Kans op extreme neerslag

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kans op extreme neerslag"

Transcriptie

1 Kans op extreme neerslag Aart Overeem, KNMI Wageningen University & Research (Kees Lemcke, KNMI) Down the Drain, Ede 18 april 2017

2 Overzicht presentatie Inleiding Hoe meet je regen met weerradars? De kans op extreme neerslag op een locatie De kans op extreme neerslag in Nederland Nieuwe regenmetingen Samengevat en conclusies

3 Inleiding Regenmeting belangrijk voor: Evaluatie verwerking extreme neerslag in stad Ontwerpdoeleinden Betere waterstandsverwachtingen Waterbeheer Landbouw Weerwaarschuwingen (M. van Rens)

4 Inleiding - Soorten neerslagmetingen

5

6 Hoe meet je regen met weerradars? Radar zendt pulsen uit Een deel van een puls wordt gereflecteerd door neerslag Hiervan wordt een deel opgevangen door de antenne Bepaal afstand van echo uit tijd tussen zenden & ontvangen Reken vermogen om naar regenintensiteit

7 Hoe meet je regen met weerradars?

8 Nieuwe KNMI-radars (NOAA) Dual-pol radars zenden/ontvangen zowel horizontaal als verticaal gepolariseerde pulsen Neerslagtypebepaling, betere regenmeting Herwijnen (Kees Lemcke, KNMI)

9 Hoe meet je regen? Klimatologische radardata Radar: elke 5 min. landsdekkende informatie (1 km 2 ) Radar: gevoelig voor diverse fouten(bronnen) Regenmeters: vaak nauwkeurige puntmetingen Regenmeters: weinig locaties, terwijl regenval sterk varieert van plaats tot plaats Combineer radar- en regenmeterdata

10 Hoe bereken je de kans op extreme neerslag? Selecteer maxima uit lange regenmeterreeksen Fit hierop een kansverdeling Waarom? Dan kun je met één formule de kans berekenen, ook voor regen die extremer is dan tot nu toe gemeten Nu kun je de kans of herhalingstijd voor een regensom in b.v. 60 min. berekenen Of de regensom in b.v. 60 min. voor een kans of herhalingstijd

11 Kans op extreme neerslag - Herhalingstijd Regenduurlijnen: Herhalingstijd: de gemiddelde tijd na een extreme gebeurtenis, totdat zo n gebeurtenis opnieuw optreedt op dezelfde locatie Periode Nieuwe neerslagstatistiek korte duren is in de maak (STOWA/KNMI/HKV) Buishand & Wijngaard (2007)

12 Uitwerking extreme neerslagstatistiek Stel een uursom met een herhalingstijd T = 100 jaar. Dit betekent 45% kans dat het in 60 jaar in jouw tuin optreedt als het klimaat niet zou veranderen. Dus het duurt vaak minder dan 100 jaar en het kan morgen weer optreden!

13 Uitwerking extreme neerslagstatistiek Stel dat de herhalingstijd in die periode afneemt naar T = 10 jaar. De kans van optreden is dan circa 90%!

14 Hoe vaak extreme regen in Nederland? Bestaande statistieken geven de kans voor een punt. In een gebied treden extremen veel vaker op. De meeste neerslag valt naast de regenmeters. Met klimatologische radardataset kun je tellen hoe vaak het hard regent in Nederland voor het huidige klimaat, waarin al een flinke verandering van het klimaat zichtbaar is. Dit geeft meer gevoel voor het optreden van extremen in een gebied.

15 Locaties radarvakken (1 km 2 ) met > 40 mm neerslag in een uur Periode Een hoeveelheid van 44 mm in een uur is in De Bilt in de vorige eeuw slechts 1 keer gemeten op 13 juni 1953 Maar in 9 jaar in 14% van NL o.b.v. radars

16 Hoe vaak valt extreme neerslag ergens in Nederland 36 miljard metingen in radarvakken van 1 km 2 Meer dan 70 keer per jaar valt > 60 mm in een uur ergens in NL Radar geeft eerder een onderschatting dan een overschatting van extremen

17 Nieuwe regenmetingen - Gsm-masten Regen dempt het signaal tussen gsmmasten. Uit daling wordt berekend hoe hard het regent tussen de masten.

18 Gsm-masten vs. radars+regenmeters

19 Nieuwe regenmetingen - Amateurweerstations Goede resultaten voor ~ 220 Opstelling, onderhoud en sensordegradatie? Veel meetpunten in bebouwd gebied Big data maakt het mogelijk om foutieve data te herkennen & te verwijderen Meer locaties met grotere pakkans van extreme buien

20 224 regenmeters in en rond Amsterdam (Lotte de Vos, HESS)

21 Samengevat en conclusies Extreme neerslag komt veel vaker voor dan je misschien denkt. Het klimaat van nu is al een flinke stap extremer dan dat van de vorige eeuw. Extreme neerslag in het huidige klimaat kunnen we steeds beter meten

22 (Radar Herwijnen, Kees Lemcke, KNMI)

Extreme neerslagmeting in Nederland

Extreme neerslagmeting in Nederland Extreme neerslagmeting in Nederland Aart Overeem, KNMI Wageningen University & Research (Kees Lemcke, KNMI) RIONEDdag 2017 Soorten neerslagmetingen Uitwerking extreme neerslagstatistiek Stel een uursom

Nadere informatie

Doel: voorkom regenwateroverlast!

