Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Transcriptie

1 Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak aardrijkskunde vwo, tweede tijdvak (2017)). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus behandelde kennis & vaardigheden? Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. I. Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden II. Alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag III. Een-stapje-extra-vraag. IV. Niet voorgekomen in de cursus De eerste categorie doet een beroep op algemene basisvaardigheden, welke we bekend veronderstellen. Categorie II en III zijn vragen die op te lossen zijn met de kennis en vaardigheden die je op de cursus geleerd hebt. De laatste categorie vragen is op de cursus niet aan bod gekomen. In bijlage 1, achteraan dit document, vind je een nadere toelichting van deze categorieën. Het is belangrijk om te beseffen dat deze categorieën niets zeggen over de moeilijkheidsgraad van een vraag. Een vraag die rechtstreeks op te lossen valt met kennis en vaardigheden uit de cursus (categorie II) kan best een pittigere opgave zijn dan een vraag die niet is voorgekomen tijdens de cursus (categorie IV). Mocht je vragen of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit examenverslag, dan horen we dit uiteraard heel graag! Je mag ons hier altijd over mailen op info@sslleiden.nl. Met vriendelijke groet, Hans Huibregtse 1

2 vraag aantal punten categorie vraag toelichting categorie keuze: II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag kon je direct jouw atlasvaardigheden uit de uitleg 'Atlas' en de uitleg van 'Wereldsysteem' combineren. Uit de atlas kon je opmaken welke gebieden in China relatief arm en rijk zijn en welke gebieden snel en langzaam groeien qua Bruto Regionaal Product. Bij de uitleg 'Wereldsysteem' hebben we besproken dat de arme gebieden periferie zijn en de rijke gebieden centrum. 2 1 III Welke stappen moest je zetten? Tijdens de uitleg 'Wereldsysteem' hebben we besproken dat China vanaf 1970 de productietaken van Westerse landen op zich nam door de lage loonkosten. Transportgelegenheden (bijvoorbeeld ligging aan zee) zijn dan erg belangrijk. De extra stap die je moest zetten was dat nu China steeds rijker wordt, China minder gericht is op export naar het buitenland, dus is een kustplaats minder noodzakelijk. 1 III Welke stappen moest je zetten? Tijdens de uitleg 'Wereldsysteem' hebben we besproken dat China vanaf 1970 de productietaken van Westerse landen op zich nam door de lage loonkosten. De extra stap die je moest zetten was dat de ontwikkeling die China doormaakt het eerst plaatsvindt in de kustprovincies. Lage longen zijn dan steeds minder in de kustprovincies te vinden en de bedrijven gaan dan verplaatsen richting het binnenland, waar nog wel lage lonen zijn. 3 2 III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag kon je het blok 'Landen Vergelijken' en 'Bronnen' goed combineren. Bij 'Landen Vergelijken' hebben we namelijk de verschillende dimensies besproken. Je moest uit Bron 1 halen dat China zich aan het ontwikkelen is. Bij de economische dimensie moest je de extra stap zetten dat er daardoor economische groei is, waardoor meer geld beschikbaar is voor bijvoorbeeld investeringen in de innovatie. Bij de sociaal-culturele dimensie was de extra stap dat je de ontwikkeling van China moest koppelen aan het feit dat het opleidingsniveau van de bevolking stijgt ('Landen Vergelijken'). 