Softdrugsbeleid in Tilburg Een update

Transcriptie

1 Softdrugsbeleid in Tilburg Een update Politieacademie, december

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Coffeeshops: omzetverlies en teruggekeerde klanten Inleiding Omzetverlies Enquête onder coffeeshopbezoekers Coffeeshopmijders: enige straatinformatie 9 3. In cijfers Inleiding Politiecijfers: met een kritische blik Sinds mei Rondom coffeeshops: straatenquête Illegale softdrugshandel Inleiding Straatinformatie Beleidsmatige aandachtspunten Algemeen Aandachtspunten aan de achterdeur Conclusies en aanbevelingen 30 Bijlage 1 Respondenten (33) Bijlage 2 Enquêtes (36) Colofon (51) 1

3 1. Inleiding Beleid Het kabinet Rutte I heeft forse beleidswijzigingen doorgevoerd in het softdrugsbeleid. De regionale colleges van de politieregio s Midden en West Brabant & Zeeland hebben de Politieacademie gevraagd onderzoek te doen naar (de effecten van) het softdrugsbeleid. We rapporteerden in november 2012 over Tilburg, de gemeente met de meeste coffeeshops (11) in het onderzoeksgebied. In mei 2013 verscheen een overzichtsstudie van de gang van zaken in het gehele gebied. In dit rapport maken we een nieuwe tussenbalans op in Tilburg. Het beleid is sinds november 2012 echter op enkele punten gewijzigd. Aanvullende gedoogcriteria per 1 mei 2012 Het kabinet Rutte I voerde een forse beleidswijziging door in het Nederlandse softdrugsbeleid. In twee brieven van 27 mei 2011 (TK , , nr. 259) en 26 oktober 2011 (TK , , nr. 265) werden de aanscherpingen uiteengezet. Het belangrijkste probleem dat wordt aangepakt zijn de ontwikkeling van coffeeshops tot moeilijk beheersbare grote cannabisverkooppunten. Coffeeshops in de grensstreek kennen een grote toestroom van buitenlandse drugstoeristen. Dit veroorzaakt overlast. De grote drukte aan de gedoogde voordeur van de coffeeshops resulteert in een grote vraag van coffeeshophouders naar goede softdrugs, die wordt aangevoerd via de criminele achterdeur. Zo bezien zijn de drukke coffeeshops een stimulans geweest voor de georganiseerde misdaad. Op basis van onderzoek door de Commissie van de Donk ( Geen deuren maar daden ), trekt het kabinet drie conclusies (TK , , nr. 259): - Het middelengebruik van minderjarigen moet sterker worden tegengegaan. Met name kwetsbare jongeren dienen beschermd te worden tegen drugs- en alcoholgebruik, daarmee samenhangend probleemgedrag, en tegen sociale marginalisering. - Coffeeshops zijn uitgegroeid tot moeilijk beheersbare grote cannabisverkooppunten. De coffeeshops moeten terug naar waar ze oorspronkelijk voor bedoeld waren: verkooppunten voor de lokale gebruikers (kleinschalige gelegenheden). - Versterking en verbreding van de strijd tegen de georganiseerde misdaad is nodig. Het nieuwe beleid kwam tot uitdrukking in aanpassing van de gedoogcriteria in de aanwijzing Opiumwet van het Openbaar Ministerie. De bekende AHOJG-criteria (geen Affichering, geen Harddrugs, geen Overlast, geen verkoop aan Jeugdigen, geen verkoop van Grote hoeveelheden per transactie), worden uitgebreid met twee criteria, te weten: - Het B-criterium: de coffeeshop als besloten club. Coffeeshops worden besloten clubs voor de lokale markt. Daartoe kunnen alleen meerderjarige ingezetenen van Nederland toegang krijgen tot een coffeeshop: op basis van lidmaatschap van de desbetreffende coffeeshop. Het lidmaatschap is duurzaam: dus niet op dagbasis bijvoorbeeld en voor tenminste één jaar. - Het I-criterium: coffeeshops zijn louter toegankelijk voor Nederlandse ingezetenen. Lidmaatschap van een coffeeshop is louter mogelijk voor ingezetenen van Nederland van 18 jaar of ouder. Een ingezetene is een persoon met zijn woonadres in een Nederlandse gemeente. Buitenlandse drugstoeristen (m.n. uit België, Duitsland en Frankrijk) hebben dus 2

4 geen toegang meer tot een coffeeshop. De beleidsverandering werd gefaseerd ingevoerd, zo bleek uit een brief van de minister van Veiligheid en Justitie d.d. 15 december 2011: - Per 1 mei 2012 werden in de gemeenten van de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland het Besloten Club- en het Ingezetenencriterium ingevoerd, met uitzondering van het maximumaantal leden van Het stond de gemeenten in andere provincies vrij deze criteria ook al toe te passen. - Per 1 januari 2013 zou het maximumaantal van leden van kracht worden. - Per 1 januari 2013 zouden het B- en I-criterium in het hele land gelden. Het B-criterium komt te vervallen Bij de kabinetsformatie van Rutte II wordt afgesproken het softdrugsbeleid te veranderen. Het nieuwe beleid komt er, kort door de bocht, op neer dat het B-criterium komt te vervallen. Het B- criterium, en daarmee dus de wietpas, wordt geschrapt. Het I-criterium blijft overeind, al is er ruimte voor fasering van de handhaving en voor lokaal maatwerk, zo blijkt uit de brief van de minister van Veiligheid en Justitie d.d. 19 november Met betrekking tot de beleidsruimte die de minister laat voor gemeenten bestaat er een bijzondere positie voor de coffeeshopgemeenten in Limburg, Brabant en Zeeland. In die gemeenten is het I-criterium immers reeds ingevoerd, waardoor gefaseerde invoering geen reële variant van lokaal maatwerk is. In deze brief wordt benadrukt dat een ander beleidsvoornemen overeind blijft. Het betreft het maximeren van het THC-gehalte (15%) in softdrugs die door coffeeshops verkocht mogen worden. Onderzoeksvragen In deze tweede rapportage over het softdrugsbeleid in Tilburg geven we een update van de stand van zaken. De oorspronkelijke hoofdvraag had betrekking op de effecten van de beleidsverandering per 1 mei Die vraag is deels achterhaald vanwege nieuwe beleidsveranderingen. We geven in deze rapportage antwoord op de volgende vragen: 1- Wat zijn belangrijke patronen in het coffeeshopbezoek? 2- Welke trends tekenen zich af in de geregistreerde drugsincidenten? 3- Hoe ontwikkelt de drugsoverlast zich rondom coffeeshops? 4- Wat zijn belangrijke patronen op de illegale (detailhandels)markt van softdrugs? 5- Met elke scenario s moet of kan rekening gehouden worden bij het (eventueel) reguleren van de softdrugsproductie aan de achterdeur van Tilburgse coffeeshops? Om deze vragen te beantwoorden hebben we verschillende methoden van onderzoek gehanteerd. We hebben in totaal 28 respondenten geïnterviewd. Daarnaast hebben veertien wijkagenten en taakaccenthouders jeugd een korte vragenlijst ingevuld. Ook belegden we bijeenkomsten met uitvoerders van andere relevante organisaties en met bewoners. Op die manier hebben we in totaal met 30 respondenten gesproken. We namen ook (straat)enquêtes af: onder bezoekers van vijf coffeeshops en onder bewoners en ondernemers in de directe omgeving van zes Tilburgse 3

