Handels- en investeringsoverzicht Kazachstan- Nederland

Transcriptie

1 Handels- en investeringsoverzicht Kazachstan- Nederland 1. Samenvatting en conclusies Kazachstan is vooralsnog geen heel belangrijke handelspartner van Nederland. De bilaterale goederenhandel bedroeg in 2013 volgens het CBS krap 1,4 miljard euro. Daarbij had de Nederlandse goederenexport een waarde van bijna 440 miljoen euro. Kazachstan lijkt door zijn bijzonder voorspoedige economische ontwikkeling volop kansen te bieden voor Nederlandse exporteurs en investeerders. Het ligt bovendien volgens de Chief Economist van de Wereldbank in een van de snelst groeiende regio s ter wereld. Volgens UNCTAD-cijfers is Nederland de 3 e exportmarkt voor Kazachstan. Volgens cijfers van de centrale bank van Kazachstan is Nederland de op een na grootste buitenlandse investeerder in Kazachstan. Een voorbeeld is Shell met zijn omvangrijke belangen in een van de grootste mondiale olievelden. Ook Royal Wagenborg beschikt over een grote vlootbasis in de Kaspische zee. 1 van 1

2 2 van 2

3 3 van 3

4 2. Economie en buitenlandse handel Vanuit macro-perspectief is Kazachstan een redelijk welvarend land 1. Het BBP per hoofd bedroeg in US dollar (PPP/gecorrigeerd voor koopkrachtpariteiten 2 ). Ter vergelijking: het Nederlandse gemiddelde inkomen bedroeg in US dollar (OECD, 2014) en het gemiddelde van de EU US dollar. De inkomensverschillen in Kazachstan zijn volgens VN-gegevens in mondiaal perspectief niet groot; ze zijn zelfs (iets) geringer dan in Nederland. Kazachstan kende na het uiteenvallen van de USSR een moeilijk decennium (afschudden planeconomie). Sinds 2000 laat de economie een krachtige vooral olie gedreven - groei zien. Daarbij betalen zich volgens analisten ook de in de jaren 90 doorgevoerde hervormingen uit. Volgens de Economist Intelligence Unit (EIU) zal de BBP-groei de komende jaren tussen de 4% en 6% liggen. Daarbij ligt Kazachstan volgens de Chief Economist van de Wereldbank in een van de snelst groeiende regio s centraal Azië - ter wereld. Het BBP van Kazachstan bedraagt dit jaar circa 223 miljard US dollar. Dit is ruim een kwart van het Nederlandse BBP (800 miljard US dollar (650 miljard euro)). De Kazachstaanse economie zou volgens EIUramingen in 2016 bijna verdubbeld kunnen zijn ten opzichte van Kazachstan heeft omvangrijke natuurlijke hulpbronnen (vooral olie en ook gas, mineralen en metalen als uranium 3, titanium en koper). Tevens heeft het land een groot agrarisch potentieel 4 en een ontwikkelde ruimtevaart-infrastructuur. De industrie is sterk gefundeerd op verwerking van de natuurlijke hulpbronnen (olieverwerkende en (zware) machine-industrie). De kwaliteit van het Kazachstaanse ondernemingsklimaat lijkt in regionaal perspectief goed. Zo plaatst het WEF Kazachstan op een 50 e positie qua meest aantrekkelijke vestigings- en investeringsklimaat (GCI , Nederland staat 8 e, Rusland 53 e en de Kirgizische Republiek 108 e ). Bij het Zwitserse instituut IMD bezet Kazachstan de 32 e plaats (NL 14 e, Rusland 38 e ). Dit is beter dan menig EU-lidstaat. Op de ranglijst Doing Business van de Wereldbank deze ranglijst kijkt naar een geringer aantal indicatoren dan die van het WEF en IMD - staat Kazachstan 77 e (van in totaal 189 landen, NL staat 27 e, Kirgizische Republiek 102 e, Rusland 62 e, China 90 e en Oezbekistan 141 e ). 1 Op de Human Development Index van de VN deze kijkt iets breder dan enkel het BBP per hoofd, namelijk ook naar levensverwachting en analfabetisme staat Kazachstan 70 e (NL staat 4 e, de buurlanden China 91 e, Rusland 57 e, Turkmenistan 103 e en Oezbekistan 113 e ). 2 Dit wil zeggen dat gecorrigeerd is voor de feitelijke koopkracht van een US dollar in het betreffende land. In het ene land kun je voor een US dollar (of euro) meer goederen of diensten kopen dan in een ander land. Ergo, in het ene land kun je van een inkomen van US dollar prima rondkomen, terwijl in het andere land dit bedrag amper voldoende is om fatsoenlijke huisvesting voor een half jaar te financieren. 3 Kazachstan heeft na Australië de grootste uraniumreserves ter wereld. Het land is een van de grootste producenten. 4 De Nederlandse ambassade in de hoofdstad Astana en de economische afdeling in Almaty zien dit terug in de sterke toename van het aantal handelsvragen op agrarisch gebied, de grote belangstelling voor de vier agro-handelsmissies (2013 en 2014) en bezoeken van Nederlandse zakenlieden. 5 Deze ranglijst meet het gemak waarmee in een land zaken kan worden gedaan. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het starten van een bedrijf, het verkrijgen van een bouwvergunning, een elektriciteitsaansluiting en krediet, het 4 van 4

