Stadsbestuur Rhenen, (152)

Transcriptie

1 NT00152_1 Nadere Toegang op inv. nr 1 uit het archief van het Stadsbestuur Rhenen, (152) D. van Wageningen Mei 2016

2 Inleiding Dit document bevat een transcriptie van het oudste policieboek van Rhenen dat loopt over de jaren 1555 tot De term policie is waarschijnlijk het best te vertalen met politiek. Het bevat aantekeningen over aanstelling van burgemeesters, schepenen, raden, kerk-, gasthuis- en weesmeesters, maar ook verpachting van accijnzen en het opnemen van nieuwe burgers. Dit katern is juist ook interessant omdat het nog handelt in de periode vóór de Tachtigjarige Oorlog en vóór de Reformatie. De omslag bevat een aantekening over de inhoud: Policien der stadt Renen beginnende den IXe octobris anno XV C LV Ende eyndende den XXII july anno LXIX. 2

3 Transcriptie 1] Verpachtinge der excijsen Opten Xe octobris anno XV C LV ende sullen ingaan sdaechs post Victoris den XIe octobris Idem die scholt mitte borgemeesteren ende ghemenen raedt willen verpachten der stadt excijsen in menieren naebescreven. Inden eersten sullen dieghene die de excijsen copen gode borgen stellen daer die borgemeesteren mede te vreden zijn, alle quats tempers te betalen souden enige indracht daer inne te soecken off op geven teppers te wijsen off aen geven onraet. Mer als die cijsmeesters off hoire borge die stadt op hoeren terminen vernuecht ende betaelt hebben, soe sal die raedt gemeenlick daer toe gehouden wesen aen hoer vuytreyckinge te helpen daer sij aen ten afteren zij nae older gewoonte. Voert sullen die cijsmeesteren nymant gheen betalinge doen off voor nymant gheen betalinge inhouden buten consent vanden borgemeesteren ofte sal die stadt gheen betalinge wesen, hyer sal men borgen voor setten te betalen op terminen als voorscreven bij reale executie ende die borgemeesters mogen die borgen soe wel als die copers elcx een voor all thoren hoere executuren. Ende van die herberch voor die poort opt veer die excijs daer van holt die stadt aen hoer embecroent vande cijsmeesters Item de byer excijsen sullen tgerecht horen wijn betalen sonder aff slacht drie hoechtijden te weten Martini, Kersmis ende Paesschen 2] Item die wijn excijsen sullen tgericht horen wijn betalen sonder affslach Pynxsteren ende Assumptionis Marie Item den ellen excijs sal den commanduer betalen sonder affslach na oude gewoenten Ende voort sal op dese voorscreven excijsen staen voor tgerecht hoer solaris te weten op die byer excijsen seven gulden, op die wijn excijsen vier gulden ende opten ellen excijs eenen gulden van stonden aen te betalen sonder affslach. Item voor treckgelt sal staen op die byer excijsen twe gulden, op die wijn excijsen 1½ gulden ende opten ellen excijs tyen stuvers. Den groten mitten cleynen byer excijs heeft Aert Thonisz om II C Karolus gulden ende een gulden borgen Jan ende Frans van Rinen. Die wijn excijs heeft Jan van Harn Peterz om LXVII Karolus gulden, borgen Walraven Lucasz ende Tonis Aertsz. Den ellen excijs heeft Gerefaes Engbertsz om XLI gulden, borgen Tonis Willemsz alias Sprot ende Peter Vastrick. 3] Op condicyen ende voirwaerden nabescreven willen die burgemeesteren ende scepenen mit die acht raden ende sestyen borgeren verhueren der Stadt Meent voor die Rijnpoert gelegen dre jaren lanck gedurende tot notelicke defentie der gemeen borger vriheyt hoir recht daer mede te defenderen. 3

4 Inden eerste willmen die selve Meent verhuyren in alsulcker manyeren als Jacob van Riene de gehadt ende gebruyct heeft den tijt van dre jaren als voren ingaende Petri ad Cathedram anno LVII toecomende. Item den huerman sal gehouden weesen de selve Meent te beheynen op sijne cost ende gehouden te weesen twe hecken te houden waer die twe poertyren elcx een slutel aff hebben sal. Ende so wye aende slach ende huyr blijft sal gehouden weesen opteleggen ende te betalen de leste pacht van stonde aen by executie ende condemnatie. Item den huyrman sal gehouden wesen te stellen twe goede geerfde borgen welcke borgen geloven sullen als principael tot kuer vande stadt te betalen, bij condemnatie ende executie als voren. 4] Ende indyen ymant mijnden ende nyet verborgen en conde so salmen die selve Meent van stonden aen wederom opslaen ende watse dan min gelt dat salmen opten huyrman verhalen. Item die huyrman zal gehouden weesen van stonden aen te betalen twe gulden tyen stuvers voor treckgelt. Ende so wye die gemeent gemint heeft, sal gehouden weesen alleen beesten daerop te slaen ende te weyden ende nyet te breecken ende gehouden weesen den pacht jaerlix te betalen op pacht dagen te weten Martine ende op Sint Petersdach ad Cathedram daernaest volgende. Item die meent op condicien ende voirwaerde als voren heeft gemijnt ende gehuyrt Jacob van Renen des jaers om XLVIII gulden, borgen Hubert van Renen ende Merten Tulleman. Actum den XVe january anno LVI, Harn, borgemeester, Wijck, Ewijck, Verweij, Setten, Druyten ende Zuylen, scepenen tot Rienen oirconde mij Surckesteyn. 5] Opden XXIX septembris anno LVI policydach gehouden, presentibus Harn, Wijck, Setten, Verwaij, scepenen Willem Lijster Willemsz doude, Jacob van Harn Gerritsz ende Willem Vastrick raden. Ende daer toe bij gebreck vanden wet alsoe sij meest vuijt die stadt waren Jacob van Renen, Dirck Everwijn, Bloem, Dirck Melis ende Henrick van Eck. Ten selven dagen dese nabescreven personen gecoren tot die sestyen Dirck Everwijn, Gosen van Lijnden, Jacob van Renen, Walraven Lucasz, Bloem, Sweer Henricz, Jan van Harn Petersz, Reyer Henrixz, Henrick van Eck, Sander Jansz, Peter Vastrick, Jan van Renen, Evert Jansz, Bernt van Meeckeren, Willem de Snyer, Dirck Melis. Nae alleen hebben dese voornoemde personen geconsenteert ende geaccordeert datmen den excijs op Sunt Victoris dach toecomende na oude gewoenten verpachten sal. Sijn noch tmeestendeel overcomen ende veraccordeert datter vier wakeren angenomen sullen worden omme snachs te waken van welcke vier personen huer namen hyeronder gestelt sijn welcke wakeren betaelt sullen worden vanden gemeente dewelcke gesteert worden te vernachten Jan Smit, Henrick Daemz, Backoven. 4

