De Koninklijke Handboogmaatschappij EDEL TIJDVERDRIJF ( )

Transcriptie

1 Het K.H.E.O. De Koninklijke Handboogmaatschappij Essen en Omstreken,ofwel het Gewest Essen, is opgericht in 1929 en bestaat uit 9 handboogclubs die zich bevinden in Essen, Kalmthout en Kapellen. De bestuurszetel is gevestigd te Essen en heeft tot doel de handboogsport te bevorderen en te veredelen, alsook de belangen van de aangesloten maatschappijen te behartigen. Het gewest organiseert jaarlijks schietingen, waaronder bondschietingen, kampioenschappen en ploegenwedstrijden. 2 clubs van het gewest Essen zijn van den Uil, nl. Edel Tijdverdrijf en De Arabieren. Beide clubs hebben een rijke geschiedenis. Edel Tijdverdrijf werd opgericht in 1869 en bestaat dus nu146 jaar. Naar aanleiding van het 100 jarig bestaan stelde Benny Goetschalckx de historiek op die de basis vormt voor deze artikelenreeks. De Koninklijke Handboogmaatschappij EDEL TIJDVERDRIJF ( ) Deel 1: Het schuttershof in 1969 Op een donkere woensdag vóór kerstmis gingen we naar die training. Door een natte mistige avond tot halfweg Essen-Horendonk. Rechts een oud huis, herberg Het Schuttershof bij Frans Backx. Verbazend dat gezicht: de kop van Stijn Streuvels. In de gelagzaal barsten de muren van schutterstrofeeën: foto s, bogen en pijlen, de kasten gevuld met bekers en medailles. Door de open deuren kijken we in de overdekte schutterij. We staan in een kring van mannen, schutters geschaard omheen het roodgloeiende kacheltje. We zien de smalle donkere ruimte, vijfentwintig meter diep, tussen twee rijen hangende schutborden. Au fond, verblindend in het licht van schijnwerpers, de doelen. Op een bruin vlak naast elkaar drie witte vierkante platen met de gekende gekleurde cirkels omheen het center (de roos). Dat bruine vlak is een schuinstaande manshoge wand van bunt (pijpenstrootje), 40 cm dik. Daar boort geen pijl doorheen. Voor wie van boogschieten weinig of niets zou weten, de cirkels van een schietschijf bevat tien kronen, genaamd van omtrek naar center: 1 en 2 (wit), 3 en 4 (zwart), 5 en 6 (blauw), 7 en 8 (rood), 9 (wit) en 10 (zwart met een wit center).

2 Onder elkaar pratend hebben de schutters hiervoor vertrouwelijke benamingen. Schiet iemand in het witte center, dan roep ze gaudeamus, Schieten ze in 1 of 2 heet een uil of een aap. Buiten de kronen schieten is een afzwaaier. Te laag schieten heet te kort. Het nerveuze lossen van de pijl met bruuske beweging is een snok of een trakschot (de trak hebben). In de bunt schieten heet geiteguiers (gras) en gebeurt in een beleefde stilte. Uit de drukke commentaren hoor ik bargoens als: Een schrale drie. Scherp een negen. Wat scherp? Gewoon een negen. En platte negen. Een boerennegen. Edel Tijdverdrijf telt 50 leden, waarbij 20 actieve schutters, de overigen zijn oudgedienden en ereleden als boeren, de brouwer, e.a Lin 1968 schoot de topper Staf 300 schoten aan een gemiddelde van 9,01. Een toeschouwer had nooit geschoten- vroeg een proefschot. Zijn pijl daverde de donkere ruimte binnen en boorde zich halfweg splijtend in een schutbord. De 300 pijlen van Staf gingen alle, gemiddeld, in het kleine witte cirkeltje omheen de roos! Modern materiaal, die Amerikaanse bogen uit plakhout en fiberglas, met een spankracht van 20 tot 40 libs (lib = 453 gram). De pijlen, in metaal of in microfilmvezel, variëren in dikte en gewicht van 18 tot 24 gram. Duur spul: Karel trekt een 34 libs van fr., Staf een 28 libs van fr. en in het rek staat een 33 libs van fr. De schutter. Henri, Karel en Staf zijn linksen, zij trekken de pijl met de linkerhand. Armand is een rechtse. Henri staat op de stand, de boog op armlengte verticaal in de rechtervuist, de pijl in de linkerhand. Die pijl zet hij met de slip op de trens van de pees (nylonkoord), de pijlpunt rust op de loper van de boog. Hij staat onbewogen, sterk geconcentreerd, met gespreide benen, de linker- achter de rechtervoet geplant. Zijn linkerhand trekt pijl en pees achterwaarts, tot zijn duim zich schoort in zijn nek. De pees komt verticaal vóór voorhoofd, neus, mond, kin en borst. Nu raakt het witte stopseltje (tutter) op het midden van de pees zijn lippen. Zijn linkeroog zoekt het viziergaatje vooraan op de boog. Om zijn pijl bekommert hij zich niet, d.w.z. hij bekijkt hem niet. Door het enge viziergaatje zoekt hij het witte stipje, vijfentwintig meter doorheen de donkere ruimte, op het witte doel. Zijn lippen staan nu gerokken tot een zoen op de strakke pees. Er is geen emotie op zijn hard gezicht.

3 Doef! In de verte ploft de pijl in de 9. Elk schutter heeft zijn eigen doenwijze. Allen schieten met vizier, maar Henri met groot vooruitgeschoven vizier en nog een derde oog op de pees. Ze trekken zware of lichte pijlen, ze zoenen de pees met de lippen, raken ze met de neus of leggen de pees naast de mond. Elke schutter draagt op de voorarm, ter beschutting, een lederen schietlap, zo niet zou na het schot de terugverende pees de huid tot bloedens schaven. Jonger dan je denkt. Elke donderdag schieten de ledenveteranen. Een tiental: Arjaan Van Dorst (85 jaar), Kees Arnouts (83 jaar), Arjaan Brouwers (82 jaar), Peer Bartelen (75 jaar), Ward Backx (74 jaar), Kees Nelen (73 jaar), Frans Nelen (69 jaar), Marijn Baetens (68 jaar), Louis Van Doren (68 jaar) en Kees Herreygers (65 jaar). Die mogen nog buiten schieten, toch halen de besten gemiddeld 7 op dertig schoten. Ze schieten voor geld: voor elke lap (roos) betalen de anderen één frank. Ze schieten om prijzen in natura, meegebracht door voorzitter Van Genegen uit Kapellen: een geslachte kop, een fles wijn of een mand appelen. Schiet de schutter een 7, dan haalt hij zeven appels uit de mand. Vrouwen schieten. Bij De Arabieren op Horendonk schoot de vrouw van Ward Loopmans zich in 1968 koning. En nog een lid van die vereniging, Julia Herrijgers, komt hier in het Schuttershof met haar echtgenoot, Jos Loopmans, trainen. Het aktief bestuur bestaat uit zes leden: voorzitter Ward Backx, ondervoorzitter en inrichter van de 6-dagen Clement Backx, secretaris Leon Gabriëls, commissarissen Frans Brouwers en Gerard Cools, sportleider Henri Mol. Henri leidt o.a. de maandelijkse potheulschieting (heulen is samenkomen) voor een twintigtal schutters. Twee groepen van tien kampen dan tegen elkaar. Het lot van de pijl beslist bij weke groep elke schutter hoort. Hij laat de twintig pijlen, met één worp, over boog en pees op de grond rollen. De tien pijlen, die met hun punt dichtst bij de boog liggen, vormen de groep voorheul en spelen tegen de achterheul. Bij onpaar getal heet de overblijvende pijl dame en telt dubbel. Voorzitter Ward Backx, eenmaal één van het gevreesde schutterszestal gebroeders Backx, menen we bondig best te kunnen typeren als een levenswijze vader, een rusteloos werker en een goedig leidsman van deze mannenrepubliek. Geen lawaaierig sportmens, deze man met de lijzige stem en de monkellach, zijn woorden geladen met humor. Daarom laten we hem nu aan het woord voor de honderd jaar geschiedenis van zijn schuttersvereniging. Hij is nog één van de zeldzame, die dank zij een sterk geheugen en een scherpe pen, de folklore van de negentiende eeuw kunnen vastleggen.

