Dumpjehuiswerk.nl 2009

Transcriptie

1 Algemene Economie hoofdstuk 2 Vraag Bij de analyse van het consumentengedrag zijn ondernemingen op zoek naar de oorzaken die ten grondslag liggen aan de vraag naar hun producten. Deze oorzaken worden ook wel aangeduid als vraagbepalende factoren. Deze zijn als volgt in kaart te brengen. De behoeftepatronen van gebruikers De prijs van het product De prijzen van andere goederen Het inkomen van de consumenten en de omvang van de bevolking Behoefte en consumptiepatroon De belangrijkste reden voor het aankopen van bepaalde goederen en diensten is het bevredigen van behoeften. De samenstelling van het consumptiepakket ter bevrediging van de behoeften noemen we het consumptiepatroon. De individuele consumptiepatronen kunnen dan ook sterk verschillen. Sommige consumenten bevredigen bijvoorbeeld hun behoefte aan ontplooiing vooral door actieve deelname aan kunst, andere zoeken hun persoonlijke ontwikkeling in de sportactiviteiten. Een bepalende factor van het consumptiepatroon vormen de consumentenvoorkeuren, ook wel preferenties genoemd. Deze voorkeuren bepalen de prioriteiten in het aankoopgedrag van consumenten. Een mooi voorbeeld consumentenvoorkeuren is het verschijnsel mode. Het begrip mode word meestal gebruikt voor kleding. Veranderingen in consumentenvoorkeuren zijn voor ondernemingen van groot belang voor hun afzet. Voor een tapijtindustrie kan een plotselinge verschuiving van de vraag naar houten vloeren en parket desastreus zijn. Demografische trends De consumptie van veel producten is leeftijdsgebonden. Leeftijdsgroepen onderscheiden zich onder andere naar kleding, drinkgewoonten, sport en recreatie. Ondernemingen moeten steeds meer rekening houden met cultuurtrends. Consumenten gaan meer en meer aandacht schenken aan de omstandigheden waaronder producten worden gemaakt. Bijvoorbeeld met kinderarbeid zijn voortgebracht. Trends in levensstijlen Een levensstijl (Lifestyle) omvat meer dan het koopgedrag. Het gaat daarbij ook om opvattingen over de samenleving die voortvloeien uit waarden die men aanhangt. De belangrijkste trend in levensstijlen is de steeds verdergaande individualisering. Veel producten die vroeger in gezinsverband werden geconsumeerd, worden nu individueel gebruikt. Dit zie je vaak met voedsel. Marketing en consumentenvoorkeuren Door marketinginspanningen proberen ondernemingen producten succesvol te maken. Zij streven naar voortdurende verbetering en vernieuwing van hun productenpakket. Ook daardoor veranderen de voorkeuren van de consumenten voortdurend. Consumenten rekenen in toenemende mate op vernieuwing van producten. Hierdoor wordt de zogenoemde productlevenscyclus, de periode waarin een product verkocht wordt, steeds korter. Overheidsmaatregelen