5 6] Opten XIIe octobris anno LVI sijn die excijsen verpacht opte voerwaerden anno LV hyer vorens gestelt na ouder usancie die welcke men plach te verpachten opten Xe octobris ende hebben gepacht dese nabescreven personen ende voorts op alle voorgaende voorwaerden Den groten mitten cleynen byer excijs heeft Anthonis van Drueten om hondert ende XXII gulden borgen Walraven Lucasz ende Jacob van Harn Gerytsz. Die wijn excijs heeft Anthonis van Druten om eenendertich gulden. Borgen Jacob van Renen ende Jan van Harn Peterz. Den ellen excijs heeft Gerfais Engbertsz om seventyen gulden. Borgen Peter Vastrick ende Cornelis Roloffs. Opten XXIII octobris anno utsupra Henrick Hol ende Adryana Vrerick Hollendochter hebben aenden scholt versocht ende hem te kennen gegeven hoedat Frerick Hol mit sijn soen tegens hoere wille ende dancke in hoer huys gecoemen is versoeckende mits dyen dat den selven schout den voornoemde Vrerick Hol ruminge gebieden soude ende hem daer weder vuyt te setten. Hebben noch van gelijcken daechs te voren aen Willem van Harn in absentie vanden schout versocht ende te kennen gegeven utsupra. Presentibus Bernt van Wijck ende Anthonis van Drueten, scepenen. 7] opten Xe januarij anno XV C LVII policye dach gehouden. Presentibus scolt, Harn, Wijck G. Lijster, Everwijn, Dirck Melis, Suylen, C. Lijster, Verway, Setten, Jan van Harn, Jacob van Harn Peters, Willem de Snyer, Peter Vastrick, Guert Jansz, Sander Jansz, Merten Tolman, Bloem, Sweer Verhuet. Is veraccordeert dat men een vrijdach toecomende die meent verpachten sal drye jaren gedurende ende die pachter blijff salden lesten pacht terstont gereet betalen achtervolgens die voorwaerden die daer op gemaict sullen worden. Opten XIXe january anno utsupra Heeft Johan vanden Heyde gewonnen die borgerscap van onse stadt Renen ende is volgens dyens byde burgemeesteren ende tgerecht aengenomen ende ontfangen als borger ende daer na den behoirlicken eedt gedaen. Open I february anno ut supra Dirck Bonck heeft gewonnen die borgerscap van onse stadt Renen ende is volgens dyens bijden gerechte geaccepteert, aengecomen ende ontfangen als borger ende daerna den behoirlicken eedt gedaen. Ter selver stont is verbor 1 gedaen dat alle mollenaers binnen ende buyten Renen te weten Sander Jansz, Dirck die mollenaer, die weduwe van Steven Coendertsz ende daer na Jan van Manen inden Dijck dat sij voortaen nyt meer ter molster nemen en sullen dan XXXII vat opte verbuert van Xe Karolus gulden soe duck sij daer op bevonden worden ter tijt toe anders daer inne versyen sal worden. 1 Onzekere lezing. 5

6 8] Opten XXII january anno XV C LVII policye dach gehouden. Presentibus de scholt Willem van Harn, Bernt van Wijck, Ewijck, Freken 2, Gerijt Lijster, Verway, Suylen, Willem Lijster Dircxz, Claes Lijster, Jacob van Harn, Tulman, Everwijn, Vastrick, Evert Jans, Hack, Verhuet. Is veraccordeert ende geconsenteert dat die kercke binnen Renen insgelijx tgasthuys elcxs bijsonder opbrengen sullen elx hondert Philips gulden ende Sint Kuneren gilde vijftich gulden omme daermede te crijgen weijt ofte rogge ten behouve vanden ondersaten ende scamel luyden vermits de [ ]. Is volgens dyens gecommitteert Willem van Harn omme te trecken aende stadt van Vtrecht ende aldaer te vervolligen off men aldaer vande stadt soude mogen gecrygen sekere quanteyteyt van koren ten behouve vanden gemeente ofte daer hij des soude mogen verwerven. Is terselver verbot gedaen dat hij nymant onderwynden sal enich persoen vuyter stadt ofte vryheyt vandyen vernomen en sal noch doen vernoren opte verbuerte van [...] ende arbitrale correctie. 9] Opten IX may anno LVII voor Willem van Harn Cameraer-borgemeister ende Anthonie van Drueten scepen Jan Willems Vermaes is aengenomen door sijn versouck borger der stadt Renen ende den behoerlicken eedt daer toe staende gedaen. Opten V en juny anno XV C LVII presentibus Keyser, Harn, Wijck, Ewijck, Verway, Setten, Druyten, Suylen, scepenen, Willem Lijster Willems den ouden, Jacob van Harn Gerrytsz, Claes Lijster, raden, Willem Vastrick raden Is geaccordeert ende gesloten dat men Jacob van Renen ende Willem Lijster sal doen laten weten te weten Jacob van Renen wat recht ende toeseggen hij heeft totte wech die hij heeft doen slechten Afterberch ende oyck vande straet te doen plaggen inde Voegelsanck. Ende Willem Lijster wat recht hij heeft tot de steech besijden sijn huys ofte in weygeringe vandyen in dyen de selve daertoe nyet gerechticht sijn deselve bijden scolt ende bijden cameraer borgemeister gedachvaert te worden ende geconcludeert totte boeten daer toe staende. Ende te concluderen naer behoren. Insgelijx van tgemeentgen van Gerrit die Wit over den Berch. 10] Datum den IIen octobris anno XV C LVII Scepen borgemeister Johan de Keyser Camelaer borgemeister Willem van Harn Scepenen Merten Tulman, Gosen van Lynden, Jacob van Renen, Walraven Lucasz, Willem Lijster den Ouden, Johan van Harn Willemz, Willem Vastrick 2 Idem. 6

7 Raden Eerst van Ewijck, Frans Verway, Anthonis van Druyten, Dirck Vonck, Jacob van Harn Gerrytsz, Evert Jansz, Aryaen Beyer, Henrick Jansz Bloem Kerkmeisters Claes Lijster Camelaer, Bernt van Wijck, Eerst van Ewijck Gasthuysmeisters Anthonis van Druyten camelaer, Wouter van Suylen Weesmeisters Jacob van Renen, Frans Verway Aldus gesloten tot Renen den XXIX septembris bij mijn onder screven commissie duer ordonnantie van mijn heer den stadthouder ende hebbe voorts gecommitteert den schout van Renen omme van desen personen elcx in sijn regard den behoerlicke eedt afte nemen. Ondergeteykent de Lent. 11] Policye dach gehouden op ten VII octobris anno XV C LVII present die scholt, beyde borgemeisters te weten Keyser, Willem van Harn, scepenen Lijnden, Jan van Harn Willems, Walraven, Willem Vastrick, Jacob van Renen, raden Jacob van Harn Gerrytsz, Verway, Druyten, Ewijck, Vonck, Bloem, Evert Jansz Ende is bij deselve veraccordeert ende eendrachtelick gesloten alle die ghene die bijden schout geladen sijn nyet en coempt opten dach als de dach geleyt is die sal verbueren elcke reyse vier stuver so duck sulcxs gebuerde waer van den schout den ontfanck hebben sal enen tselve als den tijt gelegen is te verdrincken, behel[telijk] dat een ygelick soe duck hij nyet comen en mochte sijn ontschult doen sal aenden duerwaerder twelck den duerweerder den schout te kennen geven sal ende soe veer ymant bevonden worde in sijn onschult gedaen tonrecht gedaen sijnde die sal verbueren dubelde boeten. Ende soe wij ten dage dienende alsoe nyet en compt ende aldie schout mit scepenen ten minsten drie scepenen mogen wijsen off die boete verbuert sal wesen dan nyet. Ende die al sij vergadert sullen wesen ende den tijt goet duncken sal te mogen wijsen. 12] Verpachtinge der excijsen opten IXen octobris anno XV C LVII ende sullen ingaen sdaechs post Victoris den XIen octobris, presentibus die scholt, Keyser, Willem van Harn, borgemeisteren, scepenen Jacob van Renen, Lijnden, Walraven, Vastrick, Jan van Harn Willemsz Die scholt, borgemeisteren ende scepenen willen verpachten der stadt excijsen in manyren nabescreven. Inden ersten sullen die ghene die de excijsen copen gehouden wesen te stellen twe gode geerffde borgen daer die borgemeisteren mede te vreden sijn die geloven sullen als principael ter kuer vande borgemeisteren bij condemnatie ende executie. Noch sullen die copers die de excijsen copen gehouden wesen hoere excijsen alle quatertempers te betalen bij condemnatie ende executie als voren. Voorts oft saeck waer dat die ghene die de excijsen copen gheen betalinge alle qautertempers vande tappers, brouwers ende andere dyergelijcke en conde gecrigen 7