Doel: voorkom regenwateroverlast! http://bit.ly/2pjgadl Wereldtemperatuur 188-216 Ontwikkeling extreme neerslag Doel: voorkom regenwateroverlast! Masterclass klimaatadaptatie Kennemerland, 18 mei 217. Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED

Nadere informatie

Impact(test) extreme buien

Impact(test) extreme buien Impact(test) extreme buien Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Minicursus stichting RIONED, 22 maart 2018 '2015 wordt warmste jaar ooit' GENEVE - Het jaar 2015 wordt waarschijnlijk het warmste jaar

Nadere informatie

Statistiek van extreme gebiedsneerslag in Nederland

Statistiek van extreme gebiedsneerslag in Nederland Statistiek van extreme gebiedsneerslag in Nederland Aart Overeem en Adri Buishand De Bilt, 2012 Technical report; TR-332 Statistiek van extreme gebiedsneerslag in Nederland Versie 1.0 Datum 4 mei 2012

Nadere informatie

Inzicht in extreme neerslag in de stad op basis van langjarige radardatasets met veel ruimtelijk detail

Inzicht in extreme neerslag in de stad op basis van langjarige radardatasets met veel ruimtelijk detail Ervaringen met de aanpak van regenwater overlast in bebouwd gebied 2 Radar bebouwd gebied Inzicht in extreme neerslag in de stad op basis van langjarige radardatasets met veel ruimtelijk detail 284 Extreme

Nadere informatie

NIEUWE NEERSLAG- STATISTIEKEN VOOR KORTE TIJDSDUREN

NIEUWE NEERSLAG- STATISTIEKEN VOOR KORTE TIJDSDUREN NIEUWE NEERSLAG- STATISTIEKEN VOOR KORTE TIJDSDUREN Extreme buien zijn extremer geworden 2018 12A In opdracht van STOWA hebben het KNMI en HKV Lijn in water nieuwe neerslagstatistieken afgeleid voor korte

Nadere informatie

Schaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14

Schaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14 Schaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14 Van: Jules Beersma (KNMI) (mmv Geert Lenderink en Adri Buishand) Aan: Paul Fortuin (RWS-WVL) 20161214 (definitief) Inleiding RWS-WVL

Nadere informatie

De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen

De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen Geert Lenderink KNMI 26 mei 2014: presentatie KNMI14 scenario s De Basis: het 5de IPCC rapport van WG1 (2013) 1. Kennis m.b.t. globale klimaatverandering

Nadere informatie

Nieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor

Nieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor Nieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor Hans Hakvoort (HKV), Jules Beersma (KNMI), Theo Brandsma (KNMI), Rudolf Versteeg (HKV), Kees Peerdeman (Waterschap Brabantse Delta/STOWA)

Nadere informatie

Extreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor

Extreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor Nieuwe neerslagstatistieken voor het waterbeheer: Extreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor 2015 10A In 2014 heeft het KNMI met het oog op klimaatverandering nieuwe klimaatscenario s

Nadere informatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en

Nadere informatie

Neerslag en verkeer. Relatie weer - verkeer. TNO studie D. Vukovic, M.W. Adler, T. Vonk

Neerslag en verkeer. Relatie weer - verkeer. TNO studie D. Vukovic, M.W. Adler, T. Vonk Relatie weer - verkeer Paul Fortuin Workshop INCAH - DVS Neerslag en verkeer TNO studie D. Vukovic, M.W. Adler, T. Vonk Doel: hoe kwetsbaar verkeer voor neerslag(intensiteit)? (en klimaat) Wáár op HWN

Nadere informatie

Regenwatersystemen op de testbank

Regenwatersystemen op de testbank Regenwatersystemen op de testbank Harry van Luijtelaar Stichting RIONED RIONEDdag, 5 februari 215 Overzicht presentatie Aanleiding Rekentool (testbank) Extreme buien Vergelijken functioneren systemen Conclusies/lessen

Nadere informatie

Nieuwe statistiek voor extreme neerslag

Nieuwe statistiek voor extreme neerslag Nieuwe statistiek voor extreme neerslag J.B. Wijngaard (KNMI) M. Kok (HKV LIJN IN WATER) A. Smits (KNMI) M. Talsma (STOWA) Samenvatting In dit artikel wordt de nieuwe statistiek voor extreme neerslaghoeveelheden

