Nationale surveillance van infecties verworven op eenheden voor intensieve zorg Jaarrapport 2011

Transcriptie

1 Nationale surveillance van infecties verworven op eenheden voor intensieve zorg Jaarrapport 2011 Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid Volksgezondheid en Surveillance Juliette Wytsmanstraat Brussel België Mertens K. Volksgezondheid en Surveillance, november 2012; Brussel (België) IPH/EPI Reports N Numéro Dépôt: D/2012/2505/77 Meer informatie over dit rapport: Karl Mertens - Nationale surveillance van zorginfecties (NSIH) T F karl.mertens@wiv-isp.be

2 Dit is een samenvatting bij het statistische jaarrapport 2011 van de nationale surveillance van infecties verworven op eenheden voor intensieve zorg (NSIH-ICU, 1-3). De besproken cijfers zijn deze van de voornaamste gestandaardiseerde indicatoren voor incidentie van infecties verworven op eenheden voor intensieve zorgen (IZ), en van de voornaamste risicofactoren hiervoor zoals aantal patiënten, patiëntdagen, en invasieve hulpmiddelen. Besproken worden ofwel de geaggregeerde gemiddelden bekomen uit de samengestelde gegevens ingestuurd door de deelnemende instellingen, ofwel de relevante percentielen van de verdeling van hospitaalgemiddelden, bekomen door de gegevens voor elk deelnemend ziekenhuis apart te analyseren. Table 1: National surveillance of ICU-acquired s: participation indicators Indicator 08 % 09 % 10 % 11 % Units Hospital years hospitals Unit quarters IC units Unit-based (level 1) IC units Patient-based (level 2) IC units Cvc utilization (level 2b) IC units Antibiotic utilization (level 2c) Follow-up: pneumonia Follow-up: bloodstream Follow-up: urinary tract Follow-up: catheter-related IC units IC units IC units IC units IC units In 2011 werden door 17 ziekenhuizen gegevens ingezameld in het kader van de NSIH-ICU surveillance (tabel 1). Dit betrof 33 IZ-eenheden, die deelnamen gedurende 70 driemaandelijkse periodes. De opgevolgde populatie voor de NSIH-ICU surveillance betreft de patiënten met admissie op intensieve zorgen gedurende minstens één surveillanceperiode van drie opeenvolgende maanden en met verblijf van minstens drie dagen op IZ. In totaal werden zo gegevens ingezameld voor patiënten met verblijf op IZ gedurende minstens 2 dagen en overeenkomende patiëntdagen. Deelname is iets lager in vergelijking met voorgaande jaren, met 20, 21 en 19 ziekenhuizen die deelnamen gedurende jaren 2008, 2009 en Weliswaar is uit ervaring gebleken dat deelname voor het net afgelopen jaar nog wordt opgetrokken door instellingen die de uiterste datum voor insturen van surveillancegegevens (30 september 2012 voor gegevens verzameld in 2011) niet haalden. De opvallende stijging van het aantal deelnemende eenheden (33 in 2011 vergeleken met de 21, 22 en 21 eenheden in 2008, 2009 en 2010) is te wijten aan een meer kwaliteitsvolle registratie van de informatie met betrekking tot de codering van de eenheid, vermits het aantal patiënten en patiëntdagen geen vermeerdering kende in vergelijking met voorgaande jaren. De meerderheid van gegevens (67% van alle deelgenomen trimesters) werd verzameld via de patiëntgebaseerde registratie, hierbij worden alle gevolgde patiënten ongeacht hun infectiestatus geregistreerd. De unit-gebaseerde registratie, waarbij enkel de patiënten met infectie worden geregistreerd, is daarmee nog steeds in de minderheid, maar kent wel een gestage stijging sinds introductie in 2004 (33% aandeel in 2011 tov. 16% aandeel in 2008). Voor een kwart van alle deelgenomen trimesters werd in 2011 de optionele module catheteropvolging gevolgd, terwijl voor één derde de optionele module antimicrobieel gebruik werd geregistreerd. Sinds 2010 is het mogelijk om een keuze te maken uit de op te volgen types van infectie, uit de deelnamecijfers blijkt dat in 2011 alle units opvolging deden van pneumoniën, bijna allen van bloedstroom infecties, iets meer de helft van urineweginfecties, en één vijfde van catheter-gerelateerde infecties. De gemiddelde verblijfsduur op IZ van de opgevolgde patiënten bedroeg in 2011 gemiddeld 7.9 dagen per patiënt (tabel 2a). Dit is een kleine daling vergeleken met de 8.1 patiëntdagen van 2010, maar nog steeds hoger dan in 2008 en De graad van intubatie en van centrale vasculaire catheterisatie bedroeg in 2011 respectievelijk 407 intubatiedagen en 915 catheterdagen per 1000 patiëntdagen. Voor 2