8 so sullen sij excijsmeesters die selve hoere schulden mitten schout mogen executeren gelijck die stadt hoer doen soude. Ende die herberch voorde poort opt veer den excijs daer van holt die stadt aen hoer onbecroont vande excijsmeisters. Die byerexcijsen sullen tgerecht horen wijn betalen sonder offslach dre hoochtijden, te weten Martini, Kersmis ende Paesschen. 13] Die wijn excijsen sullen tgerecht horen wijn betalen sonder affslach Pynsteren ende Assumptionis Marie. De ellen excijs sullen die commanduer betalen sonder affslach na ouder gewoonten. Ende voort sal opdese voorschreven excijsen staen voor tgericht hoer sallaris te weten die byer excijsen VII gulden die wijn excijsen IIII gulden, de ellen excijs I gulden terstont te betalen sonder offslach. Voor treckgelt sal staen op die byer excijsen II gulden, op die wijn excijsen II gulden, opte ellen excijs X stuvers. Die grote mitte cleyne excijs heeft Jacob van Harn Gerrytsz om I C XCII gulden borgen Jan van Harn Peterz, Jochim Cornelisz De wijn excijs heeft Gerryt Lijster om LX gulden borgen Frans van Renen ende Adryaen van Harn Peterz De ellen excijs heeft Jan van Renen om XXIX gulden borgen Frans van Renen ende Sander Jansz 14] Opten XXVen octobris sijn tot kuermeisters gestelt Jan van Harn Peters ende Frans Jansz ende daer na horen behoirlicke eedt gedaen ende sullen haer reguleren na voorgaende ordonanntien ende policyen. Presentibus die schout, Keyser, Harn, borgemeisteren, scepenen Lijnden, Walraven, Willem Lijster, Harn, Willemsz ende Vastrick. Policye dach gehouden opten XVIIen novembris anno LVII presentibus die scholt, beyde borgemeisteren ende scepenen, raden Ewijck, Evert Jansz, Blom, Beyer, Druyten Is ten selven dage veraccordeert ende gesloten dat die Rode die den regierders getoont is sal blijven voor autentyck voor een ewyge maet. Is noch gesloten ende veraccordeert dat den schoelmeister sal dienen tot Paesschen na ouder gewoenten beheltelick dat men hem toegeven sal gedurende die selve tijt geven sal dre Karolus gulden ende dat men oyck middeler tijt oyck tusschen die delve tijt mit desen schoelmeister ofte een ander goet man die daer toe nut ende bequaemste sal wesen te spreken ende aentenemen omme die kynderen te leren sonder tkoer te bewaren dan alleen die jongen te leren geven sal jaerlix XV stuvers van elcke jonge ter tijt toe dat sij hoor groommatica leren sullen ende dan voort aen eenen Karolus gulden jaerlix. 15] 8

9 Is noch veraccordeert ende gesloten dat die scholt sal hebben van elcken eedt soe van certifficatien ende anderen eden telckens twe stuver, al scepenen eenen stuver ende den secretaris van gelijcke eenen stuver. Opten XXIIIIen juny anno LVIII Reyer Jansz is aengenomen onse stadtborger te wesen ende daer op gedaen den behoirlycke eedt. Opten XVIIen octobris anno LVIII Jan van Ee is aengenomen borger der stadt Renen ende den eedt daer to staende gedaen. Opten Ven decembris anno LVIII Andryes Gerrytsz is aengenomen borger der stadt Renen ende den eedt daer to staende gedaen. 16] Verpachtinge der excijsen opten Xen octobris anno LVIII ende sullen ingaen den XI octobris sdaechs na Victoris opte voirwaerden van tvoirleden jaer van LVII. Presentibus die scholt, Willem van Harn, camelaer, Lijster den Olden, Tulleman, Renen, Lijnden, Harn, Willemsz, Lucasz ende Vastrick, scepenen tot Renen De grote mitte cleyne byer excijs heeft Jochim Cornelisz om I C XCII gulden borgen Jacob van Harn Gerrytsz, Sander Jansz. De wijn excijs heeft Jacob van Renen om LV gulden borgen Jan van Renen ende Adryaen Peterz. Den ellen excijs heeft Jan Herbertz om XXXI gulden borgen Jan Jansz Slot ende Wemmer Gijsbertsz. Verpachtinge der excijsen gedaen den X octobris anno LIX Den groten mitten cleynen byer excijs heeft Jan van Harn Peterz om II C XXXII gulden brogen Vlrick Hermensz ende Jochim Cornelisz De wijn excijs heeft Sander Jansz om LXXVIII gulden borgen Walraven Lucasz ende Jerefaes Eynbertsz Den ellen excijs heeft Claes Jansz om XXXV gulden borgen Frans Jansz ende Cornelis Jansz 17] Actum den XX decembris anno LVIII Johan de Roy scholt, Keyser ende Harn Gerritsz, borgemeisteren, den olden Lijster, Willemsz, Lijnden, Renen, Tulleman, Harn, Willemsz, Lucasz, Vastrick, scepenen, Ewijck, Verway, Drueten, Vonck, Bloem, van Setten, raden, Claes Lijster, Bernt van Wijck ende Ewijck kerckmeisters Terselver stont is bij dese voornoemde personen overcomen, gesloten ende geaccordeert als dat men ende gecommitteert Willem van Harn, borgemeister, Jacob van Renen, scepen, Frans Verway ende Claes Lijster, kerckmeister, omme te trecken tuytrecht byden lantcommanduer ende aldaer te kennen te geven vande abuysen 9