Nadere informatie

Wat als we geen afvoer uit Vlaanderen hadden gehad

Wat als we geen afvoer uit Vlaanderen hadden gehad Wat als we geen afvoer uit Vlaanderen hadden gehad Kennisvraag: wat als er geen extra water uit Vlaanderen was gekomen? Wat als er geen onweersbuien in Vlaanderen gevallen waren? Antwoord: het is niet

Nadere informatie

De tijd vliegt! Naam: Klas: School: Datum:

De tijd vliegt! Naam: Klas: School: Datum: De tijd vliegt! Naam: Klas: School: Datum: 1 Activeer Maten mensen uit oude culturen de tijd? Deden ze dat net als wij? Waar moet men rekening mee houden om zo nauwkeurig mogelijk de tijd te meten? Onderzoek

Nadere informatie

Toepassing van radar gebaseerde gebiedsreductiefactoren bij de NBW-toetsing

Toepassing van radar gebaseerde gebiedsreductiefactoren bij de NBW-toetsing Toepassing van radar gebaseerde gebiedsreductiefactoren bij de NBW-toetsing Rudolf Versteeg 1, Hans Hakvoort 1 en Marijke Visser 2 Aanleiding Tijdens de toetsing van het watersysteem van Flevoland aan

Nadere informatie

Toepassing van op radar gebaseerde gebiedsreductiefactoren bij de NBW-toetsing

Toepassing van op radar gebaseerde gebiedsreductiefactoren bij de NBW-toetsing Toepassing van op radar gebaseerde gebiedsreductiefactoren bij de NBW-toetsing Rudolf Versteeg Hans Hakvoort Marijke Visser Aanleiding Tijdens de toetsing van het watersysteem van Flevoland aan de normen

Nadere informatie

De vergeten klimaatontwikkeling en het effect op hoogwaterstatistiek en maatregelen

De vergeten klimaatontwikkeling en het effect op hoogwaterstatistiek en maatregelen De vergeten klimaatontwikkeling en het effect op hoogwaterstatistiek en maatregelen Bertus de Graaff 1, Rudolf Versteeg 2 en Jeroen Tempelaars 3 Na de extreme neerslaggebeurtenissen in 1998 en de daaropvolgende

Nadere informatie

Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw

Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk

Nadere informatie

Havo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje

Havo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje Havo 4 - Practicumwedstrijd Versnelling van een karretje Vandaag gaan jullie een natuurkundig experiment doen in een hele andere vorm dan je gewend bent, namelijk in de vorm van een wedstrijd. Leerdoelen

Nadere informatie

De Radar to Catchment-applicatie

De Radar to Catchment-applicatie Software De Radar to Catchment-applicatie Ruben Imhoff 1 Radar to Catchment is een gebruiksvriendelijke Pythonapplicatie om radardata en satellietdata voor stroomgebieden uit te lezen en na te bewerken.

Nadere informatie

Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl

Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl 6 augustus 2018 Dit is een voorlopige versie. De methode kan nog verbeterd en de droogte van 2018 is nog niet ten einde. Commentaar

Nadere informatie

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering

Nadere informatie

Grondwater in stedelijk gebied

Grondwater in stedelijk gebied Grondwater in stedelijk gebied Kruisbestuiving met de afdeling riolering 29 mei 2013 Jacqueline Flink Waterbalans Grondwateraanvulling uit neerslag??? Grondwateraanvulling GBKA (~ BGT) goede info over

Nadere informatie

het Nederlandse waterbeheer

het Nederlandse waterbeheer Meteobase: online neerslag- en referentiegewasverdampingsdatabase voor het Nederlandse waterbeheer H. Hakvoort 1, S. Bosch 2, R. Versteeg 1, J. Heijkers 3, E. Wolters 1, M. Talsma 4 en K. Peerdeman 5 Waterbeheerders

Nadere informatie

Veranderend weer en klimaatverandering

Veranderend weer en klimaatverandering Veranderend weer en klimaatverandering Mensen reageren op het weer. Trek je een T-shirt aan of wordt het een trui? Ga je met de tram omdat het regent, of neem je de fiets omdat het toch droog blijft? Is

Nadere informatie

CT3011: Inleiding watermanagement

CT3011: Inleiding watermanagement CT3011: Inleiding watermanagement 3: Polders College 3: Waterbeheer 10 september 2007 Nick van de Giesen Ronald van Nooyen Olivier Hoes CT3011: Inleiding watermanagement Colleges: 1. Water in de wereld

Nadere informatie

Twee en een half jaar landsdekkende regenkaarten uit radiostraalverbindingen van een mobiel telefonienetwerk 1

Twee en een half jaar landsdekkende regenkaarten uit radiostraalverbindingen van een mobiel telefonienetwerk 1 Twee en een half jaar landsdekkende regenkaarten uit radiostraalverbindingen van een mobiel telefonienetwerk 1 Aart Overeem 2, Hidde Leijnse 3, Remko Uijlenhoet 4 Alhoewel regenschatting met radiostraalverbindingen