5 Een minder sterk punt is corruptie: op de Corruption Perception Index van Transparency International scoort Kazachstan een 140 e positie (van in totaal 175 landen, NL staat 8 e ). Ook in de meeste buurlanden is corruptie een groot probleem. De buitenlandse handel van Kazachstan is in de afgelopen jaren nauwelijks gegroeid (zie tabel 1). Voor dit en de komende jaren verwacht EIU een opgaande beweging. 80% van de Kazachstaanse goederenexport betreft fossiele brandstoffen. Tabel 1: Buitenlandse goederen- en dienstenhandel (x miljard US dollar) Invoer Uitvoer Bron: Economist Intelligence Unit, Belangrijkste handelspartners en positie van Nederland De belangrijkste handelspartners van Kazachstan zijn China, Rusland en Italië (zie tabel 2A en 2B). Nederland is eveneens een belangrijke handelspartner; we bezetten een 3 e positie als belangrijkste exportmarkt (zie tabel 2A). Een respectabele 11,8% van de goederenexport - ter waarde van ruim 7,3 miljard euro - ging in 2013 naar Nederland. Daarbij gaat het wel voornamelijk om goederen (vooral fossiele brandstoffen) die Nederland direct weer uitvoert (doorvoer in jargon). Het CBS registreert namelijk een aanzienlijk lagere goederenimport uit Kazachstan (van 943 miljoen euro in 2013, zie tabel 3). Tabel 2A: Voornaamste Kazachstaanse exportpartners (bedragen x euro, let op Engelse getalsnotatie) Importers Exported value in 2011 Exported value in 2012 Exported value in 2013 Totale waarde Kazachstaanse goederenexport 63,257,972 71,753,865 62,119,073 1 Italy 10,801,890 12,025,430 11,460,944 2 China 11,696,654 12,817,518 10,791,819 3 Netherlands 4,765,177 5,815,663 7,324,878 4 Russian Federation 5,395,126 5,246,321 4,371,528 5 France 3,887,550 4,379,940 3,961,681 6 Switzerland 3,555,938 3,860,688 3,206,062 Bron: ITC, registeren van eigendom, de mate van bescherming van investeerders, grensoverschrijdend kunnen handelen en de kosten daarvan en de mogelijkheid om contracten nageleefd te krijgen (functioneren van rechtbank (proceslengte, objectiviteit) e.d.). 5 van 5

