Verslag. Netwerkbijeenkomst Gas geven voor duurzame energie. Netwerkbijeenkomst Duurzame Regionale Energie Gelderland

Transcriptie

1 Verslag Netwerkbijeenkomst Duurzame Regionale Energie Gelderland Met verkeer en vervoer meer duurzame energie Opschalen van lokale duurzame energie initiatieven, dat is de opgave waar Gelderse regio s en de provincie voor staan. De vraag naar duurzame energie is hiervoor cruciaal. Vervoer en mobiliteit bieden goede kansen. Dit blijkt uit initiatieven zoals de Groene Hub in de stadsregio Arnhem-Nijmegen en de Duurzame Energiesnelweg A15. Deze projecten werden gepresenteerd. De werkgroepen boden de mogelijkheid om dieper in te gaan op de volgende vragen: Hoe kunnen we vervoer en mobiliteit zo organiseren dat het de productie van regionale en duurzame energie stimuleert? Welke instrumenten zijn hier ondersteunend aan? Wat zijn de mogelijkheden in uw regio? 4 oktober uur Gelders netwerk voor duurzame AVRI te regionale Geldermalsen energie

2 Programma 9.00 Inloop met koffie 9.30 Opening door dagvoorzitter De Groene Hub en de Energiesnelweg in beeld 9.40 Welkom bij de Regio Rivierenland! Door Ton van Balken, wethouder Zaltbommel en lid van de stuurgroep Duurzame Energie Rivierenland 9.45 Provinciaal Energie Transitie Programma en de Duurzame Transportcorridor Betuwe (DTB). Door Jeroen Gelinck, provincie Gelderland. Programma 9.55 De Duurzame Energiesnelweg A15 in Regio Rivierenland. Door Robert de Graaff, projectleider Duurzame A De Groene Hub in Stadsregio Arnhem Nijmegen. Door Jan Luijten, Stadsregio Arnhem Nijmegen, projectleider Groene Hub Pauze Verdiepende workshops > lees verder onder Verdiepende workshops Terugkoppeling van de workshops: deelnemers aan het woord Afsluiting en netwerklunch Einde

3 Deelnemerslijst Naam Organisatie Naam Organisatie Jan Boonman Erik de Vries Lud Uitdewilligen Carla Broekhuizen Henk Monshouwer Robert de Graaff Petra Faber Liesje Harteveld Alex de Meijer Maarten Visschers Rolf van Os Susan Timmermans Niko Wiendels Carolien Schmidt Niels van de Wetering Peter Quist Jan Gerritzen Free Hoving Noëlle Peters-Sngers Ton van Balken Ben Habets Lex Arkesteijn Cor van Wijk Wilma Berends Henri Janssens Peter de Laat Agentschap NL AVRI BTG CBpower Coöperatie ValleiEnergie Duurzame energiesnelweg A15 Duurzame energiesnelweg A15 Duurzame energiesnelweg A15 Gelderse Natuur en Milieufederatie Gelderse Natuur en Milieufederatie Gemeente Geldermalsen Gemeente Geldermalsen Gemeente Geldermalsen Gemeente Lingewaal Gemeente Neerijnen Gemeente Nunspeet Gemeente Rijnwaarden Gemeente Rozendaal Gemeente Tiel Gemeente Zaltbommel Gemeente Zutphen Grontmij B.V. Helicon Natuur en Milieu Oost NV Arnhem Projectburo De Laat Wietse Bruggink Provincie Gelderland Rita ten Dam Provincie Gelderland Jeroen Gelinck Provincie Gelderland Gerard de Graaf Provincie Gelderland Erik Mol Regio Achterhoek Gemeente Bronckhorst Simon Miske Regio Noord-Veluwe Henk van Dijk Regio Rivierenland Marco Vellema Regio Rivierenland Sjaak de Ligt Regio Stedendriehoek Gemeente Apeldoorn Theo Tijsse-Klasen Stadsregio Arnhem Nijmegen Jan Luijten Stadsregio Arnhem Nijmegen Gemeente Nijmegen Jeroen Robbers De Terp André Springveld VCC Oost Arien van der Maas Vallei energie William Hartman Warnsdag Dorien Brunt Wing Céline Hoon Wing Anne Kruft Wing

