Inhoud bijlage bij de toelichting. Stedenbouwkundige opzet Archeologisch vooronderzoek. Historisch bodemonderzoek met bijlagen

Transcriptie

1 Inhoud bijlage bij de toelichting Bijlage 1 Bijlage 2a Bijlage 2b Bijlage 3a Bijlage 3b Bijlage 4a Bijlage 4b Bijlage 4c Bijlage 5a Bijlage 5b Bijlage 6 Stedenbouwkundige opzet Archeologisch vooronderzoek Selectiebesluit Historisch bodemonderzoek met bijlagen Nader bodemonderzoek Quick scan flora en fauna Vervolgonderzoek flora en fauna Activiteitenplan vleermuizen Akoestisch onderzoek Bijlage bij akoestisch onderzoek Onderzoek luchtkwaliteit

2

3 Dordrecht Ondergronds 24 Gemeente Dordrecht, plangebied Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen M.C. Dorst en G.H. de Boer 2011 Gemeente Dordrecht Stadsontwikkeling/Ruimtelijke Realisatie/Archeologie

4 Colofon ISSN: n.v.t. ISBN: n.v.t. Tekst: M.C. Dorst Redactie: D.B.S. Paalman Afbeeldingen: RR/Archeologie (tenzij anders vermeld) Vormgeving: D.B.S. Paalman Drukwerk: n.v.t. Uitgave: Gemeente Dordrecht, december 2011 Gemeente Dordrecht Sector Stadsontwikkeling / Afdeling Ruimtelijke Realisatie / Team Archeologie P: Postbus 8, 3300 AA Dordrecht T: (078) E: monarch@dordrecht.nl W: Gemeente Dordrecht, 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch databestand of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave dient men zich tot de uitgever te wenden.

5 Inhoud 1. Inleiding Algemeen Administratieve gegevens 6 2. Gegevens plan- en onderzoeksgebied en het bureauonderzoek Plan- en onderzoeksgebied en huidig grondgebruik Geplande werkzaamheden Bureauonderzoek Archeologische verwachting en advies Doel- en vraagstellingen Veldwerk Methoden Onderzoeksresultaten Lithostratigrafie Archeologie Conclusies en aanbeveling 23 Literatuur 25 Afkortingen 26 Bijlage 1. boorbeschrijvingen 27 3

6 4 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg

7 1. Inleiding 1.1 Algemeen In het plan- en onderzoeksgebied Oud Krispijn, zijstraten Patersweg in de gemeente Dordrecht, zal sloop en nieuwbouw van een aantal bouwblokken plaatsvinden. Hierbij kan ook ongeroerde grond vergraven worden en mogelijke archeologische waarden worden verstoord. Op de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Dordrecht geldt voor een deel van het gebied een zeer hoge verwachting op aanwezigheid van archeologische waarden uit de Middeleeuwen en mogelijk ook de IJzertijd en Romeinse Tijd. In opdracht van Trivire uit Dordrecht is door de Afdeling Ruimtelijke Realisatie / Archeologie van de gemeente Dordrecht een inventariserend booronderzoek uitgevoerd. Voor de uitvoering van het veldwerk zijn enkele onderzoeksvragen opgesteld in het Plan van Aanpak in de offerte 1 en geaccordeerd door de bevoegde overheid, de gemeente Dordrecht. Het (hoofd)doel van het onderzoek was het inventariseren van de mogelijkheid of er door de voorgenomen graafwerkzaamheden archeologische waarden kunnen worden verstoord. Dit document betreft de rapportage van het bureauonderzoek en het veldwerk. Aan de hand van een kort bureauonderzoek is een archeologische verwachting opgesteld, die door middel van een booronderzoek in het veld is getoetst. De gegevens van het plangebied, de aanleiding voor het onderzoek, de resultaten van het bureauonderzoek en een archeologische verwachting zijn weergegeven in hoofdstuk 2. De doel- en vraagstellingen staan vermeld in hoofdstuk 3 en in hoofdstuk 4 zijn de onderzoeksmethoden en de resultaten van het veldwerk beschreven. Ten slotte zijn in hoofdstuk 5 de conclusies en aanbevelingen verwoord. 1 Dorst,

8 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg 1.2 Administratieve gegevens Aard onderzoek: Bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen Projectcode: 1114 ARCHIS: Onderzoeksmeldingsnr.: Vondstmeldingsnummer: n.v.t. Periode: Middeleeuwen Datum onderzoek: 2 december 2011 Plangebied: Zijstraten Patersweg, Oud Krispijn Provincie: Zuid-Holland Gemeente: Dordrecht Plaats/Wijk: Oud Krispijn Toponiem/Straat: Patersweg Kaartblad: 44A RD coördinaat: NW / NO / ZO / ZW / Opdrachtgever: Trivire Callistolaan 2 Postbus CA Dordrecht Contactpersoon: Dhr. F. Jongeling (projectleider) Uitvoerder(s): Gem. Dordrecht, Sector Stadsontwikkeling/Afdeling Ruimtelijke Realisatie en RAAP Archeologisch Adviesbureau Medewerkers: Dhr. M.C. Dorst (Dordrecht) & dhr. G.H. de Boer (RAAP) Autorisatie: Bevoegde overheid: Gemeente Dordrecht Autorisatie onderzoek: mevr. H. Kromkamp (afdelingshoofd, namens B&W) Autorisatie rapport: mevr. J. Hoevenberg (senior archeoloog) Archivering projectgegevens en vondstmateriaal: Digitaal: Archief Ruimtelijke Realisatie/Archeologie ( / e-depot Nederlandse Archeologie ( Analoog: Archief Ruimtelijke Realisatie en het Stadsdepot/ Erfgoedcentrum DiEP 6

9 2. Gegevens plan- en onderzoeksgebied en het bureauonderzoek 2.1 Plan- en onderzoeksgebied en huidig grondgebruik Het plangebied is gelegen in de wijk Krispijn te Dordrecht en betreft een aantal bebouwde percelen. Het wordt in het noorden begrensd door de Patersweg, in het zuiden door de Rembrandtlaan, in het oosten door de Frans Halsstraat en in het westen door de Meindert Hobbemastraat (afb. 1 en 2). Het plangebied meet circa 100 x 400 m. Het plangebied is vrijwel geheel bebouwd met portiekflats en het maaiveld is, op een aantal groenstroken na, geheel verhard. Het onderzoeksgebied betreft het gehele plangebied. Afb. 1. De ligging van het onderzoeksgebied Patersweg in de wijk Oud Krispijn, gemeente Dordrecht (rood). 2.2 Geplande werkzaamheden Het betreft een inbreidingslocatie: de bestaande bebouwing zal op termijn worden gesloopt waarna nieuwbouw zal plaatsvinden. Met name bij de (ondergrondse) sloopwerkzaamheden kan de ondergrond rond of dieper dan 1,5 m maaiveld worden geroerd. Hierbij kunnen ook onverstoorde bodemtrajecten worden verstoord. Bestaande funderingspalen zullen overwegend in de ondergrond aanwezig blijven en er zal een nog onbekend aantal nieuwe funderingspalen worden bijgeplaatst. 7

10 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Afb. 2. De onderzoekslocatie in detail. 2.3 Bureauonderzoek Lithostratigrafie en landschapsontwikkeling op basis van bekende archeologische en historische gegevens. Afb. 3. Het onderzoeksgebied op een uitsnede van de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Dordrecht (rood). De roze met rood gestippelde zone betreft de geul en de oeverwallen van de middeleeuwse rivier de Dubbel. De groene zone is het (middeleeuwse) komgebied van ondermeer de Dubbel. In bruin is de vermoedelijke middeleeuwse waterweg tussen de Dubbel en de Merwede aangegeven. De rode driehoeken zijn archeologische vindplaatsen. 8

11 Op basis van de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Dordrecht (2009, Kaartbijlage 3) en (boor)onderzoeken die in de directe omgeving van het plangebied zijn uitgevoerd, is de globale bodemopbouw als volgt: Bodemopbouw Rond 500 vóór Christus ontstond de rivier de Dubbel. Deze stroomde ook op de locatie van het onderzoeksgebied. De afzettingen van deze rivier zullen bestaan uit verschillende fases van (rest)geul- en oeverwalafzettingen, die dateren uit de periode IJzertijd Middeleeuwen. In het oostelijk deel is mogelijk sprake van oeverwalafzettingen die in westelijke richting overgaan in het komgebied. Voor de oeverwalzone geldt een zeer hoge verwachting op aanwezigheid van archeologische waarden uit met name de Middeleeuwen. Ook voor de perioden Late IJzertijd en de Romeinse Tijd geldt een hoge verwachting. 2 In het onderzoeksgebied worden geen oudere stroomgordelafzettingen verwacht. De afzetting die op het diepste niveau kan worden aangetroffen zal bestaan uit het Hollandveen laagpakket, dat behoort tot de Formatie van Nieuwkoop. Hierop zal een pakket kom- en oeverwalafzettingen uit de Dubbel aanwezig zijn. In het oostelijk deel zijn waarschijnlijk oeverwalafzettingen aanwezig die in westelijke richting overgaan in een komkleiafzetting. Deze afzettingen worden gerekend tot de Formatie van Echteld. Het hogere traject en de top van de afzettingen waren vermoedelijk vanaf circa de IJzertijd tot de Late Middeleeuwen het leef- of loopniveau. Tijdens een archeologisch booronderzoek uit 2009 op het ten oosten aangrenzende perceel, is het verdronken landschap tussen 2 en 3,6 m mv aangetroffen. 3 Dit gehele perceel bevindt zich in de westelijke oeverwalzone terwijl geheel oostelijk, onder de Hugo van Gijnweg, de Dubbelgeul aanwezig is. Circa 200 meter ten oosten hiervan, rond de Anna van Burenstraat, is in 2010 een booronderzoek uitgevoerd. 4 Hier was de (rest)geul en de oostelijke oeverwal van de Dubbel aanwezig. De oeverwalafzettingen waren hier vanaf 1,85 m mv aanwezig. Hierop zal een pakket zand en klei aanwezig zijn, dat is afgezet ten tijde van het zoetwatergetijdengebied het Bergsche Veld. Dit ontstond na de St. Elisabethsvloeden tussen 1421 en Dit zogenoemde Merwededek betreft de jongste afzetting die behoort tot de Formatie van Echteld. Het is onbekend hoe dik het afzettingspakket in de zuidelijke oeverzone zal zijn. Ten slotte is er een pakket zand aanwezig dat is opgebracht toen het gebied als woonwijk in gebruik is genomen. De dikte hiervan zal rond de 100 cm zijn. Geogenetische geschiedenis De Dubbel ontstond mogelijk rond vóór Christus. 5 De rivier had een licht meanderend karakter en stroomde van oost naar west. De oeverzones waren al vanaf de prehistorie een favoriete nederzettingslocatie omdat ze ten opzichte van het komgebied hoger gelegen delen in het landschap waren. Daarnaast waren de rivieren ideaal voor het transport van mensen, landbouwproducten en andere handelsgoederen. Het is bekend dat de rivieren die hier stroomden geen duidelijk herkenbare oeverwallen hebben gevormd op het (niet-geërodeerde) veenlandschap. Lokaal kunnen wel dikke pakketten rivierafzettingen voorkomen, maar deze lijken alleen te zijn afgezet binnen de maximale stroombreedte van de rivier en kunnen worden 2 Dorst in prep. Onderzoek op de locatie van het voormalige zwembad Aquapulca, gemeente Dordrecht projectcode De Boer & Raczynski Henk 2009, gemeentelijke projectcode Dorst & de Boer 2010, gemeentelijke projectcode Dit is gebaseerd op de veronderstelde ouderdom van de Dubbel. De recente vondst van scherven uit de Late IJzertijd en de Romeinse Tijd op een oudere oeverwalafzetting van de Dubbel geeft aan dat deze rivier waarschijnlijk al rond de Midden-IJzertijd is gevormd. Dorst 2011, in prep. 9

12 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg geïnterpreteerd als een soort kronkelwaardafzetting. Het zijn natuurlijke verlandingen van oudere geullopen en deze sedimenten zijn voornamelijk afgezet op locaties waar de stroomsnelheden afnemen na een stroomgordelverlegging. Aansluitend zijn bij hogere waterstanden op de oudere (rest)geulafzettingen nog jongere oeverwalafzettingen afgezet. Op het niet-geërodeerde veenlandschap hebben de rivieren een laag bruin-bruingrijze, licht venige klei afgezet. Deze laag betreft een komafzetting met een gemiddelde dikte tussen circa 10 en 30 cm. Vanaf circa de 10e-11e eeuw werd begonnen met het in cultuur brengen van het veenlandschap, waardoor het geschikt werd voor landbouw en grootschaliger bewoning. Zo ontstond uiteindelijk in de 13e eeuw de Grote of Zuid-Hollandse Waard. De aanleg van kaden en dijken langs de rivieren in dit rondom bedijkte gebied was waarschijnlijk een eerste noodzaak om het land te beschermen tegen overstromingen. In het kielzog van de ontginning zijn al snel ook achter- en zijkaden (zijdewinde) en uitwateringssluizen nodig geweest. De ontginning en de ermee gepaard gaande ontwatering hadden inklinking van het klei-op-veenlandschap tot gevolg, waardoor het land binnen de Grote Waard steeds lager kwam te liggen. De waterbeheersing werd dus steeds belangrijker, de rivieren moesten buitengehouden en gecontroleerd kunnen worden en regenwater moest adequaat worden afgevoerd. Ook langs de Merwede is vermoedelijk een dijk aanwezig geweest. Deze is echter tot op heden niet aangetroffen. Op enkele 16e eeuwse kaarten is de vermoedelijke dijk van de Grote Waard echter wel aangegeven. Door een verhoogde activiteit van de rivieren werd het noodzakelijk om het land nog beter te beschermen. Tussen circa 1270 en 1282 werden de rivieren in de Grote Waard, het Oude Maasje en de Dubbel, afgedamd. 6 Door (illegale) moernering 7 en een veranderende waterhuishouding in de rivieren, onder andere door de aanleg van de dammen, kwamen de buitendijken van de Grote Waard nog extra onder druk te staan. Het drooghouden van de waard bleek uiteindelijk niet mogelijk en mede ten gevolge van de St. Elisabethsvloeden , overstroomden grote delen. Door dit aanvankelijk zoute water konden er in de lagere delen van het overstroomde landschap, met name in de riviergeulen en de sloten, brakwaterkokkels leven. Deze komen vaak in grote getale in de bovenste, sterk organische opvullingen voor. Aangezien het milieu kort daarop weer verzoette, zijn deze kokkels niet volgroeid en komen ze voor in levenshouding. 8 Gezien de (brakke- of) mariene oorsprong kan deze laatste opvulling met brakwaterkokkels mogelijk gerekend worden tot de Formatie van Naaldwijk. 6 Henderikx 1977, 199. Van der Ham 2003, Moernering of selnering is het afgraven, darinckdelven, van het veen voor brandstof (turf) en de winning van zout. 8 Het gaat om de tweekleppige Cerastoderma glaucum die worden aangetroffen alsof ze in leven waren, dus in een kolonie waarin vrijwel alle exemplaren met gesloten kleppen aanwezig zijn. 10

13 Als gevolg van de overstromingen werd de landbouwgrond economisch onbruikbaar en uiteindelijk als verloren beschouwd en opgegeven. Tijdens of direct na de overstromingen tussen werden de nederzettingen vermoedelijk verlaten. Nadat ook de dijken langs de Merwede doorbraken veranderde de Grote Waard in een ondiep zoetwatergetijdengebied, het Bergsche Veld. 9 Alleen de stad Dordrecht bleef droog en was gedurende deze periode een eilandje in dit binnenwater (afb. 4). Het Bergsche Veld ontstond waarschijnlijk vanaf het jaar Vanaf toen is een pakket grijze klei en zand afgezet, het zogenoemde Merwededek. Dit zijn de jongste afzettingen die gerekend worden tot de Formatie van Echteld. De locatie van het onderzoeksgebied begon gedurende de tweede helft van de 17e eeuw weer op- en aan te slibben. Afb. 4. De stad Dordrecht op een tekening van Anthonis van de Wijngaerde uit circa 1560, gezien in zuidoostelijke richting. De stad is geheel omgeven door het water van de Merwede, de huidige Oude Maas en het Bergsche Veld. Op de achtergrond zijn onbebouwde kwelders te zien. De locatie van het onderzoeksgebied is bij benadering weergegeven (rode ovaal). Samengevat zal de bodemopbouw in het onderzoeksgebied, van onder naar boven, bestaan uit: - Veen (de diepst gelegen afzetting); het Hollandveen Laagpakket. - Hierop worden in het oosten oeverwalafzettingen van de Dubbel verwacht, die in westelijke richting overgaan in een komkleilaag. Dit pre-1421 land schap wordt hier verwacht op een diepte tussen 2 en 3,6 m mv. - Hierop zullen afzettingen van het Bergsche Veld aanwezig zijn. Dit Merwededek heeft hier een dikte tussen 100 á 150 cm. - Het bovenste bodemtraject zal bestaan uit een pakket ophogingszand. 9 De Biesbosch is een restant van dit getijdensysteem. 10 Wikaart et al 2009, 67 voetnoot 1, refererend aan een aanname van Gottschalk

14 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Bekende historische en archeologische gegevens Gedurende de 16e eeuw slibt het gebied van het onderzoeksgebied weer op en valt het droog. In 1603 wordt de eerste polder in het overstroomde land gerealiseerd, de Oud-Dubbeldamse polder. Het onderzoeksgebied ligt direct ten zuiden van de bedijking van deze oudste polder. Het bestaat gedurende deze periode nog uit buitendijks gebied (afb. 5). In eerste instantie werd het nieuwe polderland voornamelijk gebruikt als landbouwgrond. Daarnaast zijn er door de rijken uit de stad een groot aantal luxe buitenhuizen gebouwd (Van Baarsel, 1995). Afb. 5. Het onderzoeksgebied (rood) bij benadering weergegeven op een uitsnede van een kaart van S. Jansz en D. Schellincx uit De aangegeven bebouwing in de polder bestaat met name uit luxe buitenplaatsen van de rijke stedelijke elite. Onder de huidige Hugo van Gijnweg ligt de bedijking van de 17e eeuwse dijk van de Oud-Dubbeldamse polder. Het onderzoeksgebied ligt in het buitendijkse gebied. Het plangebied ligt sinds 1617 in de Zuidpolder. De Patersweg is een oude polderontsluitingsweg, die de vroegere Oudendijk van de polder Oud Dubbeldam verbond met de Zuidendijk van de Zuidpolder. Of de straatnaam Patersweg verwijst naar de nabijheid van een klooster uit de periode vóór 1421 is nog onbekend. De Patersweg werd al in 1678 bestraat. De locatie blijft tot de 20e eeuw onbebouwd. Op de kadastrale kaart uit zijn op de onderzoekslocatie alleen onbebouwde landbouwpercelen aangegeven (afb. 6). Afb. 6. Het onderzoeksgebied op de kadastrale kaart uit (rood). De grond bestaat uit landbouwpercelen. 12

15 Tussen 1950 en 1960 wordt de onderzoekslocatie bebouwd (afb. 7). De bebouwing bestaat uit laagbouw-appartementenflats, die op het moment van onderzoek nog aanwezig waren. Afb. 7. Een foto uit met geheel links de flats aan de Frans Halsstraat, het oostelijk deel van het onderzoeksgebied (Beeldbank DiEP, inventarisnr. 554_32802). In de directe omgeving van de onderzoeksgebieden zijn in het verleden archeologische onderzoeken uitgevoerd. In 2009 is op het ten oosten aangrenzende perceel een inventariserend booronderzoek uitgevoerd (afb. 9). 11 Hierbij is de bedding van de rivier de Dubbel vastgesteld ter hoogte van de S.M. Hugo van Gijnweg. De verdronken oeverwalafzettingen uit de periode van vóór 1421 waren op deze locatie aanwezig tussen circa 2 tot 3,6 m mv. In de top is een groot aantal archeologische indicatoren aangetroffen, zoals klei- en veenbrokken, houtskool en baksteenpuin. Hier is zeer waarschijnlijk sprake van bewoningssporen uit de Late Middeleeuwen. In hoeverre de oeverwal met bewoningssporen zich in oostelijke richting voortzet is niet bekend. In 2010 zijn de aangrenzende percelen aan de overzijde van de Hugo van Gijnweg, circa 200 m ten oosten hiervan, onderzocht. 12 Hier zijn de (rest)geul en de beide oeverzones van de Dubbel in kaart gebracht (afb. 9). De oeverwalafzettingen zijn hier vanaf 1,85 m mv aanwezig. In de oostelijke oeverzone (de binnenbocht) zijn aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een dijk en vermoedelijk door menselijke activiteiten veroorzaakte ingravingen, waarschijnlijk sloten. Bij een onderzoek ter hoogte van de Willem Marisstraat, circa 400 m ten noorden van het onderzoeksgebied, zijn in enkele boringen aardewerk en houtskool aangetroffen. Ook zijn er aanwijzingen voor een (middeleeuwse) woonheuvel (werf/ terp) gevonden De Boer & Raczynski Henk 2009, RAAP-rapport 1900, gemeentelijke projectcode Dorst & de Boer 2010, gemeentelijke projectcode Pronk 2006, ARCHIS-waarnemingsnummer , gemeentelijke projectcode

16 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Op de locatie van de voormalige PABO aan de Hugo van Gijnweg, ongeveer 1 km zuidoostelijk van het onderzoeksgebied, zijn eveneens sporen van menselijke activiteiten uit de late middeleeuwen gevonden. 14 Op geen van bovengenoemde locaties is tot op heden vervolgonderzoek uitgevoerd. 2.4 Archeologische verwachting en advies Op grond van bovenstaande informatie kan de volgende archeologische verwachting voor het plangebied worden opgemaakt: In het onderzoeksgebied kunnen bewoningssporen uit de Late Middeleeuwen en mogelijk de Late IJzertijd en Romeinse Tijd aanwezig zijn. Deze zullen aanwezig zijn in de top van de verdronken oeverwal- en komafzettingen van de rivier de Dubbel. Middeleeuwse bewoningssporen uit de periode vóór 1421 kunnen bestaan uit een dijk, woonlocaties (boerderijen, al dan niet op een werf/terp) en sloten. Middeleeuwse bewoningssporen op de oeverwal van de Dubbel zijn in dit gebied aanwezig vanaf een diepte tussen circa 1,85 2 m mv. De verwachting is echter dat het landschap op de onderzoekslocatie dieper gelegen is. Het zou zich in de overgangszone tussen de hogere oeverwal en het lagere komgebied bevinden. De mate van verstoring van het verdronken, pre-1421 landschap door het water van het Bergsche Veld (Merwededek) en de aanwezige bebouwing is niet duidelijk. Aanwezige archeologische resten kunnen door de voorgenomen sloop- en ontgravingswerkzaamheden worden verstoord. Daarom zullen eventueel aanwezige archeologische resten worden gedocumenteerd voordat ze vergraven worden. 14 Henk & De Boer 2007, gemeentelijke projectcode

17 3. Doel- en vraagstellingen Het hoofddoel van het veldwerk is het inventariseren van de mogelijkheid dat bij de voorgenomen ontgraving archeologische waarden verstoord gaan worden. Indien dit zo is, dan zal een aanbeveling geformuleerd worden hoe om te gaan met deze archeologische waarden. Voor het veldwerk zijn de volgende vraagstellingen geformuleerd 15 : 1. Hoe is de bodemopbouw in het plangebied? En specifiek, wat is de diepteligging en conservering van het verdronken (laatmiddeleeuwse) landschap? 2. Zijn er archeologische indicatoren aanwezig die wijzen op de aanwezigheid van bewoningssporen uit, met name, de Late Middeleeuwen? En zo ja, wat is hiervan de aard, locatie en diepteligging? 3. Zijn er aanwijzingen voor de aanwezigheid van andere (dan bovengenoemde) archeologische waarden in het plangebied? En zo ja, wat is hiervan de aard, locatie, diepteligging en mogelijke datering? 15 In plan van aanpak in de offerte (Bijlage 1), d.d. 6 september 2011, geaccordeerd door de bevoegde overheid. 15

18 16 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg

19 4. Veldwerk 4.1 Methoden Het archeologisch onderzoek, dat plaatsvond op 2 december 2011, is uitgevoerd door middel van grondboringen. Tijdens het veldwerk is afgeweken van het voorgestelde boorplan in het Plan van Aanpak. De uitgevoerde boringen hadden een tweeledig karakter. Allereerst zijn er een aantal verkennende boringen in het hele plangebied gezet, met als doel de diepteligging en aard van de bodemafzettingen te bepalen. Op basis hiervan zijn in de kansrijkste zone, in een fijnmaziger grid, meer boringen gezet om de aan- of afwezigheid van archeologische waarden te bepalen. Ten slotte is een aantal boringen gebruikt om de aard, mogelijke oriëntatie en omvang van een aangetroffen ingraving te bepalen. De werkzaamheden zijn verricht door dhr. M.C. Dorst (gemeente Dordrecht) en dhr. G.H. de Boer (RAAP). Het onderzoek is uitgevoerd volgens de richtlijnen voor prospectief booronderzoek conform de KNA 3.2 en de door het bevoegd gezag geaccordeerde PvA. De bevoegde overheid is de gemeente Dordrecht. In totaal werden 20 boringen gezet (afb. 8, 9). 4.2 Onderzoeksresultaten Allereerst zal de lithostratigrafie van de beide onderzoeksgebieden worden besproken, gevolgd door de archeologische aspecten Lithostratigrafie Een geïnterpreteerd lithostratigrafisch profiel is te zien op afbeelding 8. De boorbeschrijvingen zijn weergegeven in bijlage 1. Boringen 3, 7 en 9 zijn na een aantal pogingen gestaakt. Hier was op een diepte tussen 1,3 tot 1,85 m mv een ondoordringbare laag aanwezig. De aangetroffen bodemafzettingen zijn, van beneden naar boven, in te delen in de volgende vijf lithostratigrafische eenheden: Klastisch pakket 1 In de boringen 1 en 5 zijn afzettingen aangetroffen die behoren tot een oudere, hier niet verwachte, stroomgordel (afb. 8 en 9). In boring 1 bestaat het diepst aangeboorde pakket uit licht-(bruin)grijze, zeer siltige en kalkrijke klei met humus- en zandlaagjes. De afzetting kan geïnterpreteerd worden als een oeverafzetting waarvan de top aanwezig is op 4,2 m mv (4,41 m NAP). Hierop is een pakket oudere komafzettingen aanwezig, waarvan de top aanwezig is op 3,6 m mv (3,81 m NAP). Deze zijn ook, ingeschakeld in het Hollandveenpakket, aangetroffen in boring 5. Hier lag de komafzetting op een diepte van 3,15 m mv (3,37 m NAP). De afzettingen van klastisch pakket 1 zijn afkomstig uit een (onbekende) zijtak van mogelijk de Uitwijkse Stroomgordel, die tussen voor Christus gedateerd wordt. Deze is vermoedelijk echter (veel) langer actief geweest. 16 De afzettingen behoren tot de Formatie van Echteld. Organisch pakket A In alle boringen is een pakket bruin, mineraalarm tot licht kleiig (bos)veen met resten van (wortel)hout aanwezig (afb. 8, 9). Van dit pakket is alleen de top aangeboord, de dikte is niet bepaald. In het diepere traject zijn lokaal ingeschakeld oudere oever- en komafzettingen aanwezig, vermoedelijk behorende tot de Uitwijkse Stroomgordel (B1 en 5). De top van het veen ligt in het oostelijk deel op circa 2,5-2,6 m NAP (B1, 10, 13-15, afb. 8 en 9). 16 Dorst & De Boer

20 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg In het westelijk deel is de top van het veen lager gelegen, namelijk tussen circa 3 tot 5 m NAP (B5, 6 en 8, afb. 8 en 9). Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de aanwezigheid van oudere stroomgordelafzettingen in het oostelijk deel. 17 Organisch pakket A behoort tot de Formatie van Nieuwkoop: het Hollandveen Laagpakket. Klastisch pakket 2 Op het veen is in vrijwel alle boringen een laag licht-bruingrijze, siltige en overwegend kalkloze klei aanwezig. In boring 16 was dit afwezig doordat het was vergraven. Mogelijk betreft het hier de oorspronkelijk 17e eeuwse sloot die langs de Patersweg lag. In de boringen 2, 19 en 20 was de laag ook afwezig. Op deze locaties betreft het een ingraving uit de Middeleeuwen (zie Archeologie). De laag is gemiddeld 28 cm dik en de top ligt tussen 1,85 en 3,95 m mv (resp. B17 en 8). De gemiddelde diepte van de afzetting is 2,54 m mv (2,8 m NAP). Klastisch pakket 2 kan geïnterpreteerd worden als komafzetting. Deze is afgezet vanaf vermoedelijk ongeveer 300 voor Christus tot circa het begin van de Late Middeleeuwen. In het oostelijk deel van het onderzoeksgebied is de top relatief iets hoger gelegen, tussen 1,85 en 2,4 m mv, terwijl deze in het westelijk deel (veel) dieper ligt dan circa 2,4 m mv. Dit komt doordat het dichter bij de Dubbelgeul gelegen is en mogelijk ook deels door de aanwezigheid van oudere stroomgordelafzettingen in de ondergrond. De top van het pakket is licht humeus of bevat humusvlekken. Ten minste vanaf de ontginningen in de Middeleeuwen was de top van deze afzetting de bouwvoor. In sommige boringen was de afzetting rommelig (B8), bevat het zandvlokken (B12 en 18) of is het afwijkend donkergrijs en sterk humeus (B11). Dit heeft mogelijk een antropogene oorzaak (zie Archeologie). De top van Klastisch pakket 2 is licht geërodeerd door het water van het Bergsche Veld. Het behoort tot de Formatie van Echteld. Klastisch pakket 3 Klastisch pakket 3 is in alle boringen aangetroffen en bestaat uit een pakket klei en zand met zoetwaterschelpen. Dit is het zogenoemde Merwededek, dat is afgezet ten tijde van het zoetwatergetijdengebied het Bergsche Veld. Het betreft de jongste afzettingen die behoren tot de Formatie van Echteld. Ze kunnen gedateerd worden tussen circa 1422 en De top van het pakket is vrijwel overal geroerd tijdens de aanleg van de woningen in de jaren 50 van de 20e eeuw. In boring 19 zijn in de top enkele fragmenten baksteen aangetroffen. Dit is waarschijnlijk deels het gevolg van landbouwactiviteiten vanaf het begin van de 17e eeuw. In boring 16 was het pakket tot 2,6 m mv vergraven. Waarschijnlijk is hier de oorspronkelijk 17e eeuwse sloot langs de Patersweg aanwezig. Antropogeen pakket A Dit betreft een pakket zand dat is opgebracht voorafgaand aan de bebouwing van de locatie in de jaren 50 van de 20e eeuw. Het pakket heeft een dikte tussen circa 70 en 150 cm. 17 Dit is niet geheel duidelijk, aangezien alleen boring 1 tot dieper dan circa 1 m in het veenpakket is doorgezet. 18