5 coffeeshops. Er zijn in totaal 656 respondenten in Tilburg ondervraagd: 395 coffeeshopbezoekers en 261 bewoners of ondernemers. Op vijf locaties waar we vorig jaar softdrugsgebruikers op straat aantroffen hebben we ook nog 127 personen gesproken. Het was de bedoeling een straatenquête af te nemen van personen die geen lid zijn geweest van een Tilburgse coffeeshop én die vandaag de dag nog steeds vaker illegaal softdrugs kopen dan in een coffeeshop. De personen die we op straat aanspraken gaven wel informatie, maar slechts vier personen konden en wilden de enquêtevragen beantwoorden. Ten slotte hebben we overzichten gemaakt van relevante politieregistraties. We kunnen ons geregeld niet (louter of goed ) baseren op uitspraken van respondenten. Dat komt doordat er stevige (private) belangen op het spel staan met de verandering van het softdrugsbeleid en doordat er respondenten zijn met stellige ideologische en normatieve opvattingen over het (nieuwe) softdrugsbeleid, die van invloed zijn op datgene wat ze tegenover ons presenteren als realiteit. Dit speelt wel vaker een rol, maar op dit dossier komt het naar onze inschatting vaker voor dan bij een doorsnee criminologisch onderzoek. Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat in op de (klanten van de) coffeeshops. In hoofdstuk 3 presenteren we relevante politieregistraties van drugsincidenten en de uitkomsten van een straatenquête die we hebben afgenomen onder bewoners en ondernemers in de omgeving van coffeeshops. Hoofdstuk 4 beschrijft patronen op de illegale softdrugsmarkt en in hoofdstuk 5 komt een aantal beleidsmatige aandachtspunten aan bod, met bijzondere aandacht voor het reguleren van de softdrugsproductie ten behoeve van coffeeshops. Hoofdstuk 6 formuleert conclusies en aanbevelingen. 4

6 2. Coffeeshops: omzetverlies en teruggekeerde klanten 2.1 Inleiding De introductie van het B- en I-Criterium zorgde voor een fors omzetverlies van de Tilburgse coffeeshops in de periode van mei tot en met november We maken opnieuw een balans op (zie 2.2). De klandizie en omzet zijn niet op het niveau van voor 1 mei Dit komt mede door het wegvallen van de buitenlandse klanten (niet-ingezetenen). Er komen wel (weer) softdrugsdrugsgebruikers naar de Tilburgse coffeeshops die geen wietpas hadden, maar de klandizie en omzet van ingezetenen liggen onder het niveau van voor 1 mei We namen een enquête af onder coffeeshopbezoekers die geen wietpas hadden (zie 2.3) en we spraken op straat met softdrugsgebruikers (zie 2.4) 2.2 Omzetverlies Het kabinetsbeleid wil coffeeshops kleinschaliger maken. De belangrijkste maatregelen om dit te bereiken bestaat uit het zogenoemde I-criterium: alleen ingezetenen mogen in de elf coffeeshops kopen. De coffeeshops zijn daarmee gericht op de lokale of regionale markt. Tijdens ons eerste onderzoek naar het aangepast softdrugsbeleid was ook het B-criterium nog van kracht. We trokken in november 2012 de volgende conclusies (Politieacademie, 2012) 1 : De Tilburgse coffeeshops werden sinds 1 mei 2012 geconfronteerd met een forse teruggang in de klandizie en in de omzet. De buitenlandse coffeeshopklanten werden geweerd en bleven weg: uit de coffeeshops en in hoge mate ook uit Tilburg. Voormalige coffeeshopklanten zagen om allerhande redenen vooralsnog af van het destijds verplichte lidmaatschap van een Tilburgse coffeeshop. Er bestond vrees voor (negatieve effecten van) het bekendraken van softdrugsconsumptie vanwege de registratie als lid van een coffeeshop. Dit werd versterkt door de verplichting een GBA-uittreksel te overhandigen en door een reeks negatieve berichten in de (social) media over de privacy-risico s van een wietpas. Het beperkte aantal inschrijvingen bij Tilburgse coffeeshops was geen vaststaand gegeven. Veranderde omstandigheden en/of nieuwe inschattingen van softdrugsgebruikers resulteerden tijdens ons veldwerk in 2012 (van mei tot en met oktober 2012) in een toename van het aantal coffeeshopleden: minder politiecontroles in coffeeshops, geen verplichting meer om een GBA-uittreksel te overhandigen, slechte ervaringen op de illegale markt, gehamsterde voorraden die opraken en prijsverlagingen in enkele coffeeshops. Er waren verschillen onder de elf Tilburgse coffeeshops, onder meer wat de schaal van de shop betreft. Er waren kleine coffeeshops, zoals Level, en grote coffeeshops. Bijvoorbeeld The Grass Company, die de uitstraling had (en heeft) van een luxe eetcafé en die, met Ochtendgloren, deel uitmaakt van een coffeeshop-keten. De diversiteit van de Tilburgse 1 E.J. van der Torre e.a., Tilburgse Taferelen, november 2012, Apeldoorn (Politieacademie i.s.m. LokaleZaken en Beke Advies). 5