4 2 III Welke stappen moest je zetten? Hier moest je algemene kennis combineren met het blokje 'Beredeneren'. Het eerste deel van de vraag bevatte een extra denkstap. Je moest zelf bedenken dat om een innovatie-economie te worden, je een vrij denkende, creatieve samenleving nodig hebt. Het tweede deel van de vraag dat dit juist in China niet het geval is, is algemene kennis III Welke stappen moest je zetten? Bij de eerste ontwikkeling moest je de uitleg 'Wereldsysteem' toepassen. We hebben hier besproken dat de wereld ontwikkelt en dat er meer producten en grondstoffen nodig zijn. De extra denkstap die je moest zetten was dat sommige landen deze extra behoefte aan grondstoffen proberen te vervullen door aan landgrabbing te doen. De tweede ontwikkeling kon je halen uit het blok 'Landen Vergelijken'. In dit blok hebben we besproken dat de wereldbevolking groeit. De extra denkstap was ook hier dat er meer monden te voeden zijn, er meer eten nodig is in de snel groeiende landen en dat deze landen de extra behoefte aan grondstoffen proberen te vervullen door aan landgrabbing te doen. 6 2 II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest jouw bronvaardigheden uit het blok 'Bronnen' gebruiken. Je moest uit de bron halen dat Australië het enige centrumland is dat grond verkoopt. Dit kon je doen door de bron te koppelen aan het feit dat Australië vergeleken met andere centrumlanden heel veel grond heeft. Hierdoor heeft Australië zelfs meer grond dan nodig is voor hun eigen bevolking en kan het de grond verkopen. 2

3 7 2 III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je de uitleg 'Bronnen' toepassen en vervolgens een extra denkstap zetten. Het eerste deel van de vraag kon je beantwoorden met jouw bronvaardigheden (eventueel ook een woordenboek voor de term 'macroregio'). Uit de bron moest je de informatie halen dat bijna alle Midden-Oosten landen aan aankoop van grond doen, terwijl zij geen traditionele centrum- of opkomende landen zijn (zie vraag). Voor het tweede deel van de vraag moest je de extra denkstap zetten dat het Midden-Oosten een erg droge regio is, dus weinig vruchtbare grond heeft en daardoor elders land opkoopt voor landbouwactiviteiten. 8 1 II Welke stof kon je gebruiken? Bij het argument 'voor' moest je de uitleg 'Wereldsysteem' toepassen, waar we besproken hebben dat kolonies vaak exploitatiekolonies zijn, die gebruikt werden voor de export naar het moederland. 1 III Welke stappen moest je zetten? Bij het argument 'tegen' moest je de kennis toepassen dat die grond destijds niet gekocht werd, maar militait overheerst. Dit beschouwen wij als algemene kennis II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je de uitleg 'Plaattektoniek' toepassen. Voor het eerste deel van de vraag moest je de 'belangrijke kaart' 216B gebruiken, die we tijdens de cursus vaak gebruiken. Hier kon je aflezen dat het ging om de Afrikaanse en de Grieks-Turkse plaat. Voor het tweede deel van de vraag kon je de tekening en de examentip uit het subblokje 'b) proces' direct toepassen II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je ook de uitleg 'Plaattektoniek' toepassen. We hebben tijdens de uitleg het begrip 'caldera' en de werking ervan besproken. We hebben behandeld dat tijdens de eruptie de magmakamer geleegd wordt en dat deze vervolgens instort en daardoor dieper wordt. Vervolgens kon je het blok 'Beredeneren' toepassen om het antwoord in een oorzaak-gevolgrelatie op te schrijven III Welke stappen moest je zetten? Deze vraag kon je beantwoorden aan de hand van het blok '3 Kringlopen'. De kennis over erosie (losmaken en transporteren) en sedimentatie (neerleggen) moest je toepassen op dit eiland Santorini. De extra denkstap bij deze vraag is dat je de processen erosie en vervolgens sedimentatie ook kan toepassen op deze relatief kleine schaal I Benodigde algemene kennis & vaardigheden: Bij het lokale schaalniveau moest je antwoorden dat op lokale schaal huizen en dergelijke bedolven werden onder de as en ander materiaal dat door de vulkaan wordt uitgespuwd. Dit beschouwen we als algemene kennis. 1 III Welke stappen moest je zetten? Hier moest je het subblokje 'c) gevolgen' van de uitleg 'Plaattektoniek' toepassen. Hier hebben we het begrip tsunami besproken. De extra stap die je hier moest zetten is dat zo'n grote uitbarsting op zee hetzelfde effect heeft als een zeebeving en er dus een tsunami kan ontstaan die de volledige handelsvloot vernietigd heeft. 