21 Afb. 8. Een geo-archeologische interpretatie van de bodemopbouw in het onderzoeksgebied zijstraten Patersweg. Voor de ligging van de boorraai, zie afb

22 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Afb. 9. De locaties van de boringen en de resultaten van het veldonderzoek. Direct ten oosten (aangrenzend) is het onderzoek uit 2009 weergegeven. 18 Geheel oostelijk is een deel van het onderzoeksgebied Anna van Burenstraat te zien De Boer & Raczynski Henk 2009, RAAP-rapport Dorst & de Boer

23 4.2.2 Archeologie In de boringen 8, 11, 12 en 18 zijn in de top van het verdronken komklei-opveenlandschap mogelijk antropogene indicatoren aanwezig die wijzen op landbouwactiviteiten, zoals ploegen. In boring 8 was de afzetting rommelig en in de boringen 12 en 18 waren zandvlokken aanwezig. De komafzetting ligt hier op een diepte tussen 2,6 en 3,95 m. In de boringen 2, 19 en 20 zijn vanaf een diepte tussen 3,1 en 4,4 m mv (3,5-4,7 m NAP) (vermoedelijke) opvullingslagen aangetroffen van een ingraving, waarschijnlijk een sloot. De dieper gelegen opvulling bestaat uit licht-bruingrijze, humeuze en siltige klei. De jongste vulling bestaat uit donkergrijs-zwarte, zeer humeuze klei met daarin brakwaterkokkels (Cerastoderma glaucum) in levenshouding. De laag wordt geassocieerd met de St. Elisabethsvloed in 1421, wat aangeeft dat de sloot toen nog watervoerend was. Op basis van de boringen heeft deze mogelijk een zuidoostnoordwestelijke oriëntatie gehad. Gezien de loop van de Dubbel in dit gebied, kan dit een (achter)wetering zijn geweest. In tegenstelling tot de ontginningssloten werden de weteringen vaak evenwijdig aan de ontginningsassen gelegd, in dit geval de hogere oeverzone van de Dubbel. Ten slotte is er in boring 11 in de top van de komafzetting een afwijkende donker-bruingrijze en sterk humeuze laag klei aanwezig (B11). De top ligt op 2,9 m mv (3,22 m NAP) en is 8 cm dik. Mogelijk betreft het een (restant) van een ingravings(op)vulling. De aangetroffen (vermoedelijk) antropogene indicatoren zijn waarschijnlijk te dateren in de Middeleeuwen (tot 1421). 21

24 22 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg

25 5. Conclusies en aanbeveling Op 2 december 2011 is een inventariserend booronderzoek uitgevoerd in het plangebied Oud Krispijn, zijstraten Patersweg, gemeente Dordrecht. Voorafgaand is een bureauonderzoek uitgevoerd. Ten aanzien van de geformuleerde vraagstellingen kan het volgende worden geconcludeerd: 1. Hoe is de bodemopbouw in het plangebied? En specifiek, wat is de diepteligging en conservering van het verdronken (laatmiddeleeuwse) landschap? Het diepst gelegen, aangeboorde pakket is een veenafzetting. Lokaal zijn hierin/- onder afzettingen van een oudere stroomgordel aanwezig, vermoedelijk een deel van het Uitwijkse Stroomgordel-systeem. De top van de oeverafzettingen hiervan ligt op 4,2 m mv (4,41 m NAP). Op het veenpakket zijn komafzettingen van de Dubbel aanwezig. De laag heeft een gemiddelde dikte van 28 cm en de top ligt gemiddeld op 2,54 m mv (2,8 m NAP). In het oostelijk deel van het plangebied is de top relatief iets hoger gelegen, tussen 1,85 en 2,4 m mv, terwijl deze in het westelijk deel (veel) dieper ligt dan circa 2,4 m mv. De komlaag is afgezet vanaf vermoedelijk circa 300 voor Christus tot circa het begin van de Late Middeleeuwen. De top is licht geërodeerd door het water van het Bergsche Veld. Dit is het zoetwatergetijdengebied dat ontstond na de St. Elisabethsvloed in De afzettingen van het Bergsche Veld, het zogenoemde Merwededek, dekken overal het verdronken landschap af. Hierop is een pakket zand aanwezig dat is opgebracht voorafgaande aan de bouw van de appartementenflats in de jaren 50 van de vorige eeuw. De gezamenlijke dikte van het Merwededek en het ophogingspakket ligt tussen 185 en 395 cm. 2. Zijn er archeologische indicatoren aanwezig die wijzen op de aanwezigheid van bewoningssporen uit, met name, de Late Middeleeuwen? En zo ja, wat is hiervan de aard, locatie en diepteligging? In de top van het verdronken komklei-op-veen landschap zijn aanwijzingen gevonden voor landbouwactiviteiten en vermoedelijk ingravingen, waaronder een sloot. Het gaat hier mogelijk om een (achter)wetering. De bewoningssporen dateren waarschijnlijk uit de Late Middeleeuwen en zijn in het oostelijk deel van het plangebied aanwezig vanaf een diepte tussen 1,85 en 2,4 m mv (2 tot 2,8 m NAP). In het westelijk deel kunnen de bewoningssporen aanwezig zijn vanaf circa 2,4 tot 3,95 m mv (2,68 4,25 m NAP). 3. Zijn er aanwijzingen voor de aanwezigheid van andere (dan bovengenoemde) archeologische waarden in het plangebied? En zo ja, wat is hiervan de aard, locatie, diepteligging en mogelijke datering? Oudere bewoningssporen kunnen mogelijk aanwezig zijn op of in de oudere stroomgordelafzettingen. De aanwezigheid van oeverafzettingen hiervan zijn vastgesteld in het uiterste oostelijke deel van het plangebied. Tijdens dit inventariserende booronderzoek zijn hierop geen archeologische indicatoren aangetroffen. Echter, de aanof afwezigheid van mogelijke vindplaatsen uit bijvoorbeeld het Neolithicum kan door de gehanteerde boormethode (boorgrid en diameter boorguts) niet afdoende worden vastgesteld. Oeverafzettingen van deze oudere stroomgordel zijn aanwezig vanaf circa 4,2 m mv (4,41 m NAP). 23

26 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Aanbeveling Het doel van dit onderzoek is als volgt omschreven: Ten aanzien van de resultaten van het veldwerk dient te worden vastgesteld of er mogelijk archeologische waarden verstoord zullen worden. Zo ja, dan dient een aanbeveling geformuleerd te worden met betrekking tot de omgang met deze archeologische waarden. Op basis van de resultaten blijkt dat er in het plangebied Oud Krispijn, zijstraten Patersweg bewoningssporen uit vermoedelijk de Middeleeuwen tot 1421 aanwezig zijn. Deze zijn aanwezig in de top van de komafzettingen van de Dubbel, vanaf circa 1,85 m mv (2 m NAP). De aanwezigheid van een vermoedelijke (achter) wetering kan worden aangemerkt als behoudenswaardig. Aanbevolen wordt om, bij een verstoring dieper dan 1,85 m mv ter hoogte van de boringen waar deze sporen zijn vastgesteld (B2, 18 en 19), de graafwerkzaamheden archeologisch te begeleiden. Hierbij dient de richting, breedte en diepte van de wetering of sloot te worden vastgesteld. Voor wat betreft de oudere stroomgordelafzettingen wordt aanbevolen om, indien er onder het huizenblok aan de Frans Halsstraat dieper gegraven wordt dan 4 m mv (4,2 m NAP), deze na de sloop van de bebouwing nader te laten onderzoeken. Dit kan door middel van een karterend booronderzoek of een archeologische begeleiding. De beslissing hierover wordt genomen na toetsing van dit rapport door de bevoegde overheid, de gemeente Dordrecht. Hierover dient contact te worden opgenomen met mevr. J. Hoevenberg, senior archeoloog, sector Stadsontwikkeling van de gemeente Dordrecht, tel. (078) Voor het eventueel uit te voeren vervolgonderzoek dient een, door de bevoegde overheid goedgekeurd, Programma van Eisen aanwezig te zijn. Voor vragen over de conclusies en aanbevelingen in dit rapport kan contact worden opgenomen met dhr. M.C. Dorst, senior archeoloog, afdeling Ruimtelijke Realisatie van de gemeente Dordrecht, tel. (078)

27 Literatuur Baarsel, M. van, Buitenplaatsen op het Eiland van Dordrecht. In: W. van Wijk. (red.), Dordt in de kaart gekeken, Uitgeverij Waanders, Zwolle. Boer de, G. H. & Y. Raczynski Henk, 2009: Plangebied Patersweg/Laan der Verenigde Naties. Gemeente Dordrecht. Archeologisch vooronderzoek: bureau- en inventariserend veldonderzoek. RAAP-rapport Boer de, G. H. 2008: De Thure ontdekt!, Een geologisch onderzoek naar de oorsprong van de Wijnhaven te Dordrecht, RAAP-notitie 2646, Weesp. Dorst, M.C. in prep: Een inventariserend archeologisch onderzoek in het plangebied Gezondheidspark, deellocatie zwembad Aqua Pulca. In: Dordrecht Ondergronds 17. Gemeente Dordrecht, Afdeling Ruimtelijke Realisatie/Archeologie. Dorst, M.C. & G.H. de Boer, 2011: Gemeente Dordrecht, Plangebied Dr. Schaepmanstraat, Krispijn, Dordrecht. Een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Dordrecht Ondergronds 29. Dorst, M.C. & G.H. de Boer, 2010: Gemeente Dordrecht, Onderzoeksgebieden Huygensstraat en Anna van Burenstraat e.o., Krispijn. Een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Dordrecht Ondergronds 8. Ham, W. Van der, 2003: De Grote Waard, geschiedenis van een Hollands landschap. Uitgeverij 010, Rotterdam. Henderikx, P.A., 1977: De zorg voor de dijken in het Baljuwschap Zuid-Holland en in de grensgebieden ten oosten daarvan tot het einde van de 13e eeuw. In: K.N.A.G Geografisch Tijdschrift XI(5): Pronk, E.C., Plangebied Oud Krispijn Zuid (deelgebied 3), gemeente Dordrecht; archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek. RAAP-rapport Raczynski Henk, Y. & G.H. de Boer, Plangebied S.M. Hugo van Gijnweg, gemeente Dordrecht; archeologisch vooronderzoek: bureau- en inventariserend veldonderzoek. RAAP-rapport Wikaart, V. et al, 2009: Nijet dan water ende wolcken. De onderzoekscommissie naar de aanwassen in de Verdonken Waard ( ). Stichting Zuidelijk Historisch Contact, Tilburg. 25

28 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg Afkortingen AMK ARCHIS mv NAP PvE RCE Archeologische Monumentenkaart Archeologisch Informatiesysteem van de RCE Maaiveld Normaal Amsterdams Peil Programma van Eisen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 26

29 Bijlage 1. boorbeschrijvingen boring: DPAT-1 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,01, Y: ,21, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,21, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,21 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd Bodemkundig: interpretatie: niet benoemd 100 cm -Mv / 1,21 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtbruingrijs, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 140 cm -Mv / 1,61 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtbruingrijs, enkele kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 220 cm -Mv / 2,41 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, lichtgrijsbruin, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 240 cm -Mv / 2,61 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, bruin, veen (niet gedifferentieerd), interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 250 cm -Mv / 2,71 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, veen (niet gedifferentieerd), weinig hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 275 cm -Mv / 2,96 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, veen (niet gedifferentieerd), spoor hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 360 cm -Mv / 3,81 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, sterk humeus, grijsbruin, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, oudere systemen 420 cm -Mv / 4,41 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtgrijs, weinig plantenresten, kalkrijk, interpretatie: oeverafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, oudere systemen 450 cm -Mv / 4,71 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtbruingrijs, enkele humus- en zandlagen, spoor hout, kalkrijk, interpretatie: oeverafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, oudere systemen Einde boring op 500 cm -Mv / 5,21 m -NAP 1 27

30 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg boring: DPAT-2 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,87, Y: ,35, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,34, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,34 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 220 cm -Mv / 2,54 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtgrijs Bodemkundig: interpretatie: verstoord 260 cm -Mv / 2,94 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijs, enkele kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 390 cm -Mv / 4,24 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, enkele kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 435 cm -Mv / 4,69 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, sterk humeus, zwart, schelp compleet marien wadplaat, spoor hout en riet Litho-stratigrafie: Formatie van Naaldwijk, St. Elisabethsvloed, interpretatie: slootvulling Opmerking: brakwaterkokkel 455 cm -Mv / 4,89 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, schelp compleet marien wadplaat, weinig hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 500 cm -Mv / 5,34 m -NAP boring: DPAT-3 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,27, Y: ,20, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,25, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,25 m -NAP Lithologie: niet benoemd, niet benoemd Bodemkundig: interpretatie: niet benoemd 100 cm -Mv / 1,25 m -NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord 180 cm -Mv / 2,05 m -NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: ondoordringbaar bouwpuin (onbepaald) Einde boring op 185 cm -Mv / 2,10 m -NAP 28 2

31 boring: DPAT-4 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,02, Y: ,49, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,28, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: 5e poging hoek ruysdael-patersweg 0 cm -Mv / 0,28 m -NAP Lithologie: niet benoemd, niet benoemd Bodemkundig: interpretatie: niet benoemd 100 cm -Mv / 1,28 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord 210 cm -Mv / 2,38 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, donkergrijs, veel dunne kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 240 cm -Mv / 2,68 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, veenbrokken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 260 cm -Mv / 2,88 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 380 cm -Mv / 4,08 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, grijsbruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 400 cm -Mv / 4,28 m -NAP 3 29

32 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg boring: DPAT-5 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,56, Y: ,27, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,22, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,22 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 70 cm -Mv / 0,92 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, enkele kleilagen, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 140 cm -Mv / 1,62 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, grijs, veel dunne detritus- en kleilagen, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 235 cm -Mv / 2,57 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 250 cm -Mv / 2,72 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, bruingrijs, weinig hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 270 cm -Mv / 2,92 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, grijsbruin, veen (niet gedifferentieerd), los (alleen zand en veen), weinig hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 315 cm -Mv / 3,37 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, veel hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, oudere systemen 335 cm -Mv / 3,57 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, weinig hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, oudere systemen 365 cm -Mv / 3,87 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen, weinig hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 400 cm -Mv / 4,22 m -NAP 30 4

33 boring: DPAT-6 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,12, Y: ,95, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,24, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,24 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 100 cm -Mv / 1,24 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtbruingrijs, enkele zandlagen, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 150 cm -Mv / 1,74 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtbruingrijs, veel dunne kleilagen, zeer fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 250 cm -Mv / 2,74 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtbruingrijs, enkele detritus- en kleilagen, zeer fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 315 cm -Mv / 3,39 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, bruingrijs, spoor hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 325 cm -Mv / 3,49 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, humusvlekken, weinig hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 380 cm -Mv / 4,04 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 400 cm -Mv / 4,24 m -NAP boring: DPAT-7 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,45, Y: ,75, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,48, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: 3 pogingen 0 cm -Mv / 0,48 m -NAP Lithologie: klei, sterk zandig, grijs Bodemkundig: interpretatie: verstoord 150 cm -Mv / 1,98 m -NAP Lithologie: klei, sterk zandig, grijs Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: ondoordringbaar bouwpuin (onbepaald) Einde boring op 155 cm -Mv / 2,03 m -NAP 5 31

34 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg boring: DPAT-8 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,12, Y: ,11, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,30, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,30 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 150 cm -Mv / 1,80 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 280 cm -Mv / 3,10 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne kleilagen, matig fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 385 cm -Mv / 4,15 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkergrijs, kleibrokken, zeer fijn, schelpfragment Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Opmerking: initiële overstroming? 395 cm -Mv / 4,25 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, donkerbruingrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure Opmerking: rommelig 425 cm -Mv / 4,55 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 480 cm -Mv / 5,10 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 500 cm -Mv / 5,30 m -NAP boring: DPAT-9 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,47, Y: ,80, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,45, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,45 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: verstoord 130 cm -Mv / 1,75 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, grijs Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: ondoordringbaar bouwpuin (onbepaald) Einde boring op 135 cm -Mv / 1,80 m -NAP 32 6

35 boring: DPAT-10 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,97, Y: ,07, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,14, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,14 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 90 cm -Mv / 1,04 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, enkele kleilagen, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 150 cm -Mv / 1,64 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtbruingrijs, veel dunne kleilagen, zeer fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 225 cm -Mv / 2,39 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtbruingrijs, humusvlekken, kalkloos, interpretatie: oeverafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 235 cm -Mv / 2,49 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 300 cm -Mv / 3,14 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 350 cm -Mv / 3,64 m -NAP boring: DPAT-11 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,51, Y: ,56, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,32, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: van goyenstraat 0 cm -Mv / 0,32 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 150 cm -Mv / 1,82 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, donkerbruingrijs, humusvlekken, zeer fijn, schelpengruis zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 245 cm -Mv / 2,77 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, donkerbruingrijs, veel dunne detritus- en kleilagen, zeer fijn, schelpengruis zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 290 cm -Mv / 3,22 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, sterk humeus, donkerbruingrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure Opmerking: Dubbel? spoorvulling? 298 cm -Mv / 3,30 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 320 cm -Mv / 3,52 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, grijsbruin, bosveen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 365 cm -Mv / 3,97 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 400 cm -Mv / 4,32 m -NAP 7 33

36 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg boring: DPAT-12 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,88, Y: ,32, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,27, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: van goyenstraat, tuin 0 cm -Mv / 0,27 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 80 cm -Mv / 1,07 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtgrijs, humusvlekken, schelpengruis zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 130 cm -Mv / 1,57 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, matig fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 260 cm -Mv / 2,87 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure Opmerking: met 'zandvlokken' 290 cm -Mv / 3,17 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, bruin, enkele dikke kleilagen, bosveen, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Opmerking: met diffuse overgangen veen/klei 350 cm -Mv / 3,77 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, bruin, bosveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 400 cm -Mv / 4,27 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 450 cm -Mv / 4,77 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, enkele dikke kleilagen, bosveen, weinig hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 500 cm -Mv / 5,27 m -NAP 34 8

37 boring: DPAT-13 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,11, Y: ,65, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,30, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: in tussengangetje 0 cm -Mv / 0,30 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 80 cm -Mv / 1,10 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtgrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 110 cm -Mv / 1,40 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, enkele kleilagen, matig fijn, schelpengruis zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 150 cm -Mv / 1,80 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne humus- en kleilagen, matig fijn, schelpengruis zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 200 cm -Mv / 2,30 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, grijs, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 210 cm -Mv / 2,40 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, matig humeus, lichtgrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 220 cm -Mv / 2,50 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 300 cm -Mv / 3,30 m -NAP boring: DPAT-14 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,87, Y: ,16, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,41, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,41 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 100 cm -Mv / 1,41 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne kleilagen, matig fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 240 cm -Mv / 2,81 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 245 cm -Mv / 2,86 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 300 cm -Mv / 3,41 m -NAP 9 35

38 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg boring: DPAT-15 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,78, Y: ,18, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,16, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,16 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 100 cm -Mv / 1,16 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtbruingrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 135 cm -Mv / 1,51 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 155 cm -Mv / 1,71 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, veel dunne humus- en kleilagen, zeer fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 220 cm -Mv / 2,36 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, bruingrijs, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 230 cm -Mv / 2,46 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 245 cm -Mv / 2,61 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket 275 cm -Mv / 2,91 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, grijsbruin, bosveen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 300 cm -Mv / 3,16 m -NAP boring: DPAT-16 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,09, Y: ,98, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,17, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: in tuin bij pikachu 0 cm -Mv / 0,17 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 250 cm -Mv / 2,67 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, sterk humeus, donkergrijszwart, spoor hout Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin Opmerking:?? liggend hout 260 cm -Mv / 2,77 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 300 cm -Mv / 3,17 m -NAP 36 10

39 boring: DPAT-17 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,89, Y: ,84, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,21, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: in tuin bij pikachu cm -Mv / 0,21 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, lichtbruingrijs, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 100 cm -Mv / 1,21 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, enkele kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 185 cm -Mv / 2,06 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtgrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure Opmerking: Dubbel? 190 cm -Mv / 2,11 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, lichtgrijsbruin, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure 250 cm -Mv / 2,71 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen, spoor hout, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 350 cm -Mv / 3,71 m -NAP boring: DPAT-18 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,51, Y: ,72, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,27, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,27 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 100 cm -Mv / 1,27 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtgrijs, humusvlekken Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 160 cm -Mv / 1,87 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, uiterst siltig, lichtgrijs, enkele humus- en kleilagen, zeer fijn, schelpengruis zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 275 cm -Mv / 3,02 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, matig humeus, donkerbruingrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Opmerking: Merwededek? in oude sloot? 288 cm -Mv / 3,15 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure Opmerking: met zandvlokjes 305 cm -Mv / 3,32 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 400 cm -Mv / 4,27 m -NAP 11 37

40 Dordrecht, Oud Krispijn, zijstraten Patersweg boring: DPAT-19 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,04, Y: ,61, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,32, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West, opmerking: XTRA BIJ BP2 0 cm -Mv / 0,32 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 140 cm -Mv / 1,72 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, zwak humeus, lichtgrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek, interpretatie: oude akkerlaag Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 170 cm -Mv / 2,02 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtgrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 200 cm -Mv / 2,32 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne kleilagen, zeer fijn, schelpfragment zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 430 cm -Mv / 4,62 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, donkergrijs, veel dunne kleilagen, matig fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Opmerking: als laag in boring cm -Mv / 4,72 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, sterk humeus, donkergrijszwart, schelp compleet zoet water Litho-stratigrafie: Formatie van Naaldwijk, St. Elisabethsvloed 450 cm -Mv / 4,82 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, lichtgrijsbruin, interpretatie: slootvulling Opmerking: natuurlijke slootvulling 455 cm -Mv / 4,87 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: erosief (<0,3 cm) Lithologie: veen, zwak kleiig, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Opmerking: schuine insteek sloot Einde boring op 500 cm -Mv / 5,32 m -NAP 38 12

41 boring: DPAT-20 beschrijver: MD GDB, datum: , X: ,32, Y: ,10, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 44A, hoogte: -0,45, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 en guts-4 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Zuid-Holland, gemeente: Dordrecht, plaatsnaam: Dordrecht, opdrachtgever: Gemeente Dordrecht, uitvoerder: RAAP West 0 cm -Mv / 0,45 m -NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, lichtbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 120 cm -Mv / 1,65 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: diffuus (3-10 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, lichtgrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 170 cm -Mv / 2,15 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: diffuus (3-10 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne kleilagen, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 270 cm -Mv / 3,15 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgrijs, veel dunne detritus- en kleilagen, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 300 cm -Mv / 3,45 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, grijs, zeer fijn Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Merwerwedek 310 cm -Mv / 3,55 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, sterk humeus, donkergrijs Litho-stratigrafie: Formatie van Naaldwijk, St. Elisabethsvloed, interpretatie: slootvulling 315 cm -Mv / 3,60 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, matig humeus, bruingrijs, interpretatie: slootvulling 323 cm -Mv / 3,68 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, humusvlekken, interpretatie: komafzettingen Litho-stratigrafie: Formatie van Echteld, Dubbel-Maas-Thure Opmerking: schuine insteek zichtbaar 350 cm -Mv / 3,95 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, mineraalarm, bruin, bosveen, spoor hout Litho-stratigrafie: Formatie van Nieuwkoop, Hollandveen Laagpakket Einde boring op 400 cm -Mv / 4,45 m -NAP 13 39

42 DORDRECHT! Postadres: Postbus AA Dordrecht Trivire Wonen t.a.v. dhr. F. Jongeling Postbus CA Dordrecht Stadsontwikkeling Spuiboulevard 300 DORDRECHT T Datum 30 januari 2012 Ons kenmerk Uw kenmerk Bijlage(n) Betreft Selectiebesluit op basis van het conceptrapport "Gemeente Dordrecht, plangebied Oud Krispijn, zijstraten Patersweg. Een bureauonderzoeken een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. (Dordrecht Ondergronds 24) Contactpersoon Jacqueline Hoevenberg T (078) E j.hoevenberg@dordrecht.nl Geachte heer Jongeling, Met betrekking tot het rapport "Gemeente Dordrecht, plangebied Oud Krispijn, zijstraten Patersweg. Een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. (Dordrecht Ondergronds 24)" kan het volgende meegedeeld worden. Onderzoeksresultaten Op basis van de onderzoeksresultaten blijkt dat er in het plangebied sporen uit de Middeleeuwen aanwezig zijn en mogelijk ook sporen uit oudere periodes. In de top van het in 1421 verdronken komklei-op-veenlandschap zijn aanwijzingen gevonden voor landbouw- en ontginningsactiviteiten en ingravingen. Het gaat hier mogelijk om een (achter)wetering behorend tot het laatmiddeleeuwse ontginningssysteem van de Grote Waard. De sporen dateren naar verwachting uit de late middeleeuwen en zijn in het oostelijk deel van het plangebied aanwezig vanaf een diepte tussen 1,85 en 2,4 m - mv (2 tot 2,8 m - NAP). In het westelijk deel zijn de sporen aanwezig zijn vanaf 2,4 tot 3,95 m - mv (2,68-4,25 m - NAP). De aanwezigheid van een vermoedelijke (achter)wetering wordt aangemerkt als behoudenswaardig. Oudere bewoningssporen kunnen mogelijk aanwezig zijn op of in de oudere stroomgordelafzettingen. De aanwezigheid van oeverafzettingen hiervan zijn vastgesteld in het uiterste oostelijke deel van het plangebied. Oeverafzettingen van deze oudere stroomgordel zijn aanwezig vanaf circa 4,2 m - mv (4,41 m - NAP). Selectiebesluit In het oostelijke deel van het plangebied (oostelijk van de boringen 4 en 9 in het rapport) zijn graafwerkzaamheden tot maximaal 1,85 m - beneden maaiveld vrijgesteld. Indien hier diepere bodemingrepen plaatsvinden, plaatsvinden, Pagina 1/2 { Mixed >' Sources o t no. CU-C0C «

43 DORDRECHT I u Kenmerk Datum 30 januari 2012 dienen deze graafwerkzaamheden archeologisch begeleid te worden. Hierbij dienen de richting, breedte en diepte van de wetering of sloot te worden vastgesteld. Voor het westelijke deel van het plangebied zijn graafwerkzaamheden tot een maximale diepte van 2,4 m beneden maaiveld vrijgesteld. Heipalen worden over het algemeen niet aangemerkt als verstoring, mits het palenplan niet intensiever is dan 5% van het daadwerkelijk te bebouwen areaal in het plangebied. Indien bovengenoemde randvoorwaarden aangehouden worden en daardoor behoud van archeologische waarden op hun oorspronkelijke plek door planaanpassing gerealiseerd wordt, is archeologisch vervolgonderzoek niet noodzakelijk. Indien planaanpassing niet mogelijk is en diepere bodemingrepen in het plangebied uitgevoerd gaan worden, dient voorafgaand aan de graafwerkzaamheden een vervolgonderzoek uitgevoerd te worden. Dit onderzoek dient conform een door de gemeente Dordrecht geaccordeerd Programma van Eisen uitgevoerd te worden. Voor inhoudelijke vragen of opmerkingen kunt u zich wenden tot mevrouw 3. Hoevenberg, senior archeoloog beleid & advies op telefoonnummer / of via i.hoevenberq@dordrecht.nl. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Dordrecht, namens dezen, Hoofd van de afdeling Ruimtelijke Realisatie H. (Heleen) Kromkamp Pagina 2/2 /V Mixed Sources cert

44

45 Bijlage 3: lijst bodemrapporten met Wbb-locatiecodes LOC_CODE RAP_CODE WBB_CODE STRAAT HUISNR ONDERZTYPE OPDR.NR REF_NR DATUM CONCLUSIE AA AA Frederikstraat (cluster 4 Oud Krispijn) - NVN onderzoek D7701\013JB kooltjes+draad b13 op 0,05-0,5m-mv waargenomen, grond licht verontr. zn, pak, min.olie, gr.water licht verh. gehalte as AA AA Deellocatie D7714 (cluster 4) - Nader onderzoek E2402/002JB diverse verontreinigingen aanwezig (pak, zware metalen). lokaal, met name in brandgangen, is saneringsnoodzaak aanwezig. eventueel vrijkomende grond van gehele locatie is niet vrij herbruikbaar. AA AA Jacob van Ruisdaelstraat - NVN (Riool) DV W vrijkomende grond is als schoon te beschouwen. her te gebruiken op locatie of in soortgelijk werk. AA AA Bosboom-/ van Ostadestraat - Orienterend onderzoek DV bodemmateriaal niet verontreinigd cat 1, bij hergebruik buiten inrichting cat 1 of cat 0 na depotbemontering. AA AA Patersweg - NVN onderzoek DOV DO Patersweg - (Deel)sanering UDM Deelsanering uitgevoerd van verontreiniging met koper. - - ZH Jacob Marisstraat en Albert Neuhuysstraat AA AA Zuidendijk - NVN onderzoek DOV diverse lichte tot ernstige verontreinigingen aangetroffen in grond en grondwater. een nader onderzoek naar koperverontreiniging wordt aanbevolen, overige grond kent beperkingen in hergebruik. - (Deel)sanering UDM Deelsanering (riooltracé) waarbij sterk met PAK verontreinigde ophooglagen aanwezig zijn. Verontreinigd materiaal is afgevoerd. AA AA Zuidendijk Historisch onderzoek C Uitvoeren aanvullend HO AA AA Zuidendijk/Patersweg - Historisch onderzoek C A Uitvoeren OO AA AA Zuidendijk Orienterend onderzoek C Uitvoeren aanvullend- /naderonderzoek AA AA Zuidendijk Orienterend onderzoek /ZF9/0D2/ /003B diverse verontreinigingen aangetroffen in vrijkomende grond. veel grond is niet herbruikbaar op locatie en zal bij vrijkomen moeten worden verwerkt danwel gestort. ter plaatse van olieverontreiniging is een nader onderzoek noodzakelijk Geen NO noodzakelijk, omdat de T-waarde niet wordt overschreden. Zintuiglijk: puin. OG: Cd, Pb > S BG: niet onderzocht. Grondwater: Ba, ni > S