Nadere informatie

Climatology of extreme rainfall from rain gauges and weather radar

Climatology of extreme rainfall from rain gauges and weather radar Climatology of extreme rainfall from rain gauges and weather radar Aart Overeem Thesis committee Thesis supervisor Prof. dr. ir. R. Uijlenhoet Professor of Hydrology and Quantitative Water Management Wageningen

Nadere informatie

NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS

NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS 1 NIEUWE NEERSLAGSTATISTIEK VOOR WATERBEHEERDERS brochure 26a 2004 INHOUD 1 Aanvulling van de historische

Nadere informatie

Meteorologische gegevens,

Meteorologische gegevens, Bron: KNMI. Indicator 1 april 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2013 bedroeg de

Nadere informatie

De emissieterm uit het reken- en meetvoorschrift windturbines

De emissieterm uit het reken- en meetvoorschrift windturbines Mensen met oplossingen M+P MBBM groep www.mp.nl De emissieterm uit het reken- en meetvoorschrift windturbines Edwin Nieuwenhuizen 2 Inleiding Het kader paragraaf 3.2.3 van het Activiteitenbesluit (BARIM)

Nadere informatie

BEREGENING MET REMOTE SENSING (29)

BEREGENING MET REMOTE SENSING (29) BEREGENING MET REMOTE SENSING (29) Programma Precisie Landbouw Jacob v.d. Borne Maart 2011 ONTWIKKELVERZOEK: Een teler neemt zijn beslissingen over wel of niet beregenen aan de hand van de stand van het

Nadere informatie

WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE?

WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? 13 november 2018 waarom stedelijke klimaatadaptatie wat verandert er aan ons klimaat meer: wateroverlast hitte droogte toenemende verstedelijking, meer verharding en

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Introductie Data Methode Resultaten Conclusies en aanbevelingen Referenties... 19

Inhoudsopgave. Introductie Data Methode Resultaten Conclusies en aanbevelingen Referenties... 19 Inhoudsopgave Introductie... 2 Data... 4 Methode... 6 Resultaten... 9 Conclusies en aanbevelingen... 18 Referenties... 19 Extreme-neerslagcurven voor de 21 e eeuw 1 Introductie In maart van dit jaar zijn

Nadere informatie

Hertentamen Optica. 20 maart 2007. Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door.

Hertentamen Optica. 20 maart 2007. Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Hertentamen Optica 20 maart 2007 Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Opgave 1 Slechts eenmaal heeft God de natuurwetten blijvend

Nadere informatie

Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein. Ontwikkeling RainTools. Overzicht Webinar. Aanleiding

Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein. Ontwikkeling RainTools. Overzicht Webinar. Aanleiding Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Overzicht Webinar RainTools software Schematisering perceel Functioneren, effecten maatregelen Vragen en opmerkingen Respons

Nadere informatie

Kennisvraag: wat waren de herhalingstijden van de neerslag? In beeld brengen situatie zoals die buiten geweest is.

Kennisvraag: wat waren de herhalingstijden van de neerslag? In beeld brengen situatie zoals die buiten geweest is. Neerslag juni 2016 Kennisvraag: wat waren de herhalingstijden van de neerslag? In beeld brengen situatie zoals die buiten geweest is. Antwoord: De neerslaggegevens van zowel de KNMI neerslagstations als

Nadere informatie

Droogte monitoring. Coen Ritsema, Klaas Oostindie, Jan Wesseling

Droogte monitoring. Coen Ritsema, Klaas Oostindie, Jan Wesseling Droogte monitoring Coen Ritsema, Klaas Oostindie, Jan Wesseling Inhoud Droogte karakterisering KNMI Standardized Precipitation Index (SPI) Website Droogtemonitor Toekomstige website uitbreidingen? Droogte

Nadere informatie

BODEMOPBOUW EN INFILTRATIECAPACITEIT VLASSTRAAT/BRIMWEG, SOMEREN

BODEMOPBOUW EN INFILTRATIECAPACITEIT VLASSTRAAT/BRIMWEG, SOMEREN BODEMOPBOUW EN INFILTRATIECAPACITEIT VLASSTRAAT/BRIMWEG, SOMEREN i BODEMOPBOUW EN INFILTRATIECAPACITEIT VLASSTRAAT/BRIMWEG, SOMEREN-EIND RESULTATEN VELDWERK EN INFILTRATIEBEREKENINGEN Uitgebracht aan:

Nadere informatie

Evolutie van het klimaat in België

Evolutie van het klimaat in België Hans Van de Vyver Koninklijk Meteorologisch Instituut 11 januari 2013 Introductie wetenschappelijke activiteiten MERINOVA-project: Meteorologische risico s als drijfveer voor milieukundige innovatie in

Nadere informatie

Het voorspellen van de akoestiek in sportzalen

Het voorspellen van de akoestiek in sportzalen Het voorspellen van de akoestiek in sportzalen Het toetsen van de rekenmethode Stageonderzoek Jelmer Niesten 21/05/15 Kennisdag Bouwfysica 2015 1/18 Introductie Stageonderzoek: akoestiek in sportzalen