2 Overheidsmaatregelen kunnen invloed op het bestedingspatroon uitoefenen. De overheid stelt bepaalde consumptie verplicht, zoals een wettelijke aansprakelijkheidsverzekering. De prijs De prijs is een belangrijke vraagbepalende factor. Consumenten wegen in hun oriëntatie op producten de prijzen steeds af tegen de prijzen van andere goederen. Naarmate de prijs daalt, wordt de gevraagde hoeveelheid groter en omgekeerd. Het verband tussen prijs en gevraagde hoeveelheid kan bijvoorbeeld worden weergegeven met behulp van deze vergelijking; Q = 2P Waarin: Q = de gevraagde hoeveelheid P = de prijs Het verband tussen de prijs en de gevraagde hoeveelheid noemen we de vraagfunctie. De vraagfunctie is in een grafiek weer te geven, waarbij de hoeveelheid op de horizontale as en de prijs op de verticale as is weergegeven. We spreken dan van een vraagcurve. Het dalende verloop van de vaagcurve vloeit voor tuit het substitutie en inkomenseffect van een prijsverandering. Een prijsverandering van het ene product laat de vraag naar andere producten niet ongemoeid. Als een product in prijs daalt, zullen consumenten geneigd zijn er meer van te gebruiken ten koste van andere producten die niet in prijs verlaagd zijn. De prijsdaling heeft verdringing van substituutproducten tot gevolg. Dit noemen we het substitutie-effect. Consumenten zullen bijvoorbeeld een prijsdaling van frisdranken aangrijpen om meer frisdrank te gebruiken, ten koste van bijvoorbeeld thee of licht alcoholische dranken. Een prijsdaling van een product heeft bij een gelijkblijvend inkomen tot gevolg dat consumenten meer producten kunnen kopen. De koopkracht van het inkomen is dor de prijsdaling toegenomen. Dit noemt met het inkomenseffect van de prijsverandering. Prijselasticiteit van de vraag De gevoeligheid van de gevraagde hoeveelheid voor een prijsverandering verschilt van product tot product. Een variabele die daarover informatie verschaft, is de prijselasticiteit van de vraag. Dit weergeeft de relatieve verandering van de gevraagde hoeveelheid als gevolg van en gedeeld door een relatieve verandering van de prijs. Relatieve veranderingen kunnen weergegeven worden door middel van procentuele afwijkingen. De prijselasticiteit van de vraag is EPQ = % Q / % P Waarin: EPQ de prijselasticiteit van de vraag weergeeft Q de procentuele verandering van de gevraagde hoeveelheid P de procentuele verandering van de prijs Als de prijs stijgt van 100 naar 101, zal de hoeveelheid dalen van 400 naar 398. Hieruit volgt; EPQ = -0,5% / 1% = -0,5 De prijselasticiteit van de vraag bedraagt -0,5. Dit betekend dat een prijsstijging van 1% een daling van de vraag met 0,5% tot gevolg heeft. BLZ 44 na tussenvraag

3 Hoofdstuk 5 Consumptie De bestedingen van gezinnen noemen we consumptie. We noemen producten pas consumptiegoederen als zij ook daadwerkelijk door de consumenten gekocht zijn. Een meubel dat nog in de winkel staat in afwachting van een koper, behoort tot de vlottende kapitaalgoederen (voorraden) Consumenten stellen een pakket goederen en diensten samen ter bevrediging van hun behoeften. Dit is het consumptiepatroon. De consumentenvoorkeuren verschillen. Voedingsgewoonten leiden voor de ene consument tot de consumptie van veel groente en fruit, voor de andere consument tot veelvuldige bezoeken aan snackbars en anderen weer aan restaurants. Voor ondernemingen en bedrijfstakken is het belangrijk om te weten welke veranderingen in het consumptiepatroon optreden, omdat dat hun eigen afzet beïnvloed. De prijzen van consumptiegoederen kunnen van jaar tot jaar stijgen. Dit is inflatie. De toename van het inkomen in een jaar zegt daarom weinig over de toename van de hoeveelheid producten die mensen in dat jaar kunnen kopen. Daarvoor is het begrip koopkracht belangrijk. De veranderingen van het inkomen gecorrigeerd door de inflatie is verandering van de koopkracht Koopkracht = % inkomen - % prijzen Bij een stijging van het inkomen met 4% en een inflatie van 3% stijgt de koopkracht dus met 1%. De stijging van de koopkracht noemt met ook wel de reële stijging van het inkomen, dat wil zeggen dat de toename van het aantal producten dat consumenten kunnen kopen. Het inkomen (zonder correctie voor prijsstijging) wordt ook wel aangeduid als het nominale inkomen. De marginale consumptiequote geeft weer hoeveel er van een extra euro inkomen wordt geconsumeerd. Als consumenten 75 cent van een extra euro inkomen uitgeven, is de marginale consumptiequote dus 0,75. De marginale consumptiequote voor hoge inkomens is beduidend lager dan voor lage inkomens. Als consumenten weinig vertrouwen hebben in de algemeen economische toekomst of in hun eigen financiële toekomst, zal hun koopbereidheid laag zijn. Een stijging van het inkomen besteden zij in dat geval niet, maar sparen zij. Een dergelijke situatie komt veel voor tijdens beurscrises of dreigende oorlogen. De consumptiegroei op korte termijn is afhankelijk van twee andere factoren, die een tamelijk kleine invloed op de consumptie uitoefenen: 1. De reële rente; dit is het verschil tussen de nominale rente en de inflatie. Als de reële rente toeneemt, zal de consumptie dalen. De reden daarvoor is dat het lenen van geld duurder wordt. 2. Het vermogen; consumenten hebben een vermogen dat zij beleggen in spaarrekeningen, aandelen, woningen en dergelijke. Een waardestijging van het vermogen, door bijvoorbeeld een stijging van de koersen van aandelen leidt tot een toename van de consumptie. Soorten investeringen

