Regionale Agenda Wonen deel A

Transcriptie

1 Bijlage bij agendapunt.. Regionale Agenda Wonen deel A Contactpersonen I. van der Burgt S. Wessels Telefoon (073) (040) Poho Ruimte en Wonen SRE / ivdburgt@brabant.nl s.wessels@sre.nl RRO Zuidoost-Brabant, 13 juni 2012 (Sub)-regionale werkgroepen wonen SRE / Zuidoost-Brabant Eindhoven-Helmond De Kempen De Peel Best Bergeijk Asten Eindhoven Bladel Cranendonck Geldrop-Mierlo Eersel Deurne Helmond Oirschot Gemert-Bakel Nuenen Reusel-De Mierden Heeze-Leende Son en Breugel Laarbeek Valkenswaard Someren Veldhoven Waalre 1

2 0. Inleiding In het RRO van december 2011 zijn een aantal opgaven geformuleerd waar het Ambtelijk Overleg Wonen én bestuurders mee aan de slag gaan in Deze opgaven betreffen: 1) Het maken van nieuwe regionale woningbouwafspraken op basis van de geactualiseerde provinciale bevolkings- en woningbehoefteprognose (juni 2012); 2) Overcapaciteit en de wijze van sturing daarop samen met het verzoek van de Kempengemeenten- inhoudelijk verder bespreken in het Ambtelijk Overleg Wonen en zo nodig aan de orde laten komen in Poho / RRO (najaar 2012). 3) De regionale thema s, zoals deze met name in de Regionale Woonvisie zijn benoemd, beschouwen als opgaven voor In de concept-woonvisie, Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt, gaat het om de volgende drie thema s: a. Oog voor kenniswerkers en lage-lonen-arbeidsmigranten; b. Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied; c. Duurzaam vernieuwen en transformeren van de bestaande voorraad. De gemeenten hebben hun zienswijze gegeven op de concept-woonvisie. Deze worden gebundeld in de Nota van beantwoording zienswijzen en besproken in het Portefeuillehoudersoverleg d.d 13 juni De regioraad zal op 28 juni de Regionale Woonvisie behandelen. In het voorjaar van 2012 is door Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant een geactualiseerde provinciale bevolkings- en woningbehoefteprognose vastgesteld. Hierin zijn de belangrijkste trends en ontwikkelingen op het vlak van wonen in beeld gebracht. Aan de hand van de ontwikkeling van bevolking en huishoudens is de benodigde woningbouw in de komende periode doorberekend. De prognose vormt de basis voor het maken van nieuwe regionale woningbouwafspraken, zoals verankerd in de Verordening Ruimte. In deze Regionale Agenda Wonen leggen wij u ter besluitvorming de genoemde woningbouwafspraken (1) voor en informeren wij u over de kwalitatieve agenda (2): wat is er tot nu toe gebeurd en hoe gaat het verder. Tenslotte staan we in deze Agenda stil bij de stand van zaken op de woningmarkt. Deze kenmerkt zich door een grote stagnatie in de woningbouw. Aan de hand van de in aanbouw genomen woningen wordt een beeld geschetst voor de korte termijn. 2