46 Rapport Dossier - Zaaknummer Kenmerk 2010 Opsteller mevrouw E.G. Legerstee Datum 18 augustus 2010 Onderwerp Historisch onderzoek Deelgebied 1 Oud Krispijn Historisch onderzoek Deelgebied 1 Oud Krispijn Opdrachtgever Contactpersoon Gemeente Dordrecht mevrouw C.J.E. Westgeest Postbus AA Dordrecht Opdrachtnemer Contactpersoon Milieudienst Zuid-Holland Zuid mevrouw E.G. Legerstee

47 / Inhoud Inhoud Inleiding Algemeen Onderzoekslocatie Inventarisatie Bodemkwaliteit Geschiedenis Oud Krispijn Zonering Bodemkwaliteitskaart Bedrijfsactiviteiten (historisch en huidige) Bodemonderzoeken Conclusies en aanbevelingen... 7 Bijlagen Bijlage 1: Locatietekening Bijlage 2: Historische gegevens StraBis/StraGis Bijlage 3: Lijst bodemonderzoeken met Wbb-locaties Bijlage 4: Lijst met HBB-locaties Bijlage 5: Lijst StaMis codes Bijlage 6: Lijst tanks Bijlage 7: Literatuurlijst Pagina 2 van 14

48 1 Inleiding 1.1 Algemeen De gehele wijk Krispijn staat bekend als een echte volksbuurt en vooral het zuidelijk deel is bewoond door mensen met lage inkomens. Hier staan ook de sociale huurwoningen van de woningcorporaties. Vanwege een aantal problemen (slechte kwaliteit woningen en woonomgeving, sociale problemen, werkloosheid, overlast, criminaliteit) zijn de gemeente en woningcorporatie Krispijn Wonen het project Oud Krispijn Vernieuwt ( ) gestart. Doel van het project is het verbeteren van de leefbaarheid, het verminderen van het aantal huurwoningen en het oplossen van de sociale problemen De afgelopen jaren is de (woon)kwaliteit van de wijk flink verbeterd door de uitgevoerde nieuwbouw en renovaties, waarbij men ruimte heeft gecreëerd voor groen, speelruimte en parkeren. Hierbij zijn ook diverse bodemverontreinigingen gesaneerd. Met betrekking tot de bodemkwaliteit in relatie tot de herontwikkeling van het gebied heeft de gemeente Dordrecht aan de Milieudienst Zuid-Holland Zuid om advies gevraagd. Door de Milieudienst Zuid-Holland Zuid is een inventarisatie van de bodemkwaliteit van het gebied gemaakt. Het doel van deze inventarisatie is het in beeld brengen van de beschikbare bodemgegevens en kwaliteit en vervolgens het benoemen van eventueel hieraan gekoppelde problemen en oplossingen, in relatie tot de herontwikkeling. In de navolgende tekst wordt met [literatuurnummer] verwezen naar de gebruikte bronnen, een overzichtlijst is opgenomen in bijlage 7. In bijlage 2 zijn de overzichtskaarten met de beschikbare bodemgegevens opgenomen. In bijlage 3 is een lijst opgenomen met de locatieadressen, locatiecodes (StraBis/Gis) en eventuele Wbb codes (GloBis). In bijlage 4 zijn de aanwezige HHB-locaties met voormalige bedrijfsactiviteiten weergegeven. In bijlage 5 worden de huidige bedrijven weergegeven en in bijlage 6 de tanks. In onderhavig rapport zijn de gegevens verwerkt welke tot eind augustus 2010 beschikbaar waren. Actualisatie kan in een later stadium dan ook noodzakelijk zijn. 1.2 Onderzoekslocatie De gemeente Dordrecht is voornemens deelgebied 1 te herinrichten. Deze herinrichting zal gefaseerd plaatsvinden. Voor fase 1 zal in 2011 de uitverhuizing starten, waarna in 2012 de bouw zal starten. Fase 2 start in 2012 en laatste fase in Deelgebied 1 is gelegen ten zuiden van de Patersweg, ten westen van de Frans Halsstraat (Da Vinci College), ten noorden van de Rembrantlaan en wordt aan de westzijde begrensd door de Zuidendijk. De locatie beslaat een oppervlak van circa m 2. Door de gemeente is verzocht ook de wegen en de randen van de tuinen mee te nemen in het historisch onderzoek, vanwege mogelijke profielverbreding. Dit om financiële risico's van verbredingsvarianten zoveel mogelijk uit te sluiten en zo een goede afweging tussen de varianten te kunnen maken. Pagina 3 van 14

49 2 Inventarisatie Bodemkwaliteit 2.1 Geschiedenis Oud Krispijn Oud-Krispijn is een stadswijk van Dordrecht gelegen ten zuiden van het stadscentrum. Het is de eerste stadsuitbreiding ten zuiden van de spoorlijn. De bouw startte omstreeks In 2000 startte het project Oud Krispijn Vernieuwt, de herstructurering van het zuidelijk gelegen deel van de wijk. De wijk is genoemd naar de Krispijnseweg, een voormalige landweg, en de daaraan gelegen Uitspanning Krijspijn, die tot 1904 op het landgoed van de zeventiende-eeuwse edelman Crispijn van Outgaerden lag. Oud Krispijn ligt ten westen van de Krispijnseweg; ten oosten ervan vindt men Nieuw Krispijn, gebouwd na de tweede wereldoorlog. Oud Krispijn zelf is in te delen in twee delen. Het noordelijke deel, van de spoorlijn tot aan de Frans Lebretlaan en Bosboom Toussaintstraat, heeft straten genoemd naar schrijvers en componisten uit de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Het zuidelijk deel tussen de Bosboom-Toussaintstraat en de Laan der Verenigde Naties, heeft straten die vernoemd zijn naar negentiende-eeuwse schrijvers (Krispijnse Driehoek, tussen Krispijnseweg en Brouwersdijk) en schilders (ten westen en zuiden van de Brouwersdijk: Mauvebuurt, Vincent van Goghbuurt en Patersweg en omgeving) [1]. Uit de luchtfoto s blijkt dat in 1932 de (infra)structuur van deelgebied 1 al wel was aangelegd, maar dat de bebouwing nog niet was gerealiseerd. Ook in 1955 was dit deel nog onbebouwd. Op de luchtfoto van 1967 is te zien dat het deelgebied volledig met woonhuizen is bebouwd. Ook het aan de oostzijde gelegen Da Vinci college is op deze luchtfoto te zien [2]. 2.2 Zonering Bodemkwaliteitskaart Volgens de Bodemkwaliteitskaart van de gemeente Dordrecht is deelgebied 1 gelegen in de zone Krispijn, wat betekent dat zowel de boven- als de ondergrond in het algemeen licht verontreinigd zijn. De wijk Krispijn is voor zover bekend niet op grote schaal opgehoogd. Wel komen in het gebied allerlei kleine aanvullingen en ophogingen voor. Van oudsher loopt door dit gebied een aantal dijken. Bij deze dijken komen ophogingen voor om de wijk beter op deze dijken aan te laten sluiten. Daarnaast zijn brandgangen vaak opgehoogd en verhard met sintels. Dit zou met name gelden voor het gedeelte dat tot 1930 is aangelegd. In de wijk Krispijn bevindt zich ter plaatse van de Vossiusstraat een voormalige stortplaats [3]. Op de kaart waarop de oude kreken zijn weergegeven, is te zien dat ter plaatse van het meest oostelijke punt van deelgebied 1 een oude kreek is gelegen. Deze kreken liepen vroeger over het gehele eiland van Dordrecht en zijn in de loop der tijd gedempt [4]. Pagina 4 van 14

50 2.3 Bedrijfsactiviteiten (historisch en huidige) Uit StraBis is gebleken dat binnen deellocatie 1 in het verleden niet veel bedrijfsactiviteiten zijn uitgevoerd. Aan de Zuidendijk heeft in het verleden een benzineservicestation met ondergrondse tanks gevestigd gezeten (C ). Aan de Rembrantlaan 31 is een gesaneerde l HBO-tank gelegen. Op 19 december 1986 heeft een melding in het kader van BOOT plaatsgevonden. In 1999 heeft hersanering plaatsgevonden i.v.m. verontreinigd zand dat is verwijderd. Hierbij is geen bodemverontreiniging aangetroffen (DO5826 en TT ). Wat betreft huidige bedrijfsactiviteiten geldt dat binnen het gebied geen bedrijfsactiviteiten worden uitgevoerd die mogelijk tot een bodemverontreiniging hebben geleid. 2.4 Bodemonderzoeken Ter plaatse van deelgebied 1 zijn enkele bodemonderzoeken uitgevoerd: In maart 1995 is in verband met een transactie een groot deel van Oud Krispijn onderzocht middels een verkennend onderzoek (cluster 4). Hierbij zijn plaatselijk in de bovengrond kooltjes aangetroffen. De grond bleek licht verontreinigd te zijn met zink, PAK en minerale olie, Het grondwater was licht verontreinigd met arseen [5]. In december 1995 is een nader onderzoek uitgevoerd waarbij diverse verontreinigingen zijn aangetoond (PAK en zware metalen). Met name in brandgangen bestaat een saneringsnoodzaak. Eventueel vrijkomende grond van gehele locatie is niet vrij herbruikbaar [6]. Ter plaatse van de Jacob van Ruisdaelstraat is begin 1994 een rioolonderzoek uitgevoerd, waarbij geen bijzonderheden zijn geconstateerd. De vrijkomende grond was als schoon te beschouwen en herbruikbaar op locatie of in soortgelijk werk [7]. In 2000 is ter plaatse van de Bosboomstraat en de Adriaen van Ostadestraat eveneens een rioolonderzoek uitgevoerd. Hierbij is geen verontreiniging geconstateerd [8]. Aan de noordzijde wordt deelgebied 1 begrensd door de Patersweg. In 1990 is ter deze weg onderzocht, waar diverse lichte tot sterke verontreinigingen zijn aangetroffen in grond en grondwater. Een naderonderzoek naar de aanwezige koperverontreiniging wordt aanbevolen [9]. In 2008 is een (deel)sanering uitgevoerd ten behoeve van de rioleringswerkzaamheden, waarbij de aanwezige koperverontreiniging is verwijderd (Wbb-locatie DO ). Het betrof een ernstig, niet urgent geval waarbij in totaal 165 m 3 (over een oppervlak van 420 m 2 ) sterk verontreinigd materiaal is verwijderd. Opgemerkt wordt dat op de locatie repac aanwezig was [10]. In het kader van de renovatie van riooltracé gelegen in Jacob Marisstraat is in juni 2005 een (deel)sanering uitgevoerd (Wbb-locatie ZH ). De Albert Neuhuysstraat is tijdens de werkzaamheden bij de sanering gevoegd. Het riool was gelegen in een ophooglaag (sterk) Pagina 5 van 14

51 verontreinigd met PAK, dat is verwijderd en afgevoerd. Als aanvulgrond is de nietverontreinigd bovengrond (zand) en schoon aanvulzand gebruikt. Het tracé is gelegen in een groter verontreinigd gebied. Plaatselijk is het grondwater ook sterk verontreinigd met PAK. De verontreiniging is afkomstig van de ophooglagen en is niet geheel uitgekarteerd. In een brief is aangegeven dat bij een grootschalige herinrichting van de wijkdelen of infrastructuur, de verontreiniging moet worden uitgekarteerd [11]. Bij de Zuidendijk, gelegen aan de westzijde van deelgebied 1, is in 1992 een onderzoek ter plaatse van het riooltracé uitgevoerd, waarbij diverse verontreinigingen zijn aangetroffen in de vrijkomende grond. Plaatselijk is een olieverontreiniging aanwezig die nader onderzocht diende te worden [12]. Onbekend is of dit nader onderzoek heeft plaatsgevonden. Ter plaatse van Zuidendijk heeft in het kader van het project Landsdekkende beeld een historisch onderzoek [13], een aanvullend historisch onderzoek [14], een oriënterend [15] en een aanvullend onderzoek plaatsgevonden [16]. Op deze locatie was een benzinestation met ondergrondse tanks aanwezig. De grond was licht verontreinigd met lood en cadmium en het grondwater met arseen en zink. Opgemerkt wordt dat in de grond bijmengingen aan puin en plaatselijk kolengruis en slakken aanwezig zijn. Deze lagen zijn in de onderzoeken in het kader van Landsdekkend beeld niet meegenomen in de analyses, aangezien dit niet gerelateerd is aan de bedrijfsactiviteiten en derhalve buiten de scope van het onderzoek viel. Aan de oostzijde van de locatie, buiten de herontwikkelingslocatie is aan de Patersweg 2 het Da Vinci College gesitueerd. In februari 2006 is ter plaatse een bodemonderzoek uitgevoerd in verband met de voorgenomen eigendomsoverdracht. De bovengrond is licht verontreinigd met zink en plaatselijk met cadmium of PAK. In de ondergrond is een puin- en kolengruishoudende laag aangetroffen die sterk verontreinigd is met PAK. De onderliggende onverdachte kleilaag is niet verontreinigd. Het grondwater is licht verontreinigd met arseen en xylenen. Aanbevolen wordt een nader onderzoek uit te voeren naar de sterke PAKverontreiniging om de omvang te bepalen. Mogelijk is sprake van een geval van ernstige bodemverontreiniging [17]. Binnen deelgebied 1 zijn geen provinciale saneringslocaties gelegen. In de direct nabijheid bevinden zich 2 locaties en deze zijn hierboven reeds weergegeven. Pagina 6 van 14

52 2 Conclusies en aanbevelingen Uit de historische informatie blijkt dat deelgebied 1 van Oud Krispijn over het algemeen licht verontreinigd is en dat heterogeen matig tot sterke spots aan PAK aanwezig zijn. Deze PAKverontreinigingen worden met name veroorzaakt door sintels en kolengruis. Opgemerkt wordt dat de meeste onderzoeken ter plaatse van de weg- en riooltracés hebben plaatsgevonden. De locaties waar de woonhuizen zijn gesitueerd zijn in 1995 onderzocht als onderdeel van een grootschalig onderzoek (cluster 4). De intensiteit van het onderzoek is zo laag dat deze niet als representatief voor de gehele locatie kan worden gezien. Dit mede gezien het feit dat Oud Krispijn als zeer heterogeen wordt beschouwd en dus geen algemeen kan worden geschetst. Vanuit het oogpunt van verdachte (bedrijfs)activiteiten zijn er geen locaties die nader onderzocht moeten worden, Deze locaties zijn reeds onderzocht en hierbij zijn geen bijzonderheden aangetroffen die vervolgmaatregelen noodzakelijk maken. Aanbevolen wordt een bodemonderzoek uit te voeren ter bepaling van de milieuhygiënische kwaliteit en ter inventarisatie van de mogelijke bodemrisico s bij het herinrichten van de locatie. Hierbij dient speciale aandacht te worden besteed aan de wegtracés, omdat hier in het verleden verontreinigingen zijn aangetroffen en aan de nog niet eerder onderzochte locaties. Pagina 7 van 14

53 Bijlage 1: Locatietekening Pagina 8 van 14

54 Bijlage 2: Historische gegevens StraBis/StraGis Pagina 9 van 14

55 Bijlage 3: Lijst bodemonderzoeken met Wbb-locaties Pagina 10 van 14

56 Bijlage 4: Lijst met HBB-locaties Pagina 11 van 14

57 Bijlage 5: Lijst met StraMis codes Pagina 12 van 14

58 Bijlage 6: Lijst met tanks Pagina 13 van 14

59 Bijlage 7: Literatuurlijst Pagina 14 van 14

60

61

62

63

64 Notitie aan J. de Waard (Trivire) van A. de Baerdemaeker i.s.m. L. Boon (Ecoresult) betreft Quick scan Patersweg Dordrecht project 0620 datum 15 oktober 2010 Postbus KL Rotterdam telefoon: fax: bezoekadres: Natuurhistorisch Museum Rotterdam - Westzeedijk 345 (Museumpark) Inleiding In het kader van geplande ontwikkeling van een bestemmingsplan voor woningbouw langs de Patersweg in Dordrecht heeft bureau Stadsnatuur Rotterdam in opdracht van Trivire Wonen een quick scan uitgevoerd naar het mogelijk voorkomen van beschermde natuurwaarden op deze locatie. Het doel van deze quick scan is vaststellen of er beschermde flora of fauna voorkomt of voor kan komen. Voor de verstoring of aantasting hiervan kan een ontheffing ex art. 75 van de Flora- en faunawet nodig zijn. Wanneer aannemelijk is dat er beschermde soorten aanwezig zijn, kan dat tot gevolg hebben dat aanvullend onderzoek noodzakelijk is. Bij ruimtelijke ontwikkeling geldt dit alleen voor soorten die zijn geplaatst in tabel 2 of tabel 3 van de Flora- en faunawet of een vergelijkbare beschermde status genieten. Het onderzoek was verkennend van karakter, dat wil zeggen dat voor een uitgebreider beeld van bepaalde soorten meerdere bezoeken in specifieke jaargetijden nodig kunnen zijn. Het plangebied is gelegen in de gemeente Dordrecht. Het plangebied wordt in het noorden begrensd door de Patersweg, ten oosten de S.M. Hugo van Gijnweg, in het zuiden de Laan der Verenigde Naties en in het westen de Meindert Hobbemastraat (Figuur 1). In het projectgebied staan 12 appartementcomplexen, 1 schoolgebouw en 12 woonblokken van eengezinswoningen. De appartementcomplexen alsmede de eengezinswoningen hebben zowel voor- als achtertuinen. Het openbaar groen bestaat uit enkele hoge bomen -Italiaanse populier (Populus nigra italica)-, bosplantsoen, struiken, voedselrijke wegbermen en begeleidingsgroen parallel aan de Laan der Verenigde Naties. Het projectgebied wordt ontsloten door verharde wegen (trottoirs, straten). In het projectgebied is geen open water aanwezig. Figuur 1: Het plangebied rood omkaderd 0620 notitie Quick scan Patersweg 1 / 3 bureau Stadsnatuur Rotterdam

65 Methodiek Het projectgebied is op 11 september 2010 bezocht door een ecoloog en onderzocht op het voorkomen van beschermde flora en fauna zoals benoemd door de Flora- en faunawet. Het onderzoek bestond uit een visuele inspectie van het projectgebied als ook van de directe omgeving (invloedsfeer). Hiertoe is het gebied in de avond te voet doorkruist en is gebruik gemaakt van een verrekijker. Hierbij is in het bijzonder gekeken naar de essentiële waarde van het plangebied voor beschermde flora en fauna en de effecten die ruimtelijke ontwikkeling kan hebben op een functie voor een bepaalde soort of soortgroep. De functies die het projectgebied kan hebben voor beschermde flora en fauna zijn met name vaste rust- en verblijfplaatsen (zoals winterverblijven, kraamverblijven, broedplaatsen en paarverblijven), foerageergebied en vliegroute(s). Op basis van de aangetroffen of te verwachten flora en fauna is bepaald of het aannemelijk is dat bij de geplande ruimtelijke ontwikkeling de Flora- en faunawet wordt overtreden. Aandacht is hierbij uitgegaan naar de functionaliteit (functie) van het plangebied voor beschermde flora en fauna. De hierbij gemaakte overwegingen zijn uitvoeriger beschreven in Boon (2010). Resultaten Op basis van de visuele inspectie van het terrein en de directe waarnemingen in het plangebied kan gesteld worden dat het gebied in potentie geschikt is als leefgebied van een aantal beschermde soorten vogels en zoogdieren. Het gaat hierbij met name om de Huismus (Passer domesticus), Gierzwaluw (Apus apus), Sperwer (Accipiter nisus) en verschillende soorten vleermuizen. Voor beschermde soorten uit andere soortgroepen wordt het gebied niet geschikt geacht (Boon 2010). Vogels Tijdens de quick scan zijn geen jaarrond beschermde vaste rust- en verblijfplaatsen van vogels aangetroffen. Deze soorten ook niet aangetroffen tijdens het veldbezoek, maar door de aanwezigheid van geschikte nestlocaties en/of leefgebied wel te verwachten. De Huismus is een standvogel die voor geschikte nestplaatsen grotendeels afhankelijk is van bebouwing (Heij 1985). De aanwezige gebouwen in het plangebied ogen geschikt voor deze soort. Het feit dat geen huismussen tijdens het veldbezoek zijn waargenomen kan toegeschreven worden aan het late tijdstip. De Gierzwaluw is voor geschikte nestplaatsen in Nederland vrijwel volledig aangewezen op bebouwing (Kooijmans 2010). De gebouwen in het projectgebied lijken ook voor deze soort potentieel geschikt. Ten tijde van het veldbezoek waren geen gierzwaluwen aanwezig; de soort verlaat de broedplaatsen rond begin augustus en trekt dan richting Afrika (Bijlsma et al. 2001). Sperwers komen ook in de bebouwde kom af op concentraties zangvogels, omdat zij daarop jagen. Het plangebied zal daarom zeker als jachtgebied van sperwers worden gebruikt. De nestplaatsen van deze soort zijn strikt beschermd. Sperwers broeden graag in dichte, vrije jonge bomen, die veel dekking bieden (Bijlsma 1993). Gezien de aanwezigheid van geschikte bomen in het plangebied kan de aanwezigheid een sperwernest niet op voorhand worden uitgesloten. Vleermuizen In het plangebied zijn tijdens het veldbezoek meerdere vleermuizen waargenomen. Op diverse locaties werd gezien hoe dwergvleermuizen (Pipistrellus spec.) doelgericht van en naar gebouwen in het plangebied vlogen. Er is daarmee een grote kans dat vaste rust- en verblijfplaatsen van vleermuizen in gebouwen van het projectgebied aanwezig zijn. Geschikte plekken zijn onder andere de boeiborden van de appartementdaken. Ook de in het gebied aanwezige bomen bieden potentiële vaste rust- en verblijfplaatsen aan boombewonende vleermuissoorten. Daarnaast kunnen de in het plangebied aanwezige lintbeplantingen en huizenblokken door vleermuizen gebruikt worden als vliegroute (Limpens et al. 1997) en die hebben ook een beschermde status. Ook als foerageergebied zou het plangebied voor vleermuizen van betekenis kunnen zijn. Nader onderzoek naar het gebiedsgebruik van vleermuizen zou hier uitsluitsel over moeten geven notitie Quick scan Patersweg 2 / 3 bureau Stadsnatuur Rotterdam

66 Conclusie Het plangebied heeft potentie voor de aanwezigheid van strikt beschermde vaste rust- en verblijfplaatsen van vleermuizen en vogels. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen: - De gebouwen in het plangebied bieden in potentie broedgelegenheid aan huismussen en gierzwaluwen. - De beplanting in het plangebied biedt in potentie broedgelegenheid aan de Sperwer. - De gebouwen in het gebied bieden in potentie verblijfplaatsen aan vleermuizen. - De bomen in het gebied bieden in potentie verblijfplaatsen aan vleermuizen - De bebouwing en beplanting in het gebied maken in potentie vliegroutes van vleermuizen mogelijk. - Het plangebied is in potentie van betekenis als foerageergebied van vleermuizen. Op basis van deze bevindingen wordt aanbevolen aanvullend onderzoek uit te laten voeren naar de aanwezigheid van strikt beschermde vaste rust- en verblijfplaatsen van vleermuizen en vogels. Literatuur Bijlsma, R.G Ecologische atlas van de Nederlandse roofvogels. Schuyt & Co, Haarlem. Bijlsma, R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen Algemene en schaarse vogels van Nederland (Avifauna van Nederland 2). GMB Uitgeverij / KNNV Uitgeverij, Haarlem / Utrecht. Boon, L Quick scan Patersweg, gemeente Dordrecht. Rapportnummer , Ecoresult, Dordrecht Heij, C.J Comparative ecology of the house sparrow Passer domesticus in rural, suburban and urban situations. Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. Kooijmans, J.L Stadsvogels. Bouwen, beleven, beschermen. Tirion, Baarn. Limpens, H., K. Mostert & W. Bongers (red) Atlas van de Nederlandse vleermuizen. KNNV Uitgeverij, Zeist. Kaartmateriaal Google maps, auteursrecht voorbehouden bureau Stadsnatuur Rotterdam, Postbus 23452, 3001 KL Rotterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. bsr kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage notitie Quick scan Patersweg 3 / 3 bureau Stadsnatuur Rotterdam

67 Notitie aan J. de Waard (Trivire Wonen) van A. de Baerdemaeker betreft Vleermuis- en vogelonderzoek Patersweg Dordrecht project 0619 datum 2 augustus 2011 Postbus KL Rotterdam telefoon: fax: bsr@nmr.nl bezoekadres: Natuurhistorisch Museum Rotterdam - Westzeedijk 345 (Museumpark) Inleiding In het kader van de ontwikkeling van een bestemmingsplan voor woningbouw is bureau Stadsnatuur Rotterdam door Trivire Wonen gevraagd een ecologisch onderzoek uit te voeren naar beschermde vogels en vleermuizen. Het plangebied is gelegen in de gemeente Dordrecht. Het plangebied wordt in het noorden begrensd door de Patersweg, ten oosten de S.M. Hugo van Gijnweg, in het zuiden de Laan der Verenigde Naties en in het westen de Meindert Hobbemastraat (Figuur 1). In het plangebied zijn momenteel nog appartementen aanwezig. Deze appartementen zullen worden gesloopt en de huidige begroeiing zal worden verwijderd. Uit dit onderzoek moet blijken in hoeverre hier volgens de Flora- en faunawet strikt beschermde vaste rust- en verblijfplaatsen van vogels en vleermuizen aanwezig zijn. Op basis van vooronderzoek is gebleken dat het plangebied potenties biedt aan gebouwbewonende soorten (De Baerdemaeker & Boon 2010). Figuur 1. Projectgebied Patersweg rood omlijnd. Methodiek Verschillende vogelsoorten maken gebruik van gebouwen om nesten op of in te maken, maar ook om er te rusten. In dit onderzoek is vooral het gebruik van het projectgebied door Huismus (Passer domesticus) en Gierzwaluw (Apus apus) van belang. Ook bepaalde soorten vleermuizen maken gebruik van gebouwen in dorpen en steden. Niet alleen om hun jongen ter wereld en groot te brengen, maar ook als zomer-, paar-, en winterverblijf. Vaste rust- en verblijfplaatsen van al deze soorten genieten jaarrond bescherming volgens de Flora- en faunawet. Voor ieder van deze soortgroepen is een andere onderzoeksaanpak vereist. Deze worden hieronder nader uiteen gezet notitie Patersweg Dordrecht 1 / 5 bureau Stadsnatuur Rotterdam

68 Huismus Het op kaart intekenen van tjilpende huismussen is een betrouwbare methode om het aantal broedparen vast te stellen (Van Dijk & Boele 2011). De mannetjes maken op deze manier de aanwezigheid van hun nest kenbaar. Het projectgebied is in de maanden april en mei tweemaal bezocht door een medewerker van bsr, te weten op 29 april 2011 en op 27 mei 2011 (Tabel 1). Beide bezoeken vonden plaats bij gunstige weersomstandigheden (geen zware wind of neerslag). Het gebied is te voet doorkruist waarbij alle tjilpende huismusmannetjes en in gebruik zijnde nesten in kaart zijn gebracht. Gierzwaluw De Gierzwaluw is een trekvogel die pas vanaf eind april in Nederland terugkeert vanuit de Afrikaanse wintergronden. Kolonies zijn snel kenbaar doordat de vogels geregeld bij de nesten zwermen en roepen. Deze waarnemingen zijn slechts indicatief. Het vaststellen van een broedgeval geschiedt door het waarnemen van een in- of uitvliegende vogel. De exacte locatie van de nestopening dient daarbij te worden vastgelegd. Het gehele projectgebied is in de periode 15 juni t/m 15 juli tweemaal tussen 20:00 uur en 22:00 uur te voet en te fiets bezocht door één tot drie medewerkers van bsr (Tabel 1). Vleermuizen Het onderzoek is uitgevoerd volgens het Vleermuisprotocol (NGB & VZZ 2009), zoals dat is vastgesteld door de Gegevensautoriteit Natuur. In de periode oktober 2010 tot en met juni 2011 zijn vier bezoekrondes uitgevoerd om kraamkolonies en paarverblijven van vleermuizen te inventariseren (Tabel 1). Veldbezoeken zijn te voet uitgevoerd door één of twee deskundigen, waarbij gebruik is gemaakt van batdetectors (type: Petterson D100 en D240x) en zaklampen (type Maglite). Het onderzoeksgebied is zowel rond zonsondergang als bij zonsopkomst en bij gunstige weersomstandigheden (niet te koud, niet te veel wind en nauwelijks of geen neerslag) geïnventariseerd. Tabel 1. De specificaties van het uitgevoerde veldwerk voor project Patersweg, Dordrecht. datum begintijd eindtijd soortgroep inventariseerder(s) :00 2:00 vleermuizen L. Boon :00 22:00 vleermuizen L. Boon :00 12:00 huismussen A. de Baerdemaeker :00 17:00 huismussen A. de Baerdemaeker :30 5:30 vleermuizen L. Boon :00 23:00 gierzwaluwen L. Boon :00 23:00 vleermuizen L. Boon :00 22:30 gierzwaluwen L. Boon Resultaten Huismus Er zijn geen vaste rust- en verblijfplaatsen van de Huismus in het projectgebied aangetroffen. Wel zijn er foeragerende of verblijvende exemplaren in en om het projectgebied waargenomen. In de directe omgeving van het projectgebied waren nesten van huismussen aanwezig (Figuur 2). Deze waren bijna uitsluitend gebouwd in gebouwen met dakpannen op het dak. Een situatie die binnen de grenzen van het projectgebied niet aanwezig was. Gierzwaluw Er zijn geen vaste rust- en verblijfplaatsen van de Gierzwaluw in het projectgebied aangetroffen. In de huizenblokken direct ten noorden van het projectgebied werden op 9 juli zes tot acht laag over de daken scherende gierzwaluwen waargenomen (Figuur 2). Bij latere inspectie bleken daar tenminste twee nesten te zijn. Deze gierzwaluwen hadden geen enkele binding met het projectgebied notitie Patersweg Dordrecht 2 / 5 bureau Stadsnatuur Rotterdam