4 Investeren is het kopen van kapitaalgoederen ten behoeve van de productie. Bedrijven koen verschillende soorten goederen ten behoeve van hun productie. Zij kopen grondstoffen en halffabricaten die slechts eenmaal in het productieproces worden gebruikt. Een toename van het vermogen hierin is vastgelegd, noemen we investeringen in vlottende kapitaalgoederen of voorraadinvesteringen. Dit kunnen geplande maar ook gedwongen voorraadinvesteringen zijn. Met het oog op een verwachte stijging van de afzet kopen bedrijven vaak extra voorraden grondstoffen in of laten ze hun voorraden eindproduct oplopen, zodat de hoeveelheid vlottende kapitaalgoederen toeneemt. Er bestaan ook gedwongen voorraadinvesteringen. Normaal geldt dat de productie gelijks is aan de vraag, maar het komt ook nogal eens voor dat bedrijven de groei van hun afzet te hoog hebben ingeschat. De investeringen in vaste activa kunnen we onderscheiden in vervanging en uitbreidingsinvesteringen. In de eerste plaats moeten ondernemingen hun oude machines vervangen als ze een aantal jaren in gebruik zijn geweest. Bedrijven plegen in dit geval een vervangingsinvestering; het aanschaffen van kapitaalgoederen wegens slijtage. In de twee plaats is het uitbreiden van kapitaalgoederenvoorraad een reden tot investeren. In tegenstelling tot de vervangingsinvesteringen zijn de uitbreidingsinvesteringen erop gericht de productiecapaciteit te vergroten. Bruto, netto, diepte & breedte investeringen De bruto investeringen bestaan uit netto-investeringen plus vervangingsinvesteringen. De netto investeringen bestaan uit uitbreidingsinvesteringen in vaste activa en voorraadmutaties. Als bedrijven nieuwe machines kopen, zijn er meestal veranderingen aangebracht ten opzichte van de bestaande kapitaalgoederen. Vaak leiden deze aanpassingen ertoe dat per machine minder arbeidkrachten nodig zijn. Er is in dat geval sprake van arbeidsbesparende technische ontwikkeling. De aanschaf van dit soort kapitaalgoederen noemen we diepte-investeringen. Als er geen sprake is van arbeidsbesparende technische ontwikkeling en de nieuwe machines evenveel producten per werknemer per tijdseenheid voortbrengen als de oude machines, spreken we van breedteinvesteringen. Ontwikkeling van de investeringen Economische onderzoekbureaus verklaren de ontwikkeling van de investeringen vaak uit de volgende variabelen: Afzetverwachtingen; bedrijven hebben afzetverwachtingen over de hoeveelheid producten die zij in een bepaalde periode kunnen verkopen. Vaak baseren ze deze verwachtingen op schattingen over de groei van het BBP in binnen en buitenland De bezettingsgraad; Dit geeft aan voor hoeveel procent van de bedrijfstijd de machines en andere kapitaalgoederen werkelijk in bedrijf zijn. De winst; Hoe hoger de winsten, des te gemakkelijker bedrijven kunnen investeren vanuit het eigen vermogen. De rente; Het verband tussen de investeringen end e rente is negatief: Als de rente stijgt zullen de investeringen dalen. Bedrijven investeren om te kunnen produceren. Arbeidsinkomensquote (AIQ) De AIQ geeft aan welk deel van de bruto toegevoegde waarde als beloning aan de productiefactor arbeid toevalt. Het overige deel van de toegevoegde waarde is bestemd voor afschrijvingen rente en winst. Hoe dichter de AIQ de 100% nadert, hoe minder beloning er overblijft voor de eigenaren van kapitaal. In het algemeen gaat men ervan uit dat een AIQ van ongeveer 80% redelijk is voor ondernemers om met de dan resterende winst de investeringen te financieren.