4 2. Voorgeschiedenis Het boogschieten is bijna zo oud als de mensheid zelf. Boog en pijl was het onmisbaar wapen bij oorlog en jacht. Bij de Oud-Grieken en Romeinen behoorde het boogschieten bij de opvoeding van elk adellijk man. Een kundig boogschutter stond hoog in aanzien en werd met eerbied bejegend. Een Romeins dichter schreef zelfs: - Pudor est nescire sagittas Schand over hem die niet met boogschieten vertrouwd is. Onze aloude gilden beoefenden het boogschieten op verschillende manieren, zoals met hand- of kruisboog, horizontaal of verticaal. Sommige bestonden nog vóór de uitvinding van het buskruit (15de eeuw). Door het gebruik van buskruit, geweer en kanon, hadden boog en pijl weldra afgedaan als strijdwapen. Toch bleven vele gilden het moeilijke boogschieten verder beoefenen meer als ontspanning, aangevuld met wat steeds tot hun gemeenschapsleven behoord had het teerfeest, het groepsdansen en andere folkloristische schutterijen hun ontstaan in 16de en 17de eeuw. In onze gewesten zullen de meeste schuttersverenigingen wel ontstaan zijn op de boerenerven van die tijd. Er is wellicht geen enkele hoeve waar hetzij regelmatig hetzij periodiek niet werd geschoten op de vlaggenmijt of op een uit rosmatten gebouwd doel. Boeren, met hun zoons of knechten, beoefenden het boogschieten als een gezellig maar zeer moeilijk tijdverdrijf. Wanneer die schutters een zekere graad van behendigheid bereikt hadden voelden zij de behoefte zich met anderen te meten. Hieruit ontsproten dan samenkomsten uiteindelijk in een of andere dorpsherberg, waar tot de stichting van een schuttersvereniging besloten werd. Ik acht me niet bevoegd de evolutie van dit alles tot op onze dagen te schetsen. Enkel wil ik blijven stilstaan bij het schijnbaar zich op afstand houden tussen de massa huidige boogschutterverenigingen (een tiental per gemeente) en de zogenaamde aloude gilden met kaart. Sedert 1952 groepeert De Hoge Gildraad der Kempen 59 Kempense schuttersgilden, waarbij 8 in onze naaste omgeving, een honderdjarige als Edel Tijdverdrijf kan daarbij niet aansluiten noch deelnemen aan hun congressen, maar anderzijds bestaan er nauwe vriendschappelijke betrekkingen. Zeer dikwijls zijn die aloude nog moeilijk leefbaar zonder de jonge en werven zij daar hun leden. Zo zal in 1881 Frans Backx, lid van Edel Tijdverdrijf, zich koning schieten in het aloude Sint- Sebastiaansgilde van Essen. Sommige van die kleine dorpsverenigingen verdwenen na een kortstondig bestaan. Bij twee verenigingen uit 1869 blijven we wat langer stil staan, omdat zij direct aanleiding gaven tot de stichting van Edel Tijdverdrijf n.l. de schutterij van H. Ickroth in de Nieuwstraat en De Arabieren op Horendonk.

5 3. Sus Backx bouwt herberg In het Pannenhuis (1868) voor Handboog Edel Tijdverdrijf (1869) De aanleiding tot de stichting van Edel Tijdverdrijf was ongetwijfeld het nukkig en wispelturig karakter van Marijn Buyens. Marijn woonde toen op de Kruisstraat, hoek Over d Aa en Steenpaalstraat (thans huis Lameir). Daar was in 1856 door Jan Ploegmans e.a. een schuttersgezelschap opgericht onder de naam De Arabieren. De onhebbelijke grillen en de driftige buien bij de temperamentvolle Marijn konden soms, in een mum van tijd, tot stormachtig oplopen, zodat het geduld van de schutters meermaals zwaar op de proef gesteld werd. En zo gebeurde het, dat in de winter van 1868 de leden opdaagde om het jaarlijks teerfeest te vieren, Marijn hun met nauwelijks bedwongen leedvermaak zegde : Mannen, t is veel te druk geweest in mijn grutterij. Ik heb geen tijd gehad om het schaap te slachten.iedereen, behalve het schaap dan, was zeer verbolgen over deze onduldbare nalatigheid, zodat de eerste de beste gelegenheid zou worden benut om bij Marijn weg te gaan. Deze gelegenheid zou zich al vrij spoedig voordoen. Het was namelijk in die tijd gebruikelijk dat bij het bouwen van een huis de geburen, die over paard en kar beschikten, de aanvoer van de steen op zich namen. De enige vergoeding daarvoor bestond in het afdrinken van een vat bier na afloop van het werk. Een volksgebruik, waar wij niet zonder heimwee aan terug denken. Ook bij het bouwen van Sus zijn huis in 1868 werd dat gebruik van geburenplicht toegepast. Het huis was aanvankelijk enkel als winkelhuis bestemd, doch bij het afdrinken van de ton bier wisten de boeren, waarbij verscheidene schutters van Marijn Buyens, Sus Backx zodanig te pramen om ook herberg te gaan houden en alzo de misnoegde schutters van Marijn onderdak te geven. In dat huis dan, Schuttershof Over d Aa 92, werd in 1869 het handbooggezelschap Edel Tijdverdrijf opgericht. De stichtingsakte, in dichtvorm opgesteld doch jammerlijk verloren gegaan, droeg als leuze : EI-KELS WORDEN EIKEN. Waarlijk, de eikels werden reuzebomen. De herberg droeg de naam In het Pannenhuis bij Sus Backx. De eerste doelen werden overgenomen van de opgedoekte schutterij, gevestigd bij H. Ickroth (Rik Pot). Als beschutting plantte Sus Backx hieromheen een beukenhaag, zorgvuldig geleid. Na een tiental jaren vormde zij samen met haar overspannende bogen in rode beuk een wonder van natuurpracht, dat ieders bewondering afdwong. In 1871 werd de schutterij bij Marijn Buyens, bij gebrek aan levenskracht, definitief opgedoekt. Nu kon Sus Van Doren, prima schutter maar tevens schoonzoon van Marijn, eindelijk zijn oude makkers bij Sus Backx gaan vervoegen. Ook nieuwe leden o.a., Jan Ploegmans uit het Schanker en Janus Baetens uit de Poppestraat (Over d Aa) kwamen het gezelschap versterken. Ook verscheidene ereleden, meestal boeren uit het omliggende, werden bij stemming met erwten en bonen in het gezelschap opgenomen. Deze manier van stemmen wordt nog onveranderd toegepast. Alle leden, op de algemene vergadering aanwezig, nemen deel aan deze stemming. De voorzitter stelt het kandidaat-lid voor, en alle aanwezigen (een twintigtal) krijgen van de commissarissen één erwt en één boon. Ze gaan rond met de klak, pet, en iedereen werpt er in een erwt of een boon. Een boon betekent gunstig of binnen, een erwt betekent afwijzend of er uit.