7 coffeeshops kwam tot uitdrukking in de geregistreerde leden per 5 oktober 2012: van 385 (Casa) en 406 (Level) tot (Crackers) en bij The Grass Company. Het kabinet was destijds van plan om kleinschaligheid bij grote coffeeshops (en daarmee van coffeeshopketens) af te dwingen door per 1 januari 2013 het maximum aantal leden van een coffeeshop op vast te stellen. Dat kwam, met het schrappen van het B-criterium in november 2012, echter te vervallen. In de zomer en in het najaar van 2013 is de situatie in de Tilburgse coffeeshops op enkele punten veranderd. Tegelijkertijd dienen zich vragen (en onzekerheden) aan wat betreft de bedrijfsvoering van coffeeshops. De volgende punten zijn belangrijk: Er waren en zijn geen precieze cijfers bekend over het aantal klanten van de elf Tilburgse coffeeshops. We putten wat dit betreft uit interviews en gesprekken tijdens enqu6etes onder coffeeshopbezoekers. Het aantal coffeeshopklanten is sinds de afschaffing van het B- criterium (november 2012) toegenomen, maar niet teruggekeerd op het oude niveau. Sommige respondenten schatten de huidige klandizie op circa 65% van dat van voor 1 mei 2012, maar anderen wagen zich niet aan schattingen. Het lijkt er in elk geval op dat er vandaag de dag beduidend minder coffeeshopklanten zijn dan de rekensom: [het aantal klanten voor 1 mei 2012 [het aantal buitenlandse drugsklanten voor 1 mei 2012] = klandizie Tilburgse coffeeshops in oktober Een categorie vaste klanten, die wegbleef vanwege de wietpas, is weer teruggekeerd in de Tilburgse coffeeshops. Tijdens het B-criterium lag de omzet per coffeeshopklant vaak hoger dan daarvoor, omdat leden coffeeshopdrugs doorverkochten. Verschillende respondenten signaleren dat met het schrappen van het B-criterium de gemiddelde omzet per klant is gedaald. De toename van het aantal klanten gaat dan, na het afschaffen van het B-criterium, dus sneller dan de omzetstijging. Waarom bezoeken nu minder lokale en regionale ingezeten de coffeeshops dan voor 1 mei 2012? Respondenten geven de volgende verklaringen: o Coffeeshopklanten hebben inmiddels (beter) hun weg gevonden op de illegale markt en dat biedt extra of nieuwe mogelijkheden, deels dichterbij huis. o De prijs bevalt op de illegale markt, want die ligt onder het prijsniveau van de coffeeshops. o Vanwege de economische crisis hebben coffeeshopklanten minder te besteden: ze gebruiken daardoor minder softdrugs en/of nemen de matige kwaliteit bij veel illegale dealers eerder op de koop toe. o Softdrugs is voor een categorie ex-coffeeshopklanten eerder een luxeproduct dan een must have. Een bescheiden categorie komt niet meer in de shops en gebruikt mogelijk geen softdrugs meer. 2 2 Hierover hadden we vorig jaar enige hardere informatie op basis van een enquête onder ex-coffeeshopklanten c.q. gebruikers die niet meer in de coffeeshop kwamen. Dit jaar baseren we ons met name op gesprekken met coffeeshopbezoekers over deze categorie. 6

8 o Een categorie illegale handelaren is onbetrouwbaar en levert slechte kwaliteit (en motiveert zo coffeeshopbezoek); een kleine categorie zou beter gestalte geven aan de illegale handel en zo klanten binden. o Het I-criterium maakt voor velen de coffeeshops toegankelijk, maar niet voor alle inwoners van stad en regio, zoals Polen of andere arbeidsmigranten die niet over een Nederlands ID-beschikken. Sommige coffeeshops hebben overigens een flink aantal Poolse klanten op basis van een GBA-uittreksel. Als ze ingezetene zijn, dan kunnen ze op basis van een GBA toegang krijgen, maar ze nemen niet altijd die moeite. Anderen staan niet ingeschreven in de GBA. Onder Polen is sprake van doorverkoop van softdrugs die door Poolse ingezetene in een coffeeshop worden gekocht. Op de illegale markt zijn grosso modo de prijs, kwaliteit en betrouwbaarheid lager dan in de coffeeshops. Het lijkt er echter op dat een aantal illegale handelaren het bedrijfsproces beter op orde aan het brengen is. Dit is waarschijnlijk niet alleen een reactie op het bestaande beleid of op de economische crisis, maar het lijkt ook anticipatie op nieuw beleid. Er zijn namelijk nogal wat onzekerheden omtrent de toekomstige bedrijfsvoering van coffeeshops vanwege lokale en nationale beleidsopties of voornemens, onder meer omtrent het reguleren van de achterdeur en over het THC-gehalte. Zal gereguleerde teelt voorzien in een goed en breed assortiment? Waar kopen liefhebbers van hogere THC-gehaltes hun softdrug als de beleidsvoornemens daaromtrent in de praktijk worden gebracht? Toch in de coffeeshop (bijvoorbeeld uit gewoonte) of illegaal? De kans bestaat dat door deze regulering en THC-regels de kwaliteit en diversiteit van het softdrugsaanbod van coffeeshops afneemt. Dat creëert kansen voor illegale handelaren die hun zaken op orde hebben: mogelijk omdat ze al leverden aan de achterdeur van een coffeeshop. Sommige coffeeshops zijn niet kleinschalig. Dit resulteert in een grote vraag naar softdrugs aan de criminele achterdeur(en). Dit neemt niet weg dat er ook kleinschalige of kleinschaliger shops zijn in Tilburg. Bovendien kunnen er voor- en nadelen kleven aan coffeeshops, los van de vraag wat de schaal is en wat de omvang van achterdeurhandel in softdrugs is. Als grootschaliger coffeeshops bijvoorbeeld professioneel worden gerund, biedt dat voordelen voor klanten en omwonenden. 2.3 Enquête onder coffeeshopbezoekers Er zijn 397 enquêtes afgenomen onder bezoekers van vijf coffeeshops: Crackers, The Grass Company, Level, Maximillian en Ochtendgloren. Het gaat om bezoekers die ten tijde van de wietpas (1 mei 2012 tot en met 19 november 2013) niet in een Tilburgse coffeeshop kwamen. 3 Het is interessant om te bezien waarom deze categorie nu naar de coffeeshop (terug) komt. De resultaten van deze enquête cijfers dienen te worden gelezen als een indicatie van wat er speelt onder deze (teruggekeerde) coffeeshopbezoekers. Het is nu eenmaal een enquête met een beperkte steekproef en een beperkt bereik (vijf coffeeshops). We presenteren in deze paragraaf belangrijke uitkomsten. Zie bijlage 2 voor de vragen en tabellen. 3 Een aantal respondenten (8) bleek wel een wietpas te hebben, kwam voor invoering van de wietpas niet in de coffeeshop (19 respondenten) of gaf geen antwoord op tenminste één van deze twee vragen (4 respondenten). Deze respondenten zijn niet meegenomen in de analyses die zijn gebaseerd op 366 respondenten. 7