1 IV Niet voorgekomen op de cursus: Het mondiale proces dat er asdeeltjes in de atmosfeer zitten voor lange tijd die onder andere zonlicht tegenhouden, waardoor het wereldwijde klimaat wordt aangetast is niet behandeld tijdens de cursus omdat dit grote-bak-stof is II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je jouw bron- en atlasvaardigheden uit de blokken 'Bronnen' en 'Atlas' inzetten. Ten eerste moest je uit Bron 1 aflezen dat de Amazone een veel groter debiet (term uit blok 'NL-rivieren') heeft. Verder moest je de eerste oorzaak zelf uit Bron 1 halen. Hier kon je aflezen dat de Amazone een veel groter stroomgebied heeft, waardoor er meer water in de rivier komt. De tweede oorzaak kon je uit de Atlas halen. Via het Trefwoordenregister en de zoekterm 'Neerslag Aarde' kwam je uit bij kaart 219C. Hier moest je aflezen dat er in het stroomgebied van de Amazone veel meer neerslag valt, waardoor er meer water in de rivier komt. 3

4 14 1 II Welke stof kon je gebruiken? Hier kon je goed jouw atlasvaardigheden (blok 'Atlas') combineren met de uitleg '3 Kringlopen'. Als je deze vaardigheden en kennis combineerde kon je in Bron 1 aflezen dat deze rivieren bijzonder veel sediment bevatten. Vervolgens kon je dit gegeven beredeneren door het feit dat ze ontspringen in de Himalaya, waar enorm veel erosie is. Al dit sediment komt vervolgens in deze rivieren terecht II Welke stof kon je gebruiken? Deze hele vraag kon je beantwoorden aan de hand van de blokken 'Atlas', 'Klimaat' en 'NL-Rivieren'. Bij het eerste deel van de vraag kon je jouw atlasvaardigheden toepassen en kon je de kaartjes op blz. 175 gebruiken om aan te geven dat er in de zomer overstromingen waren. Bij het tweede deel van de vraag moest je de uitleg 'Klimaat' gebruiken. In deze uitleg is de schuivende ITCZ besproken, die in de zomer noordelijk van de evenaar ligt. Voor het derde deel van vraag moest je de blokken 'Atlas' en 'NL-Rivieren' combineren. Je moest op de aangegeven atlaskaarten zien dat er dammen in de Nijl zijn gebouwd en bij de uitleg 'NL-Rivieren' hebben we het effect van dammen besproken II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je de atlasvaardigheden (blok 'Atlas') en je bronvaardigheden (blok 'Bronnen') combineren. Je moest hier allerlei gegevens in Bron 1, zoals grootte stroomgebied, sedimentafvoer, gemiddeld debiet en de lengte koppelen aan de rivieren, die allemaal ingetekend zijn in atlaskaart II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je de vaardigheden van het blok 'Atlas' en de kennis uit de uitleg 'Zuidoost-Azië' combineren. Bij het blok 'Atlas' hebben we de 'belangrijke kaart' 152 behandeld. Op deze kaart kon je zien dat het zuiden van Vietnam gekenmerkt wordt door een delta en dat er dus veel vruchtbaar slib aanwezig is. Op kaart 152 moest je ook herkennen dat er veel vulkanen aanwezig zijn op het eiland Java. We hebben bij de uitleg 'Zuidoost-Azië' besproken dat vulkanisme vruchtbare landbouwgrond oplevert door de uitstoot van as IV Niet voorgekomen op de cursus: Tijdens de cursus hebben we de 'andere vorm' van landbouw niet behandeld, want wij beschouwen deze kennis als grote-bak-stof III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je jouw bronvaardigheden (blok 'Bronnen') en atlasvaardigheden (blok 'Atlas') combineren om tot het goede antwoord te komen. In dit geval moest je beginnen met een extra denkstap, namelijk dat de rookwolken worden aangevoerd met de wind. Vervolgens moest je jouw atlasvaardigheden gebruiken om via het trefwoord 'winden' op of 156A of 218D. Hier kon je de algemene windrichting in de maanden juni, juli en augustus aflezen en de vraag beantwoorden III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je opnieuw gebruik maken van jouw atlasvaardigheden (blok 'Atlas'). Op kaartblad 221 kon je zien dat het tijdens een El Nino veel droger is dan normaal in de regio van Indonesië. Vervolgens moest je de extra denkstap zetten dat er daardoor een veel grotere kans is op bosbranden die rookwolken veroorzaken III Welke stappen moest je zetten? De eerste reden die je hier moest noemen hebben we besproken tijdens de uitleg 'Zuidoost-Azië'. We