Nadere informatie

Gebruik van regenradar gegevens in het waterbeheer van Waterschap Rivierenland

Gebruik van regenradar gegevens in het waterbeheer van Waterschap Rivierenland Gebruik van regenradar gegevens in het waterbeheer van Waterschap Rivierenland Gebruik van regenradar gegevens in het waterbeheer van Waterschap Rivierenland December 27 Opdrachtgever Waterschap Rivierenland

Nadere informatie

Meteorologische gegevens,

Meteorologische gegevens, Bron: KNMI (2010, 2011). Indicator 30 november 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Voor

Nadere informatie

HUISSENSCHE WAARDEN AANVULLENDE GRONDWATERBEREKENING

HUISSENSCHE WAARDEN AANVULLENDE GRONDWATERBEREKENING HUISSENSCHE WAARDEN AANVULLENDE GRONDWATERBEREKENING BASAL TOESLAGSTOFFEN BV 12 december 2013 077461453:0.1 - Definitief C01012.100037.0120 Inhoud 1 Inleiding... 4 2 Rivierwaterstanden... 5 2.1 Rivierwaterstanden

Nadere informatie

Wat staat er allemaal in het neerslagoverzicht?:

Wat staat er allemaal in het neerslagoverzicht?: Geachte inwoner van Hoogeveen, Welkom bij het tweede neerslagoverzicht van de gemeente Hoogeveen. Het jaar 211 was aan het einde weer helemaal in balans maar kenmerkte zich door hele droge periodes afgewisseld

Nadere informatie

RISICOSIGNALERING Zware regen

RISICOSIGNALERING Zware regen RISICOSIGNALERING Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut INLEIDING staat meestal synoniem voor een extreme hoeveelheid neerslag en kan in Nederland het hele jaar voorkomen. In het winterhalfjaar

Nadere informatie

Meteorologische gegevens,

Meteorologische gegevens, Bron: KNMI (2003, 2009). Indicator 2 februari 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De

Nadere informatie

Regenwater op eigen terrein

Regenwater op eigen terrein Regenwater op eigen terrein Uitwerking RainTools rekenvoorbeelden Webinar Stichting RIONED 14 april 15 Harry van Luijtelaar 1 REKENMODEL EN SCHEMATISERINGEN De rekenvoorbeelden in dit webinar zijn uitgewerkt

Nadere informatie

Kansverwachtingen voor (extreme) neerslag

Kansverwachtingen voor (extreme) neerslag Kansverwachtingen voor (extreme) neerslag Maurice Schmeits en Kirien Whan (KNMI, R&D Weer- en Klimaatmodellen) 1 Inhoud Waarom kansverwachtingen? (Beperkingen van) deterministische weersverwachting Kansverwachtingen

Nadere informatie

Een alternatieve GHG analyse

Een alternatieve GHG analyse Een alternatieve GHG analyse Drs. D.H. Edelman, Ir. A.S. Burger 1 Inleiding Nederland raakt steeds voller. Daardoor wordt er op steeds meer locaties gebouwd die eerdere generaties bestempelden als niet

Nadere informatie

TUINCENTRUM KENNISMAKEN

TUINCENTRUM KENNISMAKEN TUINCENTRUM KENNISMAKEN Rekenen voor vmbo-groen en mbo-groen Colofon RekenGroen. Rekenen voor vmbo- groen en mbo- groen Module Tuincentrum - Kennismaken Leerlingtekst Versie 1.0. November 2012 Auteurs:

Nadere informatie

Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw

Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27

Nadere informatie

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver KNMI next klimaatscenario s Bernadet Overbeek Gé Verver Inhoud 1. Totstandkoming klimaatscenario s 2. Keuzes KNMI next scenario s 3. Afstemming met gebruikers 4. Vragenronde: wensen uit beleid Klimaatscenario

Nadere informatie

Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016

Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016 Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016 Judith ter Maat, Joachim Hunink, Marjolein Mens, Edwin Snippen Kennisdag Zoetwater

Nadere informatie

Klimaatverandering & schadelast. April 2015

Klimaatverandering & schadelast. April 2015 Klimaatverandering & schadelast April 2015 Samenvatting Het Centrum voor Verzekeringsstatistiek, onderdeel van het Verbond, heeft berekend in hoeverre de klimaatscenario s van het KNMI (2014) voor klimaatverandering

Nadere informatie

Kennisvraag: wat waren de herhalingstijden van de neerslag-, afvoer- en grondwatersituatie? In beeld brengen situatie zoals die buiten geweest is.

Kennisvraag: wat waren de herhalingstijden van de neerslag-, afvoer- en grondwatersituatie? In beeld brengen situatie zoals die buiten geweest is. Herhalingstijden Kennisvraag: wat waren de herhalingstijden van de neerslag-, afvoer- en grondwatersituatie? In beeld brengen situatie zoals die buiten geweest is. Antwoord: de herhalingstijden die berekend

Nadere informatie

RAPPORT METEOBASE. verdampingsgegevens voor het waterbeheer ISBN 978.90.5773.588.2. Publicaties van de STOWA kunt u bestellen op www.stowa.