5 De formule voor de AIQ luidt; AIQ = (LPW x AV) / ( P x RP) waarin; LWN de loon per werknemer AV de arbeidsvraag P de prijspeil van de toegevoegde waarde RP de reële productie Het quotiënt van arbeidsvraag (het aantal werknemers) en de reële productie is gelijk aan de arbeidsproductiviteit. De procentuele verandering van de AIQ kan nu als volgt worden benaderd; % AIQ = % LWN - % P - % AP waarin; %AIQ de procentuele verandering van de AIQ % LWN de procentuele verandering van het loon per werknemer % P de procentuele verandering van de prijzen van de toegevoegde waarde %AP de procentuele verandering van de arbeidsproductiviteit. Stel dat in een bepaald jaar de lonen gemiddeld met 6% stijgen, de inflatie 3% bedraagt en de arbeidsproductiviteit stijgt met 2%. De AIQ zal dan bij benadering met 1% toenemen. (ook de stijging van arbeidsproductiviteit leidt tot een lagere AIQ) Ondernemers betalen de investeringen deels uit de winst. Als de winst stijgt, kunnen de investeringen toenemen. Als de AIQ daalt, stijgen de investeringen en omgekeerd. Omgekeerd hebben de investeringen ook invloed op de AIQ. Bedrijven kunnen de arbeidsproductiviteit verhogen door te investeren in nieuwe kapitaalgoederen. Daardoor zal de AIQ dalen. Overheidsbestedingen De overheid produceert openbaar bestuur, veiligheid, scholing, gezondheidszorg en dergelijke. Elk land heeft een overheid om taken te verrichten waar grote behoefte aan is en die zij niet aan individuele burgers of bedrijven over kan laten. Overheidsbestedingen vloeien voort uit de taken van de overheid; Productie Herverdeling Regulering De overheid produceert, zij voegt waarde toe aan producten. Zij koopt daartoe goederen en diensten van bedrijven en neemt werknemers in dienst om er waarde aan toe te voegen. De overheid doet dus zelf de uitgaven (overheidsbestedingen) aan de overheidsdiensten die zij produceert en gratis of onder kostprijs aan de bevolking ter beschikking stelt. De overheid koopt bijvoorbeeld uniformen, wapens en politieauto s. De goederen die minder dan een jaar meegaan, is de materiële overheidsconsumptie (OC). De goederen die langer dan een jaar meegaan, noemt met de overheidsinvesteringen (IOV).Verder huurt de overheid personeel, bijvoorbeeld agenten. Daarvoor betaalt zij de overheidssalarissen, de zogenoemde personele overheidsconsumptie (NBPov). De overheidsbestedingen zijn weer te geven in de volgende formule; O = NBPov + OC + Iov waarin; O de overheidsbestedingen OC de materiële overheidsconsumptie Iov de netoverheidsinvesteringen NBPov de salarissen van overheidspersoneel De combinatie van uniformen, wapens, auto s en personeel, bijvoorbeeld in de vorm van surveillances of het aanhouden van wetsovertreders, levert veiligheid op. Veiligheid is een collectief

6 goed. De overheid produceert dus veiligheid. Er zijn verschillende soorten collectieve goederen; men onderscheidt Zuiver collectieve goederen en quasi collectieve goederen Zuiver collectieve goederen; Veiligheid is een zuiver collectief goed. Niemand kan uitgesloten worden van het genot van de veiligheid die de overheid tot stand brengt. Quasi collectieve goederen; De quasi collectieve voorzieningen kunnen in principe door bedrijven geleverd worden, omdat degenen die er niet voor willen betalen, van het genot uitgesloten kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn musea, zwembaden, openbaar vervoer en schouwburgen. De overheid acht deze voorzieningen van zo groot belang, dat zij ze beneden de kostprijs ter beschikking wil stellen. De ondernemingen ontvangen hun inkomsten deels uit subsidies. Export & Import De landen van de EU handelen onderling. Dit word de intra-eu-handel genoemd. De landen van de EU gezamenlijk, EU-25, handelen ook met landen buiten de EU-25. Dat wordt extra-eu-handel genoemd. De ontwikkelingen in de export worden bepaald door twee groepen van oorzaken; de wereldconjuctuur en de concurrentiepositie van het bedrijfsleven. Economische kringloop In een economische kringloopworden de geldtstromen tussen de sectoren gedurende een bepaalde periode weergegeven. In de economische kringloop zijn de totale uitgaande geldstromen van de sectoren dan ook gelijk aan de totale inkomende geldstromen. De consumenten leveren productiefactoren aan de overheid en de bedrijven waarvoor zij een inkomen ontvangen. Uit dit inkomen betalen zij belasting aan de overheid. Van het resterende deel, het besteedbaar inkomen, besteden zij het grootste deel aan consumptiegoederen. BLZ 164 nog helemaal!!!!!!!!!!!!!