hebben behandeld dat de Koude Oorlog toen plaatsvond en Zuidoost-Azië verscheurde. De tweede reden die je moest noemen hebben we besproken tijdens het blok 'Wereldsysteem'. We hebben toen besproken dat na WO II veel van deze landen in Zuidoost-Azië onafhankelijk werden. De extra denkstap was dat doordat veel van deze landen ineens onafhankelijk werden, er een strijd losbarstte om de macht tussen verschillende bevolkingsgroepen 22 2 II Welke stof kon je gebruiken? Dit is een typische atlasvraag, waarmee we geoefend hebben tijdens het blok 'Atlas'. Via het trefwoordenregister en de 'Belangrijke Kaarten' (zie blok 'Atlas') moest je uitkomen bij de atlaskaarten 236 en 237. In deze kaarten kon je de twee verschillende culturele conflicten aflezen. 4

5 23 2 III Welke stappen moest je zetten? Ook bij deze vraag waren jouw atlasvaardigheden (blok 'Atlas') belangrijk. Volgens Bron 1 willen meerdere landen de Zuid-Chinese Zee graag in bezit hebben. Met behulp van jouw atlasvaardigheden en de extra denkstap 'wat zijn de voordelen van de Zuid-Chinese Zee?' kon je meerdere redenen hiervoor uit de Atlas halen, zoals het feit dat er belangrijke scheepvaartroutes door deze zee lopen en dat er fossiele brandstoffen onder de Zuid-Chinese Zee liggen II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je weer jouw atlasvaardigheden (blok 'Atlas') gebruiken. Via het trefwoordenregister (trefwoord Etnische Groepen) kwam je bij kaart 154A. Hier moest je aflezen dat de bevolking van Singapore voor 77% uit Chinezen bestaat. Hierdoor maakt Singapore zich niet druk om meer Chinese invloed III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag kon je gebruik maken van de blokken 'Beredeneren' en 'Wereldsysteem'. Bij het blok 'Wereldsysteem' hebben we geoefend met een wisseling van hegemoniale staten (het begrip hegemoniaal kon je vinden in het woordenboek). De toenemende invloed van China zou in de toekomst misschien de hemoniale positie van de VS kunnen bedreigen. Met behulp van jouw beredeneervaardigheden (blok 'Beredeneren') kon je hier een beredenering met twee stappen van maken III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je de uitleg 'NL-rivieren' gebruiken en toepassen. Om het eerste deel van de vraag te beantwoorden moest je een extra denkstap maken. Je moest zelf bedanken dat bergen van water voornamelijk nodig is als er tegelijkertijd een hoge piekafvoer is in de rivier en een hoge waterstand op zee. Voor het tweede deel van de vraag kon je de uitleg 'NL-rivieren' letterlijk gebruiken. We hebben hier besproken waarom we voornamelijk in de winter hoge afvoerpieken zien. Het derde deel van de vraag moest je beantwoorden met de extra denkstap dat het water niet goed afgevoerd kan worden, omdat de waterkeringen gesloten zullen zijn door de hoge waterstand op zee III Welke stappen moest je zetten? Hier moest je beginnen met de extra denkstap dat het bergingsgebied in de toekomst vaker gebruikt zal moeten worden door klimaatverandering. Bij de uitleg 'NL-rivieren' hebben we de twee gevolgen van klimaatverandering besproken. Deze twee oorzaken (de zeespiegelstijging en het onregelmatiger worden van het regiem van de rivieren) zijn de redenen dat het Volkerak-Zoommeer vaker gebruikt zal moeten worden III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag kon je het blok 'NL-Rivieren' goed toepassen. We hebben bij dat blok veel geoefend met de gevolgen van water bergen. In de atlas (blok 'Atlas') kon je zien dat in het Volkerak-Zoommeer verschillende riviertjes uitkomen. De extra denkstap die je moest maken is dat als het Volkerak-Zoommeer volloopt deze kleine riviertjes (lokale/regionale schaal) hun water niet meer kwijt kunnen, waardoor daar (rondom deze riviertjes) het overstromingsrisico vergroot wordt. Het vervolgens antwoorden in een oorzaak-gevolgrelatie hebben we besproken bij het blokje 'Beredeneren' III Welke stappen moest je zetten? Het eerste kenmerk kon je met behulp van het blok 'Bronnen' beantwoorden. Hier hebben we behandeld dat de