10 vande comanduer vande diensten inder kerke ende denselve mede te versoenen alsulcke krijnen als saliger Lent van Hees vanden diensteshalve bij testamente off andersins verordonneert heeft mit daer toe alsulcke bryve als de voorgaende lantcommanduers die stadt belooft heeft te doen vanden dienste voorscreven. Actum den VIII january anno LXVIII (in de marge: anno geratificeert 3 die prior, Aryaen Henricks, Dirck Lijster, Sulen, Jacob van Harn Peters) Sijn bijde gemeen geerffden gecommitteert beyde borgemeister Jacob van Renen, die prior van Renen, Eerst van Ewijck, Tulleman ende Aryaen Henricksz omme mitten anderen te liquideren van wegen die gemeen geerffden die faulte vant outschilt gelt die nu bevonden sijn int bouck ofte register bij heer Henrick Lijster als testamentoir sijns broders Willem Lijster [ ] overgeleyt als ontfanger vande outschiltgelde. Actum den IXen february anno LIX Philips 4 Jasperz heeft eedt gedaen als substituyt bode van Hubert Lijster omme in als getrou welicken ende scroetelen 5 t gerecht to dienen als een goet getrou bode schuldich is ende behoort te doen. 18] Actum den XXen february anno LIX Aryaen Peterz is aengenomen burger der stadt van Renen ende den behoirlicken eedt gedaen daer toe staende. Actum opden XXIIIIen aprilis anno LIX Henrick van Eck ende Jan Aelbertsz sijn aengenomen als burgeren ende den behoirlicken eedt daer toe staende gedaen. Actum den VIII may anno LIX Gerrit Loet is aengenomen een borger der stadt van Renen ende den behoirlicke eedt daer to staende gedaen. Actum den XXIX may anno LIX Thonis Gerrytsz is aengenomen borger der stadt Renen ende den behoirlicken eedt daer to staende gedaen. Actum den IIII septembris Pelgrum Thonisz ende Evert Noest aengenomen borger der stadt Renen ende den eedt gedaen. 3 Lezing van deze beide woorden is onzeker. 4 Lezing van de voornaam is onzeker. 5 Onzekere lezing. 10

11 Actum den XXVII septembirs anno LIX Claes Jansz is aengenomen borger der stadt Renen ende den behoirlicken eedt daer to staende gedaen. Actum den XXIII octobris anno LIX Henrick Dayenz 6 is aengenomen borger der stadt Renen ende den behoirlicken eedt daer to staende gedaen. 19] De Raet van Renen vanden jare XV C LIX beginnende Ascensionis tot in auguste anno 1560 corter ofte langer tot geliven van Coninklicke Majestijt ofte zijne majestijts Stadthouder Generael etc. van Vtrecht doir speciale ordonnantie ende commissie vanden hertoch van Savoyen, gouverneur ende capiteyn generael etc. Borgemeisteren Rutger Valkenaer scepen borgemeister Jacob van Renen camelaer borgemeister Scepenen Dirck van Croneburch, Eerst van Ewijck, Jacob van Harn, Claes Lijster, Willem Vastrick, Goessen van Lijnden, Dirck Lijster Raeden Willem Lijster Willemz den Ouden, Willem Beyer, Dirck Everwijn, Bernt van Wijck, Jan van Harn Willemsz, Jan van Harn Peterz, Dirck Vonck, Henrick Janz Bloem Kerckmeister Jan die Keyser, Willem van Harn, Frans Verway Gasthuysmeister Anthonis van Druyten, Sander Jansz Weesmeisters Walraven Lucasz, Merten Tulleman 20] Policydach gehouden opten XXIII VII may anno LIX presentibus die schout, Valker, Renen, borgemeisters, camelaer borgemeisteren Croneburch Lijnden, Harn, Gerrytsz, Ewijck, Dirck Lijster, Vastrick, scepenen, Bernt, Wijck, Everwijn, Harn, Petersz, Bloem, Dirck Vonck Is veraccordeert dat men die maet sal onderhouden na ouder gewoenten. Eenen oker so quarten so groet als den pegel op den stadthuyse inhalt. Ende de sestyen vande selve okeren sullen wesen een vat welcke vaten nyet groter ofte cleynder gemaict en sullen worden. Item die camelaer wort belast dat hij binnen twe maent sal laten maicken een coperen eker groet als voren, welcken eker men nade selve lijt alle vaten genen halff vaten geijct ende daerna gebrant ofte geteykent sullen worden mit der stadt teyken omme dan mitte maten voert te varen naden ordonnantien. 6 Lezing van deze naam is onzeker. 11

12 Een scepel ende een spynt ende een sestyende deel van een scepel van coper van gelijcke te doen maicken ende omme daerna terstont voirt te varen alst gemaickt is ende andere maten na advenant. Sal noch laten maicken een stuck cuper van drie pont ende een van vier pont. Ende eenen goden evener mit twe copere schalen etc. Is voorts veraccodeert dat men die policye int geheel sal onderhouden na vuytwijsen der ordannantie. 21] Opten XXX octobris anno LIX Tonis Joesten aengenomen borger der stadt Renen ende den behoirlicken eedt daer to staende gedaen. Actum den IIen novembris anno LIX Schout, borgemeisteren, scepenen ende gemenen raiden sijn veraccordeert te weten dat men die horenmaet sal laten vermaecken nade Vuyterse maet wel verstaende dat die vier Renensche scepelen vuyt ende vol maicken vijff velle Vtrechse scepelen so bevonden is bijden gerechte voorscreven die maet daer mede te accorderen ende voorts de cleyn maten. Daerna te maicken elck na advenant. Ende wort den camelaer verordonneert dit selve also volbrengen. Actum den XIIIen novembris anno LIX Jan Willemsz is aengenomen als borger ende den eedt gedaen alst recht is. Actum den XXIIIIen decembris anno LIX die scholt beyde, borgemeisters, Ewijck, Croneburch, Dirck Lijster, Vastrick, Harn Gerritsz, scepenen, Harn Peters, Willem Beyer, Bernt van Wijck, Bloem, Dirck Vonck, Harn Willemsz. Dese voornoemde personen zijn geaccordeert dat her Willem Elisz die presentatie genyten sal als anderen ende dat tot wederseggen toe na wijder inhalt sijn requesten op huyden den gerechte gepresenteert ende appoinctement daerop gestelt. 22] Policye dach gehouden opten naest lesten decembris anno LIX present die scholt, beyde borgemeisters, Croneburch, Lijnden, Ewijck, Claes Lijster, Dirck Lijster, Vastrick, Wijck, Willem Beyer, Harn Willems, Harn Peters, Everwijn Inden iersten salmen affropen dat alle borger comen sullen ende laten hen opnyeuws op teykenen off ymant van harent wegen so wel die oude als nyeuwe borgeren ende sullen als dan mede verclaren ofte laten verclaren wij dat in dit tegenwordige jaer op te meent torff graven wil. Ter selver stont heeft Lynden onder tgerecht gelevert twe bryven ende sijn geleyt in darsive den eenen beginnende: Wij Henrick Vonck Henrickz ende Imme Willemsdochter etc. van date MV C XLIX op Sinte Laurens dach besegelt met twe grote vuythangende zegelen. Ende op te rugge stont gescreven XVI gulden betaelt te sijn opten XVI dach may anno LII Noch acht gulden. 12