6 4. Een schieting in de 19de eeuw Elk jaar organiseerde de schutterij een prijsschieting, waarop de schutters uit het omliggende zich onderling kwamen meten. Gold deze feestschieting een verjaring van de vereniging, dan werd er nog een schepje bijgedaan. Het lokaal was dan feestelijk versierd en de plaatselijke harmonie of fanfare werd uitgenodigd. Daar er onder de goddelijke diensten in de kerk niet mocht geschoten worden, kwamen de eerste schutters pas na de hoogmis toe. De meeste kwamen met de leertrein, d.i. een paar stevige vetleren schoenen. Daar zijn de mannen van de Oude Doelen uit Roosendaal met een volgepropt gerij schutters, de befaamde en gevreesde mannen van de Langen Dijk. De onvergetelijke Frierus Deckers, met zij mooie volle baard, ment het paard en zal ook straks bij de schieting leidsman en raadgever van zijn zestal zijn. Een vol gerij uit Wuustwezel, met de sterke smid Kerremans en zijn B-vennoten : Bussers, Beyers en Bevers. Hun stemming is bij de aankomst nog wat beevaartachtig, maar dat zal straks wel beteren. In een ondoorzichtige stofwolk nadert de hondenkar van Peerke Van Doren uit de Kouhei, met de mannen van Kalmthoutsen Hoek. De rijzige smid Frans Suykerbuyk is de eerste die bij aankomst zich weet te bevrijden uit zijn oncomfortabele houding. Peerke ment een span van vijf trekhonden. Hun reis ging uitsluitend door zanderige karrensporen, want op de ruwe keien lopen deze beesten hun poten stuk. Zo komen een voor een de schutters uit de omliggende dorpen toe. Jantje Peeters van de Schriek met zijn bierpaard sluit de rangen. Met dat paard van Jantje kan men alles uitrichten. Met de beste wil van de wereld is het echter niet mogelijk het beest voorbij een herberg of afspanning te krijgen. In bier drinken doet het niet onder voor zijn baas. Jantje is een dierenvriend, en de eerste pint bij aankomst is dan ook voor zijn paard. De schuttersmassa is nu compleet: een wemeling van mensen en dingen. De meeste paarden staan uitgespannen, gestald of in de boomgaard te grazen gezet. Hooibussels en roggebroodjes worden van onder de rijtuigen gehaald en de dieren voorgezet. Peerkes dorstige honden schijnen van plan de ganse waterput leeg te slabberen. Ook de hongerige schutters zijn overgegaan tot de aanval. De blauwlinnen schoofzakken worden ontknoopt. De eigengebakken builenboterhammen van eerbiedwaardig formaat, geflankeerd door vingerdikke krippen doorregen spek gaan als manna naar binnen. Ook hard gedroogde worst in formaten van pijpensteellengte tot wandelstok komen uit de grauwpapieren zakken. Ze drinken pinten fris gerstebier, om de spijsvertering een vlot verloop te geven gedurende de strijd voor de doelen. De eerste aanval gebeurt op het hoofddoel: een wedstrijd waar uitsluitend met zestallen, samengesteld uit schutters van eenzelfde vereniging, wordt gekampt om de ereprijzen. Die ereprijzen bestaan uit medailles en koningskruisen, geschonken door vorstenhuizen en hoogwaardigheidsbekleders. Ze blijven eigendom van de vereniging, waartoe het zestal behoort. In de bitterste ernst het gaat immers om de eer schiet elke vereniging haar beperkt aantal pijlen. Bij elke schutter algehele concentratie en zelfbeheersing, want niemand draagt graag de schuld van een nederlaag. Dan volgt de schieting op de bijdoelen. Iedereen kan naar believen herkansen, zo dikwijls als hij wil, om de persoonlijke prijzen. Die prijzen staan tentoongesteld in het lokaal. Ze vullen gans de beschikbare ruimte : schapprijzen of pottekarré, dit is allerlei keukengerei gaande van koperen ketels, koffieserviezen, soepterrine, kasserollen (gietijzeren ketels om boven het vuur te hangen) tot schuimspanen en onveranderlijk steeds als laatste prijs, een kommeke zonder oor. Hier ziet men de beroemdste figuren uit de schutterij in actie : Corneel de naaier (kleermaker) uit Nispen die er nooit in slaagde zijn elleboog tot rust te brengen dan na het gebruik van enkele dikkoppen. De stugge figuur Frierus Deckers uit Roosendaal, die bij elk schot zijn volle witte baard tussen zijn vest steekt om het schieten niet te hinderen. Smid Kerremans van Wezel, de eeuwige zwetser, Jan Nelen (den Boebert), een van onze beste schutters, de uilenspiegel van die tijd, die iedereen teisterde door zijn onuitputtelijke guitenstreken. Arjaan Boden (de Schrobber) van de Heikant bewonderd om wat die nog deed in zijn grootste ellende. Hij werd uitgespannen en al zijn hebben en houden publiek verkocht. Toen wist Arjaan aan het niets ontziende oog van de verkoophoudende notaris zijn duurbare boog te onttrekken. Hier viert de leute hoogtij. Er wordt gewed om een pint of borrel, gesnoefd of gejubeld bij het treffen van de roos of gesakkerd bij een afzwaaier. Bij de pijltrekkerroeper hangt het volume van de uitroep