3 intubatie betreft dit een lichte maar constante jaarlijkse stijging, met gemiddeld nog 376 intubatiedagen per 1000 patiëntdagen in De catheterisatie-graad is vooral de laatste twee jaren sterk gestegen met gemiddeld nog 730 en 711 catheterdagen per 1000 patiëntdagen in 2008 en Deze stijging is trouwens ook zichtbaar in de percentielen 50 en 90 van de hospitaalgemiddelden (tabellen 2b en 2c). Table 2a: National surveillance of ICU-acquired s: Infection indicators (database means) Indicator Unit Patientdays (mean) Days in ICU Intubation use /1000 patientdays Central vascular catheter use /1000 patientdays patients with ICU-acquired pneumonia /100 admissions ICU-acquired pneumonia /1000 patientdays Intubation-associated pneumonia /1000 intubation days patients with ICU-acquired bloodstream /100 admissions ICU-acquired bloodstream /1000 patientdays Catheter-associated bloodstream /1000 catheterdays Primary bloodstream /1000 patientdays Catheter-associated primary bloodstream /1000 catheterdays Table 2b: National surveillance of ICU-acquired s: Infection indicators (50th percentiles) Indicator Unit Patientdays (mean) Days in ICU Intubation days /1000 patientdays Central vascular catheter days /1000 patientdays patients with ICU-acquired pneumonia /100 admissions ICU-acquired pneumonia /1000 patientdays Intubation-associated pneumonia /1000 intubation days patients with ICU-acquired bloodstream /100 admissions ICU-acquired bloodstream /1000 patientdays Catheter-associated bloodstream /1000 catheterdays Primary bloodstream /1000 patientdays Catheter-associated primary bloodstream /1000 catheterdays Table 2c: National surveillance of ICU-acquired s: Infection indicators (90th percentiles) Indicator Unit Patientdays (mean) Days in ICU Intubation days /1000 patientdays Central vascular catheter days /1000 patientdays patients with ICU-acquired pneumonia /100 admissions ICU-acquired pneumonia /1000 patientdays Intubation-associated pneumonia /1000 intubation days patients with ICU-acquired bloodstream /100 admissions ICU-acquired bloodstream /1000 patientdays Catheter-associated bloodstream /1000 catheterdays Primary bloodstream /1000 patientdays Catheter-associated primary bloodstream /1000 catheterdays 3

4 Een pneumonie kwam in 2011 gemiddeld voor bij 7.5% van de gevolgde patiënten, vergeleken met voorgaande twee jaren betreft dit een daling met 0.8% per jaar (tabel 2a). De incidentiedensiteit van pneumoniën bedroeg gemiddeld 11.3 per 1000 patiëntdagen in 2011, ook hier wordt een daling vastgesteld vergeleken met voorgaande twee jaren, met incidentiecijfers van 14.9 en 12.6 pneumoniën in 2009 en De incidentie van ventilatie-geassocieerde pneumoniën (of het VAP cijfer) was in 2011 gemiddeld 12.7 VAPs per 1000 intubatiedagen. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2010 (11.8), maar nog steeds lager dan 2008 en 2009 (13.8 en 15.9). In het bijzonder de mediaan van de distributie van hospitaalgemiddelde VAP cijfers toont een sterk verschil tussen jaren 2010 en 2011 (15.3 en 16.6) enerzijds en 2008 en 2009 (5.8 en 7.0) anderzijds (tabel 2b). Deze shift in evolutie gedurende de laatste 4 jaar is trouwens ook zichtbaar bij de mediaan van het percentage van patiënten met pneumonie en de incidentiedensiteit van pneumoniën. Een bloedstroom infectie kwam in 2011 gemiddeld voor bij 2.3% van de gevolgde patiënten, terwijl de incidentiedensiteit gemiddeld 3.1 bloedstroom infecties per 1000 patiëntdagen bedroeg, en de incidentiedensiteit van centraal vasculaire catheter-geassocieerde bloedstroom infecties (CABs) waarbij de geïnfecteerde patiënt een catheter had in de 2 dagen voorafgaand aan de infectie gemiddeld 2.5 CABs per 1000 catheterdagen bedroeg (Tabel 2a). Vergeleken met de voorgaande jaren kenden deze drie infectie-indicatoren een daling tov. 2008, maar bleven ze constant gedurende de drie jaren nadien. Voor primaire bloedstroom infecties geregistreerd met oorzaak onbekend of oorzaak centraal vasculaire catheter bedroeg de incidentiedensiteit in 2011 gemiddeld 2 per 1000 patiëntdagen, voor catheter-geassocieerde primaire bloedstroominfecties was dit gemiddeld 1.8 per 1000 catheterdagen. Voor beide indicatoren was dit het laagste resultaat van de laatste vier jaar, een daling die ook werd vastgesteld bij percentiel 90 van de distributie van hospitaalgemiddelden voor deze indicatoren (tabel 2c). Table 3a: National surveillance of ICU-acquired s: reported micro-organisms for Pneumonia episodes (database mean/top 10) Rank code % code % code % code % 1 PSEAER 16.6 PSEAER 16.5 PSEAER 15.8 PSEAER ESCCOL 9.4 ESCCOL 9.5 ESCCOL 12.7 ESCCOL STAAUR 7.2 STAAUR 7.1 STAAUR 9.7 STAAUR ENBCLO 6.4 ENBCLO 6.5 ENBCLO 6.2 STANSP STEMAL 5.5 STEMAL 6.2 STANSP 6.1 STEMAL STANSP 5.4 STANSP 5.8 STEMAL 5.2 ENBCLO KLEOXY 5.3 KLEPNE 5.1 ENBAER 4.8 KLEPNE KLEPNE 4.9 ENBAER 4.7 KLEPNE 4.6 KLEOXY ENBAER 4.5 MOGSPP 3.8 SERMAR 3.7 HAEINF SERMAR 3.1 SERMAR 3.4 HAEINF 2.8 ENBAER 4.2 Table 3b: National surveillance of ICU-acquired s: reported micro-organisms for Pneumonia episodes (50 th percentiles/top 10) Rank Code % Code % Code % Code % 1 PSEAER 21.1 CANALB 20.0 ESCCOL 20.0 PSEAER ESCCOL 17.0 PSEAER 18.2 PSEAER 19.3 ESCCOL STAAUR 13.0 KLEPNE 12.7 STAAUR 14.3 KLEOXY ENBCLO 8.1 STAAUR 11.8 ENBCLO 10.3 STAAUR STEMAL 8.0 ESCCOL 11.7 SERMAR 6.9 ENBCLO SERMAR 5.6 MOGSPP 10.1 NONID 6.1 STEMAL 7.5 4