13 (in de marge: actum den XVen juny anno LVXI presentibus Lucas Wyllems Hillichgen, Elisabeth ende Quyrina Peter Vonck dochters hebben op huyden [ ] ende [ ] dat so wij van hem allen haren selve ordinantien dese voorscreven crumtelich van dat sij den ander daer omme verlaten [ ] verlichten) 7 Noch een bryff beginnende: Ick Gerrit Lijster etc. van date in MV C XLIX. Ende waer besegelt mit een groen vuythangende zegele. Beyde tobehorende saliger Peter Voncken kynderen. Ter selver stont sijn gecommitteert Valkenaer, Renen, Cronenburch, Vastrick, Harn Willemsz, Druyten, Zuylen, Henrick Lijster, Setten, Tulleman, Bloem ende Harn Petersz Ruiten [ ] [...] sommigen des verstant hebbende om in spectie oculaer te nemen op der borger venen om die voort aen te wijsen orber gegraven te worden naer veeren behoren ende der ordonnantie daer op gemaict. 23] Policie dach gehouden opten XIII Marty anno LX bij den scholt, Willem Vastrick ende Dirck Lijster, scepenen, Willem Beyer, Dirck Everwijn, Bernt van Wijck, Henrick Jansz Bloem, raden Johan de Keyser, Merten Tulleman, Lucasz, Sander Jansz, Henrick van Eck, Setten, Jorden van Eck, Frans Jansz, Wouter van Zuylen, Gerrit van Harn, Thonis Joesten, Jochim Cornelisz, de Jonge Keyser ende sijn geaccordeert dat men die gemeent gelegen voor die Rijnpoert die Jacob van Renen dus lange gebruyct heeft den borgeren bij lotinge sal laten gebruijcken mit scaren tot XII scaren toe elcke schaer voir vijff gulden tyen stuvers waer aff die lotinge geschyen sal op dinsdach tocomende smorgens VIII vuyren. Ende hebben voorts geordonneert vuyte wet Willem Vastrick ende Dirck Lijster, scepenen, Willem Beyer, Bernt van Wijck, raden, Keyser, Tulleman, Walraven, Setten van wegen de sestyen die welcke den camelaren vande stadt mit vruntscappen ofte mit recht bedwyngen om te doen verthonen off horen ontfanck vande meent gebracht is in 24] Stadtsrekening dan nijet ende voorts die ghene die vande selve penningen ofte horen ontfanck gheen rekeninge gedaen hebben dat sij deselve tot rekeninge sullen mogen brengen ende twe penningen vandyen die borgeren daer van gevende bewaert sullen worden ende nergens toe vuytgegeven te worden dan daert die raet ende gemeen borgeren gelieven sal, presenterende nyetemin indyen thoff van Vtrecht belieft dat men alsdan vande selve penningen goede rekening doen sal voor commissarissen vanden voorschreven Hove ende voerts bij haren advys die selve penningen te employeren tot behouff vanden stadt off de gemeen borgeren nut ende oirbaerlixt sijn sal. Ende wes costen datter gedaen worden tot heynigen vande meent ofte anders sullen die gecommitteerde mogen nemen vande penningen die vande wey comen soude mogen ende voorts loven den ghenen die de meent dienen sullen. Bij mij J. Surrekesteyn 25] 7 Lezing van de hele margetekst is onzeker. 13

14 Verpachtinge der ecxijs gedaen opten Xe octobris anno LX ende sullen ingaen sdaechs post Victoris den XI octobris presentibus Jan de Roy, schout, Rutger Velkener ende Jacob van Renen, borgemeisteren, Ewijck, Lijnden, Harn, Gerritsz, Cronenburch, Vastrick ende Lijster, scepenen Ende dat up voirwaerde als inde jaer van LV, LVI, LVII, LVIII ende LIX beheltelick den excijs opt veer. Den groten mitten cleynen byer excijs heeft Jan van Harn Peterz om II C XXXI gulden burgen Ulrijck Hermensz ende Sander Jansz. De wijn excijs heeft Ulrick Hermensz om LXXXI gulden burgen Frans van Renen ende Jan van Harn Petersz. 26] Den ellen excijs heeft Claes Jansz om XXXII gulden burgen Peter Vastrick ende Aelbert Tonisz 27] Wet vande stede van Renen vanden jare XV C LX ingaende Andrey 8 tot augustus anno XV C LXI langer ofte corter tot ghelieven vande Coninck ofte zijne majesteyts stadthouder generael van Vtrecht doir speciale commissie van mijn heer den Prince van Oraengyen etc. Borgemeisters Johan de Keyser scepen borgemeister Dirck van Cronenburch cameler borgemeister Scepenen Herbert van Setten Frans Verway Walraven Lucas Willem Vastrick Jan van Harn Willemz Henrick Lijster Jan van Harn Peterz Raeden Bernt van Wijck Anthonis van Drueten Gerrit van Harn Jorden van Eck Eerst van Ewijck Claes Lijster Jacob van Harn Gerritsz Wouter van Suylen 28] Kerckmeisters 8 Onzekere lezing. 14

15 Rutger Valkener cameler Goesen van Lijnden Dirck Lijster Gasthuysmeisters Willem van Harn cameler Dirck Vonck Weesmeisters Jacob van Rhenen Merten Tulleman 29] Datum den IIIIen decembris anno LX Johan de Roy, scholt, beyde de borgemeisteren als die scepenen preter setten ende die raden al preter etc. Is veraccordeert ende verdragen dat die stadt jaerlix betalen sal fleen welick 9 te verstellen so die borgen ende die stadt tselve meer aengaet dan die clerck. Is noch verdragen dat de stadt jaerlix betalen sal den ontfanger vant oude scilt gelt ende tselve ontfangen vanden cameler gemerct dat de gemeynten doch verpacht worden tot proffijt vande stadt. Hebben tot Kerkmeister gecoren Willem Vastrick ende Druyten ende eden gedaen volgens de ordonnantie. Datum den XXen decembris anno LX Die scholt, borgemeisteren, scepenen, raden voorscreven behalve Ewijck ende Claes Lijster ende Harn Gerrits. Hebben eendrachtelick geaccordeert ende overcomen dat men die ossen staende inde stadt doulen tot prouffijt vande stadt sal openbaer vercopen waer toe gecommitteert sijn de scholt, borgemeisteren ende Setten mit Lucasz als scepenen, Sulen ende Bernt van Wijck als raden omme bijde selve daer aff te maicken voirwaerden soet bije de selve gecommitteerden te rade vinden sal ende wes sij gedaen sullen hebben sal van waerde ende voor goet geacht worden. Den cameler wordt verordonneerd te doen repareren alle die putten van notelicke reparatie als daer toe van noden wesen sal ende voerts staketten te doen macken aen de mueren dat ter gheen beesten op die stadtmuren en lopen. 30] Is noch den selven cameler verordineert te doen maicken een nye ijsere rol aen de Rader put. Is noch den voornoemde cameler verordineert die twe ijsere stucken leggende voirt stadthuys sal doen brengen int Gasthuys. Is noch verordineert te doen maicken twe nye stadt leren tot notelicke defentie van brant. Is noch veraccordeert dat men die penningen die Bernt van Wijck bij slot van Rekening die stadt schuldich gebleven is dat men die selve bestellen sal in handen vanden 9 Lezing van deze twee woorden is onzeker. 15