7 rozalie grotelijks af van het aantal pinten of borrels die hem deze karwei opbrengen. Ook de schrijver is deelgenoot aan deze geestrijke verrijking. De pijldragers jubelen vooral voor rozen van mannen als Frierus Deckers en de smid van Wezel, die geen duitje terug moet hebben als ze met een hele cent betalen. Ja die kleppers kunnen het doen. Hun bogen en pijlen zijn ware sieraden waaraan geen enkel lapverband of koorden voorkomt. Zij zien er zelfs niet tegen op om 30 cent te betalen voor een nieuwe pees, lang voordat de oude versleten is. Hoe smartelijk nadelig steekt hier de pruimenhouten boog van Cees Jacobs af (de vent van Trien Smout), met zijn onmisbare koordverbanden om het kranke lijf. Die boog staat geweldig naar den arbeid, zoals dat heet in schutterstermen, dit is in afgespannen stand nog fel voorovergebogen, evenals zijn meester. Niet ten onrechte vreest Kees bij elk schot voor een noodlottige afloop. Kees en zijn boog, ze zouden beiden volstrekte rust broodnodig hebben. En dan Piet Van Aert. De man die de naam heeft van zuinig, ja zeer zuinig te zijn, ziet niet op een halffranksken voor de aankoop van pijl of boog. Hij koestert zijn fraaie letterhouten boog als een kleinood, dat nooit met de horen de vochtige grond mag raken. Piet staat nu met vier rozen in vijf schot; Hoe is 't mogelijk? Treft het laatste schot, dan komt het dure koffieservies als eerste prijs in zijn bezit. Maar Piet maakt zich geen illusies. Hij kent de menselijke zwakheden in kritieke ogenblikken. Met de beste wil van de wereld, en die heeft Piet, kan hij niet verhinderen dat telkens in een dergelijke situatie, zijn laatste schot een afzwaaier is. Hij prutst nu wat aan zijn trens om een geldig excuus te hebben na de noodlottige afloop. Zijn pijl zit wat los, beweert hij. Hij komt voor doel. Schrik en ontreddering op zijn gelaat. De beverige vingers sukkelen om de pijl op de pees te krijgen. En dan gebeurt het onvermijdelijke. Na een fameuze zwaai kiest de pijl de ruimte en maakt een zachte landing op het strodak van Keeske Bernaerts geitenstalletje. Geen emotie op zijn gezicht, geen vloek of klacht op zijn lippen. Hij ondergaat gelaten. Den Boebert is weer den eerste om hem te troosten (?) met de opmerking dat de geit ongedeerd is gebleven. De Schrobbert is van een gans ander type. Hij heeft zijn eigen manier van aantreden bij het schieten. Eerst blijft hij enkele ogenblikken stokstijf staan, alsof hij deel uitmaakt van de pauselijke erewacht. Sommigen beweren dat hij in deze stand nog een schietgebedje prevelt voor de goede afloop. Met de beste wil van de wereld, en die heeft Piet, kan hij niet verhinderen dat telkens in een dergelijke situatie, zijn laatste schot een afzwaaier is. Hij prutst nu wat aan zijn trens om een geldig excuus te hebben na de noodlottige afloop. Zijn pijl zit wat los, beweert hij. Hij komt voor doel. Schrik en ontreddering op zijn gelaat. De beverige vingers sukkelen om de pijl op de pees te krijgen. En dan gebeurt het onvermijdelijke. Na een fameuze zwaai kiest de pijl de ruimte en maakt een zachte landing op het strodak van Keeske Bernaerts geitenstalletje. Geen emotie op zijn gezicht, geen vloek of klacht op zijn lippen. Hij ondergaat gelaten. Den Boebert is weer den eerste om hem te troosten (?) met de opmerking dat de geit ongedeerd is gebleven. De Schrobbert is van een gans ander type. Hij heeft zijn eigen manier van aantreden bij het schieten. Eerst blijft hij enkele ogenblikken stokstijf staan, alsof hij deel uitmaakt van de pauselijke erewacht. Sommigen beweren dat hij in deze stand nog een schietgebedje prevelt voor de goede afloop. 5. De eerste tien jaar ( ) of de tijd van Bet van Sus Backx achter de tapkast Van bij het begin kwam Edel Tijdverdrijf tot een zekere bloei. Dat bewijzen de talrijke medailles en eretekens, die we nog steeds in ons lokaal bewaren.

8 Naast dat sportieve speelde een schutterij nog 'n andere rol in het dorpsleven. Het gezelschapsleven in de herbergen van de 19de eeuw was betrekkelijk belangrijk en zelfs de herbergbazin was dikwijls een apart dorpstype. Daarom hebben we deze titel geplaatst onder het motto van Bet Van Laerhoven, of zoals alle mannenschutters uit het gewest haar noemden : Bet Backx of Bet van Sus Backx. Zij was, lijk op de schilderijen van Breughel, een van die filosofische vrouwen achter den toog, de fleurige gastmoeder bij de zomerse schietingen, de eeuwige medespeelster bij het kaartspel. Kaartspelen op zaterdagavond, bij lamplicht de hele nacht door, tot de kerkklok luidde voor de zondagse vroegmis. En ook voor de folklore was elke dorpsvereniging van belang. Geen viering, feestelijkheid of processie, of de maatschappij nam er deel aan. Echo s van het dorpsleven horen we in de vele prestaties van Edel Tijdverdrijf. Bij gelegenheid van het zilveren jubileum van Z. H. Paus Pius de 9de in 1871, dat door gans de Christene wereld gevierd werd, kreeg onze jonge vereniging haar eerste les in welvoeglijkheid. Aan alle huizen werd gevlagd en gepaleerd. Ingewikkelde chronogrammen naast de meest volkse en eenvoudige rijmpjes sierden de huisgevels. Onze jonge schutterij zou zeker niet onderdoen, en Het Pannenhuis verdween haast onder de weelderige versiering. Maar helaas veel te veel papier en pekdal en veel te weinig leliën en rozen. Zjefoomvandenboom, (schuin over Het Pannenhuis) meestal in oppositie tegen alles wat leeft en groeit, kon vooral de schutterij van schoonbroer Sus niet luchten of zien. Ook bij deze gelegenheid zou hij zich niet onbetuigd laten. Zijn nederige woning was versierd met leliën en rozen, waar middenin de volgende onvergankelijke en zeer devote heilwens (?) aan Z.H. de Paus: WIJ WERKEN MET LELIEN EN ROZEN, DAT HEEFT DE PAUS VERKOZEN. MAAR GIJ WERKT MET PAPIER EN PEK-DAL, EN GE ZIJT MANNEN VAN NIEMENDAL. Het succes was overweldigend. Nooit of nimmer heeft het nederig huisje van Sjefoom zo de belangstelling gewekt als op deze feestdag. Zelfs Het Pannenhuis met zijn goddeloze versiering vaarde er wel bij, en de tapperij bij Bet van Sus Backx draaide op volle toeren. Nee, maar, zo had Sjefoom het zeker niet bedoeld. Gelukkig hadden de schutters van toen de historische waarde van dit document begrepen, zodat het ongerept eenvoudig, venijnig en bitter door de traditie tot in het vijfde geslacht is doorgedrongen. We hebben het reeds gezegd, het is niet mogelijk de historiek van onze vereniging fris en fleurig voor te stellen, zonder bijwijlen even stil te staan bij bijzondere gebeurtenissen en toestanden uit het dorpsleven. Zo werd in 1872 de katholieke harmonie Concordia te Essen opgericht. Van meet af aan gingen meerdere van onze leden ook hun muzikale gaven beproeven. Te alle kanten hoorde men nu de jonge muzikanten, al dan niet met succes, de toonladder op en af dalen, tot groot ongenoegen van de bandhonden op de boerenerven. Honden, die nog nooit een enkele klank uit een blaasinstrument gehoord hadden, ze gingen soms zo erbarmelijk te keer, dat de muzikanten zelf aan de zuiverheid van hun uitgeblazen geluiden gingen twijfelen. Ook de geestelijkheid van Essen scheen niet erg ingenomen met dat hels getoeter. Hun wrevel betrof natuurlijk niet de katholieken van Concordia, maar wel de liberale blazers van advocaat Van Beeck, die als tegenhanger van de papen een geuzenharmonie gesticht had. Onze leden bekleedden een belangrijke plaats in Concordia. Zo Geert Nelen. Hij had de gewoonte zijn piston met uiterste linkerhoek van de mond te bespelen, zodat de nodige energie bijna uitsluitend via de rechterkaak diende aangevoerd, met alle gevolgen van dien. Het bleef ons een raadsel, hoe hij erin slaagde in deze houding zijn partituur te lezen. Deze minder fraaie houding schaadde echter niet het minst zijn muzikaal talent. Bij alle muziekwedstrijden was het bijna altijd Geert die feilloos de dikwijls zeer moeilijke solopartijen uitvoerde. Bij afwezigheid van de muziekmeester dirigeerde hij, en hij zag er niet tegen op, zelfs na een lange dagtaak bij de boer, jonge muziekanten op te leiden. Deze verdienstelijke man werd dan ook na zijn afsterven, in de hoge ouderdom van 92 jaar, met alle eer en