9 Koopgedrag Een groot deel van de respondenten koopt verschillende keren per week softdrugs in een Tilburgse coffeeshop. Vóór 1 mei 2012 deed 52,2% meer dan één keer per week een softdrugsaankoop in de coffeeshop. Vandaag de dag koopt nog steeds 47,8% van de respondenten meer dan eens per week softdrugs in een Tilburgse coffeeshop: 13,6% bijna dagelijks softdrugs en 34,2% enkele keren per week. Ongeveer zes op de tien coffeeshopbezoekers (59,2%) kochten vóór 1 mei 2012, per bezoek aan een Tilburgse coffeeshop, gemiddeld 1 gram softdrugs of minder (waaronder gedraaide joints). Dit is vandaag de dag vergelijkbaar: 62,9%. Waarom naar een Tilburgse coffeeshop? De redenen die respondenten noemen om vandaag de dag softdrugs te kopen in een Tilburgse coffeeshop, wijken niet noemenswaardig af van de beweegredenen vóór 1 mei Gewoonte (48,6%) en de kwaliteit van de softdrugs (48,6%) worden thans het meest genoemd. De sfeer in de coffeeshops is ook een belangrijke reden (voor ongeveer een kwart) om in 2013 softdrugs in deze shops te kopen. Het gedoogaspect was en is voor ongeveer een vijfde een motief om naar de coffeeshop te komen. Aankoop van softdrugs op de illegale markt Respondenten is gevraagd of zij voor de invoering van de wietpas of vandaag de dag wel eens softdrugs buiten de coffeeshops om kochten of kopen: 33,6% deed dit vóór 1 mei 2012 en een vijfde (21,9%) vandaag de dag. Van de respondenten die vandaag de dag wel eens buiten de coffeeshop om zeggen softdrugs te kopen, doet ongeveer vier op de tien dit enkele keren per jaar (41,6%). Ruim tien procent (11,7%) doet dit eens per week en hetzelfde percentage zelfs vaker dan eens per week. De gemiddelde hoeveelheden softdrugs die per transactie op de illegale markt worden gekocht liggen hoger dan in coffeeshops: 45,5% koopt gemiddeld 5 gram of meer per illegale transactie. Waar(om) softdrugs kopen op de illegale markt? Een groot deel van de respondenten, die ook illegaal softdrugs koopt, noemt de (lagere) prijs van softdrugs als reden om op de illegale markt te kopen: 46,2% vóór 1 mei 2012 en vandaag de dag zelfs bijna zestig procent (60,8%). Op afstand volgen vandaag de dag: de goede bereikbaarheid of beschikbaarheid en het gemak van aan huis geleverde softdrugs (beide 12,7%). Meer dan de helft van de respondenten die anno 2013 wel eens softdrugs op de illegale markt kopen, doet dat via familie, vrienden of bekenden (54,4%). Daarnaast wordt gebruik gemaakt van thuisdealers (personen die vanuit de eigen woning softdrugs verkopen; 12,7%) en van zelftelers (11,4%). Verder zegt 8,9% te kopen bij straatdealers en 7,6% bij pizzadealers 4 (waarbij mondeling of via telecommunicatie bestellingen worden geplaatst die vervolgens worden afgeleverd). 4 Dit is straattaal voor dealers die bestelde softdrugs bezorgen, bijvoorbeeld op een scooter. 8

10 2.4 Coffeeshopmijders: enige straatinformatie In 2012 hebben we 128 straatenquêtes afgenomen onder personen die blowden, ouder waren dan 18 jaar en geen lid waren bij een Tilburgse coffeeshop. In 2013 wilden we bij het veldwerk wederom op dezelfde straatlocaties enquêtes afnemen, maar dit keer onder blowende meerderjarigen die vaker illegaal softdrugs kopen dan in een Tilburgse coffeeshop. We zijn op vijf locaties waar zou worden gedeald en geblowd (Gilze, Tuin Fontys, Hall of Fame, Reeshof en in de binnenstad) de straat op gegaan en hebben met 127 personen gesproken. Het leverde de nodige informatie op, maar slechts vier ingevulde enquêtes. De redenen voor de non respons waren als volgt: Respondent koopt (vaak) in een coffeeshop: 35 Niet meerderjarig: 22 Geen softdrugsgebruiker: 37 Geen tijd: 3 Tegen het beleid: 1 Geen zin: 9 Blowen alleen mee, kopen zelf nooit softdrugs: 2 Was lid van een coffeeshop (en had dus een wietpas): 11 Geen reden gegeven: 3 De gesprekken leverden wel enige straatinformatie. De volgende zaken zijn interessant, waarbij bedacht dient te worden dat ze louter zijn gebaseerd op straatgesprekken: Personen die softdrugs halen in een coffeeshop verkopen op deze locatie zonder winstoogmerk door. De overige illegale handel is op deze locatie bijna verdwenen (Gilze). Veel jongvolwassenen op HBO-niveau kopen geen softdrugs of gaan bij voorkeur naar de coffeeshop. Tijdens de wietpas was er vaker dan nu doorverkoop van softdrugs die in een coffeeshop was gekocht (Tuin Fontys). Er bestaat huiverigheid om over softdrugshandel te spreken. Jongvolwassenen zijn ook huiverig voor slechte kwaliteit van softdrugs bij illegale handelaren. Er heerst tevredenheid dat softdrugs desgewenst in een coffeeshop kan worden gekocht (Hall of fame). Veel jongvolwassenen zijn terug naar de coffeeshop, al zijn er wel locaties bekend waar softdrugs illegaal kan worden gekocht (Reeshof). In horeca in de binnenstad waar blowers (zouden) komen hebben we geen patroon kunnen ontdekken. We spraken wel met een interessante bron die softdrugs (in gebruikershoeveelheden) zegt te kopen bij een bedrijf dat de achterdeurleverancier van een Tilburgse coffeeshop zou zijn. Er zou zelfs een bar zijn ingericht. (Binnenstad). 9

11 3. In cijfers 3.1 Inleiding In de rapportage Tilburgse Taferelen (Politieacademie) 2012 constateerden we dat het aantal (door de politie) geregistreerde drugsincidenten in de eerste vijf maanden na de wijzigingen van het softdrugsbeleid dus mei tot en met september 2012 bijna verdubbelde ten opzichte van dezelfde maanden in Dit bleek deels een gevolg van het nieuwe beleid. In september 2012 tekende zich destijds een (lichte) verandering af in dit beeld. In die maand daalde het aantal geregistreerde drugsincidenten namelijk met circa 15% ten opzichte van de maand daarvoor. Het was de vraag of dit de eerste tekenen van stabilisatie waren en hoe dit zich verder zou ontwikkelen. We maken in dit hoofdstuk een nieuwe tussenbalans op. In paragraaf 3.2 wijzen we op beperkingen en vragen ten aanzien van politieregistraties. Daarna presenteren we de trend in de politieregistraties over drugs sinds mei 2012 (paragraaf 3.3). Tot slot presenteren we resultaten van een straatenquête onder bewoners en ondernemers in de directe omgeving van Tilburgse coffeeshops (paragraaf 3.5). 3.2 Politiecijfers: met een kritische blik Bij een analyse van de geregistreerde criminaliteit, zoals vastgelegd in politiesystemen, is een kritische blik nodig. Vergelijkingen in de tijd zijn een indicatie voor een feitelijk trend (een toename of een afname), maar er zijn verstorende factoren. We gaan in op vier (kritische) vragen over politiecijfers. Wat wordt geregistreerd? Registraties in het politiesysteem (BVH) geven een indicatie van de ontwikkelingen op het gebied van drugscriminaliteit en drugsgerelateerde overlast. Drugscriminaliteit betreft drugsbezit, drugshandel en/of het vervaardigen van drugs (softdrugs en/of harddrugs). Drugsgerelateerde overlast betreft overlast die op enigerlei wijze is te herleiden tot drugshandel. Zie tabel 3.2. Hoe wordt geregistreerd? Uit een inhoudelijke analyse van de registraties in BVH in het politiedistrict Tilburg 5 blijkt dat er ten minste twee problemen spelen: Het gaat om harde en zachte feiten. Onder illegale handel worden bijvoorbeeld incidenten geregistreerd waarbij daadwerkelijk drugs zijn aangetroffen, maar ook incidenten waarbij drugshandel (door derden) is geconstateerd of wordt vermoed (bewoners melden een verdachte transactie). Er is een zekere willekeur of toeval in de mate waarin zaken worden geregistreerd in de ene of in de andere categorie. Een deel van de illegale drugshandel wordt bijvoorbeeld gemeld omdat een bewoner overlast ondervindt. Dergelijke meldingen in de politiesystemen worden soms als 5. Ontleend aan een interne RIO rapportage Analyse gevolgen invoering Wietpas District Tilburg, augustus