3 1. Regionale woningbouwafspraken 2012 Het kader voor de woningbouwprogrammering en -planning wordt gevormd door de meest actuele provinciale bevolkings- en woningbehoefteprognose (2011). De prognose geeft inzicht in de ontwikkeling van de bevolking en de woningvoorraad voor de eerste tienjaarsperiode, met een doorkijk naar De Verordening Ruimte geeft aan dat er jaarlijks in het RRO woningbouwafspraken gemaakt moeten worden. Deze afspraken betreffen in de minimale variant afspraken over de te realiseren nieuwbouwwoningen in de eerste tienjaarsperiode De bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Wat komt er uit de nieuwe prognose? In de provincie Noord-Brabant, en de regio Zuidoost, groeit de bevolking de komende decennia nog. Volgens de nieuwe prognose neemt het inwonertal in Zuidoost Brabant toe van zo n inwoners in 2011, tot een aantal van een kleine inwoners aan het begin van de jaren dertig, ca 4,3 %. Een groei van ca personen. Voor de subregio Eindhoven-Helmond betekent dit een procentuele groei van de bevolking met ca 5,8 %. In De Kempen groeit de bevolking met ca 0,7 % en De Peel met 1,5 %. Overigens neemt op termijn de bevolkingsgroei af. De natuurlijke aanwas van de bevolking (het verschil tussen geboorten en sterftegevallen) slaat in de tweede helft van de jaren twintig in Brabant om van een natuurlijke aanwas naar een natuurlijke afname. Het aantal sterfgevallen overtreft vanaf dat moment het aantal geboorten. Ook de woningvoorraad neemt in de gehele periode in Zuidoost-Brabant toe van ca in 2011 naar ruim woningen in Een groei van ruim woningen. De groei van de woningvoorraad verschilt procentueel per subregio: Eindhoven-Helmond 15,8%, De Kempen 14,0% en De Peel 12,7%. In absolute aantallen neemt de voorraad met ca woningen het meest toe in de subregio Eindhoven- Helmond. Dit is logisch gezien de al aanwezige concentratie van bevolking en woningen in deze subregio (stedelijk concentratiegebied). De landelijke regio De Kempen kent een groei van ca woningen. In de landelijke regio De Peel neemt de woningvoorraad met ca woningen toe. Wat verandert er ten opzichte van de vorige prognose? Vergeleken met de prognose 2008 ligt de bevolkingsgroei volgens de prognose 2011 hoger. Een belangrijke oorzaak ligt in de hogere levensverwachting, waardoor de sterfte-aantallen lager liggen. Ondanks de stijgende levensverwachting is overigens wel een toename van het aantal sterfte-gevallen te verwachten in de komende decennia. Deze ontstaat door de vergrijzing van de omvangrijke naoorlogse geboortegeneraties. Als gevolg van de hogere levensverwachting, en ook bijgestelde buitenlandse migratiesaldi, wordt een hoger bevolkingsmaximum bereikt, en ligt het omslagpunt van groei naar krimp later in de tijd. De woningvoorraad bereikt een hoger maximum vergeleken met de vorige prognose. Hier speelt onder invloed van vergrijzing en individualisering, vooral de sterke huishoudensgroei een rol. Verwacht wordt dat er in Zuidoost-Brabant rond 2030 zo n woningen staan. In de prognose 2008 werd verwacht dat er rond 2030 een voorraad van ca woningen bereikt zou zijn. Een positief verschil van ca woningen. 3

4 1.2. Actualisatie regionale woningbouwafspraken/regionaal woningbouwprogramma Het huidige Regionaal woningbouwprogramma is vastgesteld op 17 december Uitgangspunt in het programma is dat het flexibel en realistisch moet zijn. Geen statisch programma waarbij je pas na 5 of 10 jaar kijkt hoe het ermee staat, maar een programma dat aangepast wordt als daar aanleiding voor is en dat met de tijd meegaat. Het is nu medio 2012, er is een nieuwe provinciale prognose verschenen en er bleken nog enkele onduidelijkheden te bestaan over de uitvoering van het programma. Die onduidelijkheid betrof het al dan niet meetellen van ruimte-voor-ruimtewoningen, woningen voor arbeidsmigranten en extramuralisatie etc. De Regionale Agenda Wonen die door u op 1 februari 2012 is vastgesteld, heeft die onduidelijkheden weggenomen. De Verordening Ruimte geeft aan dat jaarlijks afspraken gemaakt dienen te worden in het RRO over het woningbouwprogramma voor de eerste tienjaarsperiode. Bij deze kwantitatieve afspraken, hoort een aantal uitgangspunten op basis waarvan de afspraken gemaakt worden. In het Poho/RRO van 30 november 2011 / 1 februari 2012 zijn de uitgangspunten al aan de orde geweest. Voor de duidelijkheid worden ze hieronder nog eens genoemd. 4