9 begeleid door zijn harmonie ten grave gedragen was een rampjaar voor Edel Tijdverdrijf. Jan Ploegmans, schoonbroer van voorzitter Adr. Peeters, kwam op slechts een ouderdom van 38 jaar te overlijden. Hij was de stuwende kracht van de vereniging, de tekstdichter van de schuttersliedjes en het haantje vooruit bij elke gelegenheid waar de bloempjes buiten gezet werden. Niet minder rampspoedig was het jaar Bet Van Laerhoven, de vrouw van Sus Backx, overleed plots bij het kaartspel. Zij was slechts 52 jaar oud en liet haar man achter met twee minderjarige kinderen: Mieke en Jan. Trees Backx, zuster van Sus, zou tijdelijk bijspringen in winkel en herberg. 6. Idyllische sportgenoe-gens op een achtergrond van verwoedde dorpspo-litiek ( ) Terwijl in elk dorp de schoolstrijd van tussen katholieken en liberalen woedde, ging het leven in Edel Tijdverdrijf zijn stille gang. De traditie verhaalt enkel van huishoudelijke zorgen en van sportgenot. Rouw in 1880 : Jan Nelen uit Schanker verliet, 59 jaar oud, voor eeuwig zijn schutterij. In 1881 won Jantje Kerstens de koningstitel, en ook in het St-Sebastiaansglde haalde hij de koningsvogel neer. Sus Backx herhaalde die dubbele krachttoer in in zijn eigen schutterij schoot hij zich drie jaar achtreen koning en werd alzo tot keizer uitgeroepen. In 1884 was het weer een schutter uit Het Pannenhuis, namelijk Sus Van Doren, die bij het St-Sebastiaansgilde de koningsvogel afschoot. De schutterij Backx kreeg nu aanzienlijke versterking van jonge elementen, zoals : C. Kamerling, Adr. Boden, Adr. Van Doren, garde Henri Rosé, Jan Backx, Jan Nelen e.a. Ze vormden de meest geduchte vereniging van uren in het rond. Bij iedere wedstrijd diende men af te rekenen met de gevreesde zestallen van Sus Backx. De jonge leden deden de afstanden naar deze wedstrijden steeds te voet. De oudere reisden zo mogelijk met het boerengespan, tenminste als de beschikbare paarden nit om een of andere reden verhinderd waren. Reden om een paard thuis te houden: de zwangerschap, de zichtbare ondervoeding en vooral het groot aantal paarden die op hun sokken liepen (niet beslagen) en dus niet op het hard mochten komen. Piet Van Aert bezat een aantal boerenpaarden, meer overvoed dan ondervoed, vierkant beslagen en in zoverre gecultiveerd, dat men er zelfs mee op de statie kon komen. Deze nogal logge dieren hadden echter de onprettige gewoonte, om wanneer ze op het hard kwamen, eerst een mand afvalstoffen te moeten lozen vooraleer ze tot meer spoed mochten aangespoord worden. Deze onwelvoeglijkheid heeft het geduld van de schutters meermaals zwaar op de proef gesteld. Hunkerend naar de komende strijd, werd elk gerucht, dat wellicht de komst der verlossing aankondigde, met vreugde begroet. Indien dan het paard niet te kort was ingespannen, kon de operatie zonder hindernissen en onaangename gevolgen verlopen. En dan, wanneer de dampende rookslierten van de malse paardemoppen opstegen, dan pas mocht het dier tot meer spoed aangespoord worden. Nou zullen we hem eens laten draven, zei Piet dan. Dat draven was meer huppelen. Het ging te veel in de hoogte en te weinig in de lengte. Door die ritmische hoepsabeweging leken de schutters, gezeten op de achterste bank, of ze aan het touwtjespringen waren. De schutters op de middelste bank daarentegen schenen, door hun regelmatig voor en achterwaarts buigen, dat hun algehele instemming met de opgevoerde snelheid te betuigen. Al met al, een niet onaardig reisgezelschap. Piet snoefde nogal graag over de kracht en de snelheid van zijn paarden. De jonge schutters besloten hem die opschepperij af te leren. Toen ze eens naar Wuustwezel moeste gaan schieten, lieten ze Piet en zijn snel paard eerst vertrekken, onder voorwendsel dat het nog veel te warm was. Piet amper weg of Jan Nelen, Jan Backx en Adr. Van Doren liepen te voet, door de bossen en velden, op Wuustwezel op aan. Toen Piet ginds zijn paard stond uit te spannen, trof hem de verassing van zijn leven : daar stonden de drie jonge knapen reeds te schieten.

10 7. Jan Backx wint bij Mieke Van Doren zes kinderen schutters, de beruchte zes Backxen, De blijde gebeurtenis van 1890 was het huwelijk van Jan Backx, enige zoon van Sus, met Mieke Van Doren, het vinnige Mieke dat door gans de schutterij triomfantelijk ingehaald werd. Er was uitbundige vreugde, en de kelen werden terdege gespoeld. Mieke zou in Het Pannenhuis het leven schenken aan negen kinderen, waarbij zes jongens. Deze zes zouden eens het beruchte zestal schutters van Edel Tijdverdrijf worden. In het volgende bondig overzicht maken we hun geboortes mee. Jammer, dat slecht enkele dagen na dat merkwaardig huwelijk een domper op de blijdschap werd gezet. Sus Van Do-ren, vader van Mieke en een der beste schutters, overleed. Ook Corneel Van den Bergh van Kalmthoutse Hoek nam voor goed afscheid van zijn vrienden. In 1891 ging voorzitter Adr. Peeters (boerke Peeters) op rust en hij werd opgevolgd door Janus Baetens. Jan Peeters-Ploegmans, 52 jaar oud, stierf in in datzelfde jaar verscheen de eerste van de zes mannelijke telgen, Frans Backx. Hij werd door grootvader Sus Backx Sus II gedoopt. In hem zag men reeds de derde generatie in de schuttergezellen ten grave gedragen. Boven zestal Heuvelschutters, v. links naar rechts, Alfons Wijters, Frans Raats, Alois Ossenblok, Adr. Buermans Jac. Van Heybeeck en Corn. Aerts. Onder zestal gebroeders Backx v. links naar rechts, Marcel, Ferdinand, Frans, midden vader Jan Eduard, Clement en Peer. Als onbeduidende compensatie voor dit zwaar verlies schonk vijf maanden nadien Mieke Van Doren het leven aan een tweede exemplaar van de zes. Ward Backx was geboren. Edel tijdverdrijf herdacht toen juist haar 25-jarig bestaan. Bij grote feestelijkheden werden er prijskampen betwist op de vele doelen, opgesteld in de boomgaard. Vele schutters, vooral van over de Nederlandse grens kwamen de jubilerende vereniging met hun bezoek vereren inhuldiging van burgemeester Flor Buermans. In de kilometerlange stoet van 45 volksgroepen, gingen o.a. tien schuttersmaatschappijen : De 50 leden hadden enthousiast meegewerkt, ieder op zijn terrein. Zo had Fransoom al de leden, die geen baard droegen, voor deze gelegenheid gratis geschoren. Fransoom was kleermaker van beroep en barbier. Melkbaard of koperdraad, hij schoor iedereen voor een halve sjoe (5 centiem). s Zaterdagsnamiddag werd de naaitafel afgeruimd, het scheermes, dat ook al eens dienst deed om oude kledingstukken los te tornen, op de riem gezet, en het scheren begon.