4 Presentaties Ervaring uit de regio s Welkom door Ton van Balken In de eerste presentatie van de ochtend nam Ton van Balken het woord namens de werkgroep duurzame energie Rivierenland. Het uitvoeringsprogramma duurzame energie loopt tot en met 2015 en richt zich op de doelstelling om in % duurzame energie op te wekken. Hiervoor zijn circa vijftien projecten geselecteerd van groen tot rijp en van grootschalig tot kleinschalig, van wind tot biomassa en van zon tot geothermie. Naast deze praktische invulling is er ook een aantal strategielijnen opgenomen om zo voor de langere termijn een goede voedingsbodem voor projecten te realiseren. De nadruk ligt op samenwerking, met de tien deelnemende gemeenten, maar ook met marktpartijen. Tegelijkertijd kiest de werkgroep ze wel voor projecten die een eigen dynamiek hebben en vooral ook getrokken worden door de initiatiefnemers. Daarnaast zoekt het project kansen om met collega regio s samen te werken. Een voorbeeld is de gezamenlijke organisatie met de Stadsregio Arnhem-Nijmegen. Er liggen mogelijkheden voor het verbinden van initiatieven. Hoe kan energie ingebed worden in lopende ontwikkelingen? Het vervolg van de ochtend boodt twee aansprekende voorbeelden in verschillende ontwikkelingsfases: de Duurzame Energiesnelweg A15 en de Groene Hub. Download de presentatie (pdf)

5 Presentaties Ervaring uit de regio s Duurzame transportcorridor Betuwe; door Jeroen Gelinck Jeroen Gelinck, projectleider Duurzame Transportcorridor Betuwe, gaf vervolgens toelichting op de ontwikkeling van de Duurzame Transportcorridor Betuwe (DTB). De DTB omvat de transportassen Waal, A15 en Betuweroute. Commitment op maximaal voordeel staat centraal. Op dit moment vindt al een aantal ontwikkelingen plaats, waaronder een voorstudie voor een energielint langs de Betuweroute; de Energiesnelweg A15; windmolens (A15-zone, bedrijventerreinen) en verduurzaming van logistiek en goederenvervoer. In 2011 heeft een verkenning plaatsgevonden waaruit bleek dat er goede kansen zijn voor zowel hernieuwbare energie als energiebesparing en het gebruik van energiestromen. Hierbij is het verbinden van verschillende energie-initiatieven van belang. De focus zou moeten liggen op de uitvoering die past bij het gebied. Daarbij rijst de vraag hoe de koppeling te maken is met ruimtelijke functies, ontwikkeling en kwaliteit. Ook de manier waarop je invulling geeft aan samenwerking komt aan de orde. Nu bevindt het project zich in de fase waarin duidelijk moet worden wat de opdracht is en hoe daaraan invulling wordt gegeven. Het beoogde resultaat is uiteindelijk het verbinden van verschillende partijen en verschillende programmeringen; een gezamenlijk ruimtelijk perspectief met beeldbepalende projecten waarbij concrete samenwerkingsafspraken worden nagestreeft. Download de presentatie (pdf)