6 6 van 6

7 Als goederenleverancier is Nederland voor Kazachstan het 17 e importland. 0,7% van de totale Kazachstaanse goederenimport was in 2013 afkomstig uit Nederland. Tabel 2B: Voornaamste Kazachstaanse importpartners (bedragen x euro, let op Engelse getalsnotatie) Exporters Imported value in 2011 Imported value in 2012 Imported value in 2013 Totale waarde Kazachstaanse goederenimport 27,289,829 34,630,755 36,794,017 1 Russian Federation 11,680,538 13,304,305 13,314,894 2 China 3,604,947 5,829,879 6,168,017 3 Germany 1,494,800 1,765,428 2,112,358 4 United States of America 1,232,078 1,648,265 1,800,960 5 Ukraine 1,245,221 2,272,753 1,692,794 6 Korea, Republic of 446, , ,300 7 Japan 463, , ,594 8 Italy 822, , ,473 9 Uzbekistan 553, , , France 493, , , Turkey 523, , , Austria 158, , , Belarus 447, , , United Kingdom 377, , , Spain 107, , , Poland 280, , , Netherlands 209, , ,069 Bron: ITC, Kader - Toelichting bij cijferverschillen totale in- en uitvoerwaarden De diverse tabellen in dit document bevatten (o.a.) de totale uit- en invoerwaarde van Nederlandse goederenhandel met Kazachstan. De cijfers in tabel 3 en 4 stammen van het CBS. In de tabellen 2A en 2B staan de cijfers met de belangrijkste handelspartners van Kazachstan. Deze handelscijfers stammen van het ITC (onderdeel van UNCTAD). Helaas blijken deze cijfers af te wijken van de CBS-cijfers. Dit komt vaak voor. De oorzaak is in belangrijke mate terug te voeren op verschillen in meten/betrouwbaarheid van meetmethoden. De CBS-cijfers geven o.i. een (veel) getrouwer beeld van de Nederlandse totale handel met Kazachstan dan die van ITC. Wel geven de ITC-cijfers een goede indicatie van de omvang/importantie van de verschillende Kazachstaanse handelspartners. 7 van 7

8 Handel vanuit Nederlands perspectief Voor Nederland is Kazachstan een bescheiden handelspartner. Onze goederenexport bedroeg in 2013 volgens bijna 440 miljoen euro (zie tabel 3, ook voor de samenstelling). Dit was 0,1% van onze totale goederenexport ter hoogte van 433 miljard euro. Kazachstan was in 2013 de 67 e exportmarkt van Nederland. Over de periode januari-juni 2014 bedroeg de goederenuitvoer naar Kazachstan 210 miljoen euro. Indien de export zich in hetzelfde tempo ontwikkelt als in de eerste zes maanden komt de Nederlandse uitvoer naar Kazachstan over geheel 2014 iets lager uit dan in Tabel 3: Nederlandse goederenuitvoer naar Kazachstan, bedragen x euro, volgens SITC-indeling Totaal Nederlandse goederenuitvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, De Nederlandse goederimport uit Kazachstan had in 2013 volgens CBS-gegevens een waarde van bijna 943 miljoen euro (zie tabel 4, ook voor de samenstelling). Dit invoer betrof hoofdzakelijk fossiele brandstoffen. De invoer kwam overeen met 0,2% van onze totale goederenimport (ter hoogte van 386 miljard euro). Kazachstan nam in 2013 de 51 e positie in bij de Nederlandse importlanden. Over de periode januari-juni 2014 bedroeg de goedereninvoer uit Kazachstan 243 miljoen euro. Indien de import zich in hetzelfde tempo ontwikkelt als in de eerste zes maanden komt de Nederlandse invoer naar Kazachstan over geheel 2014 aanzienlijk (bijna 50%) lager uit dan in Tabel 4: Nederlandse goedereninvoer uit Kazachstan, bedragen x euro, volgens SITC-indeling Totale Nederlandse goedereninvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak x 2 Grondstoffen, niet eetbaar Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten x x 6 Fabricaten x 7 Machines en vervoermaterieel x x 8 Diverse gefabriceerde goederen van 8

