Wat is CO2? (koolstofdioxide) een gas is dat in de lucht zit, net als zuurstof. ervaren of je CO 2

Transcriptie

1 Klimaatverandering 7 en 8 2 Wat is CO2? Proefjes Doelen Begrippen Materialen De leerlingen: weten dat (koolstofdioxide) een gas is dat in de lucht zit, net als zuurstof ervaren of je kan zien, ruiken en proeven weten dat bijna alle levende wezens zuurstof inademen en uitademen weten dat planten uitademen en zuurstof inademen weten dat altijd vrijkomt als je iets verbrandt weten dat niet giftig is weten dat we niet zonder kunnen weten dat de aarde warm houdt de lucht, het gas, de, de koolstofdioxide, de zuurstof, de fotosynthese, de dampkring, de atmosfeer Knettersnoepjes, een paar per leerling Filmpje van Schooltv Beeldbank: Koolstofdioxide We kunnen niet zonder Foto van de aarde vanuit het heelal Zoek bij Google: afbeeldingen, satellietfoto aarde (Voet)bal en flesje water Werkblad 2: Wat is? Voor proef 1: waxinelichtje en lucifers glas Voor proef 2: -brandblusser (Dit moet niet een brandblusser zijn die ook gebruikt wordt bij brand, maar één speciaal voor deze lessen) plastic bak Voor proef 3: frisdrank met koolzuur bekertjes, waarvan de helft met deksel Voor proef 4: glas half gevuld met water schoonmaakazijn soda 6 rozijnen of gare spaghettislierten eetlepel Duur 60 minuten wwwduurzameleerlijnnl 3

2 Inleiding (10 minuten) Deel knettersnoepjes uit en zeg dat ze nu hebben gegeten Blik terug op de van Texelse Tim Daarin zegt hij dat klimaatverandering iets te maken heeft met Maar wat is eigenlijk? Daarover gaat deze les Bespreek wat de leerlingen zelf al weten over Laat vervolgens het volgende filmpje van Schooltv Beeldbank zien: Koolstofdioxide We kunnen niet zonder Hierin wordt het volgende uitgelegd: Wat is lucht? In lucht zit zuurstof en Bijna alle levende wezens ademen zuurstof in en uit Bij verbranding komt vrij Samen met het zonlicht veranderen groene planten weer in zuurstof Dat heet fotosynthese Planten maken zoveel zuurstof dat er voor iedereen voldoende is Zo blijft het gasmengsel in de lucht steeds keurig in evenwicht Bespreek het filmpje na is hetzelfde als koolstofdioxide, of koolzuurgas ademen we uit en het komt vrij bij verbranding Dit kan een vuurtje zijn, maar ook bijvoorbeeld verbranding van benzine in de motor van een auto Voor verbranding is zuurstof nodig Zuurstof verandert bij verbranding in Geef de leerlingen de opdracht in twee minuten zoveel mogelijk situaties te noemen, waarbij vrij komt (Bijv: auto s, fabrieken, elektriciteitscentrales, motorboten, brommers/scooters, kampvuur, barbecue, gasfornuis, open haard, kachel) Bespreek wat de leerlingen hebben bedacht en maak een lijst op het bord In al deze situaties komt dus vrij Maar wat gebeurt er eigenlijk met die? Om dat te zien, kun je het beste in een ruimteschip stappen en de aarde vanuit de ruimte bekijken De aarde is in het heelal een bijzondere planeet Laat het plaatje van de aarde zien (De naam aarde is eigenlijk raar, want als je vanuit een ruimteschip naar de aarde kijkt zou je zien dat we het beter de planeet water kunnen noemen) Wat de aarde bijzonder maakt (en wat anders is dan bij andere planeten) is dat er een hele dunne laag met lucht omheen zit Dit noemen we de dampkring/atmosfeer Vergelijk het met een voetbal die nat is (voordoen) De bal is de aarde, het water is de dampkring/atmosfeer Maak op het bord een schematische tekening van de aarde met daaromheen een ring Schrijf daarbij: dampkring/atmosfeer wwwduurzameleerlijnnl 4