69 Figuur 2. Nestplaatsen van Huismus (rood) en Gierzwaluw (geel) buiten projectgebied Patersweg. Vleermuizen Er zijn gedurende vier vleermuisbezoeken in totaal 32 waarnemingen van vleermuizen vastgelegd in en om het projectgebied. Het gaat om slechts één soort: de Gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus). Het grootste deel van de vleermuizen werd waargenomen terwijl zij aan het foerageren waren nabij en in het projectgebied. Alleen tijdens de najaarsbezoeken werden vaste verblijfplaatsen in het projectgebied vastgesteld in de vorm van vier paarverblijfplaatsen (Figuur 3). Het gaat om drie locaties aan de Adriaen van Ostadelaan en één aan de Frans Halsstraat. Deze locaties zijn volgens de Flora- en faunawet jaarrond strikt beschermd en sloop van deze gebouwen kan dus alleen plaatsvinden met een ontheffing ex art. 75 van de Flora- en faunawet. Figuur 3. Paarverblijven van Gewone dwergvleermuis in projectgebied Patersweg notitie Patersweg Dordrecht 3 / 5 bureau Stadsnatuur Rotterdam

70 Overige relevante soorten In het projectgebied zijn diverse andere soorten vogels waargenomen die zeker of mogelijk broeden in de tuinen en perken. Het gaat in alle gevallen om algemene vogels waarvan de nestplaatsen gedurende het broedseizoen (ruwweg van 1 maart tot 15 juli) beschermd zijn. Conclusie Op basis van dit onderzoek zijn de volgende conclusie getrokken: - Er zijn geen vaste rust- en verblijfplaatsen van Huismus en Gierzwaluw in het projectgebied aanwezig. Aanvullende maatregelen ten aanzien van deze soorten zijn niet nodig. - - Er zijn paarverblijfplaatsen van Gewone dwergvleermuis in het projectgebied vastgesteld. Een ontheffing ex art. 75 van de Flora- en faunawet is vereist voor de sloop van de betreffende gebouwen (maar zie ook aanbevelingen) - In het projectgebied broeden verschillende soorten vogels in bomen en struiken. De voorgenomen werkzaamheden dienen daarom buiten het broedseizoen (1 maart 15 juli) plaats te vinden (maar zie aanbevelingen). Aanbevelingen De volgende aanbeveling wordt gedaan ten aanzien van de vaste rust- en verblijfplaats van Gewone dwergvleermuis: - Om de voorgenomen ontwikkelingen doorgang te kunnen laten vinden wordt aanbevolen een mitigatie- en compensatieplan voor Gewone dwergvleermuis op te stellen. Hierin dient aannemelijk gemaakt te worden dat de zorgplicht voor en de gunstige staat van instandhouding van deze soort gewaarborgd blijven. Indien werkzaamheden worden uitgevoerd volgens een door het Ministerie van EL&I goedgekeurd plan, is een ontheffing ex art. 75 van de Flora- en faunawet niet vereist voor uitvoering van het project, aangezien van wetsovertreding dan geen sprake is. De volgende aanbeveling wordt gedaan ter voorkoming van verstoring van broedende vogels: - Verwijder bomen en struiken binnen het projectgebied voor 1 maart om te voorkomen dat broedvogels zich in het projectgebied vestigen notitie Patersweg Dordrecht 4 / 5 bureau Stadsnatuur Rotterdam

71 Literatuur Baerdemaeker, A. de, i.s.m. L. Boon Quick scan Patersweg Dordrecht. bsr-notitie bureau Stadsnatuur Rotterdam, Rotterdam. Dijk, A.J. van & A. Boele Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. NGB & VZZ, Het protocol voor vleermuisinventarisaties. 2 april Odijk. Kaartmateriaal Google 2011, auteursrecht voorbehouden bureau Stadsnatuur Rotterdam, Postbus 23452, 3001 KL Rotterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. bsr kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage notitie Patersweg Dordrecht 5 / 5 bureau Stadsnatuur Rotterdam

72 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis in plangebied Patersweg, Dordrecht ten behoeve van toetsing aan Flora- en faunawet A. de Baerdemaeker bsr-rapport 186 in opdracht van Trivire Wonen

73 23

74 Colofon bsr-rapport 186 titel auteur Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis in plangebied Patersweg, Dordrecht - ten behoeve van toetsing aan Flora- en faunawet A. de Baerdemaeker afbeeldingen Bovenste foto: Trivire Wonen voorblad middelste foto: bsr; onderste foto: G. Bakker kaartmateriaal Gemeente Rotterdam en Schiedam, alle rechten voorbehouden Geproduceerd in opdracht van Trivire Wonen Deze uitgave kan geciteerd worden als: Baerdemaeker, A. de Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis in plangebied Patersweg, Dordrecht - ten behoeve van toetsing aan Flora- en faunawet. bsrrapport 186. bureau Stadsnatuur Rotterdam, Rotterdam. bureau Stadsnatuur Rotterdam, september 2011 Westzeedijk 345, 3015 AA, Rotterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. bsr kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage.

75 23

76 bureau Stadsnatuur Rotterdam INHOUD 1 Inleiding Doel en belangen van het project Beschrijving plangebied Ligging plangebied Nabijheid natuurgebieden Activiteiten en uitvoering werkzaamheden Omschrijving activiteiten, werkzaamheden en planning Algemene projectbeschrijving Planning werkzaamheden Soorten waarvoor ontheffing wordt aangevraagd Aanwezigheid beschermde soorten Aangetroffen soorten Functionaliteit plangebied voor Gewone dwergvleermuis: vaste rust- en verblijfplaats in gebouwen9 4.2 Methode van onderzoek Te verwachten effecten op soorten Verantwoording van effectenstudie Effecten op beschermde soorten Compensatie en mitigatie Mitigerende maatregelen Gewone dwergvleermuis Compenserende maatregelen Gewone dwergvleermuis Zorgvuldig handelen Referenties Bijlage 1 plattegrond inrichtingsontwerp bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 1

77 bureau Stadsnatuur Rotterdam 2 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

78 bureau Stadsnatuur Rotterdam 1 INLEIDING In het kader van vernieuwing van de wijk Oud Krispijn in Dordrecht worden een aantal oude woningen vervangen en is de gunstige staat van instandhouding van een wettelijk beschermde diersoort in het geding, namelijk de Gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus). Om die reden wordt een procedure gevolgd in het kader van de vigerende natuurwetgeving. Hierbij worden door het Ministerie van EL&I de effecten, mitigerende en compenserende maatregelen beoordeeld. Voorliggende rapportage betreft het activiteitenplan als bedoeld in het aanvraagformulier Ontheffing Flora- en faunawet artikel 75. In dit activiteitenplan wordt nader toegelicht op welke wijze de door Flora- en faunawet beschermde soorten effecten kunnen ondervinden van de handelingen waarvoor ontheffing wordt aangevraagd en welke maatregelen worden getroffen om nadelige effecten te mitigeren of te compenseren. Deze maatregelen komen overeen met Gedragscode ruimtelijke ontwikkeling en inrichting van gemeente Dordrecht en gemeente Zwijndrecht (Van der Valk et al. 2010). Voorliggende rapportage dient als bijlage te worden meegestuurd met een volledig ingevuld aanvraagformulier. In het aanvraagformulier dient bij het onderdeel activiteitenplan per onderdeel verwezen te worden naar het in bijbehorende pagina- en paragraafnummer uit deze rapportage. Verder wordt gewezen op het belang alle gevraagde documenten bij de aanvraag in te dienen (sommige in tweevoud), om vertraging in het proces te voorkomen. Ontheffing wordt aangevraagd voor het overtreden van artikel 11 van de Flora- en faunawet voor wat betreft het verstoren van een deel van de functionele omgeving van de Gewone dwergvleermuis. 1.1 Doel en belangen van het project E S Doel en belang van uw activiteiten Beschrijving alternatieven en reden waarom u die alternatieven niet gebruikt Bij de ontwikkeling van het plangebied met nieuwbouwfaciliteiten zijn de volgende belangen gemoeid: - belang e, dwingende reden van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard; - belang j, ruimtelijke inrichting of ontwikkeling. Ten gunste van de leefbaarheid op sociaal, economisch en fysiek gebied en de veiligheid, binnen en in de omgeving van het plangebied, hebben gemeente Dordrecht en drie woningcorporaties besloten tot sloop van de bestaande woningen. Geen van de panden staat op de landelijke, provinciale of gemeentelijke monumentenlijst. Een uitgebreide onderbouwing is als separaat document bijgevoegd bij de ontheffingsaanvraag (Gemeente Dordrecht 2011). bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 3

79 bureau Stadsnatuur Rotterdam 4 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

80 bureau Stadsnatuur Rotterdam 2 BESCHRIJVING PLANGEBIED 2.1 Ligging plangebied A C Adres, postcode, gemeente en provincie van de locatie(s) waar de activiteiten worden uitgevoerd Ingetekende topografische kaart Het plangebied ligt in de gemeente Dordrecht, provincie Zuid-Holland, in het zuidelijke deel van Krispijn nabij de Laan der Verenigde Naties (postcode: 3314; Figuur 2 & 2) en wordt begrensd door: - in het noorden: Patersweg - in het oosten: Frans Halsstraat - in het zuiden: de tuinen van de woningen aan de Rembrandtlaan - in het westen: Meindert Hobbemastraat Amersfoortcoordinaten: West: Noord: Oost: Zuid: Figuur 1. Ligging projectgebied in gemeente Dordrecht (rood blok). bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 5

81 bureau Stadsnatuur Rotterdam Figuur 2. Plangebieden in rood omkaderd. Huidige situatie L Beschrijving huidige situatie van het gebied Momenteel bevat dit gebied 290 portieketagewoningen en 6 eengezinswoningen in 12 stroken, in eigendom van Trivire. De particuliere eengezinswoningen aan de Rembrandtlaan vallen buiten het plangebied, evenals de schoollocatie van het Da Vinci college op de hoek Patersweg- Krispijnseweg/Laan der Verenigde Naties. Voor en achter de woningen liggen tuintjes met aanplant van heesters en bomen. 2.2 Nabijheid natuurgebieden M Positie van de uitvoeringslocatie ten opzichte van natuurgebieden Er liggen geen natuurgebieden binnen de invloedssfeer van het project. 6 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

82 bureau Stadsnatuur Rotterdam 3 ACTIVITEITEN EN UITVOERING WERKZAAMHEDEN 3.1 Omschrijving activiteiten, werkzaamheden en planning B D F Omschrijving activiteiten en werkzaamheden Manier waarop u de activiteiten wilt uitvoeren Planning en onderbouwing van de activiteiten Algemene projectbeschrijving De werkzaamheden die worden uitgevoerd voor het bouwrijp maken zijn onder andere het slopen van huidige gebouwen en vrijgekomen materiaal afvoeren; bomen en struiken rooien en afvoeren en het overige terrein vlak afwerken, alvorens met nieuwbouw aan te vangen Planning werkzaamheden Werkzaamheden worden uitgevoerd vanaf 1 januari bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 7

83 bureau Stadsnatuur Rotterdam 8 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

84 bureau Stadsnatuur Rotterdam 4 SOORTEN WAARVOOR ONTHEFFING WORDT AANGEVRAAGD 4.1 Aanwezigheid beschermde soorten N Verspreiding van beschermde soorten op en nabij de onderzoekslocatie Ecologisch onderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten is in najaar 2010 tot en met zomer 2011 uitgevoerd door bsr Aangetroffen soorten In het plangebied zijn vaste rust- en verblijfplaatsen aangetroffen van Gewone dwergvleermuis. De Gewone dwergvleermuis is een beschermde inheemse diersoort als bedoeld in artikel 4, lid 1, onder a, van de Flora- en faunawet. De soort is tevens opgenomen in bijlage IV van de Habitatrichtlijn, dieren plantensoorten van communautair belang die strikt moeten worden beschermd Functionaliteit plangebied voor Gewone dwergvleermuis: vaste rust- en verblijfplaats in gebouwen Er zijn gedurende vier vleermuisbezoeken in totaal 32 waarnemingen de Gewone dwergvleermuis vastgelegd in en om het projectgebied. Het grootste deel van de vleermuizen werd waargenomen terwijl zij aan het foerageren waren nabij en in het projectgebied. Alleen tijdens de najaarsbezoeken werden vaste verblijfplaatsen in het projectgebied vastgesteld in de vorm van vier paarverblijfplaatsen (Figuur 3). Het gaat om drie locaties aan de Adriaen van Ostadelaan en één aan de Frans Halsstraat. Figuur 3. Paarverblijven van Gewone dwergvleermuis in projectgebied Patersweg. bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 9

85 bureau Stadsnatuur Rotterdam 4.2 Methode van onderzoek O G Verantwoording verspreidingsinformatie Deskundige die betrokken is bij uw activiteiten en zijn/haar kwalificaties Het onderzoek is uitgevoerd volgens het Vleermuisprotocol (NGB & VZZ 2009), zoals dat is vastgesteld door de Gegevensautoriteit Natuur. In de periode oktober 2010 tot en met juni 2011 zijn vier bezoekrondes uitgevoerd om kraamkolonies en paarverblijven van vleermuizen te inventariseren. Veldbezoeken zijn te voet uitgevoerd door één of twee deskundigen, waarbij gebruik is gemaakt van batdetectors (type: Petterson D100 en D240x) en zaklampen (type Maglite). Het onderzoeksgebied is zowel rond zonsondergang als bij zonsopkomst en bij gunstige weersomstandigheden (niet te koud, niet te veel wind en nauwelijks of geen neerslag) geïnventariseerd. Het onderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten in het plangebied is uitgevoerd en begeleid door ecologen die HBO- en academisch geschoold zijn in de biologie en bos- en natuurbeheer. Zij hebben jarenlange ervaring hebben met het uitvoeren van veldecologisch onderzoek aan de flora en fauna in Nederland en daarbuiten, zowel professioneel als op vrijwillige basis voor verschillende PGO s. Zij hebben daarnaast een uitgebreide kennis van verspreiding, voorkomen en status van de beschermde flora en fauna van Nederland. 10 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

86 bureau Stadsnatuur Rotterdam 5 TE VERWACHTEN EFFECTEN OP SOORTEN 5.1 Verantwoording van effectenstudie J Verantwoording van effectenstudie Op basis van ecologisch onderzoek in 2010 en 2011 (De Baerdemaeker 2011) is een goed beeld verkregen van het gebiedsgebruik van de Gewone dwergvleermuis binnen en in de omgeving van het plangebied. De geleverde onderzoeksinspanning m.b.t. vleermuizen is conform Vleermuisprotocol (NGB & VZZ 2009). Op grond van bestaande kennis over verspreiding en ecologie van beschermde soorten in dit deel van Zuid-Holland en gelet op de locatie en aanwezige biotopen binnen het onderzoeksgebied, is onderzoek naar overige soorten of soortgroepen niet nodig (De Baerdemaeker & Boon 2010), of is uit vervolgonderzoek gebleken dat de soorten niet aanwezig zijn (De Baerdemaeker 2011). 5.2 Effecten op beschermde soorten H I Korte termijn effecten op de beschermde soort(en) per fase/activiteit Lange termijn effecten op de staat van instandhouding van de soort(en) per fase/activiteit Als gevolg van de sloop van gebouwen waarin zich verblijfplaatsen de Gewone dwergvleermuis bevinden, wordt hun verblijfplaats weggenomen. De dieren worden hiermee gedwongen een alternatieve verblijfplaats op te zoeken in de omgeving. Gewone dwergvleermuis De Gewone dwergvleermuis is een in Nederland algemeen voorkomende soort. Een voorzichtige schatting komt neer op minimaal exemplaren. Van de Gewone dwergvleermuis is een viertal paarverblijven aangetroffen. Andere functionaliteiten zijn niet aangetroffen. Zelfs als een kraamkolonie van gemiddelde omvang ( dieren) in de invloedsfeer van het plangebied aanwezig is, en mocht deze in het ernstigste maar niet realistische geval geheel verdwijnen als gevolg van de voorgenomen activiteit, dan betreft dat nog geen 0,1% van de Nederlandse populatie. Ook Zuid-Holland is de soort algemeen in alle dorpen en steden, waaronder Dordrecht (Mostert en Willemsen 2008). In de directe omgeving van het projectgebied is geschikte bebouwing voor de Gewone dwergvleermuis in ruimte mate voorhanden. Er zijn dan ook op alle niveaus geen negatieve gevolgen te verwachten voor de gunstige staat van instandhouding van deze soort. Het wegnemen van verblijfplaatsen van de Gewone dwergvleermuis zal leiden tot tijdelijke stress wegens verandering van het leefgebied en verstoring van de dagrust/overwintering. De soort kan met deze stress omgaan in niet te koude perioden in de winter en is in staat bij verstoring een nieuwe verblijfplaats te vinden. bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 11

87 bureau Stadsnatuur Rotterdam 5.3 Compensatie en mitigatie P Q R Maatregelen om schade aan de soort te voorkomen of te beperken (mitigerende maatregelen) Maatregelen om onvermijdelijke schade aan de soort te herstellen (compenserende maatregelen) Tijdstip en locatie mitigerende en compenserende maatregelen Mitigerende maatregelen Gewone dwergvleermuis - Mitigerende maatregelen worden uitgevoerd voorafgaand aan en tijdens werkzaamheden. Sloopwerkzaamheden worden uitgevoerd in de voor de Gewone dwergvleermuis minst kwetsbare periode. Dit betekent in principe buiten de winter en in een vorstvrije periode. Er is waarschijnlijk sprake van een verblijfplaats van mannelijke dieren en niet van een kraamverblijfplaats. Dit op grond van het geringe aantal dieren en het tijdstip en gedrag dat is waargenomen. - Werkzaamheden kunnen het beste worden uitgevoerd in de maanden tussen de winterrust en de paartijd, te weten tussen 15 maart en 1 augustus. Daarbij worden de panden voor 1 mei ongeschikt gemaakt om spontane vestiging van kraamkolonies te voorkomen. JAN FEB MRT APR MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC Figuur 4. De perioden waarin veilig met sloop aangevangen kan worden zijn met groen weergegeven. - Er zijn op korte afstand van de slooplocatie in ruime mate alternatieve verblijfplaatsen aanwezig in de vorm van ruimtes in spouwmuren. Vermoedelijk worden deze plaatsen ook nu al gebruikt door dieren die gebruik maken van de te slopen locatie, aangezien de Gewone dwergvleermuis doorgaans een netwerk van verblijfplaatsen gebruikt em de dieren een deel van het jaar buiten het projectgebied verblijven. Het ophangen van vleermuiskasten voorafgaand aan de werkzaamheden om de getroffen dieren een alternatieve verblijfplaats te bieden heeft in dat verband geen toegevoegde waarde. Dit omdat de kans dat deze daadwerkelijk benut worden door de soort klein is met zoveel alternatieven in de buurt. Daarnaast is de effectiviteit van deze maatregel voor deze soort (in tegenstelling tot voor de Ruige dwergvleermuis (P. nathusii) nog niet op grote schaal aangetoond in Nederland. - De te slopen panden worden enkele dagen voor de sloop ongeschikt gemaakt voor vleermuizen door deze te strippen. Dit gebeurt door het creëren van tocht door de bovenste lagen van het dak te verwijderen rond in ieder geval de twee plaatsen waar invliegende dieren zijn vastgesteld. Bij voorkeur worden de houten betimmering, daklijsten en onderste rij pannen als eerste en in zijn geheel verwijderd op deze plaatsen. De spleet in de bebouwing waar de dieren hun verblijfplaats hebben komt hierdoor bloot te liggen. In tweede instantie kunnen ook enkele gaten in de spouwmuur worden gemaakt waardoor het binnenklimaat voor de dieren verder verslechtert. - Het gebouw wordt, nadat het ongeschikt is gemaakt voor vleermuizen en vóór aanvang van sloopwerkzaamheden, geïnspecteerd op de aanwezigheid van vleermuizen. - Om te voorkomen dat vleermuizen terugkeren naar de te slopen panden wordt aan de buitenkant verlichting in de richting van het dak geplaatst gedurende de periode waarin 12 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

88 bureau Stadsnatuur Rotterdam werkzaamheden plaatsvinden. Twee eenvoudige spots in de richting van de bekende plekken waar verblijfplaatsen zijn geconstateerd kunnen in dit verband volstaan. - Een ter zake deskundige ecoloog wordt bij de sloopwerkzaamheden betrokken; hij/zij zal aanwijzingen geven over hoe sloop uitgevoerd dient te worden en dient altijd oproepbaar zijn tijdens de sloop. - Wanneer tijdens de werkzaamheden onverhoopt toch nog vleermuizen worden aangetroffen op of in de bebouwing dienen de werkzaamheden direct te worden gestaakt en wordt de hierboven genoemde ter zake deskundige ecoloog opgeroepen; pas na zijn/haar akkoord kunnen de werkzaamheden worden hervat. - Bovenstaande mitigerende maatregelen worden opgenomen in een ecologisch werkprotocol dat op de bouwplaats aanwezig is en dient bekend te zijn onder alle betrokkenen Compenserende maatregelen Gewone dwergvleermuis Ter compensatie van het wegnemen ervan worden gelijksoortige vleermuisverblijven gerealiseerd. Daarbij wordt uitgegaan van compensatie van minimaal twee paar- cq. overwinteringsverblijven en een kraam/zomerverblijf. Compensatie in bebouwing In de nieuwbouw zijn mogelijkheden voor vleermuizen in de vorm van spouwmuren en ruimte achter daklijsten. In Figuur 4 worden deze mogelijkheden nader aangegeven met rode pijlen. Om aan de compensatie te voldoen dienen op tenminste drie locaties de omstandigheden voor vleermuizen te worden geoptimaliseerd zoals hieronder uitgewerkt. De spouwmuren worden opgevuld met Isover isolatiemateriaal (mupan of mupan plus). Dit betreft materiaal gemaakt van glaswol en afgedekt met glasvlies. Tussen het isolatiemateriaal en de buitenmuur wordt een spouwruimte gecreëerd van 4 centimeter. De minimale benodigde ruimte voor een effectieve werking van het isolatiemateriaal bedraagt 1 centimeter (bron: Isover). Voor vleermuizen geldt dat de ruimte bij bij voorkeur rond de 2 centimeter breed is (1,5-2,5 cm); Gewone dwergvleermuis prefereert zowel aan buik- als aan rugzijde contact met materiaal. Daarnaast geldt dat geen gebruik mag worden gemaakt van irriterend materiaal. Lokaal, achter invliegopeningen dient het glaswol dan ook te worden afgedekt met ruw plaatmateriaal. Wanneer dat over een klein oppervlak (minimaal 1 m 2 ) gebeurt, wordt geen afbreuk gedaan aan de isolerende, dampwerende en vochtafdrijvende werking. De ruimte tussen het plaatmateriaal en de buitenmuur bedraagt ongeveer 2 cm., maar beter is een verloop van 1,5 naar 2,5 centimeter, waarbij de invliegopening (stootvoeg) ter hoogte van het midden van de plaat uitkomt. De ruimte kan eventueel met latjes tussen muur en plaatwerk rondom worden dichtgezet, zodat vleermuizen in hun voorkomen beperkt blijven en niet gaan zwerven door de ruimte. bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 13

89 bureau Stadsnatuur Rotterdam Figuur 4. Schetsen met suggesties voor muurconstructie voor nieuwbouw; de pijlen geven inkruipmogelijkheden voor vleermuizen weer (copyright bsr). Aan de inkruipmogelijkheden worden de volgende eisen gesteld: -minimale breedte bedraagt 1,6 centimeter bij baksteenhoogte (stootvoeg); voor ruimte onder en naast kozijnen geldt dat de breedte/hoogte 1,6-2 centimeter betreft. -dieren kunnen vrij aanvliegen (geen voorwerpen onder de invliegopening; opening tenminste 4 meter boven grondniveau; -invliegopeningen zijn gepositioneerd op donkere ( s nachts niet verlichte) locaties; -geadviseerd wordt de invliegopeningen niet boven deurposten, vensterbanken, balkons e.d. te situeren in verband met uitwerpselen en niet vlakbij afdakjes i.v.m. katten. Aan het verblijf in spouwruimten worden de volgende eisen gesteld: -gericht op het zuidwesten of zuiden; -de ruimte tussen twee materialen is ongeveer 2 cm,. maar loopt bij voorkeur taps toe van 2,5 tot 1,5 centimeter; -irriterend materiaal (glaswol) moet zijn afgeschermd. 5.4 Zorgvuldig handelen T Beschrijving zorgvuldig handelen De werkzaamheden worden uitgevoerd volgens de Zorgplicht, zoals benoemd in artikel 2 van de Flora- en faunawet. Dit betekent dat bij de uitvoering van werkzaamheden een ieder (van planontwikkelaar tot uitvoerder op de locatie) zo dient te handelen, of juist handelingen achterwege dient te laten, dat de in het wild voorkomende soorten planten en dieren daarvan geen of zo min mogelijk hinder ondervinden. Hiertoe maakt men voor dit project gebruik van een door het ministerie van EL&I goedgekeurde gedragscode (Van der Valk et al. 2010). Hierin en in de voorgaande paragrafen worden mitigerende maatregelen genoemd waarmee schade aan individuele dieren wordt voorkomen. Deze hebben betrekking op de periode van uitvoering van werkzaamheden en de manier waarop de werkzaamheden worden uitgevoerd. 14 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

90 bureau Stadsnatuur Rotterdam Daarnaast geldt dat nestelende en broedende vogels strikt beschermd zijn. Ontheffingen voor het uitvoeren van werkzaamheden gedurende het broedseizoen worden niet verleend. Deze periode loopt grofweg van 1 maart tot 1 augustus. Kap-, maai- en graafwerkzaamheden in het kader van dit project zullen plaatsvinden buiten periode dat vogels zich broedend in het plangebied ophouden. bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 15

91 bureau Stadsnatuur Rotterdam 16 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

92 bureau Stadsnatuur Rotterdam REFERENTIES Baerdemaeker, A. de Vleermuis- en vogelonderzoek Patersweg Dordrecht. bsr-notitie bureau Stadsnatuur Rotterdam. Baerdemaeker, A. de, i.s.m. L. Boon Quick scan Patersweg Dordrecht. bsr-notitie bureau Stadsnatuur Rotterdam, Rotterdam. Gemeente Dordrecht Toelichting 4 e herziening bestemmingsplan Oud en Nieuw Krispijn, locatie Patersweg. Fase: voorontwerpbestemmingsplan. Augustus 2011, Dordrecht. Mostert, K. & J. Willemsen Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland Stichting Zoogdierwerkgroep Zuid-Holland, Delft. NGB & VZZ Het protocol voor vleermuisinventarisaties. 2 april Odijk. Valk, M. van der, G. Hoefsloot & M. Kroese Gedragscode ruimtelijke ontwikkeling en inrichting van de Gemeente Dordrecht en de Gemeente Zwijndrecht Gedragscode in het kader van de Flora- en faunawet voor het zorgvuldig handelen bij ruimtelijke ingrepen. Rapport nr , Bureau Waardenburg bv, Culemborg. bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 17

93 bureau Stadsnatuur Rotterdam 18 bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg

94 bureau Stadsnatuur Rotterdam BIJLAGE 1 PLATTEGROND INRICHTINGSONTWERP bsr-rapport 186 Activiteitenplan Gewone dwergvleermuis Patersweg 19

95 Rapport Dossier Zaaknummer Kenmerk Opsteller De heer ing. E. Janssen Datum Onderwerp Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai bouwplan Patersweg te Dordrecht Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan Patersweg te Dordrecht Opdrachtgever Contactpersoon Gemeente Dordrecht Mevrouw C.J.E Westgeest Postbus AA Dordrecht Opdrachtnemer Contactpersoon Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid E. Janssen Postbus AN Dordrecht

96 Samenvatting Ten behoeve van de realisatie van het nieuwbouwplan langs de Patersweg te Dordrecht is door de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid een akoestisch onderzoek uitgevoerd. Doel van het onderzoek is het bepalen van de geluidsbelasting op deze nieuw te bouwen woningen veroorzaakt door wegverkeer. Op grond van de Wet geluidhinder dient de geluidsbelasting vanwege het wegverkeer ter plaatse van de nieuw te bouwen woningen getoetst te worden aan de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting (voorkeursgrenswaarde) van 48 db. De woningen zijn gelegen binnen de geluidszone van een weg, zoals de Laan der Verenigde Naties, Bij een overschrijding van de ten hoogst toelaatbare waarde kan door burgemeester en wethouders onder voorwaarden een hogere waarde worden vastgesteld. De maximaal aan te vragen hogere waarden zijn eveneens vastgelegd in de Wet geluidhinder (Wgh). Bij wegen met een maximum snelheid van 30 km/uur, zoals de Patersweg, behoeft deze toetsing aan de Wet geluidhinder in principe niet te worden verricht. In het kader van een goede ruimtelijke ordening is echter ook de geluidbelasting van deze wegen onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat de geluidsbelasting vanwege het wegverkeer op de gevels van de nieuwbouwwoningen die gericht zijn naar de Laan der Verenigde Naties ten hoogste 53 db (inclusief aftrek ex. artikel 110g Wgh) bedraagt. De ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting van 48 db voor wegverkeer wordt overschreden. De maximale toegestane hogere waarde van 63 db wordt echter niet overschreden. Omdat de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting wordt overschreden is het noodzakelijk dat burgemeester en wethouders een hogere waarde vaststellen. Pagina 2 van 13

