Ambitiedocument DuurzaamDoor Zuid-Holland

Transcriptie

1 Ambitiedocument DuurzaamDoor Zuid-Holland Inleiding. Het doel van het landelijke kennisprogramma DuurzaamDoor is: het bereiken van een groene economie door het ontwikkelen van kennis, het versterken van competenties en door het creëren van synergie tussen partijen om te werken aan een groene economie. Daarbij gaat het om innovatieve werkwijzen en competenties om maatschappelijke opgaven te agenderen en te faciliteren. Vanuit het Ministerie van EZ is aan de provincies gevraagd om voor een decentraal deel van het programma een ambitiedocument op te stellen. Aansluitend op de landelijke thema s zijn voor het programma DuurzaamDoor in Zuid-Holland vier centrale thema s aangegeven, te weten: energietransitie, maatschappelijk groenbeheer, integrale gebiedsontwikkeling en circulaire economie. De vier thema s van DuurzaamDoor zijn eind 2013 en begin 2014 met interne en externe vertegenwoordigers van diverse sectoren en partijen besproken. Per thema is naar doelstellingen, leervragen en mogelijke concrete praktijken gekeken. Dit ambitiedocument geeft op basis van de verkenning met de diverse partijen een inventarisatie van concrete onderwerpen (zie bijlage). Rond deze onderwerpen worden inmiddels met de meest betrokken partijen gesprekken gevoerd om tot een nadere selectie en uitvoering te komen. Daarbij is het streven om steeds zo veel mogelijk de 5 O s te betrekken 1. Voor de impuls vanuit DuurzaamDoor in de projecten zal onder andere een pool van adviseurs en coaches worden gestart om vraaggericht een faciliterende rol te kunnen spelen. 1 Bij de vijf O s worden onderscheiden: overheid, ondernemers, onderzoek, onderwijs en omgeving. Deze laatste is een toevoeging op de vier O s die vaak gehanteerd worden. De vijfde O staat voor maatschappelijke initiatieven die niet direct vanuit het bedrijfsleven komen. Ook wel aangeduid als social enterprises. Programma DuurzaamDoor Zuid-Holland /6

2 2. Aansluiting op discussie over innovatieve werkwijzen en sturingsrollen Bij de invulling van het programma DuurzaamDoor komen vragen over de rol van de diverse partijen in de transitieprocessen naar voren. Het gaat om co-creatie waarbij op een netwerkende wijze wordt gehandeld en ook samen geleerd. Van alle partijen, inclusief de overheden, zal dit vaak een andere rol vragen. Binnen het programma zal daarom ook expliciet aandacht worden besteed aan de sturingsfilosofie. Een soortgelijke zoektocht naar sturingsrollen en werkwijzen speelt momenteel bij gemeenten, andere provincies en departementen. Via de geselecteerde praktijken kunnen de ervaringen van de diverse partijen op concrete wijze worden uitgewisseld. Ten aanzien van de discussie over de sturingsrollen zal gebruik worden gemaakt van een model van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSoB). Dit model onderscheidt vier kwadranten met elk een andere sturingsfilosofie en werkwijze. Van public administration en new public management naar netwerk-governance en bottom-up initiatieven. De faciliterende rol van het programma DuurzaamDoor richt zich sterk op innovatieve werkwijzen in het rechter deel van het kwadrantenmodel met een accent op het kwadrant van netwerkgovernance en co-creatie. Inclusief de vraag welke werkwijzen, competenties en soorten eigenaarschap daarbij nodig en mogelijk zijn. Bij het kwadrant Sociaal ondernemen staat de overheid op grotere afstand. Vraag is welke rol de overheid hier heeft. Bijvoorbeeld om op regionale schaal initiatieven te verbinden of zichtbaar te maken. Het programma DuurzaamDoor binnen Zuid-Holland zal zich als kennisprogramma ook richten op de diverse ervaringen met maatschappelijke initiatieven. Om de geselecteerde praktijken te ondersteunen bij de concrete invulling van de werkwijzen in het derde en vierde kwadrant, zal een pool van externe adviseurs worden gestart. Daarbij zal voor een deel worden aangesloten op adviseurs die reeds bij eerdere trajecten van Leren voor Duurzame Ontwikkeling zijn betrokken om de ingezette ontwikkeling verder te versterken. Programma DuurzaamDoor Zuid-Holland /6