6 Presentaties Ervaring uit de regio s Duurzame energiesnelweg A15; door Robert de Graaff Vervolgens gaf Robert de Graaff, progammamanager Duurzame Energiesnelweg A15. een presentatie over dit intiatief. Het doel is om een doorbraak te realiseren in elektrisch rijden op lokaal opgewekte groene stroom. Het project is een kans om de snelweg in een mooie plaatje neer te zetten, waar partijen elkaar kunnen vinden en versterken. De moeilijkheid aan verandering doorvoeren in mobiliteit is dat mensen erg gehecht zijn aan vervoer. Een belangrijke aanvulling op minder reizen, is dan ook veranderingen doorvoeren in de wijze waarop men reist. Centraal hierbij staan het klimaatneutraal zijn, gezondheid (minder fijnstof); efficiënt omgaan met grondstoffen, onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen en beschikbaarheid over goedkope energie. Het verhaal van de Duurzame energiesnelweg komt naar voren in drie aspecten. In de eerste plaats op wijkniveau. Thuis s nachts opladen levert de volgende dag een actieradius van 100km op. Het tweede aspect is duurzame energieopwekking die zichtbaar plaatsvindt langs de A15. Hier kunnen bedrijventerreinen, agrarische bedrijven en overheden elkaar vinden en samenwerken. Ten slotte kunnen snellaadstations bijdragen aan het versnellen van de omschakeling naar elektrisch rijden. Het project Duurzame energiesnweg A15 zocht tijdens de ochtend concrete mogelijkheden voor aansluiting met andere partijen. De workshop boodt hier ruim de gelegenheid voor. Download de presentatie (pdf)

7 Presentaties Ervaring uit de regio s De Groene Hub; door Jan Luijten In de laatste plenaire presentatie lichtte Jan Luijten de ontwikkeling van de Groene Hub in de regio Arnhem-Nijmegen toe. Overheden, kennisinstellingen en bedrijven komen hier samen om slim, schoon en duurzaam vervoer te realiseren. Hub staat voor: fysiek een centrum waar alternatieve brandstoffen geproduceerd en aan- en afgevoerd worden en verzamelpunt is voor kennis en innovatie. In plaats olie, kiest de overheid hier voor een mixed strategy met elektrisch, waterstof, groen gas en biobrandstoffen. Binnen de Groene Hub ligt het accent op groen gas. Dit is geschikt voor zwaardere voertuigen en kan nu al worden ingezet tegen vrijwel gelijke kosten als diesel. Om dit te realiseren is een OV-aanbesteding is uitgezet, waarin een functionele eis geformuleerd was van 75% CO2-reductie. Het was vervolgens aan de busmaatschappijen om daar invulling aan te geven en uiteindelijk is Hermes de partij die aan het duurzaam busvervoer invulling zal geven. Het resultaat is een wagenpark waarbij 45 trollybussen op groene stroom blijven rijden in concessievorm; 218 groene gasbussen en 1 waterstofbus. Ook voor 12 miljoen kuub benodigde biomassa is een concessie uitgegeven, waarbij een afzetmarkt gegarendeerd wordt voor 10 jaar. Verschillende regionale partijen hebben hierop ingeschreven en leveren een bijdrage. Zo kunnen vraag en aanbod op elkaar aangesloten worden. Download de presentatie (pdf)

8 Verdiepende workshops 1. Kansen voor een Groene Hub in andere regio s De vraag die in deze workshop centraal stond, was of de aanpak van de Groene Hub toegepast kan worden in andere overheden en regio s. In het gesprek kwam naar voren dat het belangrijk is om in het achterhoofd te houden dat de realisatie van de Groene Hub een proces is dat niet rechtlijnig van a naar b verloopt, met afrekenbare tussenresultaten. Het uiteindelijke doel is helder als stip aan de horizon, maar tegelijkertijd blijft het mogelijk afwijkingen te maken. Ook is het goed om aandacht te hebben voor het zorgen voor bestuurlijke steun. Hierbij staan het committeren van bestuurders, een goede inhoud, voorbereiding en kennis centraal. Een goed fundament van kennis is belangrijk. Zo kun je vragen op zinnige wijze beantwoorden en wijzigingen beargumenteren. Daarnaast liggen kansen in het uitdagen van en samenwerken met de markt. Dit kan bijvoorbeeld door het verlenen van concessies op lange termijn (10 jaar), zodat risico s gespreid kunnen worden. Uiteindelijk moet de markt het doen, deze laat zich echter niet dwingen. De workshop leverde drie concrete afspraken op. Het project gaat verbinding zoeken met de Duurzame Energiesnelweg A15, waar ook kansen zijn voor het vergroenen van het containervervoer. Er zal activiteitenuitwisseling plaatsvinden in de stedendriehoek en het project zal samen met de overnachtingshaven Spijk/ Bijland een verkenning gaan doen voor de mogelijkheden van LNG voor de Binnenwaard. Door Jan Luijten, projectleider de Groene Hub