97 zaaknummer Inhoud Samenvatting Inleiding Wettelijk kader Algemeen Wegverkeerslawaai Binnenwaarden Uitgangspunten Algemeen Rekenmethode en rekenmodel Gegevens wegverkeer Resultaten Wegverkeerslawaai Hogere waarde beleid gemeente Conclusie en aanbevelingen Bijlage I.: Bijlage II: Bijlage III1: Bijlage III2: Bijlage IV1: Bijlage IV2: Bijlage IV3: Bijlage IV4: Bijlage IV5: Bijlage V: Bijlage VI: Rekenmodel project en omgeving Rekenmodel project met wegen en rekenpunten Rekenresultaten in tabel inclusief correctie art. 110g Wgh Rekenresultaten in tabel exclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten laan der Verenigde Naties inclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten Patersweg (30 km/h) inclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten Jacob van Ruisdaelstraat inclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten Thorbeckeweg inclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten Krispijnseweg inclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten gecumuleerde geluidbelasting inclusief correctie art. 110g Wgh Grafische weergave rekenresultaten gecumuleerde geluidbelasting exclusief correctie art. 110g Wgh Pagina 3 van 13

98 zaaknummer Inleiding In opdracht van de gemeente Dordrecht is door Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid een akoestisch onderzoek verricht. Aanleiding tot het akoestisch onderzoek is het nieuwbouwplan langs de Patersweg te Dordrecht. De gemeente Dordrecht is voornemens langs de Patersweg woningen te realiseren. Hiervoor dient eerst de bestaande bebouwing te worden gesloopt. Om de bovengenoemde ontwikkelingen mogelijk te maken, wordt een bestemmingsplanprocedure conform art. 3.1 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) doorlopen. Doel van het onderzoek is het bepalen van de geluidsbelasting vanwege wegverkeerslawaai op deze nieuw te bouwen woningen. De berekende geluidsbelastingen worden getoetst aan de grenswaarden zoals opgenomen in de Wet geluidhinder. In dit rapport wordt in hoofdstuk 2 een toelichting gegeven op het van toepassing zijnde wettelijk kader. In hoofdstuk 3 volgt een uiteenzetting van de uitgangspunten alsmede een toelichting op het rekenmodel. In hoofdstuk 4 worden de resultaten beschreven. In hoofdstuk 5 worden de conclusies van het onderzoek weergegeven. In afbeelding 1 is het plangebied weergegeven. Afbeelding 1: Plangebied Patersweg Pagina 4 van 13

99 zaaknummer Wettelijk kader 2.1 Algemeen De grenswaarden met betrekking tot de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting vanwege wegverkeerslawaai zijn opgenomen in de Wet geluidhinder (verder Wgh genoemd) en het daarbij behorende Besluit geluidhinder. De Wgh is alleen van toepassing binnen een conform deze wet geldende geluidszone. De grenswaarden (de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting en de maximale hogere waarde) uit de Wgh zijn van toepassing op de geluidsbelasting van de gevels van woningen, andere geluidsgevoelige gebouwen (o.a. scholen, ziekenhuizen, verpleeghuizen en andere gezondheidszorggebouwen) en geluidsgevoelige terreinen (woonwagenstandplaats en terrein behorende bij een ander gezondheidszorggebouw). In artikel 1, eerste lid van de Wgh is de volgende definitie opgenomen voor het begrip gevel. Deze luidt: de bouwkundige constructie die een ruimte in een woning of gebouw scheidt van de buitenlucht, daaronder begrepen het dak. Op grond van artikel 1b lid 5 Wgh wordt onder een gevel niet verstaan: een bouwkundige constructie waarin geen te openen delen aanwezig zijn en met een in NEN 5077 bedoelde karakteristieke geluidwering die ten minste gelijk is aan het verschil tussen de geluidsbelasting van die constructie en (in dit geval) 33 db; een bouwkundige constructie waarin alleen bij uitzondering te openen delen aanwezig zijn mits de delen niet direct grenzen aan een geluidsgevoelige ruimte. Dit betekent dat op een gevel zonder te openen delen, niet getoetst hoeft te worden aan de normen uit de Wgh. Een dergelijke gevel wordt een dove gevel genoemd. Met de wijziging van de Wgh op 1 januari 2007 is het begrip dove gevel verruimd. Er mag nu ook sprake zijn van een bouwkundige constructie waarin alleen bij uitzondering te openen delen aanwezig zijn. In de toelichting van de Wgh wordt een nooduitgang als voorbeeld gegeven. 2.2 Wegverkeerslawaai Algemeen De regels en normen die gelden voor wegverkeerslawaai zijn opgenomen in hoofdstuk VI Zones langs wegen van de Wgh. De regels en normen uit de Wgh gelden binnen de wettelijk vastgestelde geluidszone van een weg. De breedte van de geluidszone van een weg is geregeld in afdeling 1 Omvang geluidszones (artikel 74 en 75 Wgh) van het genoemd hoofdstuk. De Wgh maakt onderscheid tussen bestaande situaties, nieuwe situaties en reconstructies. Voor nieuwe situaties is afdeling 2 Maatregelen met betrekking tot nieuwe situaties in zones (artikel 76 tot en met 87a Wgh) van toepassing. Nieuwe situaties ingevolge de Wgh zijn situaties waarin door het vaststellen of het herzien van een bestemmingsplan de bouw van een woning, een ander geluidsgevoelig gebouw of de aanleg van een nieuwe weg mogelijk wordt gemaakt Pagina 5 van 13

100 zaaknummer Conform de Wgh is er sprake van een bestaande situatie als woningen en weg reeds bestaand waren op 1 maart Voor bestaande situaties is afdeling 3 Bestaande situaties (artikel 87j tot en met 97 Wgh alsmede paragraaf van het Besluit Geluidhinder) van toepassing. Voor reconstructies (wijzigingen van wegen ) is afdeling 4 Reconstructies (artikel 98 tot en met 101 Wgh) van toepassing. In de onderhavige situatie is sprake van een nieuwe situatie. Breedte geluidszones Op grond van artikel 74 van de Wgh heeft elke weg een geluidszone, met uitzondering van de volgende wegen: wegen gelegen binnen een als woonerf aangeduid gebied; wegen waarvoor een maximumsnelheid van 30 km/h geldt. De breedte van een geluidszone is, op grond van artikel 74 van de Wgh, afhankelijk van de ligging in stedelijk of buitenstedelijk gebied en van het aantal rijstroken. Onder stedelijk gebied wordt het gebied binnen de bebouwde kom verstaan. Onder buitenstedelijk gebied wordt het gebied buiten de bebouwde kom en het gebied binnen de zone van een autoweg of autosnelweg verstaan. In tabel wordt een overzicht gegeven van de breedte van de geluidszones van wegen, welke relevant zijn voor onderhavig onderzoek. Tabel Breedte geluidszones van wegen Omschrijving Stedelijk gebied Weg bestaande uit 1 of 2 rijstroken Weg bestaande uit 3 of meer rijstroken Buitenstedelijk gebied Weg bestaande uit 1 of 2 rijstroken Weg bestaande uit 3 of 4 rijstroken Weg bestaande uit 5 of 6 rijstroken Breedte geluidszone 200 meter 350 meter 250 meter 400 meter 600 meter De breedten van de geluidszones uit de bovengenoemde tabel worden gemeten aan weerszijden van de weg vanaf de buitenste begrenzing van de buitenste rijstrook. Grenswaarden nieuwe situaties Op grond van artikel 82 lid 1 van de Wgh bedraagt de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting (voorkeursgrenswaarde) bij nieuwe woningen binnen de geluidszone van een weg 48 db. Op grond van artikel 83 van de Wgh, kunnen in afwijking van artikel 82 genoemde waarde van 48 db, de in tabel opgenomen hogere waarden als ten hoogste toelaatbaar worden vastgesteld. Tabel De ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting en de maximale hogere waarde voor nieuwe woningen langs een bestaande weg Situatie Ten hoogst toelaatbare Stedelijk Buitenstedelijk geluidsbelasting 1 Nieuwe woningen 48 db (art. 83 lid 1 Wgh) 63 db (art. 83 lid 2 Wgh) 53 db (art. 83 lid 1 Wgh) Pagina 6 van 13

101 zaaknummer Ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting wordt ook wel voorkeursgrenswaarde genoemd. Het vaststellen van een hogere waarde voor wegverkeerslawaai is alleen mogelijk indien: de toepassing van maatregelen, gericht op het terugbrengen van de geluidsbelasting vanwege de weg van de gevel van de woning of andere geluidsgevoelige gebouwen, onvoldoende doeltreffend is, of; de toepassing van maatregelen stuit op overwegende bezwaren van stedenbouwkundige, verkeers- of vervoerskundige, landschappelijke of financiële aard. Daarnaast heeft de Gemeente Dordrecht aanvullend beleid vastgesteld voor het vaststellen van hogere waarden. Bij het vaststellen van een hogere waarde moet eveneens voldaan worden aan de eisen uit dit beleid. Aftrek voor het in de toekomst stiller worden van wegverkeer Op grond van artikel 110g van de Wgh mogen de berekende geluidsbelastingen vanwege wegverkeerslawaai gecorrigeerd (verminderd) worden met 2 db voor de wegen waar de snelheid 70 km/h of hoger is en met 5 db voor de overige wegen (< 70 km/h). Deze correctie is ingevoerd vanwege de verwachting dat het wegverkeer in de toekomst stiller zal worden door technische ontwikkelingen en aanscherping van de typekeuringseisen voor motorvoertuigen. Wegen met maximum snelheid van 30 km/uur Bij wegen met een maximum snelheid van 30 km/uur is de Wgh niet van toepassing. Reden hiervoor is dat wegen met een maximumsnelheid van 30 km/uur conform artikel 74 van de Wgh geen geluidszone hebben. Dit betekent dat toetsing aan de normen uit de Wgh en het aanvragen van een hogere waarde formeel niet vereist zijn. Wel dient op basis van jurisprudentie van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, in het kader van een goede ruimtelijke ordening de aanvaardbaarheid van het akoestisch klimaat in de toelichting van het plan te worden onderbouwd. Daarom wordt voor deze wegen in de onderhavige rapportage wel de systematiek van de Wgh gevolgd. 2.4 Binnenwaarden Als op grond van de Wgh en het Besluit geluidhinder door burgemeester en wethouders hogere waarden worden vastgesteld, is het extra van belang om de te realiseren geluidwering van de gevel te controleren. De karakteristieke geluidwering moet bij wegverkeerslawaai ten minste gelijk zijn aan het verschil tussen de geluidsbelasting van die constructie en 33 db. Bij industrielawaai moet deze ten minste gelijk zijn aan het verschil tussen de geluidsbelasting van die constructie en 35 db(a). De bedoelde geluidsbelasting vanwege wegverkeerslawaai betreft een cumulatieve geluidsbelasting van alle wegen tezamen zonder de reductie overeenkomstig artikel 110g van de Wgh. Pagina 7 van 13

102 zaaknummer Uitgangspunten 3.1 Algemeen Het plangebied is gelegen aan de Patersweg te Dordrecht. In het kader van het voorliggende project worden 296 woningen gesloopt en 140 woningen teruggebouwd. De planning is dat het project vanaf 2012 wordt gerealiseerd Voor het onderzoek is uitgegaan van de volgende gegevens: Verkeersgegevens (intensiteiten, snelheden en wegdektypen) zijn afkomstig uit de RVMK Verkeersgegevens zijn geprognosticeerd voor het jaar (2022) Tekening BP158Herzpatersweg-0401, 4e herziening bestemmingsplan, Oud- en Nieuw Krispijn, locatie Patersweg. 3.2 Rekenmethode en rekenmodel De gevolgde rekenmethode voor het bepalen van de geluidsbelasting ten gevolge van wegverkeerslawaai is conform de Standaardrekenmethode II van het Reken- en meetvoorschrift geluidhinder Met deze rekenmethode wordt voldaan aan de artikelen 110d, 110e, 110f, eerste en tweede lid, 110g en artikel 110h van de Wgh. De gevolgde rekenmethode voor het bepalen van de geluidsbelasting ten gevolge van industrielawaai is conform rekenmethode II van de Handleiding meten en rekenen industrielawaai van Met deze rekenmethode wordt voldaan aan de artikelen 110d, 110e en 110f, eerste en tweede lid van de Wgh. Voor de berekening is gebruik gemaakt van het door DGMR Raadgevend Ingenieurs B.V. ontwikkelde computerprogramma Geomilieu versie V Ter hoogte van de geprojecteerde woonbebouwing zijn zogenoemde rekenpunten ingevoerd. De geluidsbelastingen zijn berekend op de begane grond (hoogte 1,5 meter) en ter hoogte van elke verdieping (4,5 meter; 7,5 meter enzovoort). Bij het opstellen van het rekenmodel is gebruik gemaakt van de Grootschalige Basiskaart Nederland (GBKN), welke afkomstig is van de Gemeente Dordrecht. Het rekenmodel is ingevoerd op basis van het Rijksdriehoekscoördinatenstelsel. Afbeelding 2 geeft een 3d weergave van het akoestisch rekenmodel weer. Pagina 8 van 13

103 zaaknummer Afbeelding 2: 3d weergave akoestisch rekenmodel De bijlagen 1 en 2 geven overzichten van het rekenmodel voor wegverkeerslawaai. Het gehele voor dit onderzoek gebruikte computermodel is op te vragen bij de Omgevingsdienst. 3.3 Gegevens wegverkeer In het Reken- en meetvoorschrift geluidhinder 2006 is aangegeven aan welke eisen de in een akoestisch onderzoek te gebruiken verkeersgegevens moeten voldoen. Bij de verkeersgegevens wordt onderscheid gemaakt in de volgende parameters: de maatgevende verkeersintensiteit en de verkeerssamenstelling, de wegdekverharding, de verkeerssnelheid. Onder de maatgevende verkeersintensiteit wordt verstaan: de verkeersintensiteit, zoals die, in het voor de geluidsbelasting bepalende jaar, gemiddeld over een representatief tijdvak, optreedt. De verkeersintensiteit wordt in het Reken en meetvoorschrift geluidhinder 2006 gedefinieerd als: het aantal motorvoertuigen van een categorie motorvoertuigen dat jaarlijks per uur, gemiddeld over een etmaalperiode, een waarneempunt passeert. De verkeerssamenstelling betreft de verdeling van het verkeer over motorrijwielen (MR), lichte- (LV), middelzware- (MV) en zware (ZV) motorvoertuigen. Deze categorieën zijn gedefinieerd in artikel 1 van het Reken- en meetvoorschrift geluidhinder De maatgevende verkeersintensiteit wordt voor het berekenen van de geluidsbelasting verdeeld over de dag-, avond- en nachtperiode (dagperiode: tot uur; avondperiode: tot uur; nachtperiode tot uur). Gelet op de Wgh dient voor het berekenen van de geluidsbelasting van een weg uitgegaan te worden van een maatgevende verkeersintensiteit zoals die 10 jaar na vaststelling van het plan maximaal wordt verwacht. Voor de verkeerssnelheid moet uitgegaan worden van de representatief te achten gemiddelde snelheid per categorie motorvoertuigen. De gegevens met betrekking tot de maatgevende verkeersintensiteit, de representatieve snelheid en de wegdekverharding van de betrokken wegen voor het peiljaar 2022 zijn afkomstig van de Regionale VerkeersMilieuKaart Drechtsteden (RVMK) Om de verkeersintensiteit, voor het peiljaar 2022 te verkrijgen zijn de intensiteiten voor het peiljaar 2020 met 3 % (2 x 1,5 % groei per jaar) opgehoogd. Pagina 9 van 13

104 zaaknummer In de praktijk zullen de verkeersintensiteiten in 2022 lager zijn dan de nu gebruikte intensiteiten, omdat er sprake is van een verkeersafname ten gevolge van de planontwikkeling, doordat er minder woningen worden terug gebouwd. Omdat de RVMK een referentiesituatie is zonder planontwikkeling aan de Patersweg zijn de nu gebruikte verkeersintensiteiten dus een worstcase benadering. Een overzicht van de gegevens van de belangrijkste wegen zijn weergegeven in de onderstaande tabel. Tabel Maatgevende verkeersintensiteit, snelheid en wegdektype per wegen Verkeersintensiteit Snelheid Wegdektype Weg (mvt/etmaal) (km/uur) Variërend tussen Patersweg 30 / 50 Dicht Asfalt Beton 692 en 5789 Variërend tussen Laan der Verenigde en SMA 0/6 Naties Jacob van Dicht Asfalt Beton Ruisdaelstraat 1 Geen gezoneerde weg conform Wgh, echter meegenomen in het kader van goede ruimtelijke ordening In bijlage I wordt een uitgebreider overzicht van de gegevens van de wegen gegeven. Hierin wordt ook de voertuigverdeling en de verdeling van de voertuigen over de dag-, avond- en nachtperiode weergegeven. Pagina 10 van 13

105 zaaknummer Resultaten In dit hoofdstuk worden de relevante resultaten voor het nieuwbouwplan Patersweg behandeld. 4.1 Wegverkeerslawaai In bijlage III worden de rekenresultaten voor het wegverkeerslawaai in tabelvorm weergegeven en in bijlage IV t/m VI worden de rekenresultaten voor het wegverkeerslawaai grafisch weergegeven. Uit de rekenresultaten blijkt dat de geluidsbelasting vanwege het wegverkeer op de gevels van de nieuwbouwwoningen die gelegen zijn richting de Laan der Verenigde Naties ten hoogste 53 db (inclusief aftrek van 5 db op grond van artikel 110g Wgh) bedraagt. Een overzicht van de aan te vragen hogere waarden is in onderstaande tabel weergegeven. Tabel 4.1 overzicht van de aan te vragen hogere waarden Laan der Verenigde Naties 4 woningen x 53 db 8 woningen x 51 db 22 woningen x 50 db 5 woningen x 49 db De ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting van 48 db uit de Wgh wordt overschreden. De maximale hogere waarde van 63 db wordt echter niet overschreden. Omdat de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting wordt overschreden is het noodzakelijk dat burgemeester en wethouders een hogere waarde vaststellen. In het kader van goede ruimtelijke ordening is ook de geluidbelasting van de relevante 30 km/h wegen zijnde Jacob van Ruisdaelstraat en de Patersweg bepaald. De geluidbelasting vanwege het 30 km/h wegdeel van de Patersweg bedraagt 61 db en ten gevolge van de Jacob van Ruisdaelstraat bedraagt de geluidbelasting 60 db. Dit is het niveau exclusief aftrek van 5 db(a) die niet zonder meer toegepast mag worden. Het hogere waardebeleid van de gemeente Dordrecht gaat echter uit van geluidbelastingen inclusief aftrek. Dit resulteert in een te toetsen geluidbelasting van 56 db ten gevolge van de Patersweg en 55 db en ten gevolge van de Jacob van Ruisdaelstraat. 4.3 Hogere waarde beleid gemeente Dordrecht Het project valt volgens het Geluidbeleid hogere waarden onder een zogenaamd grootschalig project (meer dan 25 woningen). Conform het Beleid hogere grenswaarden van de Gemeente Dordrecht moet alvorens een hogere waarde procedure kan worden gevolgd, aangetoond worden wat de gecumuleerde geluidsbelasting van alle relevante bronnen en bronsoorten is. Bijlage III.1 en V omvatten berekeningen van de gecumuleerde geluidsbelasting op basis van het wegverkeerslawaai van alle relevante wegen (inclusief 30 km/h wegen), waarbij conform het Pagina 11 van 13

106 zaaknummer Geluidbeleid hogere waarden van de gemeente Dordrecht rekening is gehouden met de correctie ex. artikel 110 Wgh. Uit de rekenresultaten blijkt dat de gecumuleerde geluidsbelasting (L cum) ter plaatse van het nieuwbouwplan ten hoogste 57 db bedraagt. Er is sprake van een situatie waarbij de cumulatieve geluidsbelasting L cum meer dan 54 db bedraagt maar minder dan 64 db. Pagina 12 van 13

107 zaaknummer Conclusie en aanbevelingen In het kader van een goede ruimtelijke ordening is de geluidbelasting van de relevante 30 km/h wegen zijnde Jacob van Ruisdaelstraat en de Patersweg bepaald. De geluidbelasting vanwege het 30 km/h wegdeel van de Patersweg bedraagt 56 db en ten gevolge van de Jacob van Ruisdaelstraat bedraagt de geluidbelasting 55 db. Dit is het niveau inclusief aftrek van 5 db(a) De geluidsbelasting vanwege het wegverkeer van de zoneplichtige wegen Thorbeckeweg en Krispijnseweg op de gevels van de nieuw te bouwen woningen bedraagt minder dan de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting van 48 db (inclusief aftrek ex. artikel 110g Wgh). Uit het onderzoek blijkt dat de geluidsbelasting vanwege het wegverkeer van de zoneplichtige weg Laan der Verenigde Naties op de gevels van de nieuw te bouwen woningen maximaal 53 db (inclusief aftrek ex. artikel 110g Wgh) bedraagt. De ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting van 48 db wordt overschreden. De maximale toegestane hogere waarde wordt echter niet overschreden. Omdat de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting wordt overschreden is het noodzakelijk dat burgemeester en wethouders een hogere waarde vaststellen. Hierbij dient het Beleid hogere grenswaarden in acht te worden genomen. Pagina 13 van 13

108 Pagina 2 van 29 Bijlage I: Rekenmodel project en omgeving.

109 Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg 8 jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, 0 m 100 m schaal = 1 : Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

110 Pagina 2 van 29 Bijlage II: Rekenmodel project met wegen en rekenpunten

111 9413, ,39 Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg 8 jul 2011, 13:17 Nieuwbouw Patersweg 0 m 40 m 376,00 316,00 schaal = 1 : woonblok Patersweg 6 [8] woonblok Patersweg 6 [5] 7182,39 woonblok Patersweg 6 [2] woonblok Patersweg 6 [9] 9413,99 Frans Halsstraat Westzijde [2] woonblok Patersweg 5 [3] Frans Halsstraat Westzijde [6] Jan van Goyenstraat Jan van Goyenstraat Oostzijde Oostzijde [5] [2] Frans Halsstraat Westzijde [3] 8298, Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] Rembrandtlaan 17 t/m 23 Frans Halsstraat Westzijde [7] Frans Halsstraat Westzijde [8] Jan van Goyenstraat Oostzijde Frans [3] Frans Halsstraat Halsstraat Westzijde Westzijde [1] [4] Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] Rembrandtlaan 9 t/m 15 Rembrandtlaan 1 t/m Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V , , , , , , , , Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

112 4369, ,40 752,56 632,20 Bodemgebied Gebouw woonblok Patersweg 5 [4] Hoogtelijn Kruising Scherm woonblok Patersweg 5 [3] woonblok Patersweg 5 [5] Toetspunt Fra Weg woonblok Patersweg 5 [6] Jan van Goyenstraat Jan van Goyenstraat Oostzijde Oostzijde [5] woonblok Patersweg 5 [2] woonblok woonblok Patersweg 4 [8] woonblok Patersweg Patersweg 5 [7] 5 [1] 752,56 woonblok Patersweg 4 [4] woonblok Patersweg 4 [5] 632,20 Jan van Goyenstraat Oostz 0 m Jan van Goyenstraat Oostzijde 40 m 8 jul 2011, 13:17 Nieuwbouw Patersweg , ,48 woonblok woonblok Patersweg Patersweg 3 [4] 3 [3] woonblok Patersweg 3 [5] woonblok Patersweg 3 [2] woonblok Patersweg 4 [9] woonblok Patersweg 4 [2] woonblok Patersweg 4 [1] Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] Adriaen van Ostadestr Adriaen - Jan van van Ostadestr Goyenstr - Jan [1] van Goyenstr [5] Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] schaal = 1 : 1000 Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] Rembrandtla 2183, ,90 Adriaen Adriaen van Ostadestraat van Ostadestraat Westzijde Westzijde [2] [4] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] Rembrandtlaan 17 t/m 23 Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] Jacob van Jacob Ruisdaelstraat van Ruisdaelstraat Oostzijde Oostzijde [7] [5] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde Jacob [6] van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] Rembrandtlaan 33 t/m 39 Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] Pieter de Hoochstraat Westzijde Jacob [3] Jacob van Ruisdaelstraat van Ruisdaelstraat Westzijde Westzijde [1] [4] Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] Rembrandtlaan 41 t/m 47 Rembrandtlaan 25 t/m , Rembrandtlaan 57 t/m ,16 195, , ,90 Rembrandtlaan 49 t/m , , Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V ,25 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

113 woonblok Patersweg 2 [3] 3232, ,48 woonblok woonblok Patersweg Patersweg 3 [4] 3 [3] woonblok Patersweg 3 [5] woonblok Patersweg 3 [2] woonblok Patersweg 3 [9] woonblok Patersweg 4 [1] 2183, ,90 woonblok Patersweg 4 [9] woonblok Patersweg 4 [2] Adriaen Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 0 m van Ostadestraat Westzijde [2] 40 m Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Adri Scherm Adriaen van Ostadestraat Toetspunt Westzijde [5] Weg Adriaen van OstaA Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] Adriaen van Ostadestr Adriaen van O schaal = 1 : jul 2011, 13:17 Nieuwbouw Patersweg Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] Jacob van Jacob Ruisdaelstraat van Ruisdaelstraat Oostzijde Oostzijde [7] [5] woonblok Patersweg 2 [4] woonblok Patersweg 2 [2] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde Jacob [6] van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] woonblok Patersweg 2 [1] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] woonblok Patersweg 2 [5] Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] woonblok woonblok Patersweg Patersweg 2 [7] 2 [6] Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] Rembrandtlaan 33 t/m 39 Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] Pieter de Hoochstraat Westzijde Jacob [3] Jacob van Ruisdaelstraat van Ruisdaelstraat Westzijde Westzijde [1] [4] Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] Rembrandtlaan 41 t/m 47 R Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] Johannes Vermeerstr Johannes - Pieter Vermeerstr de Hoochstr - Pieter [6] de Hoochstr [2] Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] Rembrandtlaan 57 t/m , ,90 Rembrandtlaan 49 t/m Johannes Johannes Vermeerstraat Westzijde Westzijde [3] [1] Rembrandtlaan 81 t/m 87 Rembrandtlaan 73 t/m ,16 Rembrandtlaan 65 t/m Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V , , , , , ,61 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

114 3232, ,48 woonblok Patersweg 1 [1] Bodemgebied Gebouw woonblok Patersweg 2 [3] Hoogtelijn Kruising Pieter de Hoochstraat We woonblok Patersweg Scherm 2 [4] woonblok Patersweg 2 [2] Toetspunt woonblok Patersweg 2 [1] Weg Pieter de Hoo woonblok Patersweg 2 [5] woonblok woonblok Patersweg 1 [5] woonblok Patersweg Patersweg 2 [7] 2 [6] Pieter de Hoochstra Pieter de 0 m Pieter 40 mde Ho 8 jul 2011, 13:17 Nieuwbouw Patersweg woonblok Patersweg 1 [4] woonblok Patersweg 1 [7] woonblok Patersweg 1 [3] Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] Johannes schaal Vermeerstr = 1 : Pieter de Hooc Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] Johannes Vermeerstr - Pieter de H Johannes Vermeerstr Meindert Hobbemastraat 23 t/m 43-4 Johannes - Pieter Vermeerstr de Hoochstr - Pieter [6] de Hoochstr [2] Meindert Hobbemastraat Oostzijde Johannes 1 Johannes Vermeerstraat Vermeerstraat Westzijde Westzijde [2] [6] Meindert Hobbemastraat 23 t/m 43-1 Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] Johannes Johannes Vermeerstraat Westzijde Westzijde [3] [1] Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 Meindert Hobbemastraat 23 Meindert t/m 43 - Hobbemastraat 3 Oostzijde 4 Rembrandtlaan 65 t/m Meindert Hobbemastraat 45 t/m Meindert Hobbemastraat 45 t/m Meindert Hobbemastraat 45 t/m Meindert Hobbemastraat 45 t/m Meindert Hobbemastraat 4 45 t/m Meindert Hobbemastraat 45 t/m Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,16 Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 Meindert Hobbemastraat 23 Meindert t/m 43 Hobbemastraat - 2 Oostzijde 5 Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 Rembrandtlaan 89 t/m 95 Rembrandtlaan 81 t/m Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Rembrandtlaan 73 t/m , ,94 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

115 Pagina 2 van 29 Bijlage III: Rekenresultaten in tabel

116 geluidbelasting incl. Aftrek Laan d. VN Patersw. J. v. Ruis. Thorbeck. Krispijns. gecum. incl. aftrek Naam Omschrijving Hoogte Lden Lden Lden Lden Lden Lden woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [1] 1, ,5 17,4 15,6 24,2 37,2 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [1] 4,5 33,2 32,1 18,6 17,8 27,3 40,1 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [1] 7,5 36, ,1 20,2 29,4 42,2 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] 1,5 29,5 29,1 20,5 20,3 24,1 36,6 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] 4,5 31,7 30,5 20,7 22, ,7 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] 7,5 34,1 31,6 21,5 26,7 27,7 41 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] 1,5 30,8 30,2 15,9 19,2 23,8 37,5 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] 4, , ,6 25,7 39,9 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] 7,5 35,7 32,5 18,5 24,3 28,1 42,9 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] 1,5 42,6 16,3 21,6 23,6 33,9 43,4 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] 4,5 46,8 17, ,7 35,7 47,4 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] 7,5 50,4 13,8 27,4 37,1 39,2 51 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] 1,5 41,8 10,3 23,5 35,5 34,1 43,5 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] 4, ,9 24,9 36,6 35,5 47 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] 7,5 49,6 7,8 27,1 38,9 38,2 50,3 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] 1,5 42,4 17,5 22,9 37,3 32,9 44,1 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] 4,5 46,8 18,5 26,4 37,8 34,4 47,7 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] 7,5 50,4 10,9 29,6 39,2 37,4 51 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] 1,5 41,5 30,5 24,6 25,3 27,5 42,6 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] 4,5 45,6 32,1 27,4 29,5 29,8 46,4 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] 7,5 48, ,3 37,7 30,8 49,3 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] 1,5 34,9 30,2 32,6 26, ,3 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] 4, ,3 34,6 31,4 29,4 42,9 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] 7,5 43,2 32,5 36,3 37, ,9 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [2] 1,5 35,8 26,2 29,8 26,5 25,2 38,9 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [2] 4,5 41,4 27,4 32,8 30,8 29,4 43,2 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [2] 7,5 45,1 28,5 35,8 38,8 31,9 47 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 1,5 40,7 19,1 27,8 32,2 27,8 42 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 4,5 46,1 19,7 31,1 34,1 32,3 46,8 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 7,5 49,5 20,5 34,4 39,1 36,1 50,2 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] 1,5 37,3 34,5 11,8 19, ,5 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] 4,5 41,2 36,4 13,3 22,8 29,4 43,7 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] 7,5 43,2 36,6 15,3 26, , _A Frans Halsstraat Westzijde [1] 1,5 38,6 18,3 17,6 20,2 33,2 40, _B Frans Halsstraat Westzijde [1] 4,5 43,8 19,5 20,8 25,7 34,4 44, _C Frans Halsstraat Westzijde [1] 7,5 48,7 20,5 25,6 33, , _A Frans Halsstraat Westzijde [2] 1,5 39,2 31,6 7,8 13,7 37,8 42, _B Frans Halsstraat Westzijde [2] 4,5 43,3 33,4 9,1 15,8 38,5 45, _C Frans Halsstraat Westzijde [2] 7,5 45,2 33,7 10,9 19,2 39, _A Frans Halsstraat Westzijde [3] 1,5 41,3 28,3 7,3 19,4 40,4 44, _B Frans Halsstraat Westzijde [3] 4, ,9 8,6 24,7 41,2 47, _C Frans Halsstraat Westzijde [3] 7,5 48,6 30,7 10,1 30,6 42,1 49,8 Pagina 1 van 8