5 De uitgangspunten 1. Realistische planning en programmering De meest actuele provinciale bevolkings- en woningbehoefteprognose (2011) vormt het uitgangspunt voor de gemeentelijke woningbouwplanning en - programmering. 2. De SRE-Regionale Agenda en het SRE-werkprogramma zegt dat afspraken over het woningaanbod worden gemaakt op regionaal niveau en dat daarbij het accent ligt op subregionale afstemming en beleidssynchronisatie. Oftewel: regionaal wordt het totale programma vastgesteld en dit gebeurt op basis van de input uit de subregio s. 3. Flexibiliteit plancapaciteit Gemeenten zorgen voor flexibiliteit in hun woningbouwprogramma, waarbij zij zich richten op een gemeentelijk woningbouwprogramma van maximaal 100% harde plancapaciteit in relatie tot de woningbehoefte voor de komende 10-jaarsperiode. Gemeenten in hetzelfde woningmarktgebied kunnen daarbij onderling hun programma uitwisselen. Uitwisseling van programma s dient regionaal vastgesteld te worden in het RRO. 4. Zelfstandige woningen De woningbehoefte betreft de maximale toename van de woningvoorraad met zelfstandige woningen op 1 januari 2022 voor de regio, uitgesplitst per gemeente. 5. Jaarlijks herijking Tenminste jaarlijks vindt herijking van de regionale (kwantitatieve) woningbouwafspraken plaats en deze worden ieder jaar uiterlijk op 31 december gemaakt. 6. Pilot Bouwen Binnen Strakke Contouren Uitgangspunt is dat de pilotafspraken in het woningbouwprogramma worden verwerkt. Stand van zaken: Provincie en gemeente Heeze-Leende zijn in gesprek over de Pilot Bouwen Binnen Strakke Contouren. Het college van B&W van de gemeente heeft de provincie laten weten dat de pilot op een volwaardige wijze afgesloten kan worden en de gemeente wil aansluiten bij de reguliere regionale woningbouwafspraken. Dit dient nog bekrachtigd te worden door de gemeenteraad. De gemeente Bladel heeft inmiddels de provincie laten weten dat de pilot, op basis van de nieuwe bevolkings- en woningbehoefteprognose, volwaardig kan worden afgesloten. 7. Aanvullende woningbouwafspraken De pilot Nieuw Dorps Bouwen waar de gemeente Heeze-Leende aan deelneemt (Providentia) staan los van de afspraken die gemaakt worden in het regionale woningbouwprogramma. 8. Ruimte-voor-Ruimte-woningen De woningen die worden gerealiseerd in kader van de Ruimte-voor-Ruimte regeling vallen buiten de regionale woningbouwafspraken. 9. BIO-woningen, landgoederen en cultuurhistorische gebouwen Woningen in deze categorieen worden beschouwd als reguliere woningen en dus niet als extra bovenop het woningbouwprogramma. 10. Arbeidsmigranten In de actuele provinciale prognose wordt rekening gehouden met de structurele vraag naar huisvesting van arbeidsmigranten. Maatwerk is mogelijk wanneer gemeenten in subregionaal overleg kunnen aantonen dat daadwerkelijk woningen beschikbaar worden gesteld voor de opvang van (tijdelijke) arbeidsmigranten. 11. Sloop en extramuralisering Het regionale woningbouwprogramma wordt vooraf niet verhoogd met voorgenomen sloop of extramuralisering. Als een gemeente kan aantonen dat er binnen een plan woningen worden gesloopt en/of niet-zelfstandige woningen (intramuraal) worden omgezet in zelfstandige woningen (extramuraal) wordt hier rekening mee gehouden. Beslispunt 1 Kennis nemen van eerder vastgestelde uitgangspunten. 5