RAPPORT METEOBASE. verdampingsgegevens voor het waterbeheer ISBN 978.90.5773.588.2. Publicaties van de STOWA kunt u bestellen op www.stowa. METEOBASE ONLINE archief van neerslag- en verdampingsgegevens voor het waterbeheer RAPPORT 2013 02 ISBN 978.90.5773.588.2 stowa@stowa.nl www.stowa.nl TEL 033 460 32 00 FAX 033 460 32 01 Stationsplein 89

Nadere informatie

Instraling door de zon in Nederland

Instraling door de zon in Nederland Instraling door de zon in Nederland Marc van der Sluys Lectoraat Duurzame Energie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 13 oktober 2016 Trefwoorden Zon, zonne-energie, insolatie, zonnepanelen, zonneboiler

Nadere informatie

STOWA NEERSLAGSTATISTIEKEN VOOR KORTE DUREN - ACTUALISATIE 2018 ACTUALISATIE 2018 NEERSLAGSTATISTIEKEN VOOR KORTE DUREN RAPPORT

STOWA NEERSLAGSTATISTIEKEN VOOR KORTE DUREN - ACTUALISATIE 2018 ACTUALISATIE 2018 NEERSLAGSTATISTIEKEN VOOR KORTE DUREN RAPPORT ACTUALISATIE 2018 NEERSLAGSTATISTIEKEN VOOR KORTE DUREN RAPPORT 2018 12 A NEERSLAGSTATISTIEKEN VOOR KORTE DUREN ACTUALISATIE 2018 RAPPORT 2018 12 ISBN 978-90-5773-785-5 stowa@stowa.nl www.stowa.nl TEL

Nadere informatie

Factsheet KNMI waarschuwingen regen

Factsheet KNMI waarschuwingen regen Factsheet KNMI waarschuwingen regen Factsheet Regen figuur 1 Maandgemiddelde neerslagsom en -duur De Bilt (1981-2010) Bron: Bosatlas van het klimaat Risicosignalering regen Wanneer het weer om extra oplettendheid

Nadere informatie

Samenvatting leerpunten uit online-enquête werksessie

Samenvatting leerpunten uit online-enquête werksessie 24 Resultaten peiling Samenvatting leerpunten uit online-enquête werksessie De 32 auteurs en redactieleden die aan dit boek hebben meegewerkt, hadden als voorbereiding op de werksessie van 7 november 2013

Nadere informatie

tijdreeksen voor de toekomst

tijdreeksen voor de toekomst Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie

Nadere informatie

2 3 4 5 6 7 8 9 10 12,999,976 km 9,136,765 km 1,276,765 km 499,892 km 245,066 km 112,907 km 36,765 km 24,159 km 7899 km 2408 km 76 km 12 14 16 3 6 11 1 12 7 1 2 5 4 3 9 10 8 18 20 21 22 23 24 25 26 28

Nadere informatie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12,999,976 km 9,136,765 km 1,276,765 km 499,892 km 245,066 km 112,907 km 36,765 km 24,159 km 7899 km 2408 km 76 km 12 14 16 1 12 7 3 1 6 2 5 4 3 11 9 10 8 18 20 21 22 23 24 26 28 30

Nadere informatie

3 november 2014. Inleiding

3 november 2014. Inleiding 3 november 2014 Inleiding In 2006 publiceerde het KNMI vier mogelijke scenario s voor toekomstige veranderingen in het klimaat. Het Verbond van Verzekeraars heeft vervolgens doorgerekend wat de verwachte

Nadere informatie

[Hanssen, 2001] R F Hanssen. Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001.

[Hanssen, 2001] R F Hanssen. Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001. Hoe werkt het? Beeldvormende radar maakt het mogelijk om dag en nacht, ook in bewolkte omstandigheden, het aardoppervlak waar te nemen vanuit satellieten. De radar zendt duizenden pulsen per seconde uit,

Nadere informatie

Examen VWO - Compex. wiskunde A1,2

Examen VWO - Compex. wiskunde A1,2 wiskunde A1,2 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 13 In dit deel staan de vragen waarbij de computer

Nadere informatie

Statistiek van extreme neerslag in Nederland

Statistiek van extreme neerslag in Nederland Opdrachtgever: STOWA Auteurs: A. Smits J.B. Wijngaard R.P. Versteeg M. Kok Inhoud Voorwoord...1 Samenvatting... 3 1 Inleiding... 18 1.1 Aanleiding...18 1.2 Probleemanalyse...19 1.3 Afbakening...22 1.4

Nadere informatie

Inhoud. Hoofdstuk 10. Verdamping

Inhoud. Hoofdstuk 10. Verdamping Inhoud Hoofdstuk 10. Verdamping 1.Beschrijving 10-1 1.1 Benaming van de grootheid 10-1 1.2 Definitie; omschrijving van het begrip 10-1 1.3 Eenheden 10-1 1.4 Elementcodes 10-1 2. Operationele eisen 10-3

Nadere informatie

Droogte-indices beter begrijpen

Droogte-indices beter begrijpen Droogte-indices beter begrijpen Sinds in 2003 de kade bij Wilnis bezweek, is bij de waterschappen de aandacht voor de droogtegevoeligheid van kaden verscherpt. Langdurige droogte kan namelijk effect hebben

Nadere informatie

Klimaatscenario s, bandbreedtes en gebruik daarvan. Janette Bessembinder e.v.a.