11 De meeste klanten putten kracht en troost in het aanschouwen van de meterhoge Christusfiguur, die recht voor de scheerstoel aan de muur hing. Anderen, zo las Willem Peeters van t Dreveneind die tot de koperdradigen behoorde, zochten versterking in het nemen van borrels pop bij Jan Backx. Die barbierschool was een gezellige buurtklub. Men kon er de tabaksrook snijden, werden de klanten wat minder spraakzaam, naarmate hun beurt naderde, dan werd dat ruimschoots vergoed door het onuitputtelijk gepraat van Fransoom. Hij wist werkelijk alles en kende iedereen. Al wat Fransoom deed was werkelijk af. Zo kreeg ik van hem eens een oorveeg, toen ik aan zijn peren zat, zo vakkundig toegebracht, dat mijn makkers mij nog enkel aan mijn klak herkenden. De vernedering mij door die rekels aangedaan, door mij spottend van links naar rechts te bekijken, viel mij nog zwaarder dan de goedgeplaatste perenpats. Ik heb dan ook alle peren, die ik,o wonder, van Fransoom had mogen houden, zoveel mogelijk zelf opgegeten, en de rest gaf ik thuis aan de koe. Fransoom had echter nog meer pijlen op zijn boog. Hij sjacherde wat in koetjes en kalfjes, kweekte kanariepietjes en handelde in rashonden, maar dan speciaal in keeshonden. Hij was een van de eersten, die te Essen die een filisipeerd (vélocypède of velo) bereed. Als agent van Etablissements Vandenbergh Frères, rue Léopold Anvers verkocht hij ook naaimachines. Elke zondagnamiddag trok Fransoom naar het bosbaantje van de Drijhoek, waar hij zijn klanten leerde velo rijden. Voor velen, vooral voor de ouderen, was het rijden op deze hoge tuigen een zware opgave. Fransoom holde dan in het zweet zijn aanschijns achter de leerling - piloot aan. Bij grootje Van Doren richtte hij de eerste veloclub op. Fransoom verzorgde de publiciteit van de notariële openbare verkopingen. Voor de talrijke kerkgangers las hij s zondags na de missen, aan de kerk de verkopingen voor, met de onveranderlijke slotzin, en zegge het voort. Meestal betrof het slechts onschuldige verkopingen van geriefhout, boonstaken en mastendunsel. Triester waren de koopdagen bij boeren, die werden uitgespannen. Uitgespannen worden, normaal verschijnsel in die goeie oude tijd. Arme stakkers die er niet in slaagde hun soms zware financiële verplichtingen na te komen. Vee, alaam en inboedel werden publiek verkocht. Ze werden als het ware, in hun hemd op straat gezet, zodat vaak de liefdadige geburen zich over hen ontfermden. En dan is ten slotte toch gebeurd, wat ik in mijn kinderlijke naïviteit voor onmogelijk gehouden had, Fransoom is stil geworden, hij is ter ziele gegaan : Alois Bartelen, wagenmaker aan de Nieuwstraat, wordt secretaris van onze vereniging als opvolger van Corneel Ossenblok : De stichting van de nieuwe parochie Horendonk bracht een ware omwenteling in en om onze schutterij teweeg. In een mum van tijd werd recht over de huidige pastorij, op de bosrand, een planken noodkerk getimmerd. Een van onze eerste schutters, de nijvere Adr. Van Doren zou dit bouwrecord breken. Op een vrijdagmorgen begon hij aan zijn biertent (tegenover de huidige gemeenteschool). Op de zondagmorgen stond hij, samen met zijn eveneens ongehuwde zus Kee, achter de toog (tapkast), om de nieuwe parochie overvloedig te helpen zegenen. Alleszins bevredigende resultaten voor beide partijen : tweemaal de kerk bomvol in iedere mis, en bij Adr. Van Doren vier vaten van 50 liter Antwerpse gersten en drie vaatjes van brouwer Van Wesenbeeck. Omtrent de gesneuvelde flessen pop, fransen en citroen heeft Adriaan zich nooit willen uitlaten. Omheen de kerk werd daarna gebouwd, meestal herbergen en winkels. De nadelige gevolgen hiervan voor de handelszaken, en ook voor de schutterij bij Backx, lieten zich terdege gevoelen. De oprichting van melkerij Eendracht te Essen bracht spoedig wat compensatie. Voortaan moesten de boeren om de veertien dagen hun melkgeld gaan ophalen. Dat ging wel eens gepaard met kleine buitensporigheden in Het Pannenhuis. Eigenaardig, dat de boeren met het minste melkgeld doorgaans de grootste dorst hadden. Intussen bracht Mieke Van Doren de derde mannelijke telg, Nand, ter wereld. Vader, Jan Backx, legde toen de gelofte af, ten bate van het gezelschap voor een eigen zestal te zullen zorgen. In 1901 werd Janus Baetens op eigen verzoek van het voorzitterschap ontlast. Alois Peeters van de Ringelingshoeve, zoon van onze eerste voorzitter, werd zijn opvolger : Teerfeest met hindernissen. Voor de levering van het nodige vlees werd Jan Van Laerhoven uit de Poppestraat aangeduid. Jan was immers de enige slachter in de vereniging. Jammer, want Jan is niettegenstaande alle stellige beloften nooit of te nimmer ergens op tijd gekomen. Vandaar zijn bijnaam Jan te laat. Die regel heeft hij heel zijn leven met de meeste stiptheid toegepast, behalve wanneer het ging op borreltjes te pakken.