6 Beslispunt 2 De gemeenten Bladel en Heeze-Leende (onder voorbehoud instemming gemeenteraad) vanaf nu laten meedraaien in het reguliere woningbouwprogramma en de pilot BBSC afronden. Hoe komen nieuwe woningbouwafspraken tot stand? Het SRE heeft bij brief van 2 april de gemeenten een aantal vragen gesteld: 1. Bij het vaststellen van het Regionaal woningbouwprogramma (periode ) is een realistisch en flexibel programma afgesproken. Voorstel nu is om het programma te laten lopen over een nieuwe periode: van tot Stemt u daarmee in? 2. In de bijlage is voor die periode de benodigde woningvoorraad opgenomen. In de laatste kolom staat het aantal te bouwen woningen volgens die prognose. Wij gaan er vanuit dat u instemt met dit nieuwe aantal. Indien u anders wenst dan stellen wij voor dat u dat in eerste instantie in de subregio bespreekt en als subregio gezamenlijk een ander voorstel doet. 3. Wij gaan ervan uit dat de percentages sociale/vrije dezelfde blijven. Ook hier geldt: indien u dit anders wenst, dan s.v.p. in subregionaal overleg. Toelichting Ad 1: Het opschuiven van het programma, in relatie met de door de provincie geprognosticeerde woningbehoefte, en het doorrekenen van de realisatie in de jaren 2010 en 2011, levert een actueel programma op. Ook vanuit de provinciale Verordening Ruimte is dit een vereiste. Ad 2: De natuurlijke neiging voor elke gemeente is zich te richten op de eigen woningbehoefte en het programma daarvoor. Dat hoeft niet: gemeenten kunnen subregionaal afstemmen qua fasring en omvang van programma. Ad 3: in het Regionaal woningbouwprogramma is afgesproken dat we streven naar de situatie dat elke gemeente kan voorzien in haar eigen sociale woningbehoefte. Daartoe zijn in het programma concrete percentages afgesproken. Beslispunt 3 Het huidige Regionaal woningbouwprogramma van opschuiven naar de nieuwe periode van 1 januari 2012 tot 1 januari In tabel 1 is per gemeente aangegeven welke woningbouwopgave er voor de komende tienjaarsperiode afgesproken wordt. Deze gaat uit van de bouw van zo n woningen in de periode Dit aantal betreft de netto toename van de woningvoorraad, exclusief vervangende woningbouw door sloop. De opgave is berekend door de prognose woningvoorraad op 1 januari 2022 (kolom 2) van de feitelijke woningvoorraad zoals deze op 1 januari 2012 aanwezig was (kolom 1) af te trekken. In kolom 3 is de som hiervan opgenomen. In het Stedelijk Gebied zijn de cijfers anders tot stand gekomen: daar geldt het Convenant Bestuurscommissie Stedelijk Gebied Eindhoven, dat regelt dat de randgemeenten een deel van de Eindhovense woningbehoefte voor hun rekening nemen. De subregio heeft de actualisatie in dit licht besproken en zelf de cijfers bepaald. 6

7 Kwantitatieve regionale woningbouwafspraken Regionaal Ruimtelijk Overleg Zuidoost-Brabant, juni gemeente / (sub)regio feitelijke woningvoorraad op (CBS) prognose *) woningvoorraad op prognose toename woningvoorraad periode Ruimte voor ruimte, extramuralisatie, arbeidsmigranten Afspraak: netto bouwopgave periode Best Eindhoven Geldrop-Mierlo Helmond Nuenen Son en Breugel Valkenswaard Veldhoven Waalre subregio Eindhoven-Helmond Bergeijk Bladel Eersel Oirschot Reusel-De Mierden subregio De Kempen Asten Cranendonck Deurne Gemert-Bakel Heeze-Leende Laarbeek Someren subregio De Peel regio Zuidoost-Brabant *) cijfers conform 'De bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualis. 2011', Provincie Noord-Brabant, januari Tabel 1 Regionale woningbouwafspraken Beslispunt 4 Instemmen met de regionale (netto) woningbouwopgave voor de periode , zoals aangegeven in tabel 1. 7