Klimaatscenario s, bandbreedtes en gebruik daarvan. Janette Bessembinder e.v.a. Klimaatscenario s, bandbreedtes en gebruik daarvan Janette Bessembinder e.v.a. Opzet Waarom klimaatscenario s Bandbreedte extreme neerslag Transformatie Gebruik klimaatscenario s Klimaatscenario s Klimaatscenario

Nadere informatie

Voor afmetingen waarvoor geen bewerkingsprijs staat vermeld gelden de prijzen op aanvraag

Voor afmetingen waarvoor geen bewerkingsprijs staat vermeld gelden de prijzen op aanvraag 19 x 13 x 19 x 1,5 mm 0,57 314,00 324,00 344,00 364,00 20 x 15 x 20 x 1,5 mm 0,61 314,00 324,00 344,00 364,00 25 x 15 x 25x 2 mm 0,96 227,00 237,00 257,00 277,00 10 x 20 x 10 x 2 mm 0,56 227,00 237,00

Nadere informatie

Klimaatstress: Wat is de beste test? Vakantiecursus 12 Januari 2018

Klimaatstress: Wat is de beste test? Vakantiecursus 12 Januari 2018 Klimaatstress: Wat is de beste test? Vakantiecursus 12 Januari 2018 Marie-claire ten Veldhuis Delft University of Technology Watermanagement Department j.a.e.tenveldhuis@tudelft.nl Juni 2016 Juli 2014

Nadere informatie

Debietmeting maken. Aan de hand van metingen aan de sloten en werken met natuurkundige formules een debietmeting leren maken.

Debietmeting maken. Aan de hand van metingen aan de sloten en werken met natuurkundige formules een debietmeting leren maken. Debietmeting maken Doel: Aan de hand van metingen aan de sloten en werken met natuurkundige formules een debietmeting leren maken. Benodigdheden: Groot meetlint / rolmeter Stok / lat om sloot op te meten

Nadere informatie

Regionale verschillen in extreme neerslag. 18 februari 2010 Rudmer Jilderda, Adri Buishand, Janet Wijngaard

Regionale verschillen in extreme neerslag. 18 februari 2010 Rudmer Jilderda, Adri Buishand, Janet Wijngaard Regionale verschillen in extreme neerslag 18 februari 2010 Rudmer Jilderda, Adri Buishand, Janet Wijngaard Meetgegevens over neerslag Egmond, 14 augustus 2006 2 Jaarnormalen van enkele stations jaargemiddelden

Nadere informatie

Gezondheid en elektromagnetische velden (Bron nationaal antennebureau)

Gezondheid en elektromagnetische velden (Bron nationaal antennebureau) Gezondheid en elektromagnetische velden (Bron nationaal antennebureau) Onderzoek Effecten Blootstellinglimieten Wonen en werken Weigeren van een bouwvergunning Iedereen wordt op vrijwel elk moment van

Nadere informatie

Verantwoord omgaan met de nieuwe neerslagstatistiek

Verantwoord omgaan met de nieuwe neerslagstatistiek Verantwoord omgaan met de nieuwe neerslagstatistiek Siebe Bosch Hans Hakvoort Ferdinand Diermanse Coen Verhoeve Inleiding Eind 2004 publiceerde STOWA de nieuwe neerslagstatistiek voor waterbeheerders (KNMI

Nadere informatie

De werking van groene daken in de waterketen Hydrologische effecten nader beschouwd

De werking van groene daken in de waterketen Hydrologische effecten nader beschouwd De werking van groene daken in de waterketen Hydrologische effecten nader beschouwd Kees Broks Groene daken Water op groene daken tot nu toe vooral functioneel voor groen Aanleiding Aanleiding Aanleiding

Nadere informatie

Examen Statistiek I Feedback

Examen Statistiek I Feedback Examen Statistiek I Feedback Bij elke vraag is alternatief A correct. Bij de trekking van een persoon uit een populatie beschouwt men de gebeurtenissen A (met bril), B (hooggeschoold) en C (mannelijk).