meest relevante informatie vaak in de titel of eerste/laatste zin staat. Ook nu was dit het geval en moest je het kenmerk dat Leidsche Rijn veel groter is dan andere VINEX-wijken uit de titel van de bron halen. Voor het tweede kenmerk moest je ook kennis uit het blok 'NL-Steden' gebruiken. Uit Bron 1 kon je opmaken dat delen van Leidsche Rijn een industriële functie hebben, terwijl we bij 'NL-steden' behandeld hebben dat normaliter VINEXwijken een woonfunctie hebben IV Niet voorgekomen op de cursus: Het begrip 'Watertoets' hebben we niet behandeld tijdens de cursus. We zien dit begrip als grote-bak-stof. 5

6 31 3 II Welke stof kon je gebruiken? Dit is een echte bronnenvraag en daarom kon je hier goed het blok 'Bronnen' toepassen. In Bron 1 moest je voor het eerste deel van de vraag uit de kaart aflezen dat tussen Leidsche Rijn en Utrecht en Amsterdam-Rijnkanaal ligt, waardoor het lastig is om directe verkeersroutes richting Utrecht aan te leggen. De twee maatregelen bij het tweede deel van de vraag moest je ook uit Bron 1 halen. De eerste maatregel kon je uit de tekst (rechtstreekse fietspaden) halen, de tweede uit de kaart (overkapping snelweg A2) III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je het laatste subblokje van de uitleg 'NL-steden' toepassen. Het argument 'voor' hebben we letterlijk besproken tijdens de uitleg, namelijk dat door het combineren van huur- en koopwoningen er wordt voorkomen dat er een scheiding tussen verschillende groepen op basis van bijvoorbeeld opleidingsniveau of afkomst ontstaat. De extra denkstap moest je maken bij het bedenken van een het tegenargument. Je moest bedenken dat het door elkaar heen bouwen van huur- en koopwoningen op wijkniveau kan botsen, omdat er wrijving tussen verschillende sociaaleconomische klassen kan ontstaan. 67 verdeling per categorie: categorie aantal punten percentage I 1 1% II 26 39% III 35 52% IV 5 7% % In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus opgedane kennis & vaardigheden? Dit gold voor: 93% van de vragen (namelijk categorie I, II en III). 6

7 Bijlage 1: Toelichting categorieën Categorie I: Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden Dit betreft de volgende vragen: vragen waarbij een beroep wordt gedaan op algemene kennis & vaardigheden. Dit zijn kennis & vaardigheden die niet zijn opgenomen in de eindtermen in de syllabus en niet in Samengevat staan (zo ja: dan behoren de vragen tot één van de drie andere categorieën). Categorie II: alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag Dit betreft de volgende vragen: Vragen die letterlijk voorkomen in de uitleg (in de uitleg of in een klassikaal voorbeeld); Vragen die letterlijk met een stappenplan op te lossen zijn; Vragen die vergelijkbaar zijn met opgaven uit de opgavenbundel die vrijwel altijd worden opgegeven door de hoofddocent; Theorievragen die niet worden behandeld op de cursus, maar die we je van tevoren via de vakkenpagina geadviseerd hebben te leren (uit bijv. Samengevat); Vragen die vergelijkbaar zijn met vragen uit de voorbereidende opgaven. Categorie III: een-stapje-extra-vraag Dit betreffen vragen waarbij je, de naam zegt het al, een stapje extra moet zetten. Oftewel: je moest je kennis en vaardigheden behandeld tijdens de cursus combineren met een stukje inzicht. Bijvoorbeeld: Je moet net even buiten het stappenplan om denken; Je moet informatie uit de tekst halen om een bepaalde variabele voor een formule of berekening uit te rekenen. Categorie IV: niet voorgekomen op de cursus Dit betreft de volgende vragen: Vragen over begrippen die niet voorkomen in de uitleg, de standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, en waarbij het woordenboek ook geen soelaas biedt; Vragen over grote-bak-stof die niet voorkomen in standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, de voorbereidende opgaven of opgegeven stof op de vakkenpagina. Vragen waarvan je redelijkerwijs niet kon vaststellen dat het om een (op de cursus behandeld) concept in een andere context gaat. 7