8 Sociale In het Regionaal woningbouwprogramma is afgesproken te streven naar de situatie dat elke gemeente kan voorzien in haar eigen sociale woningbehoefte. Daartoe zijn in het programma concrete percentages afgesproken. Aan de gemeenten is gevraagd welk sociaal percentage in 2010 en 2011 is gerealiseerd. Dit om te kunnen beoordelen hoe in de praktijk de afspraken kunnen worden nagekomen Totaal Feit realisatie realisatie schatting realisatie Programma sociale vrije sociale ector vrije sociale vrije sociale sociale Asten % 37% Asten Bergeijk % 40% Bergeijk Best % 31% Best Bladel % 40% Bladel Cranendonck % 30% Cranendonck Deurne % 35% Deurne Eersel % 40% Eersel Eindhoven % 13% Eindhoven Geldrop-Mierlo % 28% Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel % 40% Gemert-Bakel Heeze-Leende % 30% Heeze-Leende Helmond % 17% Helmond Laarbeek % 35% Laarbeek Nuenen c.a % 39% Nuenen c.a. Oirschot % 40% Oirschot Reusel-De Mierden % 40% Reusel-De Mierden Someren % 35% Someren Son en Breugel % 34% Son en Breugel Valkenswaard % 28% Valkenswaard Veldhoven % 28% Veldhoven Waalre % 33% Waalre % SRE Beslispunt 5 De percentages sociale vaststellen gelijk aan de percentages in het Regionaal woningbouwprogramma

9 2. De kwalitatieve agenda wonen In het RRO van december 2011 is afgesproken tot een gezamenlijke agenda wonen te komen. Hierin ligt het accent op de kwalitatieve vraagstukken. Vanuit de regio wordt de noodzaak gevoeld om niet alleen kwantitatieve afspraken te maken, maar ook aandacht te besteden aan kwalitatieve vraagstukken waar de woningmarkt voor staat. Zoals boven al gemeld, zullen de regionale thema s, zoals deze met name in de Regionale Woonvisie zijn benoemd, in 2012 worden uitgewerkt en wel via het actieprogramma Regionale Woonvisie. Het betreft de thema s: a. Oog voor kenniswerkers en lage-lonen-arbeidsmigranten; b. Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied; c. Duurzaam vernieuwen en transformeren van de bestaande voorraad. Voor thema a, onderdeel arbeidsmigranten, is de Stuurgroep arbeidsmigranten al actief. De stuurgroep heeft een regionale verklaring arbeidsmigranten vastgesteld, die op 28 juni ter ondertekening zal worden aangeboden. Goed om te weten is dat het rijk in het kader van de Nationale Intentieverklaring de regio Zuidoost-Brabant als pilotgemeente heeft opgenomen. Het rijk zal dit jaar nog met de regio concrete afspraken maken over de huisvesting van arbeidsmigranten. Aanpak kwalitatieve opgaven Invulling van de kwalitatieve agenda gebeurt vanuit de op 1 februari 2012 vastgestelde Regionale Agenda Wonen en vanuit de Regionale Woonvisie. Aspecten als Wonen-zorg-welzijn, kenniswerkers, arbeidsmigranten, duurzaamheid, transformatie bestaande voorraad etc. zullen dit jaar, in goede afstemming tussen provincie en SRE op de (sub-)regionale agenda komen. 9