117 _A Frans Halsstraat Westzijde [4] 1,5 44,8 18,3 17,6 19,1 42,4 46, _B Frans Halsstraat Westzijde [4] 4,5 48,9 19,7 19,5 24,9 43,5 50, _C Frans Halsstraat Westzijde [4] 7,5 52,6 14,9 24,5 33,1 44,7 53, _A Frans Halsstraat Westzijde [6] 1,5 37,8 19, ,8 29,5 39, _A Frans Halsstraat Westzijde [6] 1,5 37,8 19, ,8 29,5 39, _A Frans Halsstraat Westzijde [6] 1,5 37,8 19, ,8 29,5 39, _B Frans Halsstraat Westzijde [6] 4,5 41,7 21,3 21,2 29,4 31,6 43, _B Frans Halsstraat Westzijde [6] 4,5 41,7 21,3 21,2 29,4 31,6 43, _B Frans Halsstraat Westzijde [6] 4,5 41,7 21,3 21,2 29,4 31,6 43, _C Frans Halsstraat Westzijde [6] 7, ,3 22,3 33,6 32, _C Frans Halsstraat Westzijde [6] 7, ,3 22,3 33,6 32, _C Frans Halsstraat Westzijde [6] 7, ,3 22,3 33,6 32, _A Frans Halsstraat Westzijde [7] 1,5 39,5 19,3 16,9 25,8 31,7 41, _B Frans Halsstraat Westzijde [7] 4,5 43, ,1 28,1 33,3 44, _C Frans Halsstraat Westzijde [7] 7,5 47,5 21, ,9 31,8 48, _A Frans Halsstraat Westzijde [8] 1, ,7 18,7 20, , _B Frans Halsstraat Westzijde [8] 4,5 43, ,4 25,4 34, _C Frans Halsstraat Westzijde [8] 7,5 48,1 20,6 24,4 33,2 31,8 48, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] 1,5 36,9 21,8 23,9 32,9 24,2 39, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] 4, ,2 25,2 35,6 30,4 43, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] 7,5 44,2 24,5 26,4 37,2 32,9 46, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] 1,5 49,1 24,2 48,6 33,8 27, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] 4,5 51,4 25,4 49,1 35,5 31,4 53, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] 7,5 53,4 8,8 48,9 44,5 34,2 55, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] 1,5 37,1 22,3 23,3 21,5 27,2 39, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] 4,5 42,9 23,2 27,2 28,8 31,5 44, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] 7,5 46, ,4 34,6 34,8 47, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] 1, ,5 24,2 29, , _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] 4,5 43,3 23,4 27,2 33,9 31,3 44, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] 7,5 46,6 24,3 29,2 36,7 34,6 47, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [5] 1,5 36,9 22,8 23,8 29, , _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [5] 4,5 42,1 23,8 26,5 34,6 31, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [5] 7,5 45,8 24,8 28,4 36,4 34,3 47, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [7] 1,5 47, ,2 43,5 19,7 55, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [7] 4,5 49,1 36,5 54,4 44,7 22,9 56, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [7] 7,5 50,3 37,4 53,9 45,6 27,4 56, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] 1,5 44,9 38,5 54, , _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] 4,5 46,3 40,4 54,4 42, , _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] 7,5 47,6 40,6 53,9 43,6 23,6 55, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [1] 1,5 39,9 22,2 26,8 30,4 24,3 41, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [1] 4,5 43, ,2 32,4 27,1 44, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [1] 7,5 48,3 23,6 29,1 37,6 25, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] 1, ,7 54, ,1 55, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] 4,5 46,4 38,6 54,6 42,8 21,2 55,9 Pagina 2 van 8

118 _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] 7,5 47,6 38,7 54,1 43,7 24,1 55, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] 1,5 47,3 33,2 54,9 43, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] 4,5 48,6 34,8 54,9 44, , _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] 7,5 49,9 35,7 54,3 45,5 23,9 56, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [4] 1,5 48, ,1 41,4 25,7 52, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [4] 4,5 51,1 18,9 49,6 43,1 30,3 53, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [4] 7,5 53,5 9,4 49, ,3 55, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [6] 1,5 38,3 22,1 23,9 33,8 18,9 40, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [6] 4,5 42,1 23,4 25, ,3 43, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [6] 7,5 45,8 24,9 27,2 37,3 22, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] 1,5 39,5 21,5 23,2 32,7 23,2 41, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] 4,5 43,3 22,6 26,1 34,6 26,7 44, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] 7,5 47,6 23,7 28,9 37, , _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] 1,5 39,7 22,1 23,5 32,6 23,8 41, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] 4,5 43,7 23,1 26,6 34,4 27,3 44, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] 7,5 48,2 23,9 28,9 37,9 27,6 49 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] 1,5 42,6 16,9 16,9 23,4 33,3 43,3 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] 4,5 46,5 17,9 19,9 28,2 35,4 47 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] 7,5 49,6 4, ,1 39,3 50,2 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [2] 1,5 35,4 23,8 11,5 23,9 30,8 38,2 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [2] 4,5 38,8 25,1 13,1 26,4 32,5 41,3 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [2] 7,5 41,7 26,2 15, ,9 44,1 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [3] 1,5 37,4 20,9 15, ,8 39,5 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [3] 4,5 41,5 22,1 17,1 22,5 34,6 43 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [3] 7,5 44,6 23,1 20,1 29,2 38,5 46,2 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [5] 1,5 37,5 33,8 16,7 18,9 27,2 40,4 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [5] 4,5 41,1 35,6 17,4 20,6 29,2 43,5 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [5] 7,5 43,4 35,9 18, ,9 45,6 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] 1,5 43,3 22,3 24,5 27,7 23,9 43,9 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] 4,5 47,8 23,5 26,6 31,4 29,8 48,3 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] 7, ,8 28,1 38,2 30,3 51,5 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [2] 1,5 41,5 16,2 24,4 35,7 21,2 43,2 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [2] 4,5 46,7 15,3 26,5 37,1 28,8 47,7 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [2] 7,5 50,3 14,4 28,2 39,9 29,7 50,9 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] 1,5 41,7 24,6 25,4 35,9 22,5 43,3 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] 4, ,7 27,5 36,8 29,6 47,8 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] 7,5 50,7 12,9 29,9 40,5 30,9 51,3 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] 1,5 31,7 37,5 16,9 15, ,2 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] 4,5 33,9 39, ,8 21,3 42,1 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] 7,5 36,5 39,9 19,7 20, woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] 1,5 31, ,6 19,7 20,3 39,5 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] 4, ,5 16,4 22,6 22,3 41,4 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] 7,5 36,1 38,6 17,8 28,1 24,2 43,6 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [6] 1,5 31,9 37,2 15,1 19,1 19,9 39,8 Pagina 3 van 8

119 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [6] 4,5 34,4 38, ,6 21,8 41,8 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [6] 7,5 37,1 39,7 17,5 24,4 23,8 43,7 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [1] 1,5 41,9 22,8 16,3 26,9 24,2 42,8 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [1] 4,5 46,7 23,9 19,2 30,2 28,8 47,3 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [1] 7,5 50,1 24,4 23,8 36,2 29,5 50,5 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [2] 1,5 35,7 32,8 12,3 18,9 18,8 39,4 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [2] 4,5 39,7 34,1 13,7 24,2 21,7 42,4 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [2] 7,5 43,8 35,1 16,6 29,1 22,8 45,4 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [3] 1,5 36,5 27,9 12,8 17,9 21,6 39,2 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [3] 4, ,2 15,3 21,9 25,4 43,6 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [3] 7,5 46,4 30,3 18, ,2 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] 1,5 39,3 38,5 15,4 26, ,5 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] 4,5 43,3 40, ,9 22,6 45,6 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] 7, ,8 17,6 32,5 24,1 47,6 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] 1,5 37,4 43,8 19,1 27, ,1 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] 4, ,4 19,4 27,8 24,1 46,9 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] 7,5 42,6 45,4 20,3 28,7 25,6 47, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 38,7 47,1 17,3 23,9 16,8 47, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 42,1 48,1 17,6 24,1 18,8 49, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 43,9 48, ,7 21,2 49, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 41,1 37,5 10,6 20,9 18,9 43, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 46, ,8 25,1 20,7 47, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 48,6 39,9 13, ,9 49, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 34,5 34,3 7,6 10,3 14,6 40, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 39,9 42,1 7,9 9,9 15,4 46, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 40,7 43,4 8,8 12,2 17,7 47, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 41,1 55,4 7,7 13,2 14,9 55, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m , ,7 7, ,7 56, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 42,2 55,3 7,4 14,7 18,9 55, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,2 14,9 28,3 19, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,4 17,4 31,2 24,2 52, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 54,2 36,5 22,7 35, , _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 44,8 14,3 4,8 25,6 9,1 45, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 53,7 10 6,3 26,2 11,8 53, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 56 9,4 7,8 26,4 13,8 56, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 45,6 14 8,6 22,3 11,9 46, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 53,9 9 12,4 31,1 13,6 54, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m , , ,3 56, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 32,6 39 7,8 12,3 12,5 41, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 34,8 40,6 8,6 13,2 14, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 36,9 41,8 9,8 16,3 17,1 45, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 44,1 13,8 3,2 15,3 10,5 44, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 53,7 10,1 18, ,9 53, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 55,9 10,5 19,1 30,1 24,1 56 Pagina 4 van 8

120 _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 43,1 23,2-7,5 4,9 4,6 47, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 49,3 28 5,1 10, , _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 50,5 25,6 6,5 12,5 14,3 54, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 39,8 49,1 5, ,6 52, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,3 6,4 13, , _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 46,9 51,3 5, ,3 56, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 35,9 38,4 9, ,9 42, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 35,3 43,4 10,4 16,7 15, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,2 11, ,2 46, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 1 1,5 32,8 42,9 10, ,6 43, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 1 4,5 36,2 44,5 11,1 16,3 17,6 45, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 1 7,5 38,7 44,8 12,7 19,5 20,2 46, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 1,5 37,9 27,4 14,8 21,9 18,3 39, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 4,5 41,4 28,7 17,6 26,9 22,9 43, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 7,5 45,3 29,9 21,6 32,8 24,1 46, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 1,5 41, ,7 23,8 22,9 42, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 4,5 48,7 22,9 19,4 27, , _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 7,5 52,8 10,1 24,2 35,1 30,3 53, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 4 1,5 39,7 39,3 8, , _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 4 4,5 45,1 41,1 8,9 15,1 14,9 46, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 4 7,5 47,3 41,6 10,4 20,2 17,4 48, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 5 1,5 37, ,3 19,4 21,4 39, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 5 4,5 43,5 26,9 20,2 25,3 26,8 44, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 5 7, ,7 23,5 33,9 28,6 48, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 1,5 37,8 26, ,2 22,1 39, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 4,5 43,3 27,2 18,9 25,3 27,8 44, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 7,5 47,6 28,2 23,1 33,6 28,6 48, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 1,5 37,8 26, ,2 21,7 39, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 4, ,4 17, ,3 44, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 7,5 47,1 28,4 21,8 33, woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] 1,5 42,3 24,2 30,8 32, ,4 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] 4,5 46,8 25, ,6 23,8 47,5 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] 7,5 49, ,6 40,4 25,8 50,6 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] 1,5 36,4 30,7 33, ,3 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] 4,5 40, ,1 31,5 22,8 43,3 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] 7,5 43,5 33,1 36,5 37,2 25,6 46,2 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [3] 1,5 36,4 25,9 31,7 26,9 19,8 39,6 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [3] 4,5 41, ,8 31, ,8 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [3] 7,5 45,3 28,1 35,7 38,9 24,8 47,4 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] 1,5 39,9 38,9 25,2 28,5 18,1 43,2 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] 4,5 43,1 40, ,9 22,8 45,7 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] 7, ,2 26,9 30,2 24,1 47,8 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] 1,5 37,1 44,1 20,6 26,5 17,8 45,3 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] 4,5 39,5 45,7 21,3 27,6 19,4 47 Pagina 5 van 8

121 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] 7,5 42,8 45,8 21, ,8 48, _A Rembrandtlaan 1 t/m 7 1,5 50,7 14,6 24,1 34,5 42,9 51, _B Rembrandtlaan 1 t/m 7 4,5 56,9 15,2 24, ,1 57, _A Rembrandtlaan 17 t/m 23 1,5 50,9 14,7 29,2 38,8 39,1 51, _B Rembrandtlaan 17 t/m 23 4, ,3 30,6 39,7 39,6 57, _A Rembrandtlaan 25 t/m 31 1,5 51,2 8 32,1 39,8 37,7 51, _B Rembrandtlaan 25 t/m 31 4,5 57,3 8,8 34,1 41,7 38,2 57, _A Rembrandtlaan 33 t/m 39 1,5 52,1 7,8 38,6 41,2 35,4 52, _B Rembrandtlaan 33 t/m 39 4,5 57,5 8,4 40,8 45,9 35, _A Rembrandtlaan 41 t/m 47 1,5 54,9 7,7 46,5 47,2 34,4 56, _B Rembrandtlaan 41 t/m 47 4,5 58,1 7,9 47,3 48, , _A Rembrandtlaan 49 t/m 55 1,5 56,1 9 46,2 47,4 32,9 57, _B Rembrandtlaan 49 t/m 55 4,5 58,5 9,5 47, ,3 59, _A Rembrandtlaan 57 t/m 63 1,5 52,9 9,7 38,6 42, , _B Rembrandtlaan 57 t/m 63 4,5 57,6 10,1 40,6 46,2 32, _A Rembrandtlaan 65 t/m 71 1,5 50,5 9,4 31, , _B Rembrandtlaan 65 t/m 71 4,5 56,6 10, ,2 31,6 56, _A Rembrandtlaan 73 t/m 79 1,5 50,1 9,3 29,4 36,9 29,6 50, _B Rembrandtlaan 73 t/m 79 4,5 56,6 10,6 31,4 40,1 30,2 56, _A Rembrandtlaan 81 t/m 87 1,5 49,8 6,7 27,3 34,9 29,3 50, _B Rembrandtlaan 81 t/m 87 4,5 56,8 7,5 27,8 37,5 30, _A Rembrandtlaan 89 t/m 95 1,5 49,5 6,6 25,7 33,6 27, _B Rembrandtlaan 89 t/m 95 4,5 56,9 7, ,1 57, _A Rembrandtlaan 9 t/m 15 1,5 50,7 12,7 27,8 36,3 41,6 51, _B Rembrandtlaan 9 t/m 15 4,5 56,9 13,1 28,1 36,7 42,3 57,1 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [1] 1,5 37,5 56, ,1 24,7 56,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [1] 4, ,4 22,6 16,2 25,5 56,5 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [1] 7,5 38,4 55,8 22, ,8 56 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [3] 1,5 40,2 50,8 9 13,2 15,5 51,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [3] 4,5 42,1 51,2 9,4 14,1 17,3 52,1 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [3] 7,5 43, ,2 19,9 52,2 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [4] 1,5 38,3 56,4 19,2 13,2 24,2 56,6 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [4] 4,5 38,9 56,4 19,2 15,1 25,1 56,6 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [4] 7,5 39,2 55,8 19,2 17,3 25,6 56,1 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [5] 1,5 34,8 56,4 23,6 13,2 24,9 56,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [5] 4,5 35,7 56, ,2 25,8 56,5 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [5] 7,5 36,8 55,8 23,6 18,1 26,1 56 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [7] 1,5 34,2 32,6 13,4 16,7 17,6 38,1 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [7] 4,5 37,5 34,5 14,8 18,9 21,4 40,6 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [7] 7,5 41, ,7 23,3 23,4 43,2 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [1] 1, ,4 24,6 14,5 19,6 53,6 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [1] 4,5 32,8 53,8 25,5 16,6 21,6 54 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [1] 7,5 35,2 53,6 26,3 19,6 23,5 53,8 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [2] 1,5 29,8 51, ,5 51,7 Pagina 6 van 8

122 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [2] 4,5 31,6 52, ,5 52,4 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [2] 7,5 33,6 52, ,6 23,4 52,4 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [3] 1,5 30,9 53,6 27,5 15,2 19,6 53,7 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [3] 4,5 32, ,4 17,5 21,6 54,2 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [3] 7,5 34,7 53,8 29,3 20,4 23,8 54,1 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [4] 1,5 33,9 27, ,5 17,5 37,3 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [4] 4,5 36,9 28,9 18,3 29,4 19,6 40 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [4] 7,5 40, ,3 34,4 22,6 42,7 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [5] 1,5 33,6 29,1 16,9 21,6 18,9 37,3 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [5] 4,5 36,7 30, ,6 20,9 40,2 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [5] 7,5 39,6 31,4 19,7 29,7 23,4 42,1 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [6] 1,5 36,2 27,6 17,9 19,7 17,3 38 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [6] 4,5 39,4 28,8 18, ,3 40,9 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [6] 7,5 41,8 29,8 19,9 26,5 21,7 43 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [7] 1,5 36,5 48,7 17, ,9 49,1 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [7] 4,5 39,4 49,5 18, ,7 50,1 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [7] 7,5 42,4 49,4 19,3 20,1 22,4 50,5 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [2] 1,5 34,9 25,4 40, ,3 42,4 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [2] 4,5 38,4 27,3 42,4 28,5 22,4 44,4 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [2] 7,5 41, ,4 33,5 24,7 45,6 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [3] 1,5 42,2 48, ,9 22,4 56,3 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [3] 4,5 43,3 48,2 53,9 41,7 24,3 56,5 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [3] 7,5 44,2 47,9 53, ,1 56,3 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [4] 1,5 31, ,1 16,8 32,6 56,9 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [4] 4,5 32,7 55,9 44,5 19,3 32,6 56,9 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [4] 7,5 34,4 55,3 44, ,4 56,5 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [5] 1,5 30,8 56,2 38,7 16,5 30,8 56,5 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [5] 4,5 32,4 56,1 40,3 18,8 30,9 56,6 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [5] 7,5 34,3 55,5 40,4 21,1 30,9 56,1 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [9] 1,5 31,3 56,4 34,5 16,5 28,7 56,5 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [9] 4,5 32,9 56,3 36,2 18, ,5 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [9] 7, ,7 36,8 21,9 29,2 56 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [1] 1,5 42,1 48,6 53,5 40,2 18,1 56,1 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [1] 4,5 43,2 49,2 53,4 40, ,4 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [1] 7,5 44,2 49,1 52,9 40,8 22,6 56,2 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [2] 1,5 33,4 31,2 40,7 23,5 20,9 42,2 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [2] 4,5 37,1 32,9 42,2 26, ,2 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [2] 7,5 39,7 33,5 42,2 31,7 25,7 45,1 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [4] 1,5 32,4 31,7 21, ,7 36,5 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [4] 4,5 35,2 32,8 23,6 27,5 23,8 38,6 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [4] 7, ,7 26,4 33, ,9 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [5] 1,5 31,1 50,1 37,2 18,7 33,3 51,5 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [5] 4,5 32,9 50,3 38,7 20,6 33,3 52,2 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [5] 7,5 34,6 49,9 38,8 22, ,5 Pagina 7 van 8

123 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [8] 1,5 31,3 49,8 33,3 20,2 34,8 50,8 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [8] 4,5 33,3 49,9 35,1 22,3 34,7 51,3 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [8] 7,5 35,2 49,5 35,6 24,8 34,4 51,8 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [9] 1,5 31,9 51,1 44,3 21, woonblok_b woonblok Patersweg 4 [9] 4,5 34,9 51,4 44,3 24,5 32,1 54,4 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [9] 7,5 36,6 51,1 44,1 31,8 31,8 54,6 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [1] 1,5 35,8 20,4 17,1 23,3 25,1 37,2 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [1] 4,5 38,5 21,6 18,5 26,7 27,2 39,7 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [1] 7,5 40,5 22,6 20,5 32,8 30,7 41,9 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [2] 1, ,8 17, ,2 35,5 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [2] 4,5 36, ,1 23,9 29,7 38,5 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [2] 7,5 38,7 24,1 22,2 29,2 32,9 40,8 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [3] 1,5 33,1 20,5 15, ,8 35,3 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [3] 4,5 36,6 21,7 16,4 22, ,5 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [3] 7, ,7 18,2 28,1 30,4 40,6 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [4] 1,5 30,5 46,8 22,3 19,1 28,1 47,6 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [4] 4,5 32,5 47,2 23,4 21,7 29,2 48,4 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [4] 7,5 33, ,2 23,7 31,4 49,3 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [5] 1, ,9 19,9 28,3 46 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [5] 4,5 32,2 45, ,6 28,9 47,2 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [5] 7,5 33,8 45, ,3 29,5 48,1 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [6] 1, , ,3 34,1 48 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [6] 4,5 33,8 47, ,4 34,3 48,9 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [6] 7,5 36,1 47,1 23,8 22,3 34,3 49,4 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [7] 1,5 36,4 41,9 28, ,4 44,3 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [7] 4, ,6 30,1 23,3 29,2 46 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [7] 7,5 41,2 42,5 31,3 26,7 29,8 46,9 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [2] 1,5 34,3 23,6 13,1 15, ,2 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [2] 4, ,3 14, ,5 39,9 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [2] 7,5 40,7 26,1 15,5 21,6 34,5 42,2 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [5] 1,5 30, ,9 17,5 38,7 48 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [5] 4,5 32,5 47, ,9 39,6 48,5 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [5] 7,5 34,1 46,7 22,3 20,3 40,4 49,1 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [8] 1,5 31,8 46,8 22,9 15,7 40,2 48,1 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [8] 4,5 34,2 46,8 22,9 17,8 41,4 48,6 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [8] 7,5 35,1 46,4 23,1 19,2 42,6 49,4 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [9] 1, ,3 23,7 14,2 38,4 48,3 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [9] 4,5 33,1 47,5 23,2 16,6 38,6 48,7 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [9] 7,5 35,1 47,1 23,8 18,8 39,4 49,2 Pagina 8 van 8

124 geluidbelasting excl. Aftrek Laan d. VN Patersw. J. v. Ruis. Thorbeck. Krispijns. gecum. excl. aftrek Naam Omschrijving Hoogte Lden Lden Lden Lden Lden Lden woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [1] 1, ,5 22,4 20,6 29,2 41,3 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [1] 4,5 38,2 37,1 23,6 22,8 32,3 43,8 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [1] 7,5 41, ,1 25,2 34,4 46 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] 1,5 34,5 34,1 25,5 25,3 29,1 40,6 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] 4,5 36,7 35,5 25,7 27, ,6 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [2] 7,5 39,1 36,6 26,5 31,7 32,7 44,8 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] 1,5 35,8 35,2 20,9 24,2 28,8 41,5 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] 4, , ,6 30,7 43,7 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [3] 7,5 40,7 37,5 23,5 29,3 33,1 46,4 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] 1,5 47,6 21,3 26,6 28,6 38,9 48,3 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] 4,5 51,8 22, ,7 40,7 52,3 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [4] 7,5 55,4 18,8 32,4 42,1 44,2 56 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] 1,5 46,8 15,3 28,5 40,5 39,1 48,4 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] 4, ,9 29,9 41,6 40,5 51,9 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [5] 7,5 54,6 12,8 32,1 43,9 43,2 55,3 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] 1,5 47,4 22,5 27,9 42,3 37,9 49,1 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] 4,5 51,8 23,5 31,4 42,8 39,4 52,7 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [6] 7,5 55,4 15,9 34,6 44,2 42,4 56 woonblok_a Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] 1,5 46,5 35,5 29,6 30,3 32,5 47,4 woonblok_b Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] 4,5 50,6 37,1 32,4 34,5 34,8 51,2 woonblok_c Adriaen van Ostadestr - Jan van Goyenstr [7] 7,5 53, ,3 42,7 35,8 54,2 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] 1,5 39,9 35,2 37,6 31, ,9 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] 4, ,3 39,6 36,4 34,4 47,6 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [1] 7,5 48,2 37,5 41,3 42, ,6 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [2] 1,5 40,8 31,2 34,8 31,5 30,2 43,5 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [2] 4,5 46,4 32,4 37,8 35,8 34,4 48 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [2] 7,5 50,1 33,5 40,8 43,8 36,9 51,9 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 1,5 45,7 24,1 32,8 37,2 32,8 46,9 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 4,5 51,1 24,7 36,1 39,1 37,3 51,7 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [4] 7,5 54,5 25,5 39,4 44,1 41,1 55,2 woonblok_a Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] 1,5 42,3 39,5 16,8 24, ,2 woonblok_b Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] 4,5 46,2 41,4 18,3 27,8 34,4 48,3 woonblok_c Adriaen van Ostadestraat Westzijde [5] 7,5 48,2 41,6 20,3 31, , _A Frans Halsstraat Westzijde [1] 1,5 43,6 23,3 22,6 25,2 38,2 45, _B Frans Halsstraat Westzijde [1] 4,5 48,8 24,5 25,8 30,7 39,4 49, _C Frans Halsstraat Westzijde [1] 7,5 53,7 25,5 30,6 38, , _A Frans Halsstraat Westzijde [2] 1,5 44,2 36,6 12,8 18,7 42,8 47, _B Frans Halsstraat Westzijde [2] 4,5 48,3 38,4 14,1 20,8 43,5 50, _C Frans Halsstraat Westzijde [2] 7,5 50,2 38,7 15,9 24,2 44,3 51, _A Frans Halsstraat Westzijde [3] 1,5 46,3 33,3 12,3 24,4 45,4 49, _B Frans Halsstraat Westzijde [3] 4, ,9 13,6 29,7 46,2 52, _C Frans Halsstraat Westzijde [3] 7,5 53,6 35,7 15,1 35,6 47,1 54,7 Pagina 1 van 8

125 _A Frans Halsstraat Westzijde [4] 1,5 49,8 23,3 22,6 24,1 47,4 51, _B Frans Halsstraat Westzijde [4] 4,5 53,9 24,7 24,5 29,9 48, _C Frans Halsstraat Westzijde [4] 7,5 57,6 19,9 29,5 38,1 49,7 58, _A Frans Halsstraat Westzijde [6] 1,5 42,8 24, ,8 34,5 44, _A Frans Halsstraat Westzijde [6] 1,5 42,8 24, ,8 34,5 44, _A Frans Halsstraat Westzijde [6] 1,5 42,8 24, ,8 34,5 44, _B Frans Halsstraat Westzijde [6] 4,5 46,7 26,3 26,2 34,4 36,6 47, _B Frans Halsstraat Westzijde [6] 4,5 46,7 26,3 26,2 34,4 36,6 47, _B Frans Halsstraat Westzijde [6] 4,5 46,7 26,3 26,2 34,4 36,6 47, _C Frans Halsstraat Westzijde [6] 7, ,3 27,3 38,6 37,1 50, _C Frans Halsstraat Westzijde [6] 7, ,3 27,3 38,6 37,1 50, _C Frans Halsstraat Westzijde [6] 7, ,3 27,3 38,6 37,1 50, _A Frans Halsstraat Westzijde [7] 1,5 44,5 24,3 21,9 30,8 36,7 45, _B Frans Halsstraat Westzijde [7] 4,5 48, ,1 33,1 38,3 49, _C Frans Halsstraat Westzijde [7] 7,5 52,5 26, ,9 36, _A Frans Halsstraat Westzijde [8] 1, ,7 23,7 25, , _B Frans Halsstraat Westzijde [8] 4,5 48, ,4 30,4 39,5 49, _C Frans Halsstraat Westzijde [8] 7,5 53,1 25,6 29,4 38,2 36,8 53, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] 1,5 41,9 26,8 28,9 37,9 29,2 44, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] 4, ,2 30,2 40,6 35, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [1] 7,5 49,2 29,5 31,4 42,2 37,9 50, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] 1,5 54,1 29,2 53,6 38,8 32,8 56, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] 4,5 56,4 30,4 54,1 40,5 36,4 58, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [2] 7,5 58,4 13,8 53,9 49,5 39,2 60, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] 1,5 42,1 27,3 28,3 26,5 32,2 43, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] 4,5 47,9 28,2 32,2 33,8 36,5 48, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [3] 7,5 51, ,4 39,6 39,8 52, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] 1, ,5 29,2 34, , _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] 4,5 48,3 28,4 32,2 38,9 36,3 49, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [4] 7,5 51,6 29,3 34,2 41,7 39,6 52, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [5] 1,5 41,9 27,8 28,8 34, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [5] 4,5 47,1 28,8 31,5 39,6 36,6 48, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [5] 7,5 50,8 29,8 33,4 41,4 39, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [7] 1,5 52, ,2 48,5 24,7 60, _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [7] 4,5 54,1 41,5 59,4 49,7 27,9 61, _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [7] 7,5 55,3 42,4 58,9 50,6 32,4 61, _A Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] 1,5 49,9 43,5 59, , _B Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] 4,5 51,3 45,4 59,4 47, , _C Jacob van Ruisdaelstraat Oostzijde [8] 7,5 52,6 45,6 58,9 48,6 28,6 60, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [1] 1,5 44,9 27,2 31,8 35,4 29,3 46, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [1] 4,5 48, ,2 37,4 32,1 49, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [1] 7,5 53,3 28,6 34,1 42,6 30,5 53, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] 1, ,7 59, ,1 60, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] 4,5 51,4 43,6 59,6 47,8 26,2 60,8 Pagina 2 van 8