12 Jan had zoals gewoonlijk, ook dit jaar, een rund aangekocht aan de overzijde van de grens. De douanen hadden echter het spoor van het hollands beest gevolgd, vanaf de grens tot bij zijn slachterij. Het klein waalse douaantje Achou, berucht en gevreesd om zijn verregaande stiptheid, hield de wacht bij het huis, terwijl zijn collega bij de burgemeester om de wettelijke toelating tot huiszoeking ging verzoeken. Jan liep om hulp smeken bij de schutters, die reeds uit de mis in het lokaal aangekomen waren. Na een korte krijgsraad dat twee leden langs een omweg, en ongezien door de waalse schildwacht, de slachterij zouden binnendringen. De overigen moesten trachtten zijn aandacht af te leiden. Vanuit de herberg van grootje Van Doren (rechtover de slachterij) werd dan, telkens wanneer de wandelende schildwacht, daartoe aanleiding gaf, het afgesproken sein van veiligheid gegeven. En zo verhuisde stuk na stuk al het gesmokkelde vlees naar de nabije woning van Janneke van Kareltjes, de schoonmoeder van Jan te laat. Toen de douaniers, met de burgemeester, tot huiszoeking over gingen, waren de vogels gevlogen. Nom de tonnère, sales flamins! Attendez! vloekte Achou. Die domme boeren, die geen woord Frans verstonden, hadden hem in de luren gelegd. Zijn verzoek, om ook in het naburige huis een kijkje te mogen nemen, werd door burgemeester Buermans resoluut afgewezen zijn collega, die heimelijk genoegen schepte in de mislukking, nam de nederlaag sportief op, wat hem later vanwege de schutters menig pintje opbracht. Deze zegepraal op de mannen van de wet werd uitbundig gevierd. Zelfs de burgemeester kon maar moeilijk afscheid nemen van zijn jubelende onderdanen nemen. De maaltijden werden natuurlijk met uren vertraging opgediend, en toen men voor de tweede maal aan tafel ging, in de late uurtjes, was gans de club nog voltallig aanwezig. 1903: Voor de zoveelste maal moesten wij weer naar moetje Sjouwke gaan slapen. Wij wisten nu zo onderhand wel wat dat betekende: de vierde jongen werd geboren. Clement Backx. In datzelfde jaar werden voorbereidingen getroffen voor de bouw van de kerk op Den Uil. De Boomse steen moest vier km. ver, vanaf het station te Essen over een erbarmelijke slecht weg, worden aangevoerd. De boeren, voor wie het paard toen een kostelijk bezit was, waarmee niet roekeloos mocht worden omgesprongen, beperkten zich tot het laden van zowat 750 tot maximum 900 bakstenen. Zondags na de mis werd in de herberg bij Marijn Gommeren deze aanvoer uitvoerig besproken. Jan Backx, de oersterke man uit de schutterij Het Pannenhuis vond deze lading, althans voor een paard, wel wat aan de lage kant. En zo werd uiteindelijk tussen Marijn en Jan een weddingschap aangegaan onder de volgende voorwaarden: Jan Backx zou met zijn stootwagen in éénmaal duizend stenen aanvoeren vanaf het station tot aan de bouwwerf op Den Uil. Voor deze zware karwei, en vooral om de moeilijkheden op de erbarmelijk slechte weg in de Poppenstraat, werd hem de Groene Van Loon als helper toegewezen. De inzet van de weddingschap was een vat bier. Onmiddellijk bij aankomst zou de kraan in t vat geslagen worden en de overwinnaars de eerste pint aangeboden. Op een afgestelde heiligendag ging dan onder grote belangstelling het experiment door. Alle schutters uit Het Pannenhuis waren van de partij, om Jan Backx aan te moedigen. Helaas! De wagen van Jan bleek niet zo sterk als zijn meester. Pas een honderdtal meter van het station brak hij letterlijk in twee. Niemand durfde aan dat zwaar geval zijn stootkar wagen. Eindelijk lukte het Marijn Gommeren, ten koste van overvloedig biervergieten, op het station een wagen te bemachtigen. Daar niemand mocht weten dat deze wagen van de Belgische Staatsspoorwegen was, werd de naamplaat Chemin de fer de l état Belge tijdelijk verwijderd. Met dat loodzware vervoermiddel werd dan de reis zonder noemenswaardige hindernissen voortgezet. In de Nieuwstraat moest weer worden ingegrepen. Door het stilaan naar achter schokken van de vracht was ze te licht in de rug geworden. Jef de Kuiper werd dan als evenwichtshersteller vooraan op de wagen geplaatst. In de Poppenstraat begon de ellende voor goed. Op vele plaatsen waren de kleine keien letterlijk uit de grond gereden, zodat eerst de gaten dienden gevuld voor de reis kon verder gaan. Aan De Uil stond pastoor Cootmans lachend de niet alledaagse stoet op te wachten. Ja ja! Die was niet van gisteren.

13 t Waren niet alleen weeral duizend stenen voor zijn kerk, maar geen enkele boer zou voortaan nog met een kleinere vracht op Den Uil durven aankomen : Willem Peeters van t Dreveneind, één van de stichters van onze schutterij, overleed (72 jaar oud) en werd als eerste op het kerkhof van Horendonk begraven. Petrus Van Riet, gedood door een drieste koe, stierf, 26 jaar oud. 1908: Gouden schuttersjubileum van Kees Sas (Corn. Nelen). Enkele maanden later stierf hij, zonder veel te hebben genoten van de prachtige zetel, hem door de schutters aangeboden. In 1908 baarde Mieke Van Doren haar vijfde schutter, Peer Backx. Ook Corn. Deckers (oom Deckers) stierf In de barre winter van 1908 vierden de echtelingen Keeske Bernaerts-Jacobs, naaste buren van Het Pannenhuis, hun gouden bruiloft. Hun zoon was de populaire Jefke, in de schutterij bekend om zijn pret maken. De schutters zouden zich dus niet onbetuigd laten. Er werd een reuze praalwagen opgetimmerd, met overvloedig dennengroen en weinig Papier en pekal. En weer als symbool: de schutterij. Alle versierde huisgevels droegen zowel ingewikkelde chronogram als volkse en koddige rijmpjes. Een van de schutters, die bij de werkzaamheden op de straat over het hoofd was gezien, demonstreerde op ondubbelzinnige wijze zijn ongenoegen met volgende tekst: Ik woon hier in deez streken, te klein om van te spreken, ik weet wel hoe dat gaat, met de werken op de straat, dat moeten mannen zijn, die dat kennen fijn, maar ik als arme timmerman, ik ken daar nikske van, toch leg ik schaaf en zaag opzij, en woon Keeskes jubileum bij. In 1909 maakte Mieke Van Doren het zestal vol: Marcel Backx werd geboren. Nu restte Jan nog enkel die zes zoon het schieten aan te leren. Voor de oudste, Frans, toen 17 jaar oud, was dat geen probleem meer. De beste schutters uit de streek moesten vaak voor deze jonge knaap de duimen leggen. Hij werd dan ook naar alle belangrijke wedstrijden meegenomen. Daar genoot de jeugdige scherpschutter de algemene belangstelling en kaapte vaak de hoogste onderscheidingen weg : Oorlog. Door een elektrische draadversperring was Essen totaal van het binnenland afgesneden. Toch leefde de schutterssport en er werden zelfs communale prijskampen betwist. Enkele maanden voor de wapenstilstand, in 1918, overleed Mieke Van Doren, 52 jaar oud. Jan Backx bleef achter met een gezin van negen kinderen. Met twee jaar vertraging, als gevolg van de oorlogsomstandigheden, werd in 1921 het 50-jarig bestaan van de vereniging gevierd. Ditmaal stonden de talrijke doelen gelijklopend met de straat opgesteld, zodat iedereen de prestaties prachtig kon volgen. Bij deze gelegenheid ontving de vereniging het recht de titel koninklijk bij haar naam te voegen. 8. Roem van Edel Tijd-verdrijf in de landelijke federaties ( ) Nadat reeds in 1909 de Antwerpse Federatie De Edele Hangboog opgericht was, kwam in 1926 te Brussel de Belgische Federatie van Doelschieten tot stand. Dat was bedoeld om al de schuttersgilden van het land te groeperen, het kansspel tegen te gaan en vooral het schieten op kunstblazoen in de afdelingen te propageren. De jaarlijkse wedstrijd tegen Nederland, in 1924 voor de eerste maal door de Antwerpse Federatie De Edele Handboog ingericht, werd door de Belgische Federatie overgenomen en kreeg daardoor het karakter van een Interlandenkamp België-Nederand. In 1929 werd door enkele vooruitstrevende schutters van Essen het Gewestelijk verbond van Handboogschutterijen van Essen en omliggende opgericht. Negen verenigingen uit de gemeenten Essen, Kalmthout en Kapellen traden onmiddellijk toe. Door deze organisatie werd radicaal een einde gesteld aan het verderfelijk kansspel. Er zou voortaan enkel geschoten worden op kunstblazoen, waarbij de schutters volgens hun waarde in verschillende afdelingen zouden gegroepeerd worden. Het resultaat volgde al vrij spoedig. Reeds in 1929 gelukte het Edw. Backx, samen met Alois Smeyers van Amicitia, zich te plaatsen in de nationale ploeg, die tegen Nederland zou uitkomen. De Export-Beker, in betwisting gesteld op het voetbalterrein te Horendonk, werd gewonnen door het zestal: Piet Van Riet, P. Goetschalckx en de vier gebroeders: Edw., Clem, Marcel en Ferd. Backx. Ook nog in 1929 trad het fameuze zestal Gebroeders Backx op tegen de Heuvelschutters. Er werd aan