3 3. Selectie van thema s Bij een eerste oriëntatie met interne en externe partijen over het programma DuurzaamDoor kwam de wens naar voren om de selectie van projecten rond een beperkt aantal thema s gezamenlijk op te pakken. Op basis van de verkennende gesprekken zijn daarbij de volgende thema s geselecteerd: - Energietransitie - Circulaire economie - Integrale gebiedsontwikkeling - Maatschappelijk Groenbeheer De ambitie is om binnen de vier thema s een aantal integrale beleidsopgaven uit te voeren die een substantiële bijdrage leveren aan de beleidsdoelen, en daarbij tevens generieke leervragen te beantwoorden ten aanzien van innovatieve werkwijzen en sturingsrollen. Via gesprekken met vertegenwoordigers vanuit diverse partijen is een inventarisatie met mogelijke praktijken opgesteld. In de bijlage is per thema een aanduiding van doelen, leervragen en onderwerpen aangegeven. Uit deze lijst zal op basis van nader overleg met de betrokken partijen een selectie worden gemaakt, mede op grond van aanwezig draagvlak en beschikbare cofinanciering. De praktijken dragen inhoudelijk bij aan de stimulering van een groene economie binnen Zuid- Holland en leveren een bijdrage aan het ontwikkeltrajecten voor nieuwe werkwijzen en sturingsrollen. Om deze tweeledige doelstelling in te vullen, zullen ook bij de verdere selectie en invulling van praktijken de volgende uitgangspunten worden gehanteerd. Uitgangspunten Het budget inzetten als procesgeld binnen een beperkt aantal integrale, prioritaire beleidstrajecten om een innovatieve werkwijze nader te bespreken en toe te passen: De beleidstrajecten zo te selecteren dat er bij een coalitie van partijen een gezamenlijk belang aanwezig is en bereidheid tot een actieve bijdrage; Bij de trajecten specifiek aandacht te besteden aan de vraag hoe maatschappelijke initiatieven ( social enterprises ) kunnen bijdragen aan doelrealisatie en welke consequenties dit heeft voor de rol van de betrokken overheden; Streven om bij de geselecteerde trajecten de vijf O s te betrekken, waarbij het initiatief niet van de (provinciale) overheid hoeft te te komen; De leerervaringen breed uitwisselen (tussen sectoren, maar ook tussen de externe betrokken stakeholders) en het leerproces ook structureel verankeren; Het huidige netwerk van kennis/ondersteuningsorganisaties bij de trajecten benutten, maar ook beter in beeld te brengen en waar zinvol sterker met elkaar te verbinden op regionaal en provinciaal niveau; Het budget in beperkte mate inzetten voor experimenteerruimte op terrein van transities (durfkapitaal). Programma DuurzaamDoor Zuid-Holland /6