3 Proef 1: Verbranding en of kaars blussen met Zonder de atmosfeer zou er op aarde geen lucht zijn en dus ook geen leven is een belangrijk onderdeel van de dampkring/atmosfeer Als wordt uitgeademd, of als het vrijkomt bij verbranding, komt het in de dampkring/ atmosfeer terecht Kern (30 minuten) De proefjes kunnen allemaal als demonstratie gedaan worden door de leerkracht, maar ze kunnen ook in roulatiesysteem door groepjes van twee leerlingen worden gedaan, aan de hand van werkblad 2 Leg uit dat de proefjes gedaan worden om te ontdekken of je kan zien, proeven en ruiken Klimaatverandering 7 en 8 2a Werkblad Wat is? Proefjes Jullie gaan proefjes doen om te ontdekken of je kan zien, proeven en ruiken Wat heb je nodig? Voor proef 1: waxinelichtje en lucifers glas Voor proef 2: CO2-brandblusser plastic bak Voor proef 3: frisdrank met koolzuur bekertjes, waarvan de helft met deksel Voor proef 4: glas half gevuld met water schoonmaakazijn soda 6 rozijnen of gare spaghettislierten eetlepel Steek het waxinelichtje aan Zet het glas over het brandende kaarsje Wat gebeurt er? Hoe komt dat denk je? Proef 2: zien en voelen? Spuit met de brandblusser kort in een plastic bak Wat uit de brandblusser komt is Wat zie je? Voel voorzichtig en schrijf op hoe het voelt Afronding (20 minuten) Spreek de proefjes na Leg uit waarom een goed blusmiddel is Als je dit over vuur heen spuit sluit je het af voor zuurstof en dus stopt de brand is een gas dat je niet ziet, soms wel kan ruiken of proeven /voelen De laatste tijd ontstaat het idee dat slecht en gevaarlijk is Soms wordt het zelfs giftig genoemd Bespreek met de leerlingen dat dit niet waar kan zijn zit immers overal om ons heen in de lucht en het zit ook in frisdrank Zonder zouden planten niet kunnen leven en zouden wij ook geen zuurstof meer krijgen Mensen en dieren nemen zuurstof op en ademen uit Planten nemen de op en geven zuurstof af en zo heb je een mooie kringloop van zuurstof en Beide raken niet op De kringloop wordt nu verstoord, doordat de mensen fossiele brandstoffen gebruiken voor transport, industrie en het opwekken van elektriciteit Hiermee komt er te veel in de lucht Omdat de warmte vasthoudt wordt het dus warmer op aarde Zonder zou het op de aarde héél koud zijn Laat de leerlingen de schematische tekening van de aardbol met de woorden dampkring en atmosfeer overtekenen Tussen aarde en dampkring maken ze kleine tekeningetjes van situaties waarin wordt geproduceerd wwwduurzameleerlijnnl 5

4 en tekenen ze groene planten, die weer omzetten in zuurstof Het mag een tekening worden, zoals in een stripboek zou kunnen staan NB Voor de duidelijkheid: koolmonoxide is iets anders Dit kan ook ontstaan bij onvolledige verbranding (gebeurt niet altijd), maar dit is wel giftig Extra Proefjes: Kaarsje in kalkwater: Materialen: waxinelichtjes gasfornuisaansteker kalkwater (te regelen via TOA OSG) doorzichtig bakje/pot met deksel Kalkwater is een soort toverwater Als er bijkomt dan verandert het van helder water in wittig water Doe het kaarsje in de pot, giet om het kaarsje een klein laagje kalkwater Steek het kaarsje aan Doe de deksel op de pot Wacht tot het kaarsje uit gaat Zwenk de pot voorzichtig een paar keer Wat gebeurt er met het kalkwater? Hoe komt dat? Ademen in kalkwater Materialen: kalkwater reageerbuisje rietjes Kalkwater is een soort toverwater Als er bijkomt dan verandert het van helder water in wittig water Doe een beetje kalkwater in een reageerbuisje Blaas via een rietje door het kalkwater Wat gebeurt er? Hoe komt dat? wwwexpeditionchemistrynl ballonnetje-oplaten koeienuier bruisraket colafontein lavalamp wwwduurzameleerlijnnl 6

5 Kaars blussen met een minibrandblusser Materialen: waxinelichtjes bekerglas schaaltje azijn bakpoeder (1 zakje) maatcilinder lucifers Wat moet je doen? Zet het waxinelichtje in het schaaltje Steek het waxinelichtje aan Doe de bakpoeder in de maatcilinder Voeg 20 ml azijn toe Laat het mengsel even borrelen Giet de lucht uit de maatcilinder heel voorzichtig en langzaam in het schaaltje Er mag geen borrelend mengsel in het schaaltje komen wwwduurzameleerlijnnl 7

6 Klimaatverandering 7 en 8 2a Werkblad Wat is? Proefjes Jullie gaan proefjes doen om te ontdekken of je kan zien, proeven en ruiken Wat heb je nodig? Voor proef 1: waxinelichtje en lucifers glas Voor proef 2: CO2-brandblusser plastic bak Voor proef 3: frisdrank met koolzuur bekertjes, waarvan de helft met deksel Voor proef 4: glas half gevuld met water schoonmaakazijn soda 6 rozijnen of gare spaghettislierten eetlepel Proef 1: Verbranding en Steek het waxinelichtje aan Zet het glas over het brandende kaarsje Wat gebeurt er? Hoe komt dat denk je? Proef 2: zien en voelen? Spuit met de brandblusser kort in een plastic bak Wat uit de brandblusser komt is Wat zie je? Voel voorzichtig en schrijf op hoe het voelt

7 Waarom verdwijnt het denk je? Waarom zou CO2 een goed blusmiddel zijn? Proef 3: De smaak en de geur van Doe in twee bekers een beetje frisdrank Doe een beetje water in een derde In frisdrank zitten belletjes (prik) Dit is Doe een deksel op een van de bekertjes frisdrank en schud goed Eén van jullie doet zijn ogen dicht De ander laat de twee bekertjes frisdrank ruiken, zonder te zeggen welke geschud is Ruik je verschil? Laat nu uit beide bekertjes proeven Neem tussendoor een slokje water, om je tong te spoelen Proef je verschil? Is de smaak anders? Let op: het gaat echt om de smaak, niet om hoe de prik aanvoelt in je mond! Door het schudden verdwijnt de uit de frisdrank Heeft de smaak? Ja/nee Proef 4: Spelen met Doe een halve eetlepel soda in het glas met water Roer de soda goed door het water Doe er drie eetlepels schoonmaakazijn bij en doe de rozijnen of de spaghetti erbij Kijk wat er gebeurt Hoe komt dat?