9 Verdiepende workshops 2. Op weg naar 14 miljoen kuub regionaal geproduceerd gas Tijdens deze workshop stond de vraag Hoe produceren we genoeg gas in de regio voor het stadsvervoer? centraal. Groene Hub staat voor een uitdaging om zijn doelstelling om in 2013 alle 225 bussen op groen gas te laten rijden te realiseren. Het gesprek leverde een aantal tips op voor het vergroten van de hoeveelheid biomassa voor energie: - Een kans is het vergroten van het aantal gemeenten dat GFT afval vergist. Dit aantal is momenteel nog beperkt. - Laat een inventarisatie maken op regionaal niveau. Dit is de eerste stap. In de inventarisatie wordt duidelijk hoeveel biomassa beschikbaar is en hoe het gecontracteerd is. Gezien de doorlooptijd is het aan te bevelen om 3-4 jaar voordat een nieuw contract uitgegeven wordt met de inventarisatie te beginnen. - De regie voor de inventarisatie ligt bij de bij regio. Dit is ook het juiste schaalniveau om biomassa aan te bieden. - Werk samen met de Waterschappen voor het inventariseren en benutten van biomassastromen. - De deelnemers zien in de samenwerking tussen afvalverwerking en de rioolwaterzuivering een gouden combinatie. - Gemeenten moeten het goede voorbeeld geven voor het gebruiken van groen gas voor hun vervoer. - Koppel het inzamelen en verwerken los in de aanbesteding. De insteek dat afval niet bestaat, maar kan dienen als grondstof voor andere processen is een kansrijke gedachte. De kracht zit in het benutten van al het beschikbare biomassa. Daarbij is een belangrijk gesprekspunt dat de grote vraag naar groen gas vanuit de Groene Hub de concurrentie op de biomassa markt stimuleert. Zo gaat het gebruik van biomassa voor het vervoer concurreren met het gebruik van deze biomassa voor het verwarmen van huizen. Door Theo Tijsse Klasen en Wietse Bruggink

10 Verdiepende workshops 3. Samen gaat het sneller: de Duurzame Energiesnelweg In de workshop samen gaat het sneller stond de Energiesnelweg A15 centraal. Het project kreeg complimenten voor het goede verhaal en de inspanningen die het project doet om de zichtbaarheid te vergroten. Dergelijke iconische projecten geven de energietransitie een beeld en zorgen zo dat het voor mensen gaat leven. Een tip die onder andere genoemd werd, was dat het project zou moeten worden opgenomen in de omgevingsvisie. Deze verankering kan de garantie bieden dat het daadwerkelijk ruimtelijk ingepast kan worden. Daarnaast is het goed om te kijken naar het totaaltransport. De duurzame energiesnelweg richt zich nu op personenvervoer. Om verder te komen zal ook de transportsector moeten verduurzamen. Hier liggen kansen voor het project. Door Robert de Graaff (Duurzame Energiesnelweg A15) en Jeroen Gelinck (provincie Gelderland)