4 4. Relatie met POP3/Leader In het kader van POP3 zullen in de loop van 2014 de Leader-gebieden binnen Zuid-Holland nog worden bepaald. Dit is met name ook een proces van externe partijen, waarbij de provincie in gesprek is met de coördinatoren van de huidige Leader-gebieden. De verwachting is dat het aantal Leader gebieden zal worden ingeperkt. De doelstellingen van Leader sluiten aan op de doelstellingen van DuurzaamDoor. Bij de huidige lijst is geanticipeerd om een aansluiting van DuurzaamDoor activiteiten met de Leader gebieden mogelijk te maken (in de bijlage onder andere bij de activiteiten 7, 11 en 13). De bijdrage van DuurzaamDoor zal vooral liggen in een facilitering van een versterkte netwerk-opbouw en innovatiekracht in deze regio s. 5. Leerprocessen en kennisverspreiding Bij de start van concrete activiteiten zal steeds expliciet per project worden bezien welk leerproces gewenst is. Dit zal per project sterk kunnen verschillen en vraaggericht worden vormgegeven. Van de betrokken partijen wordt nadrukkelijk commitment gevraagd om al gedurende het proces een leer- en evaluatie-traject uit te voeren. Aan het principe van learning by doing zal strak worden vastgehouden. Om dit op een efficiënte wijze te kunnen faciliteren, zal bij de start van het programma een kleine expert-pool op dit terrein worden ingericht om de gewenste leeromgevingen snel en op een kwalitatief hoog niveau te kunnen inrichten. Bij de opzet van de projecten zal van de betrokken partijen worden gevraagd om de leerervaringen en resultaten actief en breed beschikbaar te stellen. De uitwisseling met externe partijen zal primair op het niveau van de concrete praktijken liggen. Daarnaast zal een netwerk worden gecreëerd waarbij de leerervaringen ook over de volle breedte van de praktijken actief met externe partijen worden gedeeld. Onder andere via het huidige Get Connected café zal daaraan invulling worden gegeven. 6. Organisatie Het programma DuurzaamDoor is binnen de provincie op concernniveau geplaatst. Bij de geselecteerde projecten zullen vanuit de provincie steeds meerdere sectoren betrokken zijn. Vanuit het programmamanagement zal inbedding in de eigen organisatie, coördinatie met stakeholders, programmabeheer en externe communicatie plaatsvinden. Voor overleg rond het programma DuurzaamDoor als geheel zal met een beperkt aantal centrale externe partijen een provinciale inspiratiegroep worden geformeerd waarin zoveel mogelijk de vijf O s zijn vertegenwoordigd (met vertegenwoordigers vanuit partijen als Ver. voor Duurzame Gemeenten, NGO s, onderzoeksinstellingen zoals DRIFT, ondernemingen via Stimular of KvK). 7. Inzet budget Het beschikbare budget zal worden ingezet via opdrachten voor zaken als coaching/ facilitering van de gekozen praktijken, opzetten leertrajecten, kennisverspreiding en ontwikkelingstrajecten. Bij de start van de projecten wordt een inventarisatie gemaakt van de beschikbare cofinanciering. Programma DuurzaamDoor Zuid-Holland /6

5 Bijlage: Inventarisatie van concrete praktijken binnen de vier geselecteerde thema s Thema Invulling Doelen/ leervraag / toelichting Relatie thema s Energietransitie (E) 1 Zuidplaspolder In eerdere fase uitgebreide verkenning gemaakt van kansen mbt energiedoelen. Plus MGA analyse beschikbaar. 2 Dialoogtafel/ Energy Board Zuid-Holland 3 Co-creatie impuls windenergie 4 Faciliteren regio s/ gemeenten op het thema Energie. Circulaire Economie (CE) 5 Onderzoeksagenda circulaire economie 6 Circulair inkopen (oa gebruik meer centraal) Beleidsdoelen 1. Energiebesparing bedrijven 2. Benutten restwarmte 3. Realiseren windenergie op land 4. Stimuleren zonne-energie 5. Bevorderen energie uit biomassa 6. Verduurzamen mobiliteit en transport. Energietransitie daarbij als integrale opgave - Hoe behoud je het enthousiasme in het gebied (oa nav Urgenda) en hoe kom je tot een aanpak die de kansen concreet uitwerkt en hier eigenaren voor vindt? Gebied pakt dit vooralsnog niet zelf op. - Welke rol heeft de overheid hierbij en hoe zorg je voor een integrale invulling ism met maatschappelijke partijen? Welke strategie en welke netwerkopbouw wenselijk? - Op welke wijze hier nadere invulling van NWW-werkwijze. - Behoefte om op provinciaal niveau met belangrijkste stakeholders strategische discussie te voeren en gezamenlijke kansen te verkennen. Samenbrengen van diverse partijen voor kruisbestuiving, samenwerking en doorbraakcoalities. Nu oa met kennisinstellingen nog beperkte relatie. - Schaalniveau van diverse netwerken bezien. - Draagvlak voor windenergie staat sterk onder druk. Hoe breng je de top-down en bottom-up wereld samen en hoe tot een sterker verhaal mbt verdeling van lusten en lasten (via co-creatie/nww). - Veel energiedoelstellingen zullen op lokaal/regionaal niveau moeten worden gerealiseerd. Vraag is welke faciliterende rol de overheden daarbij hebben (bijvoorbeeld tav coörperaties). Nog geen specifieke doelen. Gewenste uitwerking in een onderzoeksagenda - Ontwerpend en verkennend onderzoek naar de schaalgrootte van circulaire economie. Waar zit potentiele ketensamenwerking. Podium binnen ZH gewenst. - Mogelijkheden bezien van duurzaam, innovatief inkopen voor stimulering circulaire economie. Verkennen en invullen van de rol van launching customer. Te verbinden met partijen van Green Deal Circulaire Economie en andere overheden. CE E, RO E Programma DuurzaamDoor Zuid-Holland /6