16 cameler omme daer mede te lossen alsulcke renten als die stadt schuldich is so veer die penningen strecken moegen. Upter XXII decembris anno LX is bij schout, borgemeisteren ende scepenen mitsgaders d acht raden inden tijt overcomen dat van nu voort aen die gecommitteert worden so wel in stadts saicken als in partyen saicken daechs hebben sullen eenen Karolus gulden vermits die tijt alle dage costelicker wert van wagenvracht te ende de teringe inden herberge van maeltijden, wijn, byer naer advenant. 31] Datum den IXen january anno LXI Die scholt, borgemeisteren, scepenen ende raedt sijn veraccordeert ende overcomen dat men die stadt meent gelegen tusschen die Rijnpoert ende Berchpoert vuyt doen sal bij lotinge ende hebben die selve gemeynte verpacht ende verhuyrt Jan van Harn Willemz so de selve van outs verhuyrt is geweest des jaers om sesendevijftich gulden van twintich gefaluyrde stuvers tstuck ingaende Peter ad Cathedram tocomende ende eyndende Petri voorscreven anno LXIIII vrij gelt sonder dat die cameler gehouden sal wesen van stadts wegen ofte vanden gemeynte wegen ennige costen daer aen te doen mit frunden 10 ofte anders ende teynden die dre jaren sal Jan van Harn die tuyn wederom na hem mogen nemen. Ende sal dese pacht jaerlix betalen d een helft Sinte Merten inde wynter ende d ander helft Petri ad Cathedram daer aen volgende. Item Jan van Harn en sal op den Haeck die hij van Henrick Velkener in pacht heeft nyt meer mogen op slaen dan XXIII scaer ende op die stadts gemeynte XII scaer die men hem alle jaer bysonder leveren sal ende sal van die XII scaer hebben elcke scaer V½ gulden. Ende oft saeck waer dat hij meer scaren op sloech dan als voorscreven sal wesen tot proffijt vande XII scaren als voren. Item Jan van Harn sal die hecken tot alle processydagen openen ende die hocken also doen maecken dat die borgeren die mit horen wagens ofte carren over de meent van doen hebben daer bij nyet vercort en worden als sulcxs van node wesen soude. Ende versochte op alle dese voorwaerden ende artikelen voorscreven also gecondemneert te worden. Gehoirt welck versouck heeft tgerecht den selven Jan van Harn gecondemneert ende condemneert den selven mits desen in tgene voorscreven is. Actum utsupra toirconden mij duer ordonantie J. Surrekesteyn. 32] (blanco) 33] Die gemeen borger sullen loten vande gemeynte gelegen voordie Rijnpoert voor een jaer ende dat op conditien hyer naer volgende. Inden eersten die ghene die een lot criecht sullen mit Jan van Harn Willemz weyden ende gelijck mit hem inslaen na mey tocomende. Item die een lot criecht sal aen Jan van Harn Willemz betalen sesten halve gulden voor een jaer waer van die betaeldagen sullen wesen d een helft Sinte Merten inde wynter 10 Onzekere lezing van dit woord. 16

17 tocomende ende d ander helft Petri ad Cathedram daer aen volgende bij executie als verwonnen schult. Item dat Jan van Harn Willemz op sijn Haeck nochte op die stadts gemeynte nyt meer en sal mogen opslaen dan XXXV scaren ende oft saeck waer dat Jan van Harn ter contrarie dede sullen sulcke scaren comen alleen tot proffijt vande XII scare ofte loten. Item Gerrit Gerefaesz heeft volgens dese voorgenoemde voirwaerden bij loting gecregen I lot Gerrit Vonck II lot Aert die Leydecker III lot Jan Ariaensz IIII lot Henrick Aertsz V lot Steven Thonisz VI lot Gijbertgen Hugen VII lot Thonis Pelgromz VIII lot Walraven Lucasz IX lot Andries van Rijn X lot Wouter van Suylen XI lot Ariaen van Triest XII lot Aldus gedaen tot Renen opten XIIII january anno LXI oirconde mij J. Surrckesteyn. 34] Actum den IIIen octobris anno LXI present Johan de Roy, scholt, bijde burgemeisteren, Lucasz, Harn Willemz, Vastrick, Harn Peterz, Henrick Lijster, scepenen, Bernt van Wijck, Zulen, Drueten, Gerrit van Harn Ten voorschreven dage sijn bij scholt, burgemeisteren, scepenen ende raet voornoemt eendrachtelic overcomen ende verdragen so Jacob van Renen onlanx leden wesende burgemeister ons ende onser burger gemeynte leggende onder Heymenberch tot sijn selffs proffijt ende gebruyck buyten forme van rechten betuynt, besteken ende bepoet heeft dat men daer tegens mit recht ofte ander manyere daer tegens opposeren sal ende dselve wederomme te gebreyngen tot proffijt van tgerecht voorscreven ende gemene burger so die te voren plach te wesen op sijn oude leunten volgens tbescheyt dat die stadt daer van heeft. Insgelijx is verordineert dat men van gelijcke sal opposeren tgenen die affsluytinge ofte affheyninge die Jacob voorscreven wesende burgemeister gemaicct heeft op des stadts wal ende mure ende tselve te brengen in sulcke staet alst te voren was. Tot dyen sijn gecommitteert beyde burgemeisters omme vanden stadts wegen consultatie daerop te halen her ofte mit wat manyere van doen men daer inne handelen sal. Noch sijn die voorscreven burgemeisters gecommitteert te trecken na Vtrecht om aldaer sententie te solliciteren vanden gemeynte tegens Rutger Velkener ende Jacob van Renen mit horen adherenten. 35] Verpachtinge der excijsen vanden VI octobris anno XV C LXI die ingaen sullen sdaechs post Victoris anno voirscreven 17

18 Den groten mitten cleynen byer excijs heeft Jan van Harn Peterz om II C XLI gulden borgen Sander Jansz ende Vlrick Hermenz Den wijn excijs heeft Vlrick Hermenz om LXXXV gulden borgen Jan Aelbertsz mollenaer ende Sander Jansz Den ellen excijs heeft Walraven Lucasz om XXXIX gulden borgen Jan van Amerongen ende Jonge Jan de Keyser Policie dach gehouden opten XIe octobris mit scholt, borgemeisters, scepenen ende raeden inden tijt ende is gesloten ende veraccordeert dat men van nu voort aen gheen borger meer aen nemen en sal dan mit gemeen consent ende eendrachticheyt des gerichts in bijwesen van schout, borgemeisters ende scepenen. Opten XVII octobris anno LXI is bij scholt, borgemeisteren, scepenen ende raet tsamen vergadert sijnde eendrachtelick gesloten ende overcomen dat van nu voort aen gheen kesteleyn onder Heymeberch meer geleghen ofte gehaelt en sal worden dan alleen bijde borgers ende nymant anders op een peyne van dry Karolus gulden so duck als daer ymant op bevonden wort. 36] Opten XIXen decembris anno LXI present scholt, borgemeisters, scepenen Ewijck, Harn Gerritz, Suylen, Gerrit van Harn. Politie dach gehouden vanden gemeente gelegen Achterberch. Ende sijn verordonneert dat men die schut bij weder omme de selve meent verpachten sal voor dit tocomende jaer op vorwaerden als dit voorleden jaer. Ende sijn verordonneert bijde borgemeisteren, Lucasz, Setten scepenen, Bernt van Wijck ende Eerst van Ewijck raeden omme die verpachtinge te mogen doen van de selve gemeente. Opten XXII decembris anno LXI hebben die gemeen burgere geloet vande gemeynte voorde Rijnpoert als int jaer voorleden ende sal ingaen Petri tocomende anno LXII. Ende heeft t eerste lot gehadt Frans Jansz Op Sander Jansz Storm van Renen II lot Kerst Verhuet III lot Druyten IIII lot Willem van Harn V lot Jan Ariaenz VI lot Druyten VII lot op Evert Nyesen Willem van Harn VIII lot Willem van Harn IX lot Willem van Harn X lot Meister Jacob van Eck XI lot Walraven XII lot op Sander Jansz 37] Verpachtinge der excijsen vande Xen octobris anno XV C LXII die ingaen sullen sdaechts na Victoris anno voirschreven Den groten mitten cleyn byer excijs heeft Jan van Harn Peterz om II C XXV gulden 18