126 _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [2] 7,5 52,6 43,7 59,1 48,7 29,1 60, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] 1,5 52,3 38,2 59,9 48, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] 4,5 53,6 39,8 59,9 49, , _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [3] 7,5 54,9 40,7 59,3 50,5 28,9 61, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [4] 1,5 53, ,1 46,4 30,7 57, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [4] 4,5 56,1 23,9 54,6 48,1 35,3 58, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [4] 7,5 58,5 14,4 54, ,3 60, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [6] 1,5 43,3 27,1 28,9 38,8 23,9 45, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [6] 4,5 47,1 28,4 30, ,3 48, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [6] 7,5 50,8 29,9 32,2 42,3 27,4 51, _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] 1,5 44,5 26,5 28,2 37,7 28,2 45, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] 4,5 48,3 27,6 31,1 39,6 31,7 49, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [7] 7,5 52,6 28,7 33,9 42, , _A Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] 1,5 44,7 27,1 28,5 37,6 28,8 46, _B Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] 4,5 48,7 28,1 31,6 39,4 32,3 49, _C Jacob van Ruisdaelstraat Westzijde [8] 7,5 53,2 28,9 33,9 42,9 32,6 53,8 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] 1,5 47,6 21,9 21,9 28,4 38,3 48,2 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] 4,5 51,5 22,9 24,9 33,2 40,4 52 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [1] 7,5 54,6 9, ,1 44,3 55,2 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [2] 1,5 40,4 28,8 16,5 28,9 35,8 42,8 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [2] 4,5 43,8 30,1 18,1 31,4 37,5 45,8 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [2] 7,5 46,7 31,2 20, ,9 48,7 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [3] 1,5 42,4 25,9 20, ,8 44,3 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [3] 4,5 46,5 27,1 22,1 27,5 39,6 47,7 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [3] 7,5 49,6 28,1 25,1 34,2 43,5 51 woonblok_a Jan van Goyenstraat Oostzijde [5] 1,5 42,5 38,8 21,7 23,9 32,2 45 woonblok_b Jan van Goyenstraat Oostzijde [5] 4,5 46,1 40,6 22,4 25,6 34,2 48,1 woonblok_c Jan van Goyenstraat Oostzijde [5] 7,5 48,4 40,9 23, ,9 50,1 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] 1,5 48,3 27,3 29,5 32,7 28,9 48,7 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] 4,5 52,8 28,5 31,6 36,4 34,8 53,2 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [1] 7, ,8 33,1 43,2 35,3 56,4 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [2] 1,5 46,5 21,2 29,4 40,7 26,2 48 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [2] 4,5 51,7 20,3 31,5 42,1 33,8 52,5 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [2] 7,5 55,3 19,4 33,2 44,9 34,7 55,8 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] 1,5 46,7 29,6 30,4 40,9 27,5 48,2 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] 4, ,7 32,5 41,8 34,6 52,7 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [3] 7,5 55,7 17,9 34,9 45,5 35,9 56,2 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] 1,5 36,7 42,5 21,9 20, ,6 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] 4,5 38,9 44, ,8 26,3 46,4 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [4] 7,5 41,5 44,9 24,7 25, ,2 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] 1,5 36, ,6 24,7 25,3 43,8 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] 4, ,5 21,4 27,6 27,3 45,7 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [5] 7,5 41,1 43,6 22,8 33,1 29,2 47,6 woonblok_a Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [6] 1,5 36,9 42,2 20,1 24,1 24,9 44,3 Pagina 3 van 8

127 woonblok_b Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [6] 4,5 39,4 43, ,6 26,8 46,2 woonblok_c Johannes Vermeerstr - Pieter de Hoochstr [6] 7,5 42,1 44,7 22,5 29,4 28,8 48 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [1] 1,5 46,9 27,8 21,3 31,9 29,2 47,5 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [1] 4,5 51,7 28,9 24,2 35,2 33,8 52,1 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [1] 7,5 55,1 29,4 28,8 41,2 34,5 55,4 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [2] 1,5 40,7 37,8 17,3 23,9 23,8 43,7 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [2] 4,5 44,7 39,1 18,7 29,2 26,7 46,8 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [2] 7,5 48,8 40,1 21,6 34,1 27,8 50 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [3] 1,5 41,5 32,9 17,8 22,9 26,6 43,5 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [3] 4, ,2 20,3 26,9 30,4 48,1 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [3] 7,5 51,4 35,3 23, ,9 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] 1,5 44,3 43,5 20,4 31, ,3 woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] 4,5 48,3 45, ,9 27,6 50,5 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [6] 7, ,8 22,6 37,5 29,1 52,5 woonblok_a Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] 1,5 42,4 48,8 24,1 32, woonblok_b Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] 4, ,4 24,4 32,8 29,1 51,8 woonblok_c Johannes Vermeerstraat Westzijde [7] 7,5 47,6 50,4 25,3 33,7 30,6 52, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 43,7 52,1 22,3 28,9 21,8 52, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 47,1 53,1 22,6 29,1 23,8 54, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 48,9 53, ,7 26,2 54, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 46,1 42,5 15,6 25,9 23, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 51, ,8 30,1 25,7 52, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 53,6 44,9 18, ,9 54, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 39,5 39,3 12,6 15,3 19,6 44, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 44,9 47,1 12,9 14,9 20, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 45,7 48,4 13,8 17,2 22,7 52, _A Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 46,1 60,4 12,7 18,2 19,9 60, _B Meindert Hobbemastraat 23 t/m , ,7 12, ,7 61, _C Meindert Hobbemastraat 23 t/m ,5 47,2 60,3 12,4 19,7 23,9 60, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,2 19,9 33,3 24,2 50, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,4 22,4 36,2 29,2 57, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 59,2 41,5 27,7 40, , _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 49,8 19,3 9,8 30,6 14,1 50, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 58, ,3 31,2 16,8 58, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,4 12,8 31,4 18, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 50, ,6 27,3 16,9 50, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 58, ,4 36,1 18, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m , , ,3 61, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 37, ,8 17,3 17, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 39,8 45,6 13,6 18,2 19,6 48, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 41,9 46,8 14,8 21,3 22,1 49, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 49,1 18,8 8,2 20,3 15,5 49, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 58,7 15,1 23, ,9 58, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 60,9 15,5 24,1 35,1 29,1 61 Pagina 4 van 8

128 _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 48,1 28,2-2,5 9,9 9,6 52, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 54, ,1 15, , _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 55,5 30,6 11,5 17,5 19,3 58, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 44,8 54,1 10, ,6 57, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,3 11,4 18, , _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 51,9 56,3 10, ,3 61, _A Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 40,9 43,4 14, ,9 46, _B Meindert Hobbemastraat 45 t/m ,5 40,3 48,4 15,4 21,7 20,9 49, _C Meindert Hobbemastraat 45 t/m , ,2 16, ,2 50, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 1 1,5 37,8 47,9 15, ,6 48, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 1 4,5 41,2 49,5 16,1 21,3 22,6 50, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 1 7,5 43,7 49,8 17,7 24,5 25,2 51, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 1,5 42,9 32,4 19,8 26,9 23,3 44, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 4,5 46,4 33,7 22,6 31,9 27,9 47, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 2 7,5 50,3 34,9 26,6 37,8 29,1 51, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 1,5 46, ,7 28,8 27,9 47, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 4,5 53,7 27,9 24,4 32, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 3 7,5 57,8 15,1 29,2 40,1 35, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 4 1,5 44,7 44,3 13, ,6 47, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 4 4,5 50,1 46,1 13,9 20,1 19,9 51, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 4 7,5 52,3 46,6 15,4 25,2 22,4 53, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 5 1,5 42, ,3 24,4 26,4 43, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 5 4,5 48,5 31,9 25,2 30,3 31,8 49, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 5 7, ,7 28,5 38,9 33,6 53, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 1,5 42,8 31, ,2 27, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 4,5 48,3 32,2 23,9 30,3 32, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 6 7,5 52,6 33,2 28,1 38,6 33,6 53, _A Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 1,5 42,8 31, ,2 26,7 44, _B Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 4, ,4 22, ,3 48, _C Meindert Hobbemastraat Oostzijde 7 7,5 52,1 33,4 26,8 38, ,7 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] 1,5 47,3 29,2 35,8 37, ,3 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] 4,5 51,8 30, ,6 28,8 52,4 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [1] 7,5 54, ,6 45,4 30,8 55,6 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] 1,5 41,4 35,7 38, woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] 4,5 45, ,1 36,5 27,8 47,9 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [2] 7,5 48,5 38,1 41,5 42,2 30,6 50,9 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [3] 1,5 41,4 30,9 36,7 31,9 24,8 44,1 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [3] 4,5 46, ,8 36, ,5 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [3] 7,5 50,3 33,1 40,7 43,9 29,8 52,1 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] 1,5 44,9 43,9 30,2 33,5 23,1 48 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] 4,5 48,1 45, ,9 27,8 50,5 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [6] 7, ,2 31,9 35,2 29,1 52,6 woonblok_a Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] 1,5 42,1 49,1 25,6 31,5 22,8 50,2 woonblok_b Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] 4,5 44,5 50,7 26,3 32,6 24,4 51,9 Pagina 5 van 8

129 woonblok_c Pieter de Hoochstraat Westzijde [7] 7,5 47,8 50,8 26, , _A Rembrandtlaan 1 t/m 7 1,5 55,7 19,6 29,1 39,5 47,9 56, _B Rembrandtlaan 1 t/m 7 4,5 61,9 20,2 29, ,1 62, _A Rembrandtlaan 17 t/m 23 1,5 55,9 19,7 34,2 43,8 44,1 56, _B Rembrandtlaan 17 t/m 23 4, ,3 35,6 44,7 44,6 62, _A Rembrandtlaan 25 t/m 31 1,5 56, ,1 44,8 42,7 56, _B Rembrandtlaan 25 t/m 31 4,5 62,3 13,8 39,1 46,7 43,2 62, _A Rembrandtlaan 33 t/m 39 1,5 57,1 12,8 43,6 46,2 40,4 57, _B Rembrandtlaan 33 t/m 39 4,5 62,5 13,4 45,8 50,9 40, _A Rembrandtlaan 41 t/m 47 1,5 59,9 12,7 51,5 52,2 39,4 61, _B Rembrandtlaan 41 t/m 47 4,5 63,1 12,9 52,3 53, , _A Rembrandtlaan 49 t/m 55 1,5 61, ,2 52,4 37,9 62, _B Rembrandtlaan 49 t/m 55 4,5 63,5 14,5 52, ,3 64, _A Rembrandtlaan 57 t/m 63 1,5 57,9 14,7 43,6 47, , _B Rembrandtlaan 57 t/m 63 4,5 62,6 15,1 45,6 51,2 37, _A Rembrandtlaan 65 t/m 71 1,5 55,5 14,4 36, ,7 55, _B Rembrandtlaan 65 t/m 71 4,5 61,6 15, ,2 36,6 61, _A Rembrandtlaan 73 t/m 79 1,5 55,1 14,3 34,4 41,9 34,6 55, _B Rembrandtlaan 73 t/m 79 4,5 61,6 15,6 36,4 45,1 35,2 61, _A Rembrandtlaan 81 t/m 87 1,5 54,8 11,7 32,3 39,9 34,3 55, _B Rembrandtlaan 81 t/m 87 4,5 61,8 12,5 32,8 42,5 35,1 61, _A Rembrandtlaan 89 t/m 95 1,5 54,5 11,6 30,7 38,6 32,5 54, _B Rembrandtlaan 89 t/m 95 4,5 61,9 12, , _A Rembrandtlaan 9 t/m 15 1,5 55,7 17,7 32,8 41,3 46,6 56, _B Rembrandtlaan 9 t/m 15 4,5 61,9 18,1 33,1 41,7 47,3 62,1 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [1] 1,5 42,5 61, ,1 29,7 61,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [1] 4, ,4 27,6 21,2 30,5 61,5 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [1] 7,5 43,4 60,8 27, ,8 61 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [3] 1,5 45,2 55, ,2 20,5 56,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [3] 4,5 47,1 56,2 14,4 19,1 22,3 57,1 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [3] 7,5 48, ,2 24,9 57,1 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [4] 1,5 43,3 61,4 24,2 18,2 29,2 61,6 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [4] 4,5 43,9 61,4 24,2 20,1 30,1 61,6 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [4] 7,5 44,2 60,8 24,2 22,3 30,6 61,1 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [5] 1,5 39,8 61,4 28,6 18,2 29,9 61,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [5] 4,5 40,7 61, ,2 30,8 61,5 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [5] 7,5 41,8 60,8 28,6 23,1 31,1 61 woonblok_a woonblok Patersweg 1 [7] 1,5 39,2 37,6 18,4 21,7 22,6 42,5 woonblok_b woonblok Patersweg 1 [7] 4,5 42,5 39,5 19,8 23,9 26,4 45,1 woonblok_c woonblok Patersweg 1 [7] 7,5 46, ,7 28,3 28,4 47,8 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [1] 1, ,4 29,6 19,5 24,6 58,5 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [1] 4,5 37,8 58,8 30,5 21,6 26,6 58,9 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [1] 7,5 40,2 58,6 31,3 24,6 28,5 58,8 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [2] 1,5 34,8 56, ,5 56,7 Pagina 6 van 8

130 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [2] 4,5 36,6 57, ,5 57,3 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [2] 7,5 38,6 57, ,6 28,4 57,3 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [3] 1,5 35,9 58,6 32,5 20,2 24,6 58,7 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [3] 4,5 37, ,4 22,5 26,6 59,1 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [3] 7,5 39,7 58,8 34,3 25,4 28,8 59 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [4] 1,5 38,9 32, ,5 22,5 41,7 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [4] 4,5 41,9 33,9 23,3 34,4 24,6 44,3 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [4] 7,5 45, ,3 39,4 27,6 47,2 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [5] 1,5 38,6 34,1 21,9 26,6 23,9 41,6 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [5] 4,5 41,7 35, ,6 25,9 44,3 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [5] 7,5 44,6 36,4 24,7 34,7 28,4 46,6 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [6] 1,5 41,2 32,6 22,9 24,7 22,3 42,6 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [6] 4,5 44,4 33,8 23, ,3 45,5 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [6] 7,5 46,8 34,8 24,9 31,5 26,7 47,7 woonblok_a woonblok Patersweg 2 [7] 1,5 41,5 53,7 22, ,9 54,1 woonblok_b woonblok Patersweg 2 [7] 4,5 44,4 54,5 23, ,7 55 woonblok_c woonblok Patersweg 2 [7] 7,5 47,4 54,4 24,3 25,1 27,4 55,3 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [2] 1,5 39,9 30,4 45, ,3 47,3 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [2] 4,5 43,4 32,3 47,4 33,5 27,4 49,3 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [2] 7,5 46, ,4 38,5 29,7 50,5 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [3] 1,5 47,2 53, ,9 27,4 61,3 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [3] 4,5 48,3 53,2 58,9 46,7 29,3 61,5 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [3] 7,5 49,2 52,9 58, ,1 61,2 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [4] 1,5 36, ,1 21,8 37,6 61,9 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [4] 4,5 37,7 60,9 49,5 24,3 37,6 61,9 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [4] 7,5 39,4 60,3 49, ,4 61,4 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [5] 1,5 35,8 61,2 43,7 21,5 35,8 61,5 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [5] 4,5 37,4 61,1 45,3 23,8 35,9 61,5 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [5] 7,5 39,3 60,5 45,4 26,1 35,9 61 woonblok_a woonblok Patersweg 3 [9] 1,5 36,3 61,4 39,5 21,5 33,7 61,5 woonblok_b woonblok Patersweg 3 [9] 4,5 37,9 61,3 41,2 23, ,5 woonblok_c woonblok Patersweg 3 [9] 7, ,7 41,8 26,9 34,2 61 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [1] 1,5 47,1 53,6 58,5 45,2 23,1 61,1 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [1] 4,5 48,2 54,2 58,4 45, ,4 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [1] 7,5 49,2 54,1 57,9 45,8 27,6 61,2 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [2] 1,5 38,4 36,2 45,7 28,5 25,9 47,1 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [2] 4,5 42,1 37,9 47,2 31, ,1 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [2] 7,5 44,7 38,5 47,2 36,7 30,7 50 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [4] 1,5 37,4 36,7 26, ,7 41,2 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [4] 4,5 40,2 37,8 28,6 32,5 28,8 43,4 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [4] 7, ,7 31,4 38, ,8 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [5] 1,5 36,1 55,1 42,2 23,7 38,3 56,4 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [5] 4,5 37,9 55,3 43,7 25,6 38,3 57 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [5] 7,5 39,6 54,9 43,8 27, ,1 Pagina 7 van 8

131 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [8] 1,5 36,3 54,8 38,3 25,2 39,8 55,7 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [8] 4,5 38,3 54,9 40,1 27,3 39,7 56,1 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [8] 7,5 40,2 54,5 40,6 29,8 39,4 56,3 woonblok_a woonblok Patersweg 4 [9] 1,5 36,9 56,1 49,3 26, ,9 woonblok_b woonblok Patersweg 4 [9] 4,5 39,9 56,4 49,3 29,5 37,1 59,4 woonblok_c woonblok Patersweg 4 [9] 7,5 41,6 56,1 49,1 36,8 36,8 59,4 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [1] 1,5 40,8 25,4 22,1 28,3 30,1 41,9 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [1] 4,5 43,5 26,6 23,5 31,7 32,2 44,5 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [1] 7,5 45,5 27,6 25,5 37,8 35,7 46,8 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [2] 1, ,8 22, ,2 40,1 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [2] 4,5 41, ,1 28,9 34,7 43,1 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [2] 7,5 43,7 29,1 27,2 34,2 37,9 45,6 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [3] 1,5 38,1 25,5 20, ,8 39,9 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [3] 4,5 41,6 26,7 21,4 27, ,1 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [3] 7, ,7 23,2 33,1 35,4 45,4 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [4] 1,5 35,5 51,8 27,3 24,1 33,1 52,4 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [4] 4,5 37,5 52,2 28,4 26,7 34,2 53,1 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [4] 7,5 38, ,2 28,7 36,4 53,6 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [5] 1, ,9 24,9 33,3 50,8 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [5] 4,5 37,2 50, ,6 33,9 51,7 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [5] 7,5 38,8 50, ,3 34,5 52,3 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [6] 1, , ,3 39,1 52,8 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [6] 4,5 38,8 52, ,4 39,3 53,5 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [6] 7,5 41,1 52,1 28,8 27,3 39,3 53,8 woonblok_a woonblok Patersweg 5 [7] 1,5 41,4 46,9 33, ,4 49 woonblok_b woonblok Patersweg 5 [7] 4, ,6 35,1 28,3 34,2 50,5 woonblok_c woonblok Patersweg 5 [7] 7,5 46,2 47,5 36,3 31,7 34,8 51,3 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [2] 1,5 39,3 28,6 18,1 20, ,9 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [2] 4, ,3 19, ,5 44,6 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [2] 7,5 45,7 31,1 20,5 26,6 39,5 47 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [5] 1,5 35, ,9 22,5 43,7 52,9 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [5] 4,5 37,5 52, ,9 44,6 53,4 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [5] 7,5 39,1 51,7 27,3 25,3 45,4 53,6 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [8] 1,5 36,8 51,8 27,9 20,7 45,2 53 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [8] 4,5 39,2 51,8 27,9 22,8 46,4 53,5 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [8] 7,5 40,1 51,4 28,1 24,2 47,6 53,9 woonblok_a woonblok Patersweg 6 [9] 1, ,3 28,7 19,2 43,4 53,2 woonblok_b woonblok Patersweg 6 [9] 4,5 38,1 52,5 28,2 21,6 43,6 53,5 woonblok_c woonblok Patersweg 6 [9] 7,5 40,1 52,1 28,8 23,8 44,4 53,7 Pagina 8 van 8

132 Pagina 2 van 29 Bijlage IV: Grafische weergave rekenresultaten afzonderlijke wegen inclusief correctie art. 110g Wgh

133 /33/34 42/43/44 35/38/41 32/35/37 33/37/40 42/43/44 31/33/35 32/35/38 31/33/35 45/46/48 37/41/44 45/46/48 35/40/43 31/33/34 33/37/39 30/32/34 32/34/36 36/39/41 36/39/41 33/36/39 37/41/43 36/41/45 41/46/49 31/33/35 31/33/36 29/32/34 43/47/50 31/33/36 42/46/50 42/46/48 42/47/50 51/57 30/33/34 37/41/43 35/39/42 34/38/41 32/34/35 51/57 39/43/45 38/42/45 // 41/46/49 40/44/47 39/44/48 37/41/45 39/44/49 45/49/53 43/46/50 51/57 periode: groep: Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg Lden Ln der Verenigde Naties Inclusief groepsreducties 0 m 60 m schaal = 1 : jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Laan der VN, Oostzijde 48/49/50 37/42/46 38/42/46 38/43/47 47/49/50 37/43/47 49/51/53 39/43/48 40/44/48 40/43/48 49/51/53 55/58 52/58 51/57 56/ / Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

134 /54/56 41/42/42 33/35/37 46/54/56 39/42/44 35/40/41 45/54/56 41/47/49 33/36/39 38/41/45 40/45/47 45/52/54 37/38/38 38/39/39 34/37/41 40/42/43 35/36/37 38/43/47 38/43/48 37/44/48 42/49/53 49/57 37/40/43 36/40/44 39/43/46 50/57 31/33/35 31/33/35 30/32/34 34/37/40 34/37/40 37/39/42 36/39/42 37/42/46 42/47/50 43/48/51 50/57 31/33/35 32/34/37 32/34/36 42/47/51 32/34/37 42/47/50 50/57 Bodemgebied Gebouw 31/33/34 Hoogtelijn 33/37/ Kruising 30/32/34 Scherm 32/34/36 Toetspunt 31/33/35 36/39/41 36/39/41 33/36/39 Weg 32/35/38 31/33/35 periode: Lden groep: Ln der Verenigde Naties 32/35/37 Inclusief groepsreducties 33/37/40 42/43/44 29/32/34 37/41/43 31/33/34 42/43/44 31/33/36 42/46/5 31/32/34 35/40/43 42/46/48 42/47/50 35/38/41 0 m 60 m 53/58 45/46/48 37/41/44 45/46/48 37/39/43 48/49/50 37/42/46 38/42/46 38/43/47 36/40/43 47/49/50 37/43/47 49/51/53 40/43/46 39/43/48 40/44/48 36/42/45 40/43/48 49/51/53 42/47/50 55/58 56/58 36/41/45 41/46/49 schaal = 1 : Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V /58 51/57 8 jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Laan der VN, Westzijde Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

135 /56/56 56/56/55 48/48/48 25/27/28 51/51/51 31/33/34 49/49/49 50/50/49 32/33/33 50/50/50 39/40/41 22/23/24 37/39/39 30/31/32 47/47/47 20/22/23 45/46/46 47/47/47 42/43/43 20/22/23 22/23/24 35/36/37 26/27/29 19/20/21 47/48/47 30/32/33 29/31/32 16/18/14 30/32/33 10/11/8 31/32/33 18/19/11 15/15 47/47/47 34/36/36 24/25/26 24/25/26 47/47/46 13/13 32/33/34 20/21/22 28/30/31 19/21/22 19/20/21 21/22/23 18/19/20 18/20/15 17/18/5 15/15 periode: groep: Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg Lden Patersweg 30 km Inclusief groepsreducties 0 m 60 m schaal = 1 : jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Patersweg, Oostzijde /10 22/23/25 33/35/36 22/23/24 22/23/24 26/27/28 22/23/24 19/19/9 24/25/11 9/10 35/37/37 23/24/25 22/23/24 22/23/24 24/25/9 8/8 8/8 8/ Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

136 /10/10 55/56/55 14/9/9 39/41/42 47/48/48 34/42/43 14/10/9 37/39/40 43/44/45 27/29/30 39/41/42 34/35/36 56/56/56 56/56/56 33/35/35 51/51/51 56/56/56 26/27/28 26/27/28 26/27/28 18/23/10 7/8 44/45/45 33/34/35 39/40/41 7/7 54/54/54 53/54/54 52/52/52 28/29/30 29/30/31 49/49/49 28/29/30 28/29/30 23/24/24 22/24/25 9/11 56/56/56 37/39/40 36/37/39 25/26/13 37/39/40 16/15/14 44/46/46 9/10 Bodemgebied Gebouw 47/47/47 Hoogtelijn 20/22/ Kruising 45/46/46 Scherm 47/47/47 Toetspunt 50/50/49 42/43/43 20/22/23 22/23/24 Weg 32/33/33 50/50/50 periode: Lden groep: Patersweg 30 km 51/51/51 Inclusief groepsreducties 31/33/34 49/49/49 29/31/32 35/36/37 56/56/55 48/48/48 30/32/33 10/11/8 56/56/56 30/31/32 31/32/33 18/19/11 25/27/28 0 m 60 m 31/32/33 10/10 39/40/41 22/23/24 37/39/39 22/23/25 33/35/36 39/41/41 22/23/24 22/23/24 26/27/28 22/23/24 19/19/9 24/25/11 9/10 35/37/37 23/24/25 22/23/24 22/23/24 24/25/9 8/8 26/27/29 19/20/21 schaal = 1 : Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 8/8 8/9 8 jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Patersweg, Westzijde Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

137 /18/20 27/28/29 17/18/20 35/36/37 21/21/22 39/40/40 33/35/36 41/42/42 44/45/4454/54/53 55/55/54 24/25/27 44/44/44 53/53/53 55/55/54 23/26/29 25/26/27 23/27/29 32/34/36 27/26/29 49/50/49 31/33/35 54/54/54 37/39/39 41/42/42 24/25/26 54/54/5424/26/28 24/27/29 23/27/29 49/49/49 33/35/36 22/24/26 47/47 33/35/36 12/13/15 30/33/36 28/31/34 22/23/24 29/30/31 17/18/20 39/41 22/23/24 Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn 15/16/18 20/21/22 Kruising Scherm Toetspunt 17/19/22 Weg 17/19/20 25/27/30 23/26/30 periode: Lden groep: Jacob van Ruisdaelstraat 30 Inclusief groepsreducties 21/21/22 0 m 40 m 22/25/27 32/34 16/17/19 24/25/27 schaal = 1 : /31 17/1 8 jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Jacob van Ruisdaelstraat 17/18/20 16/16/18 25/27/30 24/26/28 24/27/ /34 29/31 Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V /41 46/ Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

138 /40/41 17/19/2242/42/42 16/19/21 26/29/33 16/19/22 42/43/44 33/36/37 42/43/44 27/28/32 44/45/4630/35/36 34/35/37 30/34/37 29/31/37 43/45/46 21/29/35 34/35/44 28/29/30 33/35/38 33/34/38 27/32/39 30/32/38 41/43/46 33/35/40 16/18/20 36/37/40 47/49 20/23/27 27/31/37 26/31/39 32/34/39 41/46 47/49 16/18/20 25/29/38 37/38/39 20/23/27 35/37/39 40/42 periode: groep: Bodemgebied 24/29/37 Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg Lden Thorbeckeweg Inclusief groepsreducties 39/40 0 m 40 m schaal = 1 : jul 2011, 11:40 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Jacob van Ruisdaelstraat 43/ / Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

139 periode: groep: Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg Lden Krispijnseweg Inclusief groepsreducties 0 m 30 m schaal = 1 : jul 2011, 11:33 Nieuwbouw Patersweg, geluidbelasting Krispijnseweg 40/41/43 39/40/40 27/32/34 38/39/ /33/36 30/32/32 // 32/33/32 33/34/32 40/41/42 33/35/38 33/34/32 42/44/45 33/35/ Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

140 Pagina 2 van 29 Bijlage V: Grafische weergave rekenresultaten gecumuleerde geluidbelasting inclusief correctie art. 110g Wgh

141 /49/49 48/49/49 periode: Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg Lden Inclusief groepsreducties 8 jul 2011, 13:52 Nieuwbouw Patersweg 48/49/49 36/40/42 48/48/49 43/45/47 0 m 50 m schaal = 1 : /52/52 51/51/52 36/39/41 35/38/41 46/47/48 48/49/49 36/38/41 44/46/47 37/40/42 40/43/46 38/41/44 40/43/46 44/48/50 41/45/48 41/45/49 40/43/46 41/45/49 47/50/53 43/47/ /57/56 54/54/55 56/56/56 42/44/45 39/43/46 41/44/46 37/40/42 43/46/49 44/48/51 37/39/41 43/47/50 38/40/43 43/47/51 51/57 51/57 56/56/56 55/56/56 40/43/46 39/43/47 42/47/50 51/ /58 41/44/47 56/56/56 41/45/48 41/45/49 41/44/49 52/54/55 57/59 56/56/56 39/44/47 40/45/48 39/44/48 52/54/55 56/59 53/58 52/ Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

142 /57/56 57/57/56 56/57/56 54/54/55 56/56/56 periode: Bodemgebied Gebouw 51/51/52 Hoogtelijn 36/39/41 51/52/52 Kruising Scherm Toetspunt 42/44/45 Weg 39/43/46 44/4 Lden 41/44/46 Inclusief groepsreducties 8 jul 2011, 13:52 Nieuwbouw Patersweg 54/54/54 57/57/56 42/44/46 56/56/56 39/43/47 42/47/ 55/56/56 0 m 50 m 40/43/46 schaal = 1 : /57/56 56/56/56 54/54/54 49/50/50 38/41/43 52/52/52 37/40/42 37/40/43 45/47/48 40/43/46 41/44/47 56/56/56 41/45/48 43/46/48 41/45/49 40/44/47 41/44/49 52/54/55 43/47/51 56/56/56 39/44/47 40/45/48 39/44/48 52/54/55 56/ /56/56 57/57/56 38/41/43 52/52/52 44/46/46 48/49/50 45/47/48 39/42/45 42/46/48 40/42/44 44/48/51 39/41/44 43/48/51 40/42/44 43/48/51 54/58 57/ /44/47 43/47/51 42/44/46 46/54/56 41/47/48 45/54/56 43/48/49 40/43/46 43/47/49 46/52/55 39/44/48 39/44/48 39/45/49 42/49/53 50/ Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V /57 51/57 51/57 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

143 Pagina 2 van 29 Bijlage VI: Grafische weergave rekenresultaten gecumuleerde geluidbelasting exclusief correctie art. 110g Wgh