10 3. Huidige situatie woningmarkt: stand van zaken In gesprekken die zowel subregionaal als regionaal zijn gevoerd, werd als nadrukkelijk knelpunt de huidige stagnatie op de woningmarkt genoemd. Het besef is dat er beweging nodig is van veel partijen, van rijk en gemeenten, ontwikkelaars tot banken en consumenten, om weer beweging in de woningmarkt te krijgen. Een aantal gemeenten is inmiddels actief aan de slag om te bezien wat zij zelf kan doen. Dit kan betekenen actief het gesprek aan gaan met ontwikkelaars en corporaties, tot het prioriteren van het woningbouwprogramma. Daarmee is een begin gemaakt, naar verwachting is er meer nodig. In de afgelopen jaren is het al dan niet realiseren van de woningbouwopgave gemeten door middel van de zogenaamde Stagnatie-indicator. Deze is gebaseerd op de afgegeven bouwvergunningen. Nu het afgeven van een bouwvergunning niet langer een garantie is voor het daadwerkelijk bouwen van een woning, is vanaf begin 2008 een start gemaakt om de in aanbouw genomen woningen te monitoren Aantal in aanbouw genomen woningen (per kwartaal), NOOORD-BRABANT, totaal huur koop eengezins meergezins Figuur 3 Aantal in aanbouw genomen woningen Noord-Brabant Het aantal in aanbouw genomen woningen is in 2011 teruggevallen tot kwartaalniveaus die tot de laagste behoren sinds het begin van de kredietcrisis. Figuur 3 laat de 'dubbele dip zien, met het kwartaal van 2011 als (voorlopig?) dieptepunt. Wanneer het aantal in aanbouw genomen woningen zich de eerstkomende tijd blijft bewegen rond de (sterk teruggevallen) niveaus van 2011, zal ook het aantal op te leveren nieuwbouwwoningen na de (lichte) opleving in 2011 en 2012 in 2013 weer terugvallen. Een eerste inschatting komt uit op een nieuwbouwproductie in 2013 van tussen de en woningen en een groei van de woningvoorraad van tussen de en woningen. Bij deze (netto) groei van de woningvoorraad is rekening gehouden met de (trendmatige) sloop van woningen en is ook een inschatting van het aantal 'toevoegingen anderszins' verwerkt. Deze in 2013 verwachte woningbouwaantallen zijn vergelijkbaar met het diepterecord uit toen de woningvoorraad met woningen groeide. Grote vraag is dan ook, hoe het aantal in aanbouw genomen woningen zich de komende kwartalen verder zal ontwikkelen en of het sombere beeld voor de eerstkomende tijd toch nog wat positiever zal bijkleuren. 10

11 Wanneer ingezoomd wordt op de regio Zuidoost, verschilt het beeld niet sterk van het Brabantse beeld. Voor 2011 lag de feitelijke nieuwbouw op woningen, naar verwachting komt de nieuwbouwproductie voor 2012 uit op woningen. Ook in Zuidoost wordt voor 2013 een terugval verwacht. De eerste inschatting is dat de nieuwbouwproductie dan rond de woningen ligt Aantal in aanbouw genomen woningen (per kwartaal), SRE, totaal huur koop eengezins meergezins Figuur 4 Aantal in aanbouw genomen woningen Zuidoost-Brabant

12 4. Doorkijk opgaven tweede helft 2012 Onder punt 2 zijn enkele kwalitatieve opgaven al benoemd. Enkele zaken die in ieder geval op de agenda zullen komen, zijn: Arbeidsmigranten Na ondertekening van de regionale verklaring de actiepunten nader uitwerken en terug laten komen in Poho/RRO. Wonen-zorg-welzijn Inventarisatie huidig en toekomstig vraag en aanbod. Op basis daarvan eventueel (sub-)regionaal keuzes en afspraken maken. Kwalitatieve woningbouwafspraken Eerste verkenning waarbij nadrukkelijk de relatie wordt gelegd met de bestaande woningvoorraad (op basis van Woonvisie) BAG Consequenties van andere wijze van gemeentelijke registratie in beeld brengen. Sturingsmogelijkheden in relatie tot overcapaciteiten Samen met het verzoek van de Kempen-gemeenten inhoudelijk oppakken via het Ambtelijk Overleg Wonen en zo nodig terug laten komen in het Poho/RRO. 12

13 Bijlage 1 Toevoeging woningvoorraad 2011 en verwachting 2012 De Peel (toevoeging = realisatie verminderd met sloop / omzetting) Toevoeging 2011 Basisprogramma Aanvullen de afspraken Woningen t.b.v. extramuralisatie Woningen t.b.v. arbeidsmigranten Totaal inclusief aanvullende afspraken Gemeente sociale vrije Totaal Ruimte voor Ruimtewoningen Asten Cranendonck Deurne Gemert-Bakel 0 0 Heeze-Leende Laarbeek Someren Subregio De Peel Verwachting 2012 Basisprogramma Gemeente sociale vrije Totaal Ruimte voor Ruimtewoningen Aanvullen de afspraken Woningen t.b.v. extramural isatie Woningen t.b.v. arbeidsmigr anten Totaal inclusief aanvullende afspraken Asten Cranendonck Deurne Gemert-Bakel 0 0 Heeze-Leende Laarbeek