12 illegale handel en soms als drugsoverlast geregistreerd. 6 Wat in het systeem wordt vastgelegd als drugsoverlast of drugshandel zou in weer andere gevallen in feite kunnen gaan om jeugdoverlast. Al komt het omgekeerde evengoed voor: achter een melding jeugdoverlast kan in werkelijkheid drugsgebruik of drugshandel schuilgaan. Vanwege deze registratieproblemen kijken we (in eerste instantie) naar de geregistreerde drugsincidenten als containerbegrip. Het gaat dan om alle registraties in het politiesysteem die drugsgerelateerd zijn. Daarbinnen kan een onderscheid gemaakt worden tussen registraties van drugscriminaliteit en drugsoverlast (zie tabel 3.2). Is er onder-registratie? Registraties in het politiesysteem (BVH) geven een globale indicatie van de ontwikkelingen ten aanzien van drugscriminaliteit of drugsoverlast, omdat er - zeker als het gaat om drugscriminaliteit - sprake is van een onder-registratie. Drugshandel en drugsteelt zijn aangifteloze of slachtofferloze delicten die in de regel zo goed mogelijk worden afgeschermd. Bij een illegale drugsdeal hebben verkoper en koper een gedeeld belang om dit buiten het blikveld van politie of burgers te doen. Dit betekent dat veel drugshandel en drugsteelt niet worden geregistreerd. Deze onder-registratie is overigens een structureel verschijnsel. Het doet zich met andere woorden nu voor, maar ook in voorgaande jaren. Dat staat vergelijkingen in de tijd niet in de weg. Hoe kunnen de cijfers worden geïnterpreteerd? Als we kijken naar het absolute aantal geregistreerde drugsincidenten, dan gaat het om niet om grote of (op onderdelen) om kleine aantallen. Het gaat om ruim honderd incidenten op maandbasis in een stad (Tilburg) met bijna inwoners. Wat drugsoverlast betreft komen de registraties in de periode van januari tot en met juni 2013 per maand niet boven de 34 uit. Dat is bescheiden. Dergelijke kleine aantallen betekenen dat toevallige omstandigheden of gebeurtenissen al snel van invloed zijn op de cijfers. Bijvoorbeeld een melder die tien keer belt vanwege drugsoverlast. Ook een politiecontrole bij een dance-event, waarbij tien jongeren voor drugsbezit worden aangehouden, tekent zich af in de maandelijkse cijfers. Een intensievere aanpak van hennepplantages levert ook een vertekening op. Meer registraties vanwege hennepplantages lijkt slecht, maar als dit komt door een aangescherpte aanpak - van een al lang bestaand probleem zegt het vooral iets over de output van de politie. Er zijn dus tijdelijke of toevallige factoren, die van invloed zijn op registraties van drugsincidenten. We moeten voorzichtig zijn om op basis van dergelijke cijfers ook bij vergelijkingen in de tijd - al te snel de conclusie te trekken dat dit samenhangt met de invoering van het nieuwe drugsbeleid. Er is een aantal belangrijke verstorende factoren: Na 1 mei 2012 zijn (politie)mensen extra alert op softdrugsverkoop op de illegale markt en op allerhande vormen van drugsoverlast. Dit was vooral zo in de eerste maanden na de 6. In de genoemde interne rapportage van het RIO is dit nader geanalyseerd. Daarbij is over een periode van drie maanden in 2011 en eenzelfde periode in 2012 (drie maanden na invoering van de Wietpas) gekeken hoeveel incidenten zowel illegale drugshandel als drugsoverlast (kunnen) zijn. Tussen de 15 en 20% van de illegale handel had voor hetzelfde geld onder de noemer drugsoverlast kunnen worden geregistreerd. 11

13 beleidswijzigingen, maar het is nog wel een factor. Op dit moment worden er bijvoorbeeld extra beleidsinspanningen gericht op de aanpak van hennepplantages. Politiefunctionarissen treden niet alleen op tegen drugsoverlast en drugshandel, maar spreken op hotspots met burgers. Ze moedigen burgers aan om drugsoverlast en/of drugshandel te melden, omdat dit gericht politieoptreden mogelijk maakt. Een deel van de coffeeshopexploitanten hoopt dat (het beeld van) een toename van drugsoverlast leidt tot het loslaten van het I-criterium. Dat kan van invloed zijn op hun medewerking aan het terugdringen van dergelijke overlast rondom hun coffeeshop en het kan leiden tot een hoge bereidheid van coffeeshops om drugsincidenten te (laten). In de maanden na mei 2012 hadden we duidelijke aanwijzingen voor het ophogen van de meldingen door coffeeshops. Dat is nu niet zo. Kleine verschuivingen van de illegale markt (met name in de directe omgeving van coffeeshops in het Bekomo-gebied naar een ruimer gebied daar omheen) confronteerde in 2012 straten met drugsproblemen die daar eerder minder mee te maken hadden. Dat motiveert burgers om drugsproblemen bij gemeente of politie te melden en zo de gemeente en politie te motiveren om op te treden. De handhaving en de behoefte van daders om criminele praktijken af te schermen leiden tot professionalisering van de illegale softdrugsmarkt. Die markt verdwijnt daarmee deels uit beeld. De werkwijzen van illegale handelaren verminderen de zichtbaarheid en pakkans: thuisbezorgen, bestellen via internet en gebruik van niet op de persoon herleidbare mobiele prepaid telefoons of gebruik van wisselende kentekens. Koeriers worden veelal op pad gestuurd met gebruikershoeveelheden (minder dan 5 gram). De boodschap luidt dat het relevant is om te kijken naar de trends van de geregistreerde drugsincidenten, maar dat behoedzaamheid bij de interpretatie noodzakelijk is. 3.3 Sinds mei 2012 Algemeen Hoe heeft de geregistreerde drugsoverlast en drugscriminaliteit in de gemeente Tilburg zich sinds de invoering van het nieuwe drugsbeleid (mei 2012) ontwikkeld? 7 In september 2012 daalde het aantal geregistreerde drugsincidenten ten opzichte van de maand daarvoor (van 186 naar 162 incidenten), terwijl we in de maanden daarvoor vooral een stijgende trend zagen. Sindsdien is de maandscore van september 2012 (162 registraties) niet meer gehaald, zoals blijkt uit de onderstaande figuur. 7 De cijfers in dit hoofdstuk hebben betrekking op de gemeente Tilburg. 12