14 beide zijden hardnekkig en sportief gekampt (uitslag 1-1) en gedronken, ten huize van voorzitter Alois Ossenblok. Op de wereldtentoonstelling te Antwerpen in 1930 werd de titel Kamp der Kampioenen betwist. De beste schutters in het land dongen naar deze zo begeerde titel. Clem Backx kaapte hem. Het ereteken werd hem door burgemeester J. Kenis op de borst gespeld. Nog in 1930 : Marcel Backx hoorde bij de nationale ploeg, die de wedstrijd op Nederland won. En te Hogerheide, op het internationaal concours, won het Essens zestal de grote prijs, geschonken door H.M. koningin Wilhelmina van Nederaland, alsmede de eerste korpsprijs en de prijs van het korpskampioenschap. In 1931 veroverden onze schutters (P. Bartelen, P. Sanders, Marcel en Frans Backx) de tweede prijs op het internat. Concours bij Willem Tell te Etten. Ook te Nispen legden zij beslag op de beker Al. Wijters. Te Duffel (1932) veroverden ze, op honderden buiten- en binnenlandse schutters, de Eeuwfeestbeker Willem Tell. Dat jaar hadden twee van onze schutters, Edw. Backx en P. Bartelen, zich kunnen plaatsen in de nationale ploeg. Eerstgenoemde scoorde te Eerstel, bij Eindhoven, het hoogste puntental, in de internat. Kamp tegen Nederland. Te Etten werd in 1933 bij de vereniging Nimrod de eerste prijs gewonnen door het zestal: P. Bartelen, P. Goetschalckx, P. Sanders en de gebroeders Edw., Clem en Marcel Backx. In de herfst wonnen onze schutters het clubkampioenschap van België. s Anderendaags wapperde de Belgische vlag aan de gevel van het oude schutterslokaal, dat bij deze gelegenheid herdoopt werd Het Schuttershof. En nog wat voor dat jaar Peer Backx, één van het zestal trouwde en bracht zijn gemoedelijke Bertha achter de toog. Van huize uit herbergierster, wist zij zich wonderwel in dat schuttersgezelschap aan te passen. Een welgekomen verjonging in Het Schuttershof, dat sinds het verschijnen van Mieke Van Doren, in 1918, steeds een echte waardin gemist had. In 1936 zou Frans Backx de zaak overnemen en de vierde Backx vrouw binnenbrengen: Net van Pol Denissen Peer Bartelen veroverde een plaats in de nationale ploeg en herhaalde dit in 1936, 1937 en In 1937 kreeg hij gezelschap van de jonge schutter Albert Claessens. We sluiten deze tussenoorlogse zegereeksen af met twee trofeeën: de hoogste onderscheiding met medaille, geschonken door prins Bernard van Nederland, op het internat. Concours te Ossendrecht (1937) en de beker Ons Land, gewonnen te Horendonk. 9. Overdekte Schietbanen (1937) In 1937 besloot Jan Backx zijn onroerend eigendom te verdelen onder zijn kinderen. Frans, de oudste zoon, werd de nieuwe lokaalhouder. De prachtige schietbanen gingen echter verloren in de verkaveling. We hebben lijdelijk toegezien, hoe die zeventigjarige beukenhagen en bogen omgehakt werden. Ze hadden ons al die lange tijd beschermd tegen wind en felle hitte, ze gingen nu op de brandstapel. Nog dat zelfde jaar bouwden we de overdekte schietbanen. We zijn er mee de tweede wereldoorlog ( ) ingegaan. De laatste vooroorlogse landenwedstrijd tegen Nederland werd in de mobilisatietijd van 1939 in abnormale omstandigheden betwist te Antwerpen en te Bergeyk. Albert Claessens en Peer Bartelen hadden er een plaats in de nationale ploeg. Wat vertellen over de oorlogsjaren ? De eerste jaren bleven de meeste bogen opgeborgen. Later hebben we ze weer opgezocht, om wat verpozing in die droeve tijd. Ook over Het Schuttershof is bij de bevrijding in oktober 1944 een storm van verwoesting gegaan. Het Schuttershof ligt oostwaarts op de eerste hellingen van de beek. Op die beek eindigde zondag 22 oktober de razendsnelle veroveringstocht van Canadezen en Engelsen, met hun bezetting van Essen. Wij (Horendonk) zaten nog een ganse week met een taaie Duitse weerstand. Die weerstand werd gedurende vijf lange dagen en nachten weggeschoten en weggebrand. Onder het moordend vuur van artillerie en tanks dook de ganse bevolking in kelders en schuilholen. Toen het s vrijdags stil werd, was Over d Aa één puinhoop. Ook Het Schuttershof. De overdekte schietbanen bijna volledig vernield. Het oude huis gedeeltelijk ongeschonden, maar uit de puinen groeven we ons kostbaar bezit: bekers, eretekens en medailles.