11 Verdiepende workshops 4. Leren van bestaande duurzame energie initiatieven In de workshop Leren van bestaande initiatieven bespraken de deelnemers de twee casussen. A. Opschalen van lokale energieproductie, voorbeeld van de AVRI Bij de eerste casus, over het opschalen van lokale energieproductie, werd dieper ingegaan op het voorbeeld van AVRI. Op het terrein van AVRI is ruimte om lokaal energie op te wekken. De AVRI gaat 1 hectare grond benutten om zonne-energie te produceren. Dit is voldoende voor het eigen verbruik. Maar er is nog 11 hectare én de ambitie om ook daar energie te gaan produceren. De vraag die centraal stond, was hoe kan die opschaling gerealiseerd kan worden. Een belangrijke denkrichting hierin was dat de AVRI, als afvalinzamelaar, dagelijks in contact staat met de burger. Dit biedt kansen om met elkaar in contact te komen en bijvoorbeeld door middel van crowdfunding of het uitschrijven van een wedstrijd te kijken hoe de burger kan bijdragen. Door Eric de Vries, AVRI

12 Verdiepende workshops 4. Leren van bestaande duurzame energie initiatieven, deel 2 B. Zonnepanelen op geluidschermen Het tweede initiatief betrof het idee van de gemeente Tiel om zonnepanelen te plaatsen op geluidsschermen langs de A15. Lastige kwestie hierin is om de financiering rond te krijgen. In het verleden is dit vastgelopen omdat de investeerders de schermen ook wilden gebruiken voor advertenties. Daar was in de raad indertijd geen draagvlak voor. Als tip kwam naar voren om dit spoor opnieuw te onderzoeken. Zonnepanelen zijn goedkoper geworden en meer bedrijven hebben belang bij het laten zien van hun betrokkenheid bij verduurzaming van de energie. Wellicht zijn er voorstellen te ontwikkelen waar de gemeenteraad nu wel mee in kan stemmen. Dit leverde ook een concrete afspraak op met de Duurzame Energiesnelweg om samen een plan te ontwikkelen. Door Noëlle Peters Sengers, gemeente Tiel

13 Locatie AVRI Meersteeg 15, 4191 NK Geldermalsen De netwerkbijeenkomst vond plaats bij AVRI te Geldermalsen. Avri is verantwoordelijk voor een optimale invulling van de afvalzorgplicht van de aangesloten gemeenten van Regio Rivierenland. Deze zorgplicht omvat het inzamelen en (laten) verwerken van alle huishoudelijke afvalstromen, het ontwikkelen van het gemeentelijke afvalstoffenbeleid en de communicatie op het gebied van afval. Daarnaast houdt Avri zich bezig met het onderhoud van de publieke ruimte in deze regio. Samen werken aan een schoon Rivierenland is het bedrijfsmotto. Avri voert haar afvalactiviteiten uit onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van het Algemeen bestuur van Regio Rivierenland. In de Afvalstoffenverordening Regio Rivierenland 2009 en de uitvoeringsbesluiten zijn de richtlijnen voor de inzameling en verwerking van afval vastgelegd. Na de netwerklunch bood AVRI de deelnemers aan de netwerkbijeenkomst de gelegenheid een rondleiding over het terrein bij te wonen.

14 Het netwerk duurzame regionale energie in Gelderland biedt een platform waar gemeenten, regio s en ondernemers en onderwijsinstellingen kennis en ervaringen uit kunnen wisselen over het opwekken van energie op lokaal en regionaal niveau. Het doel hiervan is het versnellen van de energietransitie door met alle betrokken partijen kennis te delen, kansen te benutten en belemmeringen weg te nemen. Binnen het netwerk worden regelmatig informatieve bijeenkomsten en inspirerende excursies georganiseerd. Deze bijeenkomsten worden door de Gelderse regio s georganiseerd. De provincie Gelderland ondersteunt het netwerk vanuit het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling. Lees meer op de website van het netwerk duurzame energie Gelderland: > Deelname aan de bijeenkomsten van het netwerk is gratis! Informatie aanvragen over het netwerk of aanmelden bij het Gelders netwerk voor duurzame regionale energie kan door te mailen naar: > ingrid.versteegen@wing.nl Het Gelders netwerk voor duurzame energie maakt onderdeel uit van: Programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling en Milieucommunicatie Provincie Gelderland - Afdeling P&C-MWLG Projectleider Duurzame Ontwikkeling: Rita ten Dam Projectleider Energie: Johan Willemsen T