14 Figuur 3.1: geregistreerde drugsincidenten in Tilburg van mei 2012 tot en met juni 2013 (bron: BVH). De geregistreerde drugsincidenten liggen na 1 mei 2012 wél op een hoger niveau dan in het jaar daarvoor. In de periode van mei 2011 tot en met april 2012 komt de gemiddelde maandscore uit op 71 registraties van drugsincidenten. In de veertien maanden daarna komt die score uit op 132. Zie de onderstaande tabellen. Tabel 3.1 geregistreerde drugsincidenten per maand in twee perioden (bron: BVH). Mei 2011 t/m April 2012 (vóór invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Gemiddeld: 71 Mei 2012 t/m Juni 2013 (na invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Mei Juni Gemiddeld: 132 Dit beeld kan verfijnd worden door de registraties in het jaar voor én na de beleidsverandering op 1 mei 2012 met elkaar te vergelijken. De toename van de geregistreerde drugsincidenten sinds 1 mei 2012 komt in absolute zin (aantal registraties) meer op conto van de geregistreerde drugscriminaliteit dan van de geregistreerde drugsoverlast. Percentueel stijgt het aantal registraties inzake drugsoverlast sneller dan de geregistreerde drugscriminaliteit. De forse toename van de registraties inzake vervaardigen softdrugs valt op: van 197 naar 492. Zie de onderstaande tabel. Bij het lezen van deze tabel moet worden bedacht dat de meeste vertekenende factoren (zie paragraaf 3.2), die bestaan sinds 1 mei 2012, leiden tot een toename van de geregistreerde drugsoverlast. We kunnen echter geen uitsluitsel geven over de omvang van het 13

15 effect daarvan op de registraties. Tabel 3.2 geregistreerde drugscriminaliteit en drugsoverlast in het jaar voor én na 1 mei 2012 (bron: BVH) Omschrijving (code) in BVH Mei 2011 t/m april 2012 Mei 2012 t/m april 2013 Toename % Drugscriminaliteit Bezit harddrugs (lijst 1) F % Bezit softdrugs (lijst 2) F % Handel e.d. harddrugs (lijst 1) F % Handel e.d. softdrugs (lijst 2) F % Vervaardigen harddrugs (lijst 1) F % Vervaardigen softdrugs (lijst 2) F % Aantreffen drugs (geen verdachte) F % Overige drugsdelicten F % % Drugsoverlast / drugsgerelateerde overlast Overlast i.v.m. drugs E % Geregistreerde drugsoverlast Na een piek in augustus 2012 is de geregistreerde drugsoverlast nooit meer in de buurt van die maandscore (62 registraties) gekomen. Dat blijkt duidelijk uit de onderstaande grafiek. In de eerste maanden na de beleidswijziging schommelden de registraties tussen de 44 en 62. Inmiddels gaat het, in 2013, om maandscores tussen de 22 en 34. In mei en juni 2012 (de eerste twee maanden na invoering van de wietpas) kwam de teller bij elkaar opgeteld uit op 101 registraties en een jaar later, in dezelfde twee maanden, op 56. Zie tabel

16 Figuur 3.2: geregistreerde drugsoverlast in Tilburg (mei 2012 tot en met juni 2013) (bron: BVH). Figuur 3.3: geregistreerde drugsoverlast in Tilburg (mei 2011 tot en met juni 2013) (bron: BVH). 15

17 In het jaar voor de beleidswijziging, op 1 mei 2012, komt de gemiddelde maandscore inzake geregistreerde drugsoverlast uit op 18. In de veertien maanden daarna gaat het om gemiddeld 37 registraties. De hoogste scores van mei en augustus 2012 worden sinds september 2012 niet meer gehaald. Vanaf september 2012 ligt de gemiddelde maandscore op 31. Tabel 3.3: geregistreerde drugsoverlast per maand in twee perioden(bron: BVH). Mei 2011 t/m April 2012 (vóór invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Gemiddeld 18 Mei 2012 t/m Juni 2013 (na invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Mei Juni Gemiddeld 37 Geregistreerde drugscriminaliteit Het aantal registraties van drugscriminaliteit is na de beleidswijziging op 1 mei 2012 gestegen. De hoogste maandscores worden genoteerd in augustus en september 2012 (124, respectievelijk 118). In de negen maanden daarna schommelen de maandscores tussen de 83 en 111. Dat zijn hogere scores dan voor de beleidswijziging op 1 mei De geregistreerde drugscriminaliteit ligt in de eerste veertien maanden na die beleidswijziging op gemiddeld 95 registraties per maand. Voor 1 mei 2012 ging het (in het voorafgaande jaar) om een gemiddelde maandscore van 54 registraties. Tabel 3.4: geregistreerde drugscriminaliteit per maand in twee perioden (bron: BVH). Mei 2011 t/m April 2012 (vóór invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Gemiddeld 54 Mei 2012 t/m Juni 2013 (na invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Mei Juni Gemiddeld 95 16

18 Figuur 3.3: geregistreerde drugscriminaliteit in Tilburg (mei 2011 tot en met juni 2013) (bron: BVH). Hennepteelt: aangepakt door het hennepteam Onder de geregistreerde drugscriminaliteit valt een aantal delict-categorieën. De grootste categorie (bijna de helft) is het vervaardigen van softdrugs, waaronder de opgerolde hennepkwekerijen. Zie de onderstaande tabel voor de precieze scores per maand. Tabel 3.5: registraties inzake vervaardigen van softdrugs per maand in twee perioden (bron: BVH). Mei 2011 t/m April 2012 (vóór invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Gemiddeld 25 Mei 2012 t/m Juni 2013 (na invoering nieuw softdrugsbeleid) Mei Juni Juli Aug. Sept. Okt. Nov. Dec. Jan. Febr. Mrt. April Mei Juni Gemiddeld 53 Gemiddeld sinds september 2012: 59 Opgerolde hennepkwekerijen in groen 17