19 borgen Willem van Harn ende Peter Vastrick Den wijn excijs heeft Jan van Harn Peterz om LXXX gulden borgen Sander Jansz ende Jerefis Eynbertsz Den ellen excijs heeft Frans Jansz om XLIII gulden borgen meister Jacob van Eck ende Walraven Wouterz Opten XXII decembris XVII january anno LXIII hebben die gemeen burgeren geloet vande gemeynte voorde Rijnpoert gelegen als int jaer XLI ende XLII ende sal ingaen Petri tocomende anno utsupra Ende heeft t eerste lot gehadt op Amerongen Mechtelt van Someren Meerten weduwe van Someren (marge: op Frans Jansz) Thonis Hermenz II lot (marge: Peter Vastrick) Jan Henrickz Scipper III lot (marge: Peter Vastrick) Steven Thonisz Sprot IIII lot (Amerongen) Jorden van Eck V lot Henrick de Veer VI lot Aelbert Tonisz VII lot (Amerongen) Die weduwe van Symon Voel VIII lot Eerst van Ewijck IX lot Wouter van Sulen X lot Frans Claesz XI lot Evert Nyesen XII lot 38] Opten XXVI may anno LXIII hebben scholt, borgemeisteren ende scepenen aengenomen Aelbert Verwey, omme te ontfangen de scattinge van t oude schilt gelt inden bedrijve ende daer van te doen pertinente rekeninge, bewijs ende reliqua daer voren hij gehouden wert te stellen cautie seuffisant. Ende sal hebbe alle jaer voor sijn moyten van ontfanck, vuytgeven ende rekening te houden elff gulden XV stuvers. (in de marge: Opten XV july LXVI heeft Reyer Jansz inde...straet... voor Aelbert Verwey ende voorden jaerlix ontfanck in de jaer bij gebreck van [ ] betalinge als voorscreven van een schult so wel voor tgeen ontfangen is ofte nog ontfangen sal werden dee so beleften Verweij sijnen borge soewel [ ] warop [ ] gerechte worden gelegert welck versouck tgerecht etc.) 11 Verpachtinge der excijsen gedaen opten IX octobris die ingaende sullen sdaechs post Victorius den XI octobris anno LXIII presentibus de scholt, Keyser, Croneburch, scepenen, Lucas, Verway, Harn Willemsz ende Vastrick Den grote mitte cleyne byer excijs heeft meister Jacob van Eck om I C LXXIX gulden borgen Vlrijck Hermenz ende Walraven Wouterz De wijn excijs heeft Walraven Wouterz Claes Lijster om LX gulden borgen Sander Janz ende Gregorius Hermenz 11 Lezing van de margetekst bevat diverse onzekerheden. 19

20 Den ellen excijs heeft Aelbert Verwey om XLIII gulden borgen Cronenburch ende Sprot van Amerongen 39] Wet voirde stadt van Renen voirden lopende jare van LXIII beginnende op Alre Heyligen anno intselve jaer tgedurende tot gelieven vande Majesteit ofte sijne majesteijts Stadthouder Generael van Hollant, Zelant ende Vrieslant gemaict doir ordonnantie vande selve heere stadhouder. Burgemeisters Dirck van Cronenbug Walraven Lucas cameraer Scepenen Willem van Harn Henrick Lijster Herbert van Setten Wouter van Sulen Eerst van Ewijck Frans Verwaij Meister Gerrit Bock Raden Claes Lijster, Tonis Joesten Jorden van Eck, Gerrit van Harn Willem Beyer, Henrick Holl Dirck Lijster, Willem Vastrick 40] Kerckmeesteren Jan de Keyser cameler Goesen van Lijnden, Bernt van Wijck Gasthuysmeisteren Rutger Velkener cameler Sweer Verhuet Weesmeisters Dirck Vonck, Sander Jansz Acte tot Renen den XXX novembris 1563 ter ordinantie van mijn edele heere die prince van Oragne, stadthouder Generael vande Hollant, Zelant, Vrieslant onderteykent [ ] sijn. Up huyden den XXVI novembris anno LXIII schout, burgemeisteren, scepenen ende raet hebben overcomen dat alle vette warieren hem generende mit eenige waer te copen ofte te vercopen onder en den ellen excijs behorende dat die selve gehouden 20

21 sullen wesen al eer sij enige waer inne doen tselve den excijsmeesters vandyen tkennen geven op een boete van dry keyser gulden t een derdendeel tot proffijte vande Coninclicke Majesteyt, t IIe deel voorde stadt ende IIIe deel voorde voorscreven excijsmeisters. Dat oick ghene backers enich meel in en sullen mogen doen mits eerst tselve te kennen gevende als voren op een boete als voorscreven. Die vleyshouwers ende snijrepers sullen hem reguleren naer voorgaende ordonnantie op al sulcke boeten als daer van outs te gestaen hebben. Is oick verdragen dat alle kueren ende bruecken die voortaen vallen tusschen Sinte Victoris ende Paesschen tsavons VIII vuyren van Paesschen tot Victoris tot te Xe vuyren sullen dubbelt wesen. 41] Die scholt, borgemeisteren, scepenen ende gemenen raeden sijn eendrachtelick veraccordeert, overcomen ende eendrachtelick gesloten dat men die gemeynte gelegen tusschen die Berch- ende Rijnpoert voorde tijt van dry jaren bij lotinge wederomme vuyt doen sal, ingaende Petri ad Cathedram nu eerstcomende mits datmen die penningen daer van comende sal employeeren tot het proffijt ende reparatie vander stadt ende der stadt mueren actum den III january anno XV C LXIIII. Den X january anno LXIIII sijn scholt, borgemeisteren, scepenen ende gemenen raedt eendrachtelick geaccordeert datmen die loten aff sal lesen ende vuytlaten gaen sal vande gemeynte buyten die Rijnpoert opten XXVI january tocomende sdaechs nae Sinte Pauwels dach. Den XXVI dach january is opgestelt tot opten I february daer naest volgende vuyt saicke dat den scholt mitten cameler borgemeister mosten vuyt reijsen naer Vtrecht. 42] Die scholt, borgemeisteren, scepenen, raet ende gemeen burgeren sullen loten vande gemeynte gelegen tusschen die Berchpoert ende Rijnpoert voor dit jaer anno LXIIII, vermogens voorgaende overcompte bijde wetholders ende raden eendrachtelick veraccordeert opten III january anno voorscreven tot dertyen loten toe ende het XIIIe sal weesen peerdewey dat betalen sal onderhalff siaer. Item die een lot cricht sal op mey avont tocomende in slaen ende sal betalen aenden cameler inder tijt een ygelick lot sestenhalve gulden d een helft Sinte Meerten inde wynter nu eerst comende ende d ander helft Petri ad Cathedram anno LXV daer naest volgende ende dat sal den cameler bij gebreck van betalinge vuyt mogen halen ende executeren als verwillekoerde schult ende gelyck die Coninclijcke Majesteyt ende die stadt van Renen hoir domeyne jaerlix in winnen. Ende nymant en sal den enen den anderen sijn lot nyt mogen overdoen dan alleen die borgers sijn ende off ymant ter contrarie dede sal verburen sijn lot ende al evenwel gehouden wesen ten vollen te betalen. Cornelis Jansz cuper I lot Anthonis van Drueten II lot Jan van Ee III lot 21