6 Integrale Gebiedsontwikkeling (RO) 7 Relatie stad en platteland 8 Pilot met regionale energieaanpak, Holland Rijnland 9 Goeree Overflakkee 10 Herstructurering Greenports Vermaatschappe lijking van Groenbeheer (G) 11 Verbinding burgerinitiatieven en agrarisch ondernemerschap 12 Vervolg Groene Cirkels Heineken 13 Natuurcoöperatie Krimpenerwaard Als operationeel doel oa Stad en Land verbinden. In VRM als specifieke procesdoelen: 1. Naar een nieuwe manier van samenwerken 2. Initiatieven vanuit de samenleving stimuleren - Integrale aanpak vanuit diverse sectoren (oa recreatie, groen, RO, economie, mobiliteit). Gedacht wordt aan een pilot in de omgeving van Leiden. Mede in aansluiting op project Mijn Groen, Ons Groen. - Energieaanpak speelt ook sterk op regionaal niveau. Vraag is welke sturingsfilosofie van de diverse partijen daarbij past. Holland Rijnland lijkt geschikte regio als pilot. - Hoe ervaringen van het huidige proces rondom uitnodigingsplanologie in Goeree Overflakkee verder te benutten. Daarbij verbinding te leggen met recreatie, energie en getijdecentrale binnen deze regio. - Hoe benader je de herstructuring en systeeminnovatie van de Greenports integraal vanuit duurzaamheid? (als aanvulling op een economische aanpak). Beleidsdoelen 1. Toename recreatie in groen 2. Behoud biodiversiteit 3. Ontw. en behoud agrarische landschappen 4. Beleving groen versterken - Met externe partijen opstellen van innovatieve agenda op dit terrein. Nu veel positieve kleinschalige initiatieven die niet verbonden of opgeschaald worden. Daarbij vraag hoe je van agrarisch natuurbeheer tot duurzaam ondernemen komt. - Aansluiting op programma Groen doet Goed - Kennisinstellingen te betrekken en verbinding met onderzoek nieuwe verdienmodellen. - Hoe ga je om met netwerkend werkend na de initiatieffase? Risico dat de innovatieve aanpak van de opgave na de start niet meer wordt geëxpliciteerd tbv bredere benutting. - Verder regionalisering pilot? - Experimenteren en ervaringen delen met nieuwe vormen van opdrachtgeverschap en met partijen in de regio praktisch invullen. Algemeen 14 Vervolg analyse NSoB - Mede gericht op betrokkenheid bestuurders bij de discussie over sturingsrollen. 15 MAEX KrachtinNL - Hoe waardering van maatschappelijke initiatieven beter in beeld te brengen vanuit de uiteenlopende invalshoeken (samenleving, fondsen, overheid) G E, G E, G CE, E, G CE, E, RO RO alle alle Programma DuurzaamDoor Zuid-Holland /6