19 Figuur 3.4 registraties inzake vervaardigen softdrugs in Tilburg (mei 2011 tot en met juni 2013) (bron: BVH). De stijging van de registraties inzake vervaardigen softdrugs hangt waarschijnlijk deels samen met de oprichting van het zogenoemde hennepteam in Tilburg in september De aanpak van hennepcriminaliteit krijgt vanaf dat moment prioriteit. De aanleiding bestaat uit een reeks ernstige delicten die verband hielden met hennepteelt, zoals bedreigingen en liquidaties, en uit beschikbare criminele informatie. Het hennepteam krijgt de opdracht om hennepkwekerijen op te rollen en om strafrechtelijk (voor)onderzoek te verrichten naar criminele samenwerkingsverbanden die op dit gebied actief zijn. Er wordt gewerkt met vijf vaste politiefunctionarissen. Daarnaast leveren de basisteams elk vijf zogenoemde taak-accenthouders: operationele politiemensen die op gezette tijden deelnemen aan acties en aan de afhandeling van zaken. Gerichte politie-inspanningen leiden tot registraties inzake vervaardigen softdrugs. Dit komt door feitelijke ruimingen, maar ook door een aangescherpte controle van drugsregistraties in BVH op mogelijke indicaties voor een hennepkwekerij. Als een telefoniste een melding over een mogelijke hennepkwekerij registreert als drugsoverlast, dan wordt dit gecorrigeerd en vermeld als vervaardigen softdrugs (code F45). Een administratief medewerker controleert bijna dagelijks het registratiesysteem (BVH), maar ook andere politiemedewerkers worden gestimuleerd om meldingen in BVH op te nemen onder code F45 zodra het lijkt te gaan om een hennepkwekerij. Politie en het Openbaar Ministerie hebben een nieuwe werkwijze ontwikkeld bij de aanpak van hennepkwekerijen. De klassieke werkwijze was dat bij een (MMA) melding verdachte locaties werden gecheckt, bijvoorbeeld met een warmtecamera of door andere meting. Dat kost tijd. In overleg met het OM wordt gewerkt met een zogenoemd verdenkingsmodel. Dat houdt in dat bij iedere melding door analisten relevante informatie over een adres wordt verzameld. Als de 18

20 verzamelde feiten en omstandigheden aanleiding geven tot actie, dan wordt op gezag van de officier een machtiging binnentreden afgegeven. Zo wordt de doorlooptijd (van melding tot binnentreden), naar schatting, met minstens een maand bekort. Er wordt, daarnaast, een lijst gemaakt van de adressen waarbij zo n versnelde binnentreding niet mogelijk is. Deze adressen worden bezocht door de politie. Daarbij wordt medegedeeld dat er vermoedens bestaan omtrent een hennepkwekerij in de woning of in het pand. Er wordt toestemming tot binnentreden gevraagd. Er wordt uitgelegd wat de consequenties van het bezoek kunnen zijn en wat de juridische status is. Burgers verlenen bijna altijd toegang. De ervaringen die het hennepteam tot dusver heeft opgedaan, wijzen op de volgende (mogelijke) trends: Er treden veranderingen op in het type locaties waar hennep wordt gekweekt. Naast woningen komen (vaker) verschillende bedrijventerreinen in beeld: niet alleen in Tilburg, maar ook in andere (omringende) gemeenten. De gedetailleerdheid van meldingen (via MMA) zijn een goede indicatie voor de betrouwbaarheid. Hoe gedetailleerder een melding, des te groter de kans dat er daadwerkelijk een hennepkwekerij wordt aangetroffen. Of er georganiseerde criminaliteit schuilt achter hennepkwekerijen valt vaak (mede) af te leiden uit de professionaliteit, onder meer van de apparatuur in de kweekruimte 8 of van het onderhoud. Er worden vaker hennepkwekerijen aangetroffen waar ook synthetische drugs (of de grondstoffen daarvan) aanwezig zijn. Bij de acties stuit men op indicaties omtrent het hoge geweldsniveau van de georganiseerde hennepteelt. Er worden soms wapens aangetroffen. Wapenbezit is een reactie op de risico s vanwege gewelddadige ripdeals of overvallen. 3.4 Rondom coffeeshops: straatenquête We hebben bewoners en ondernemers in de directe omgeving van zes Tilburgse coffeeshops (Afrika, Crackers/Pasja 9, Maximillian, De Muze en Toermalijn) ondervraagd. 10 Er zijn in totaal 261 enquêtes afgenomen. Dit is een laag aantal, maar we hebben bij de selectie van respondenten vastgehouden aan het criterium dat ze (tijdens hun dagelijkse doen en laten) een goed zicht dienen te hebben op de coffeeshop en de directe omgeving. Een beperkt aantal adressen voldoet aan dit criterium. Dat neemt niet weg dat zo n beperkte steekproef slechts een indicatie geven over de gang van zaken. We presenteren in deze paragraaf belangrijke uitkomsten. Zie bijlage 2 voor de vragen en tabellen. Overlast Meer dan driekwart van de respondenten (78,2%) ervaart zelden of nooit overlast van een coffeeshop. Precies 8,5% van de respondenten ondervindt (zeer) vaak overlast van de coffeeshop. 8. Naast de traditionele apparatuur (afzuiger, koolstoffilters) wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van klimaatregelaars. 9 Coffeeshop Crackers en Pasja zijn zeer dicht naast elkaar gelegen aan de Bredaseweg. Hierdoor kon bij het enquêteren geen goede scheidslijn worden gemaakt tussen de omgeving van de afzonderlijke coffeeshops. Er zijn in totaal 50 bewoners en/of ondernemers bevraagd in de directe omgeving van deze twee coffeeshops. 10 Zie bijlage voor uitleg. 19

21 Een meerderheid (57,6%) vindt dat de overlast, sinds de afschaffing van de wietpas (we hanteren daartoe december 2012 als ijkpunt), gelijk is gebleven en 16% 11 denkt dat de overlast sindsdien (zeer) is afgenomen. We namen in augustus 2012 enquêtes af bij bewoners en ondernemers in de directe omgeving van Tilburgse coffeeshops. We kunnen dus vergelijkingen treffen met de meting in juni Bij de coffeeshops Maximillian, Crackers/Pasja en Toermalijn ervaren in juni 2013 meer bewoners (zeer) vaak overlast van de coffeeshop dan in augustus Bij de coffeeshops Afrika en de Muze blijft dit ongeveer gelijk. De toename van de overlast van vier coffeeshops lijkt, zo volgt onder meer uit gesprekken op straat met respondenten van de straatenquête en uit eigen observaties in 2012 en 2013, mede te verklaren uit de toegenomen klandizie van de coffeeshops (juni 2013 i.v.m. augustus 2012). De coffeeshops hadden weinig klanten in augustus Het komt niet doordat onze respondenten een toename zien van de illegale handel in de directe omgeving van al deze vier coffeeshops (zie tabel 3.6). Tabel 3.6: Ervaren overlast per coffeeshop in 2012 en 2013 Ervaren overlast van de coffeeshops? Bij afgenomen straatenquêtes in 2012 en 2013, per coffeeshop waar in 2013 enquêtes zijn afgenomen. Meting 2013 Meting 2012 Maximillian 8,1% (zeer) vaak 73,5% zelden tot nooit N= 49 0,0% (zeer) vaak 92,7% zelden tot nooit N= 55 Crackers/Pasja 10,0% (zeer) vaak 82,0% zelden tot nooit N= 50 0,0% (zeer) vaak 85,5% zelden tot nooit N= 62 Toermalijn 17,7% (zeer) vaak 74,5% zelden tot nooit N= 51 1,9% (zeer) vaak 90,7% zelden tot nooit N= 54 Afrika 3,6% (zeer) vaak 76,4% zelden tot nooit N= 55 2,1% (zeer) vaak 81,3% zelden tot nooit N= 48 De Muze 13,4% vaak 74,6% zelden tot nooit N= 52 10,2% (zeer) vaak 87,8% zelden tot nooit N= 49 Buitenlandse drugstoeristen Ruim tachtig procent van de respondenten (82,3%) meent dat buitenlandse softdrugstoeristen vandaag de dag zelden of nooit overlast veroorzaken. Slechts 3,1% meent daarentegen dat er (zeer) vaak overlast is door deze categorie. Ruim een kwart van de respondenten (28,7%) 12 meent dat het aantal buitenlandse drugstoeristen gelijk is gebleven sinds december 2012, dus na afschaffing van de wietpas. Uit toelichtingen blijkt dat ze dan vaak bedoelen dat het aantal buitenlandse drugstoeristen lag was (in 11 In de versie die in november 2013 aan de gemeenteraad is verstrekt, stond Bijna een vijfde (16%). 12 In de versie die in november 2013 aan de gemeenteraad is verstrekt, stond per abuis 27,6% vermeld. 20