144 /53/54 53/53/54 periode: Bodemgebied Gebouw Hoogtelijn Kruising Scherm Toetspunt Weg Lden 8 jul 2011, 13:52 Nieuwbouw Patersweg 53/54/54 41/45/47 52/53/54 47/50/52 0 m 50 m schaal = 1 : /57/57 56/56/56 41/43/46 40/43/45 51/52/52 53/54/54 40/43/46 49/50/51 42/45/47 45/48/50 43/46/49 44/48/51 49/52/55 46/49/53 46/50/54 44/48/51 45/50/54 52/55/58 48/52/ /61/61 59/59/59 61/61/61 47/49/50 44/48/51 45/48/50 41/44/46 47/51/54 49/53/56 41/43/45 48/52/55 42/44/46 48/52/56 56/62 56/62 61/61/61 60/61/61 44/48/51 44/48/52 47/52/55 56/ /63 45/48/52 61/61/61 46/49/53 46/50/54 46/49/54 57/59/60 62/64 61/61/61 44/49/52 45/49/53 44/49/53 57/59/60 61/64 58/63 57/ Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V1.81 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

145 /62/61 62/62/61 61/61/61 59/59/59 61/61/61 periode: Bodemgebied Gebouw 56/56/56 Hoogtelijn 41/43/46 56/57/57 Kruising Scherm Toetspunt 47/49/50 Weg Lden 44/48/51 49/5 45/48/50 8 jul 2011, 13:52 Nieuwbouw Patersweg 59/59/59 61/62/61 47/49/51 61/61/61 0 m 44/48/ /52/ m 60/61/61 44/48/51 schaal = 1 : /62/61 61/61/61 59/59/59 54/55/55 43/46/48 57/57/57 42/44/47 42/44/47 50/52/53 45/48/51 45/48/52 61/61/61 46/49/53 48/51/53 46/50/54 44/48/52 46/49/54 57/59/60 48/52/56 61/61/61 44/49/52 45/49/53 44/49/53 57/59/60 61/ /61/61 62/62/61 43/45/48 56/57/57 49/50/51 53/54/55 50/52/53 44/47/50 47/50/52 44/46/48 49/53/56 44/46/48 48/53/56 45/46/48 48/53/56 58/63 62/ /48/52 47/52/55 46/48/50 51/59/61 45/51/52 50/59/61 48/53/54 44/48/51 48/52/54 51/57/59 44/49/53 44/49/53 44/49/54 47/54/58 55/ Wegverkeerslawaai - RMW-2006, [model - patersweg nieuwe rvmk 2022], Geomilieu V /62 56/62 56/62 Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

146 Rapport Dossier Zaaknummer Kenmerk Opsteller Mevrouw ir. A. Özbek Datum Onderwerp luchtonderzoek bouwplan Patersweg Onderzoek luchtkwaliteit Bouwplan Patersweg Opdrachtgever Contactpersoon Gemeente Dordrecht Mevrouw K. Westgeest en mevrouw C. van Rijk Opdrachtnemer Contactpersoon Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid Mevrouw A. Özbek

147 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Wet en regelgeving Uitgangspunten Rekenresultaten Conclusies Pagina 2 van 18

148 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Dordrecht is voornemens langs de Patersweg te Dordrecht woningen te realiseren. Hiervoor dient eerst de bestaande bebouwing te worden gesloopt. Om de bovengenoemde ontwikkelingen mogelijk te maken, wordt een bestemmingsplanprocedure conform art. 3.1 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) doorlopen. In het kader van een bestemmingsplanprocedure is het wettelijk verplicht de effecten op de luchtkwaliteit in beeld te brengen. De gemeente Dordrecht heeft de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid gevraagd om de effecten op de luchtkwaliteit in beeld te brengen voor de ontwikkeling aan de Patersweg. Het onderzoek heeft tot doel de volgende vraag te beantwoorden: Zijn er vanuit het aspect luchtkwaliteit belemmeringen voor de realisatie van de woningen langs de Patersweg? In afbeelding 1 is het plangebied weergegeven. Afbeelding 1: Plangebied Patersweg Pagina 3 van 18

149 2 Wet en regelgeving De Wet luchtkwaliteit In de Wet van 11 oktober 2007 tot wijziging van de Wet milieubeheer (Stb. 414, 2007, hoofdstuk 5, titel 5.2 Wm) is de Nederlandse wet- en regelgeving voor luchtkwaliteit in de buitenlucht opgenomen. Hiermee is het Besluit luchtkwaliteit 2005 (Blk 2005) komen te vervallen. De wet is op 15 november 2007 in werking getreden. Omdat titel 5.2 over luchtkwaliteit gaat, staat deze ook wel bekend als de 'Wet luchtkwaliteit'. Specifieke onderdelen van de wet zijn uitgewerkt in AMvB's en Ministeriële Regelingen, namelijk: Besluit niet in betekenende mate bijdragen (luchtkwaliteitseisen) (Stb 440, 2007); Besluit gevoelige bestemmingen (luchtkwaliteitseisen) (Stb 14, 2009); Besluit maatregelen richtwaarden (luchtkwaliteitseisen) (Stb 364, 2009); Besluit derogatie (luchtkwaliteitseisen) (Stb 366, 2009); Regeling niet in betekenende mate bijdragen (luchtkwaliteitseisen) (Stcrt). 218, 2007); Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (Stcrt. 220, 2007; rectificatie Stcrt. 237, 2007; wijziging Stcrt. 136, 2008; wijziging Stcrt. 2040, 2008; wijziging Stcrt. 53, 2009; wijziging Stcrt , 2009); Regeling projectsaldering luchtkwaliteit 2007 (Stcrt. 218, 2007). Besluit van 9 juni 2010, houdende vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van een aantal onderdelen van de wet van 29 april 2010 tot kleine wijzigingen en reparaties in diverse wetten op het terrein van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeheer (Stb 230, 2010) Toetsingskader In de Wet luchtkwaliteit zijn normen opgenomen voor de stoffen zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes (fijn stof, PM 10, PM 2,5), lood, koolmonoxide, benzeen, ozon, arseen, cadmium, nikkel en Benzo(a)pyreen (BaP). Het toetsingskader is beschreven in bijlage 2 van de Wet Milieubeheer. In de Wm zijn grenswaarden en richtwaarden opgenomen voor concentraties van stoffen in de buitenlucht. Voor grenswaarden geldt dat het voorgeschreven kwaliteitsniveau moet zijn bereikt en vervolgens in stand moet worden gehouden. Voor richtwaarden geldt dat het voorgeschreven kwaliteitsniveau zoveel mogelijk moet zijn bereikt en dat het, waar aanwezig, zoveel mogelijk in stand moet worden gehouden. Op 7 april 2009 heeft Nederland van de Commissie van de Europese Gemeenschappen derogatie (uitstel) verkregen voor het voldoen aan de normen voor NO 2 en PM 10. De Commissie heeft Nederland voor PM 10 derogatie verleend tot 11 juni 2011 en voor NO 2 tot 1 januari Dit betekent dat in Nederland uiterlijk vanaf die data aan de grenswaarden voor NO 2 en PM 10 voldaan moet worden. Pagina 4 van 18

150 Voor de etmaalgemiddelde concentratie PM 10, de jaargemiddelde concentratie PM 10, de uurgemiddelde concentratie NO 2 en de jaargemiddelde concentratie NO 2 gelden per 1 augustus 2009 tijdelijke grenswaarden. In tabel 1 zijn de geldende tijdelijke grenswaarden 1 voor NO 2 en PM 10 weergegeven. Voor alle overige stoffen geldt dat in 2010 aan alle grenswaarden moet worden voldaan. Tabel 1 Toetsingskader luchtkwaliteit Stof Stikstofdioxide (NO 2) jaargemiddelde concentratie 60 µg/m 3 60 µg/m 3 40 µg/m 3 Tijdelijke grenswaarde Tijdelijke grenswaarde Grenswaarde Stikstofdioxide (NO 2) uurgemiddelde concentratie dat 18 keer per jaar 300 µg/m µg/m µg/m 3 overschreden mag worden Tijdelijke grenswaarde Zwevende deeltjes (PM 10) jaargemiddelde concentratie 48 µg/m 3 Tijdelijke grenswaarde 40 µg/m 3 Grenswaarde 40 µg/m 3 Tijdelijke grenswaarde Grenswaarde Grenswaarde Zwevende deeltjes (PM 10) 24 uur gemiddelde concentratie dat 35 keer 75 µg/m 3 50 µg/m 3 50 µg/m 3 per jaar overschreden mag worden. Tijdelijke grenswaarde Zwevende deeltjes (PM 2,5) jaargemiddelde concentratie 2 25 µg/m 3 Grenswaarde 25 µg/m 3 Grenswaarde 25 µg/m 3 richtwaarde richtwaarde Grenswaarde Zwaveldioxide (SO 2) uurgemiddelde dat 24 keer per jaar overschreden 350 µg/m µg/m µg/m 3 mag worden Grenswaarde Grenswaarde Grenswaarde Zwaveldioxide (SO 2) 24 uur gemiddelde concentratie dat 3 keer per 125 µg/m µg/m µg/m 3 jaar overschreden mag worden Grenswaarde Grenswaarde Grenswaarde Koolmonoxide (CO) 8-uurgemiddelde µg/m 3 Grenswaarde Benzeen (C6H6) jaargemiddelde concentratie 5 µg/m 3 Grenswaarde Benzo(a)pyreen (BaP) jaargemiddelde concentratie 1 ng/m 3 Richtwaarde Lood (Pb) jaargemiddelde concentratie 0,5 µg/m µg/m 3 Grenswaarde 5 µg/m 3 Grenswaarde 1 ng/m 3 Richtwaarde 0,5 µg/m µg/m 3 Grenswaarde 5 µg/m 3 Grenswaarde 1 ng/m 3 Richtwaarde 0,5 µg/m 3 Grenswaarde Grenswaarde Grenswaarde Ozon (O3) hoogste 8-uurgemiddelde concentratie van een dag, welke 120 µg/m µg/m µg/m 3 gemiddeld over drie jaar op maximaal 25 dagen per kalenderjaar mag worden Richtwaarde overschreden. Arseen (As) jaargemiddelde concentratie 6 ng/m 3 Richtwaarde Cadmium (Cd) jaargemiddelde concentratie 5 ng/m 3 Richtwaarde Nikkel (Ni) jaargemiddelde concentratie 20 ng/m 3 Richtwaarde Richtwaarde 6 ng/m 3 Richtwaarde 5 ng/m 3 Richtwaarde 20 ng/m 3 Richtwaarde Richtwaarde 6 ng/m 3 Richtwaarde 5 ng/m 3 Richtwaarde 20 ng/m 3 Richtwaarde 1 De tijdelijke grenswaarde voor PM 10 geldt voor de zone midden en de agglomeraties Amsterdam/Haarlem, Rotterdam/Dordrecht en Utrecht. Op de rest van Nederland is geen tijdelijke grenswaarde voor PM 10 van toepassing. Voor de concentraties NO 2 geldt overal de tijdelijke grenswaarde met uitzondering van de agglomeratie Heerlen/Kerkrade. 2 Om tijdig aan de grenswaarde voor PM 2,5 te voldoen geldt tot 1januari 2015 de volgende plandrempel voor de bescherming van de gezondheid van de mens, gedefinieerd als jaargemiddelde concentratie: in 2008, 25 microgram per m 3, verhoogd met 20%, welk percentage op de daaropvolgende eerste januari en vervolgens iedere 12 maanden met gelijke jaarlijkse percentages wordt verminderd tot 0% op 1januari (bron: Infomil). De Europese richtlijn stelt het vaststellen van de kwaliteitsniveaus van de concentraties PM 2,5 nog niet verplicht. Daarnaast moeten voor het berekenen van PM 2,5-concentraties nog adequate meet- en rekenmethoden gerealiseerd worden. Pagina 5 van 18

151 Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit De Wet luchtkwaliteit voorziet in het zogenaamde Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Binnen dit programma werkt het Rijk, de Provincies en gemeenten samen om de Europese eisen voor luchtkwaliteit te realiseren. Per 1 augustus 2009 is het NSL officieel in werking getreden. In het kader van het NSL is een nieuw begrip geïntroduceerd, namelijk het begrip niet in betekenende mate. In de volgende paragraaf wordt hier nader op ingegaan. Op basis van de Wet milieubeheer en het NSL kan gesteld worden dat een project/plan doorgang kan vinden wanneer: het project niet leidt tot een overschrijding van de grenswaarden; het project of plan niet in betekenende mate bijdraagt aan een verslechtering van de luchtkwaliteit; er grenswaarden worden overschreden, maar ten gevolge van het project er per saldo sprake is van een verbetering van de concentratie van de betreffende stof of een gelijkblijvende concentratie van de betreffende stof; er worden grenswaarden overschreden, maar ten gevolge van een door het project optredend effect of een met het plan samenhangende maatregel is er per saldo sprake van een verbetering van de concentratie van de betreffende stof of blijft de concentratie gelijk; het project is genoemd of beschreven in, dan wel past binnen of is in elk geval niet strijdig met het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit. Niet in betekenende Mate Bijdragen Op basis van de Wet luchtkwaliteit zijn plannen die niet in betekenende mate bijdragen aan een verslechtering van de luchtkwaliteit, vrijgesteld van toetsing (Wm; art. 5.16, lid 1 sub c). Dit betekent dus dat in overschrijdingssituaties plannen toch gerealiseerd kunnen worden indien de bijdrage van het plan niet in betekenende mate is. In het kader van het NSL is het begrip 'niet in betekenende mate' gedefinieerd als 3% van de grenswaarde voor NO 2 en PM 10. Dit betekent dat voor zowel NO 2 als PM 10 planbijdragen zijn toegestaan van maximaal 1,2 µg/m³ in situaties waarin de jaargemiddelde concentraties de grenswaarde overschrijden. In de Regeling niet in betekenende mate bijdragen (Stcrt. 218, 2007) is een lijst met categorieën van inrichtingen, kantoor- en woningbouwlocaties opgenomen, die als niet in betekenende mate projecten worden beschouwd. Als een plan binnen de benoemde projectomvang valt, is het vrijgesteld van toetsing. Er is ten aanzien van het aspect luchtkwaliteit dan geen verdere belemmering voor de realisatie van het project. Als een plan niet binnen een benoemde projectomvang valt, kan het alsnog als niet in betekenende mate opgevoerd worden. Er moet dan aannemelijk gemaakt worden dat de bijdrage van het plan kleiner is dan 1,2 µg/m³. Bij een lichte verslechtering is compensatie met een maatregel mogelijk via de saldobenadering 3 (Wm; art. 5.16, lid 1 sub b2). 3 De eisen die aan de saldering worden gesteld, zijn beschreven in de Regeling projectsaldering luchtkwaliteit 2007(Stcrt. 218, 2007). Pagina 6 van 18

152 Om versnippering van in betekenende mate projecten in meerdere niet in betekenende mate -projecten te voorkomen, is een anti-cumulatieartikel opgenomen. Plannen die wel in betekenende mate bijdragen, moeten individueel getoetst worden aan de Wet luchtkwaliteit. Sinds de inwerkingtreding van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) kan er op programmaniveau getoetst worden. Projecten die wel in betekenende mate (IBM) bijdragen, zijn vaak al opgenomen in het NSL (als IBM-project). Het NSL is erop gericht om overal in Nederland aan Europese grenswaarden te voldoen door middel van een pakket aan maatregelen waarin zowel (generieke) Rijksmaatregelen als locatiespecifieke maatregelen van gemeenten en provincies zijn opgenomen. Met deze maatregelen worden alle negatieve effecten van de geplande ruimtelijke ontwikkelingen (IBMprojecten) gecompenseerd binnen de gestelde termijn. Locaties van toetsing In de wijziging van de Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (Stcrt.136, 2008) is beschreven op welke plaatsen de luchtkwaliteit in de buitenlucht getoetst dient te worden. De standaard toetsingsafstand bedraagt voor NO 2 en PM 10 maximaal 10 meter van de wegrand en bij inrichtingen op de terreingrens. Verder is in de wijziging van de Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 beschreven dat de luchtkwaliteit representatief moet zijn voor een straatsegment van 100 meter lengte en een gebied van tenminste 200 m 2. De luchtkwaliteit dient beoordeeld te worden voor een punt waar de hoogste concentraties voorkomen waaraan de bevolking kan worden blootgesteld gedurende een periode die in vergelijking met de middelingtijd van de betreffende grenswaarde significant is. In artikel 2 lid 3 van de regeling is aangegeven dat de luchtkwaliteit op de volgende locaties niet getoetst hoeft te worden: Locaties die zich bevinden in gebieden waartoe leden van het publiek geen toegang hebben en waar geen vaste bewoning is. Terreinen waarop één of meer inrichtingen zijn gelegen, waar bepalingen betreffende gezondheid en veiligheid op arbeidsplaatsen van toepassing zijn. Op de rijbaan van wegen en op de middenberm van wegen, tenzij voetgangers normaliter toegang tot de middenberm hebben. Pagina 7 van 18

153 AMVB-gevoelige bestemmingen Op 16 januari 2009 is het Besluit gevoelige bestemmingen (luchtkwaliteitseisen) (Stb). 14, 2009) in werking getreden. In dit Besluit zijn bepalingen opgenomen ter bescherming van mensen met een verhoogde gevoeligheid voor fijn stof en stikstofdioxide, zoals kinderen, zieken en ouderen. In het Besluit zijn de volgende categorieën gebouwen inclusief de bijbehorende terreinen als gevoelige bestemming aangemerkt: basisonderwijs, voortgezet onderwijs of overig onderwijs aan minderjarigen; kinderopvang; verzorgingstehuis, verpleegtehuis of bejaardentehuis. Indien een gevoelige bestemming wordt ontwikkeld binnen een afstand van 300 meter (aan weerszijden) van rijkswegen of 50 meter langs provinciale wegen (gemeten vanaf de rand van de weg) is een aanvullend onderzoek noodzakelijk. Indien in een dergelijke onderzoekszone de grenswaarden voor NO 2 en PM 10 (dreigen te) worden overschreden, mag het totale aantal mensen dat behoord bij de betreffende gevoelige bestemming niet toenemen. Bij uitbreidingen van bestaande gevoelige bestemmingen is een eenmalige toename van maximaal 10% van het totale aantal blootgestelde toegestaan. Als (dreigende) normoverschrijding niet aan de orde is, dan mogen gevoelige bestemmingen ontwikkeld worden binnen de voornoemde onderzoekszonen. Wel moet in de situaties de locatiekeuze goed gemotiveerd worden. Dat gebeurt in de context van de goede ruimtelijke ordening. Verder geeft Infomil expliciet aan ( dat het Besluit uitgaat van de huidige normen voor PM 10 en NO 2, en dus niet van tijdelijk verhoogde grenswaarden ten gevolge van de derogatie (dat is toestemming van de EU om van een algemeen vastgestelde norm af te mogen wijken). Pagina 8 van 18

154 3 Uitgangspunten Het bouwplan aan de Patersweg is niet aangemerkt als IBM-project in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). In de bijlage van de Regeling niet in betekenende mate bijdragen (luchtkwaliteitseisen) is aangegeven dat de invloed van een woonwijk met 1500 woningen binnen de 3% grens valt en dus voldoet aan het begrip niet in betekenende mate (NIBM). In het kader van het voorliggende project worden 296 woningen gesloopt en140 woningen teruggebouwd. Aangezien er sprake is van een afname van het aantal woningen ten opzichte van de bestaande situatie, kan de ontwikkeling aan de Patersweg op voorhand aangemerkt worden als een ontwikkeling die NIBM bijdraagt. De Wet ruimtelijke ordening (Wro), art. 3.1 schrijft voor dat een bestemmingsplan moet voldoen aan de criteria voor goede ruimtelijke ordening. Die verplichting heeft in dit verband betrekking op situaties die vanuit oogpunt van goede ruimtelijke ordening onwenselijk zijn. De effecten op luchtkwaliteit dienen in kader van goede ruimtelijke ordening door bestuurders te worden afgewogen. In het kader van de goede ruimtelijke ordening is de luchtkwaliteit ter plaatse van de planontwikkeling in beeld gebracht. Bouwplan Patersweg Het project aan de Patersweg wordt in fasen gerealiseerd. In totaal worden er 296 woningen gesloopt en 140 woningen terug gebouwd. De planning is dat het project vanaf 2012 wordt gerealiseerd. In 2015 wordt het plan volledig gerealiseerd. Omdat er sprake is van een verkeersafname na de planontwikkeling, veroorzaakt het plan aan de Patersweg voor de luchtkwaliteit geen negatieve bijdrage. Voor elk onderzoeksjaar is de situatie bij autonome ontwikkeling (referentiesituatie zonder planontwikkeling aan de Patersweg) in beeld gebracht. Na de planontwikkeling zal de luchtkwaliteit iets verbeteren. De luchtkwaliteit wordt in 2012 en 2015 (toetsjaar NO 2) bepaald. Rekenscenario s Het plan aan de Patersweg wordt in verschillende stappen gerealiseerd. De eerste fase van het plan wordt in 2012 gerealiseerd. In 2015 wordt het plan volledig verwezenlijkt. Er zijn dus berekeningen uitgevoerd voor het jaar Daarnaast zijn berekeningen uitgevoerd voor het jaar 2015 (toetsingsjaar NO 2). De luchtkwaliteit voor het jaar 2022 (een doorkijk naar de toekomst) is op basis van de rekenresultaten 2012 en 2015 kwalitatief beschreven. Voor elk onderzoeksjaar is de situatie bij autonome ontwikkeling (referentiesituatie zonder planontwikkeling aan de Patersweg) in beeld gebracht. Omdat er minder woningen teruggebouwd zullen worden ten opzichte van de huidige situatie, zal er minder verkeer rijden op de omliggende wegen. Daardoor zal de luchtkwaliteit iets verbeteren na de planontwikkeling. Verkeersgegevens Voor het berekenen van de heersende luchtkwaliteit is gebruik gemaakt van de Regionale Verkeersmilieukaart Drechtsteden (RVMK-Drechtsteden. De verkeersintensiteiten zijn Pagina 9 van 18

155 ontleend aan het op 8 september 2010 opgeleverde verkeersmodel dat deel uitmaakt van de RVMK. In het verkeersmodel zijn de jaren 2009, 2015, 2020 en 2030 opgenomen. Voor het luchtbeeld worden de verkeersgegevens in de RVMK-Drechtsteden actueel en voldoende betrouwbaar geacht. Voor het berekenen van de luchtkwaliteit voor het jaar 2012 zijn de verkeersintensiteiten afgeleid uit het verkeersmodel Er zijn geen wijzigingen aan de wegkenmerken in de RVMK-Drechtsteden aangebracht. In de RVMK is de meest recente versie van het rekenprogramma CAR II (Calculation of Air Pollution from Road traffic), versie 9.0 geïmplementeerd. Achtergrondconcentraties Het model CAR-II versie 9.0 is volledig up-to-date ten aanzien van de heersende en geprognosticeerde achtergrondconcentraties. De achtergrondconcentratie is de concentratie die in een gebied altijd aanwezig is en wordt voornamelijk gevormd door verontreinigingen buiten de regio als gevolg van verkeer, industrie huishoudens en natuur. De achtergrondconcentraties worden jaarlijks door het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) gepubliceerd op GCN kaarten (Generieke Concentraties Nederland). De achtergrondconcentraties worden door het RIVM bepaald op basis van berekeningen met het luchtverspreidingsmodel OPS en gekalibreerd op basis van metingen uit het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML). Te onderzoeken stoffen In de voorliggende rapportage zijn de resultaten inzichtelijk gemaakt voor de stoffen: Stikstofdioxide (NO 2), Fijn stof (PM 10). De overige stoffen zijn kwalitatief beschouwd. De grenswaarden voor deze stoffen worden in exceptionele gevallen overschreden. Scheepvaart In de Drechtsteden vormt de scheepvaart een belangrijke bron van luchtverontreiniging. In de omgeving van het plangebied bevinden zich een aantal havens. De receptorpunten liggen op een afstand dan verder dan 500 meter tot de havens Wilhelminahaven, Zeehaven en Julianahaven. Een studie uitgevoerd door Royal Haskoning in samenwerking met het bureau Drechtsteden (Onderzoek walstroom voor de binnenvaart in de Drechtsteden, 2007 projectnummer 9S7140) toont aan dat op een afstand van 100 meter van de havens, een maximale scheepvaartbijdrage van 2 µg/m³ NO 2 optreedt. Volgens hetzelfde onderzoek treedt op een afstand van ruim 200 meter van de havens een maximale scheepvaartbijdrage van 1,5 µg/m³ NO 2 op. Aangezien de emissie van binnenvaartschepen een bijdrage (in µg/m 3 ) heeft op de PM 10 concentratie die een factor 20 kleiner is dan die van NO 2, is de PM 10 bijdrage van de scheepvaart in voornoemd onderzoek buiten beschouwing gelaten. Omdat alle receptorpunten op een grotere afstand van 500 meter van de havens liggen, is er sprake van lagere externe bronbijdragen. Daarom zijn geen externe bronbijdragen in de berekeningen meegenomen voor de scheepvaart. De bijdrage van de scheepvaart zit trouwens al in de achtergrondconcentraties. Pagina 10 van 18

156 Zeezout correctie Concentraties die zich van nature in de lucht bevinden en niet schadelijk zijn voor de gezondheid van de mens, worden bij het beoordelen van de luchtkwaliteit voor PM 10 buiten beschouwing gelaten. In de Regeling beoordeling luchtkwaliteit is per gemeente aangegeven welke reductie gehanteerd mag worden. Voor de gemeente Dordrecht geldt een reductie van 4 µg/m 3 voor de jaargemiddelde concentratie PM 10. Voor het aantal dagen per jaar dat de etmaalgemiddelde waarde van PM 10 overschreven mag worden, geldt een reductie van 6 dagen per jaar. Het gaat hierbij wel om een correctie achteraf van de gemeten en berekende waarden. Pagina 11 van 18

157 4 Rekenresultaten In de onderstaande afbeeldingen zijn de rekenresultaten langs de onderzochte wegvakken weergegeven voor stikstofdioxide en fijn stof in 2012 en 2015 bij de autonome ontwikkeling. Stikstofdioxide (NO 2) In deze paragraaf zijn de gecumuleerde immissies voor NO 2 beschreven. In afbeelding 2 en 3 zijn de jaargemiddelde concentraties NO 2 in de buitenlucht weergegeven. In de afbeeldingen is de situatie zonder planontwikkeling gepresenteerd. Omdat na de planontwikkeling minder woningen op het plangebied zullen staan ten opzichte van de huidige situatie, zal de luchtkwaliteit iets verbeteren. De jaargemiddelde concentraties na de planontwikkeling zullen iets lager zijn dan hieronder gepresenteerde concentraties. Afbeelding 2. Jaargemiddelde concentraties stikstofdioxide in 2012 In 2012 wordt de tijdelijke jaargemiddelde grenswaarde van 60 µg/m³ voor stikstofdioxide nergens in en rondom het plangebied overschreden. De hoogste concentratie voor de stikstofdioxide bedraagt 40,2 µg/m³ (langs een beperkt deel van de Laan der VN). De jaargemiddelde concentraties liggen ruim onder de grenswaarde. De norm voor het maximaal aantal overschrijdingen per jaar van de uurgemiddelde concentratie NO 2 wordt eveneens niet overschreden. Pagina 12 van 18

158 Afbeelding 3. Jaargemiddelde concentraties stikstofdioxide 2015 In 2015 wordt de grenswaarde van 40 µg/m³ voor stikstofdioxide nergens overschreden. De jaargemiddelde concentraties liggen ruim onder de grenswaarden. De jaargemiddelde concentraties NO 2 zullen in de toekomst afnemen. Deze afname is te verklaren uit de dalende achtergrondconcentraties als gevolg van schonere motoren en schonere brandstoftechnieken. Daarom zullen de jaargemiddelde concentraties NO 2 in 2022 lager zijn dan in De norm voor het maximaal aantal overschrijdingen per jaar van de uurgemiddelde concentratie NO 2 wordt eveneens niet overschreden. Pagina 13 van 18

159 Fijn stof (PM 10) In afbeelding 4 en 5 is een overzicht gegeven van de jaargemiddelde concentraties PM 10 in de buitenlucht in de situatie zonder planontwikkeling. De resultaten zijn inclusief zeezoutcorrectie. Omdat na de planontwikkeling minder woningen zullen staan ten opzichte van de huidige situatie zal de luchtkwaliteit iets verbeteren. De jaargemiddelde concentraties PM 10 na de planontwikkeling zullen iets lager zijn dan hieronder gepresenteerde concentraties. Afbeelding 4. Jaargemiddelde concentraties fijn stof in 2012 Pagina 14 van 18

160 Afbeelding 5. Jaargemiddelde concentraties fijn stof in 2015 Ook liggen de berekende jaargemiddelde concentraties fijn stof ruim onder de wettelijke grenswaarden (40 µg/m 3 in 2012 en 2015). Net als bij NO 2 blijken de jaargemiddelde concentraties PM 10 in de toekomst af te nemen. Deze afname is te verklaren uit de dalende achtergrondconcentraties als gevolg van schonere motoren en schonere brandstoftechnieken. Daarom zullen de jaargemiddelde concentraties PM 10 in 2022 lager zijn dan in Behalve de jaargemiddelde concentratie PM 10 is ook het aantal overschrijdingen per jaar van de etmaalgemiddelde concentratie PM 10 in beeld gebracht (afbeelding 6 en 7). De etmaalgemiddelde grenswaarde van 50 µg/m 3 mag niet meer dan 35 keer per jaar overschreden worden. In de berekeningen is rekening gehouden met de zeezoutcorrectie. Uit de analyse blijkt dat in geen van de rekenjaren de etmaalgemiddelde grenswaarde vaker dan 35 keer per jaar overschreden wordt. Vanuit de etmaalgemiddelde concentratie PM 10 bestaan er dan ook geen belemmeringen voor de realisatie van de ontwikkeling aan de Patersweg. Pagina 15 van 18

161 Afbeelding 6. Aantal overschrijdingen van de 24-uurgemiddelde fijn stof in 2012 Afbeelding 7. Aantal overschrijdingen van de 24-uurgemiddelde fijn stof in 2015 Pagina 16 van 18