9 9 Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, Directe buitenlandse investeringen De gecumuleerde Nederlandse directe buitenlandse investeringen (FDI) 6 (standencijfers) in Kazachstan zijn volgens DNB-cijfers verwaarloosbaar. Daarentegen zijn Nederlandse ondernemingen volgens de centrale bank van Kazachstan juist de op een land na belangrijkste investeerders in het land. Ultimo 2013 zou de totale FDI-omvang 6,8 miljard US dollar bedragen. Een voorbeeld is Shell met zijn omvangrijke belangen in een van de grootste mondiale olievelden 7. Ook Royal Wagenborg beschikt over een grote vlootbasis in de Kaspische zee. T.i: De totale waarde van Nederlandse FDI in de wereld bedroeg eind ,1 miljard euro (DNB, 2014). Volgens de UNCTAD bedroeg de gecumuleerde waarde van alle buitenlandse FDI in Kazachstan ultimo ,6 miljard US dollar (World Investment Report 2013, standen). Dit was 59,7% van het BBP van Kazachstan. Hiermee steekt het land in internationaal perspectief positief af. Ter vergelijking: voor Griekenland bedroeg de FDI/BBP-verhouding 15,2%, voor Duitsland 20,9%, voor Canada 35,0%, Tsjechië 69,4%, voor Turkije 18,1% (2011) en voor Nederland 82,2% (2013) 8. In Zwitserland ligt het cijfer boven de 100%. Volgens DNB-cijfers hadden de FDI uit Kazachstan in Nederland ultimo 2013 een verwaarloosbare omvang van hooguit enkele miljoenen euro. Bij zulke lage bedragen mag DNB uit privacyoverwegingen geen cijfers publiceren 9. Ter vergelijking: de totale waarde van alle FDI in Nederland bedroeg eind ,7 miljard euro (DNB, 2013). Eventuele FDI vanuit Kazachstan in Nederland waren op zijn hoogst een fractie van de totale FDI van Kazachstan in de wereld; deze bedroegen eind ,2 miljard US dollar. 6 Directe buitenlandse investeringen (FDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen, waarbij de buitenlandse onderneming (mede)zeggenschap verkrijgt over het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd. Het kan de vorm hebben van onder meer een participatie (als een joint venture), een totale overname of een geheel van de grond af op te bouwen dochteronderneming. Voor de volledigheid: FDI omvatten geen aankopen van aandelen door beleggers of speculanten. De "stock"- of standencijfers vertegenwoordigen de gecumuleerde waarde van alle in het verleden tot heden gedane FDI. (Deze omvatten de totale waarde van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen ten opzichte van het buitenland op een bepaald moment. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijs-, wisselkoers- en overige mutaties (waaronder goodwill) en betreffen zowel kapitaaldeelnemingen als alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in rekeningen-courant, storting van werkkapitaal), evenals de aan- en verkoop van onroerend goed). 7 Het verschil tussen de DNB-cijfers en die van de centrale bank van Kazachstan kan wellicht deels worden verklaard doordat de omvangrijke belangen van Shell mogelijk zijn waarschijnlijk ondergebracht bij de Britse poot van Shell. Hierdoor zitten ze niet in de Nederlandse (DNB-)cijfers. 8 Overigens is naast het percentage ook de aard van de FDI van belang om meer te kunnen zeggen over de totale impact (qua banen, toegevoegde waarde, innovatie en kennisoverdracht) op een economie. Gaat het bijvoorbeeld om FDI in kapitaalintensieve sectoren (zoals bij de winning van olie en gas) of juist om FDI in dienstverlenende ondernemingen? Bij de eerste vorm is per arbeidsplaats gemiddeld genomen een hoger FDI-bedrag gemoeid dan bij FDI in de dienstensector. Ook is de aard van economische activiteit van belang: is het een fabriek waar laagopgeleide werknemers onderdelen in elkaar zetten, of juist een high-tech-productielocatie met bijbehorende en zelfstandige R&Dfaciliteiten. De laatste FDI-vorm heeft, begrijpelijk, een hogere positieve impact dan de eerste. 9 Anders zouden deze tot individuele bedrijven te herleiden kunnen zijn. 9 van 9

10 Kader - Impact directe buitenlandse investeringen Volgens onderzoek leveren directe buitenlandse investeringen (FDI) vaak een belangrijke bijdrage aan het versterken van de economie en de groei van de welvaart van een land. Cijfers voor Nederland kunnen dit illustreren, te meer omdat Nederland zowel absoluut als relatief veel directe buitenlandse investeringen heeft aangetrokken. Zo zorgen buitenlandse bedrijven voor circa 15% van alle banen in de private sector in Nederland. Het gaat dan om ruim arbeidsplaatsen. Ook zijn buitenlandse ondernemingen goed voor ongeveer 26% van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven (dit is de bijdrage aan het BBP). Verder zijn buitenlandse bedrijven goed voor 34% van de totale omzet in Nederland en voor 24% van de investeringen in vaste activa. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor 30% van de R&D-uitgaven. Buitenlandse bedrijven zijn innovatiever dan het gemiddelde Nederlandse bedrijf en de arbeidsproductiviteit van hun werknemers ligt op een hoger niveau. Zij betalen hun werknemers doorgaans 10% meer en spenderen meer geld en tijd aan training van hun werknemers dan nationale bedrijven. Bron: CBS, 2013 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/NFIA, Den Haag, 20 november 2014 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/Concernstaf/DM&I drs. R.J. (Ron) Hogenboom Economisch redacteur 1 van 10 0