22 december 2012) en is (in juni 2013). Een vijfde (20,3%) vindt dat deze stroom juist is afgenomen. Een grote groep respondenten geeft aan dit niet te weten (43,4%). Uit toelichtingen van respondenten blijkt dat ze dit vooral niet weten omdat ze weinig buitenlanders zien die ze durven te oormerken als (mogelijke) drugstoerist. Illegale handel Meer dan de helft van de respondenten (55,8%) ziet nooit illegale softdrugshandel of gedragingen die daar op wijzen. Ruim tien procent (11,5%) ziet dit wel (zeer) vaak. Voor zover illegale softdrugshandel wordt waargenomen, gaat het vooral om handel op straat door voetgangers, scooters of fietsen of om handel vanuit auto s. We treffen wederom vergelijkingen met de meting in juni Bij de coffeeshops Toermalijn en De Muze is de waargenomen illegale handel duidelijk afgenomen in 2013 ten opzichte van Bij Maximillian en Afrika is dit stabiel gebleven en bij Crackers/Pasja wordt een lichte toename genoteerd. Zie de onderstaande tabel. Tabel 3.7: Waargenomen illegale handel per coffeeshop in 2012 en 2013 Hoe vaak ziet u vandaag de dag in uw woon- of werkomgeving illegale softdrugshandel of gedragingen die daar op wijzen? Bij afgenomen straatenquêtes in 2012 en 2013, per coffeeshop waar in 2013 enquêtes zijn afgenomen. Meting 2013 Meting 2012 Maximillian 14,2% (zeer) vaak 61,3% zelden tot nooit N=49 16,4% (zeer) vaak 60,0% zelden tot nooit N= 55 Crackers/Pasja 10,0% (zeer) vaak 76,0% zelden tot nooit N=52 6,5% (zeer) vaak 77,4% zelden tot nooit N= 62 Toermalijn 9,6% (zeer) vaak 65,3% zelden tot nooit N=50 35,2% (zeer) vaak 40,7% zelden tot nooit N= 54 Afrika 18,2,% (zeer) vaak 51,0% zelden tot nooit N=55 22,9% (zeer) vaak 60,4% zelden tot nooit N= 48 De Muze 5,6% vaak 70,4% zelden tot nooit N=54 34,7% (zeer) vaak 43,8% zelden tot nooit N= 49 21

23 4. Illegale softdrugshandel 4.1 Inleiding in dit hoofdstuk gaan we in op de illegale softdrugshandel. We geven steeds eerst een korte samenvatting van bevindingen uit 2012 en begin 2013 (Politieacademie, 2012 en Politieacademie, 2013) 13. Vervolgens wijzen we op nieuwe aandachtspunten of ontwikkelingen, waarbij we ons baseren op afgenomen interviews, bijeenkomsten en observaties op straat. 4.2 Straatinformatie Van groeimarkt naar stabilisatie De Tilburgse coffeeshops werden in de vijf maanden na 1 mei 2012 geconfronteerd met een forse teruggang van de klandizie en omzet. Voormalige coffeeshopklanten zagen om allerhande redenen af van lidmaatschap van een Tilburgse coffeeshop. Er bestond vrees voor (negatieve effecten van) het bekend raken van softdrugsconsumptie vanwege de registratie als lid van een coffeeshop. Dit werd versterkt door de verplichting een GBA-uittreksel te overhandigen en door een reeks negatieve berichten over de privacy-risico s van een wietpas (Politieacademie, 2012). De forse afname van de gedoogde softdrugsverkoop in Tilburg was een impuls voor de illegale softdrugsmarkt: die was van mei tot en met november 2012 groter dan in de periode daarvoor. Sindsdien is de klandizie van de gedoogde coffeeshops gegroeid. De verplichting om lid te worden van een coffeeshop is komen te vervallen. Een categorie softdrugsgebruikers - namelijk personen die wel in een coffeeshop softdrugs willen kopen, maar geen lid waren in de periode van mei tot en met november is voor softdrugsaankopen niet meer aangewezen op de illegale markt. De coffeeshops zijn weer laagdrempelig toegankelijk voor ingezetenen en daarmee verschuift een categorie softdrugsgebruikers (deel) van de illegale naar de gedoogde markt. Die illegale markt is groter dan voor 1 mei Wat hetzelfde blijft als bij onze eerste rapportage (Politieacademie, 2012) is de beperkte overlast vanwege illegale drugshandel. Die overlast blijft binnen de perken vanwege de zelfredzaamheid van veel softdrugsgebruikers, die op een afgeschermde en overlastarme manier voorzien in hun behoefte aan softdrugs. Illegale handelaren schermen dealpraktijken af. Dit was al zo en is nog steeds het geval. Sterker, de markt lijkt beter afgeschermd te worden. In 2012 konden we op verschillende locaties makkelijk observaties doen die (soms overduidelijk) leken te wijzen op (soft)drugshandel. Dat was in 2013 moeilijker. Dealers en (nieuwe) klanten moesten elkaar in de maanden na mei 2012 nog relatief vaak zoeken, ook op straat, terwijl dat nu minder vaak nodig is. Er zijn onder meer ( )adressen en telefoonnummers uitgewisseld of die vallen (in vriendenkringen) gemakkelijk te achterhalen. 13 E.J. van der Torre e.a., Tilburgse Taferelen, november 2012, Apeldoorn (Politieacademie i.s.m. LokaleZaken en Beke Advies); E.J. van der Torre e.a., Drugsmonitor Midden en West Brabant & Zeeland, mei 2013, Apeldoorn (Politieacademie i.s.m. LokaleZaken en Beke Advies). 22