leveren een forse bijdrage aan de planet zijde. Ruimtelijke plannen geven kaders aan voor (duurzaam) ondernemen. Daar waar ondernemers in eerste instantie streven naar continuïteit en daarmee ook winst zal Prosperity evenwicht gevonden moeten worden met de natuur en milieuwaarden en maatschappij. De ruimtelijke plannen laten daarom indien mogelijk en relevant de mogelijkheid open voor alternatieve vormen van energie opwekking (Duurzame energie). Deel B: Hoofdstuk 2 Ruimte en Ruimtelijke Ontwikkeling 22 van 106

24 De ruimtelijke plannen dienen een algemeen nut. Bereikbaarheid, uitstraling en economische aantrekkingskracht zijn hierbij belangrijk. Ondernemers en burgers moeten in Boxtel willen zijn en willen blijven. Ruimtelijke plannen gaan in op de: - verbetering van de bereikbaarheid (zie ook people ); - beeldkwaliteit van de nieuwe ontwikkelingen; - economische spin-off van de projecten. Ruimtelijke plannen en planvorming vormen de stedenbouwkundige basis van nieuwe wijken. Door vroegtijdig rekening te houden met aspecten als zichtlocaties op bedrijventerreinen (prosperity), bereikbaarheid (people), zongerichtheid in woningbouw en de mogelijkheden voor alternatieve energiebronnen (planet & prosperity) kan in de planvorming voor zowel burgers als bedrijven veel winst behaald worden. 2.1 Bestemmingsplannen en Wro Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) in werking getreden.. Nieuw is dat de doorlooptijd van bestemmingsplannen is verkort en het aantrekkelijker wordt om deze plannen te maken. Provinciale goedkeuring vooraf is niet meer vereist. Bovendien mogen gemeenten in plaats van bestemmingsplannen beheersverordeningen maken voor gebieden waarin geen nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen worden voorzien. Deze beheersverordeningen zijn procedurevrij en regelen het beheer van een gebied overeenkomstig het bestaande gebruik. De voorschriften zijn gebaseerd op de inventarisatie van de bestaande gebruiksvormen in het gebied. Mogelijk kan Boxtel de beheersverordening inzetten om natuurwaarden en cultuurhistorisch erfgoed te beschermen in gebieden waarin weinig dynamiek plaatsvindt of gewenst is. Bestemmingsplannen Bestemmingsplannen geven de juridische kaders voor de ruimtelijke ordening en zijn bindend voor iedereen. Een bestemmingsplan zegt iets over het gebruik van de grond en de opstallen en het bepaalt de bouwmogelijkheden. Op het thema duurzaamheid geeft het bestemmingsplan de mogelijkheid om: bepaalde activiteiten te weren; te zorgen voor een goede balans in: natuurwaarden, waterbeheer, bodem- en luchtkwaliteit door: - voorschriften op te nemen voor parkeergelegenheid; - voorschriften op te nemen die zorgen voor voldoende waterinfiltratie in het gebied; - voorschriften op te nemen die zorgen voor behoud van groen, biodiversiteitverhogende aspecten en natuurontwikkeling; - voorschriften op te nemen die het bebouwde oppervlakte compact houden; - voorschriften op te nemen die bepaalde bodem- en of luchtverontreinigende activiteiten weren; kaders te geven voor mobiliteitsvraagstukken (waar komen wegen, ontsluitingen, fietspaden etc.); voorschriften of mogelijkheden op te nemen om duurzame energie installaties te ontwikkelen. Deel B: Hoofdstuk 2 Ruimte en Ruimtelijke Ontwikkeling 23 van 106