Nadere informatie

Infiltratievoorzieningen meten, modelleren, dimensioneren

Infiltratievoorzieningen meten, modelleren, dimensioneren Infiltratievoorzieningen meten, modelleren, dimensioneren Harry van Luijtelaar Stichting RIONED Utrecht, 2 februari 2012 Overzicht presentatie Dimensioneren (module C2200) Weten begint met meten! Modelleren

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur wiskunde A1 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 13 In dit deel staan de vragen waarbij de computer niet

Nadere informatie

Vingeroefening real-time prestatie-indicatoren. Inhoud

Vingeroefening real-time prestatie-indicatoren. Inhoud Vingeroefening real-time prestatie- Johannes Vijlbrief 20 maart 2012 Inhoud Aanleiding Beschikbare metingen Uitwerking prestatie- Bepaling prestatie- uit minutenwaardes Alternatieve methode: Bepaling prestatie-

Nadere informatie

KNMI: weer, klimaat en wateroverlast in bebouwd gebied

KNMI: weer, klimaat en wateroverlast in bebouwd gebied KNMI: weer, klimaat en wateroverlast in bebouwd gebied Janette Bessembinder et al. Opzet presentatie Wat is en doet het KNMI? Oorzaken wateroverlast in bebouwd gebied Waarnemen: hoe doen we dat? Waargenomen

Nadere informatie

Hoe smartphonegebruikers. weerstations werden. Hidde Leijnse

Hoe smartphonegebruikers. weerstations werden. Hidde Leijnse Hoe smartphonegebruikers mobiele weerstations werden Hidde Leijnse Hoe smartphonegebruikers mobiele weerstations werden Aart Overeem 1,2, James Robinson 4, Hidde Leijnse 1, Gert-Jan Steeneveld 2, Berthold

Nadere informatie

Folkert Buiter 2 oktober 2015

Folkert Buiter 2 oktober 2015 1 Nuchter kijken naar feiten en trends van aardbevingen in Groningen. Een versneld stijgende lijn van het aantal en de kracht van aardbevingen in Groningen. Hoe je ook naar de feitelijke metingen van de

Nadere informatie

Theorie: Het maken van een verslag (Herhaling klas 2)

Theorie: Het maken van een verslag (Herhaling klas 2) Theorie: Het maken van een verslag (Herhaling klas 2) Onderdelen Een verslag van een experiment bestaat uit vier onderdelen: - inleiding: De inleiding is het administratieve deel van je verslag. De onderzoeksvraag

Nadere informatie

Een enkele detector op de grond geeft een signaal, dit wordt een single genoemd.

Een enkele detector op de grond geeft een signaal, dit wordt een single genoemd. Uitwerkingen HiSPARC Air-showers, events en coïncidenties N.G. Schultheiss 1 Inleiding Op de HiSPARC site is RouteNet te vinden. Hierin staan modules die als verdieping gebruikt kunnen worden. Klik bijvoorbeeld

Nadere informatie

Correctie van neerslagradar op basis van grondstations voor toepassing in stedelijk gebied: het beste van twee werelden

Correctie van neerslagradar op basis van grondstations voor toepassing in stedelijk gebied: het beste van twee werelden Correctie van neerslagradar op basis van grondstations voor toepassing in stedelijk gebied: het beste van twee werelden A.C. de Niet 1), J. de Jonge 2), J.L. Korving 1), J. Langeveld 3), A.F. van Nieuwenhuijzen

Nadere informatie

Ervaringen met de SDS011 stofsensor

Ervaringen met de SDS011 stofsensor Ervaringen met de SDS011 stofsensor RIVM, 12 juli 2018 De afgelopen maanden zijn er veel PM2.5 en PM10 metingen gedaan met de SDS011 stofsensoren. Zo vlak voor de vakanties willen we een korte terugkoppeling

Nadere informatie

Wat staat er allemaal in het neerslagoverzicht?:

Wat staat er allemaal in het neerslagoverzicht?: Geachte inwoner van Hoogeveen, Welkom bij het eerste neerslagoverzicht van de gemeente Hoogeveen. Hoewel het in eerste instantie niet de bedoeling was om de verzamelde neerslaggegevens publiceren, merkten

Nadere informatie

Kenmerk Contactpersoon Plaats en datum Ing. B. Mengers Doetinchem, Tel

Kenmerk Contactpersoon Plaats en datum Ing. B. Mengers Doetinchem, Tel ECOPART BV ZEPHIRLAAN 5 7004 GP DOETINCHEM TELEFOON 03 14-36 81 00 FAX 03 14 36 57 43 E-MAIL INFO@ECOPART-BV.NL INTERNET WWW.ECOPART_BV.NL BTW NR. NL 81 01 466 29 B01 HANDELSREGISTER 100 35 993 RABOBANK

Nadere informatie

12.1 Grafen [1] Definitie: Een graaf bestaat uit punten, waarvan er twee of meer door wegen verbonden zijn. Willem-Jan van der Zanden

12.1 Grafen [1] Definitie: Een graaf bestaat uit punten, waarvan er twee of meer door wegen verbonden zijn. Willem-Jan van der Zanden 12.1 Grafen [1] Een spoorwegkaart is een voorbeeld van een graaf; Een graaf bestaat uit punten; De punten worden door wegen met elkaar verbonden; De plaats van de punten en de vorm van de wegen is van

Nadere informatie