22 Peter Vastrick IIII lot Tonis Pelgrumsz V lot Henrixske cupen VI lot Jan den Keyser den Ouden VII lot Bernt van Wijck VIII lot Peerdewey Willem Beyer IX lot Jut Lijsters X lot Wouter van Sulen XI lot Sweer Verhuet XII lot Meister Jacob van Eck XIII lot Aldus gedaen opten Ie february anno XV C LXIIII 43] Scholt, borgemeisteren, scepenen, raet ende kerckmeisteren inder tijt sijn veraccordeert ende gesloten dat men die Fundatie vande seven getijden onder holden sal te weten dat men die presentie nymant anders en sal geven dan alleen volgende die Fundatie. Ter selver tijt sijn verordonneert die kerckmeisteren inder tijt heer Anthonis afte dancken ende den selven op nyeuws aen te nemen als een huyrling tot werseggens toe. Cronenburch borgemeister, Herbert van Setten, Willem Vastrick mit Johan de Keyser ende Goesen van Lijnden gecommitteert over den commelduyer aen te geven van die gebreken van sijne cappellanen ende vanden dienst inder kercke op dat den selven den dienst onderholt ende doet onderholden op dat die regierders ende kerckmeisteren voorscreven nyt veroirsaict ende worden voirder provisie tversoucken. Verordonnerende voorts den cameler kerckmeister van nu voort aen gheen presentie meer te geven den cappellaen inden tijt. Aldus gedaen opten III february anno LXIIII. 44] Verpachtinge der excijsen gedaen opten IXe octobris die ingaen sullen sdaechs na Sint Victoris XI octobris LXIIII Den groten mitten cleynen byer excijs heeft meister Jacob van Eck om II C XV gulden borgen Ulryck Hermenz ende Walraven Wouterz De wijn excijs heeft Ulryck Hermensz om LXIII borgen Jacob van Renen ende Jan dmollenaer Den ellen excijs heeft Willem die backer om LVIII borgen Henrick van Eck ende Aelbert Hugen De scholt, borgemeisteren, scepenen, raedt ende gemenen burgeren sullen op huyden loten vande gemeynt gelegen voor die Rijn poert voor dit jaer van LXV volgens voorgaende overcomste bijde wetholderen ende gemene raet gemaict ende veraccordeert anno LXIIII. Ende sullen dit jaer wesen XIIII loten sonder peerdeweij dan alleen horen beesten. Te betalen ende in te slaen als opte voorwaerden vant voorleden jaer van LXIIII. Jan Henrixz I lot Jan Ariaensz II lot Aert Sanderz III lot Drueten IIII lot 22

23 Henrick Damen V lot Thonis Stevenz Sprot VI lot Jan Jansz smit VII lot Gerrit die Wit VIII lot Jan de Keyser den Jonge IX lot Willem van Harn X lot Meister Gerrit Bock XI lot Ammel Tonisz XII lot Willem Vastrick XIII lot Hermen Scerpynck XIIII lot Aldus gedaen den XI february anno LXV 45] Actum den eersten aprillis LXV ter presentie van scolt, borgemeisteren, scepenen ende raet. Preter Cronenburch, Beyer ende Eck Is verordonneert dat men dat gemeentge gelegen bij Hemersteyn verpachten sal den meeste daer voor biedende in sulcker maten als Merten Tulleman tselve in huyrweer te bruycken plach. Is noch verordonneert ende verdragen dat van nu voort aen geen scapen op des sijde d Emersstege noch op des sijde vande melaten oick nyet te comen beneden die molens ende tblijven vande Stadt Wal ende muyren op een boete van een Karolus gulden so duck als ymant daer op bevonden worde. Noch is verordonneert dat een yder sijn straten maicken sal daer die en stucken sijn tusschen dit ende mey op een boete van een Karolus gulden. Actum den VIIIe aprilis LXV Also die regierders van Renen affgetuynt hebben een stuck vande Rijsweert mit consent van Jan van Leuwen op dat die koyen gaende opter gemeynte bequamelick mogen comen twater, so is verdragen dat men den selven Jan van Leuwen daer voir betalen sal gelijck als bij onpartidige des verstant hebbende vuytgesproken sal worden waer te die regierders versocht hebben aen hoiren sijde Ariaen Henrixz ende Jan van Leuwen, Jochim Stevensz aen sijnder sijde. 46] ende wat bijde selve vuytgesproken sal worden dat sal men volgen oft bij scepen kennisse ofte vonnisse gewesen waer, waerna deselve personen verclaert ende vuytgesproken hebben als hyer naer volgt, te weten dat die regierders Jan van Leuwen betalen sullen bijde mergentale voorde mergen seven gulden ende daer de maet keert daer salt gelt keeren, daer van die stadt genyten hebben sal d een helft te weten IIII gulden. Ende berurende die willigen opte voorscreven plaetse staende sullen wesen halff ende halff die stadt d een helft ende Jan van Leuwen d ander helft ende die tuynen tsamen halff ende halff onder houden. Aldus gedaen op ten achtste aprilis anno LXV. Wet voir die stadt van Renen voorden lopende jare XV C LXV ter ordonnantie van mijnen Edelen heere die Prince van Oragnen Stadthouder Generael van Hollant Zelant ende Vtrecht 23

24 Burgemeisters Willem van Harn, Walraven Lucas cameraer Scepenen Bernt van Wijck, Goesen van Lijnden Henrick Lijster, Dirck Lijster Frans Verway, Wouter van Sulen Sander Jansz 47] Raden Anthonis Joesten, Gerrit van Harn Jan van Someren, Henrick van Eck Meister Gerrit Bock, Henrick Holl Herman Scerpynck, Jorden van Eck Kerckmeisters Jan de Keyser, Willem Beyer Claes Lijster Gasthuysmeisters Willem Vastrick, Eerst van Ewijck Weesmeisters Dirck Vonck, Sweer Verhuet Actum tot Renen den XXV july anno XV C LXV onderstont geteykent Persijn 48] De schout, borgemeisteren, scepenen ende gemenen raedt vergadert zijnde inde policye opte questie vande rog die Anne Gerrits huysfrouw van Pelgrum Cornelisz geweygert heeft nyet tegenstaende alsulck verbot als dselve opten II octobris lestleden gedaen volgende Coninclijcke Majesteyts placcaet wordt verordonneert dat deselve voor deese reyse verbeurt sal hebben so veel roggen als sij bewijselick sijnde geweygert heeft. Condemnerende voorts dselve voor erbitrage inde boete van ses scepel roggen te weten vier scepel voorde ermen ende twe scepel voorde kuermeister. Ende dit al omme redenen wille die regierders daer toe moverende. Actum tot Renen opten vijffde octobris [XV C ] LXV. Ter selver stont is verordonneert dat alle backers ende brouwers van nu voortaen gheen heyde ofte loverige rijs in hoir huysen en sullen leggen daer bren ovens ofte backovens inne staen op een boete van een Karolus gulden voor dese reyse ende so wij enige loverige rijs ofte hey inden huyse heeft die selve inde tijt van XIIII dagen vuyt te brengen op pene X stuvers. 49] Also Jan de mollenaer de Heerwech mit sijne camer ende de schuyr te na betimmert heeft daeromme te verdragen ende overcomen mit schout, borgemeisteren, scepenen 24