5 7 KLEPNE 5.4 ENBCLO 10.0 ENBAER 5.7 PRTMIR KLEOXY 4.9 ENBAER 9.1 KLEPNE 5.5 KLEPNE HAEINF 4.8 STEMAL 8.7 KLEOXY 5.2 ENBAER ASPFUM 4.2 KLEOXY 7.7 CITFRE 4.7 SERMAR 3.7 Code ENBAER ENBCLO ESCCOL HAEINF KLEOXY KLEPNE MOGSPP PSEAER SERMAR STAAUR STANSP STEMAL Name Enterobacter aerogenes Enterobacter cloacae Escherichia coli Haemophilus influenzae Klebsiella oxytoca Klebsiella pneumoniae Morganella species Pseudomonas aeruginosa Serratia marcescens Staphylococcus aureus Staphylococcus sp., not specified Stenotrophomonas maltophilia Tabellen 3a en 3b geven de verdeling weer van meest voorkomende microorganismen bij pneumonieepisodes. In 2011 waren de meest voorkomende Pseudomonas aeruginosa (13.7%), Escherichia coli (9.8%) en Staphylococcus aureus (8.9%) (tabel 3a). Deze kwamen ook terug bij bekijken van de 50 ste percentielen van de hospitaalgemiddelden, evenwel met iets hogere percentages (tabel 3b). De aanwezigheid van Staphylococcus sp., not specified bij de meest voorkomende kiemen in 2011 (tabel 3a) is toegeschreven aan één enkel ziekenhuis dat een hoge noemer rapporteerde. Vergeleken met drie voorgaande jaren valt het redelijk constante aandeel op van Pseudomonas aeruginosa (rond de 20%, tabel 3b), en dat ook Staphylococcus aureus en Escherichia coli zich steevast in de top 5 situeren. Rekening houdende met de databasegemiddelden (tabel 3a) is de top 3 zelfs ongewijzigd sinds Table 3c: National surveillance of ICU-acquired s: reported micro-organisms for Bloodstream episodes (database mean/top 10) Rank code % code % code % code % 1 STAOTH 16.7 STAOTH 13.2 STAOTH 20.7 STAOTH ESCCOL 8.6 PSEAER 10.4 ESCCOL 11.5 ESCCOL STAAUR 8.1 ENBCLO 8.3 PSEAER 7.5 ENCFAE KLEPNE 7.6 KLEPNE 8.3 ENCFAE 6.9 PSEAER PSEAER 6.7 ENCFAE 7.6 ENCNSP 6.3 STAAUR ENCFAE 5.2 ESCCOL 7.6 STAAUR 5.7 CANALB ENBAER 4.8 STAAUR 7.6 CANGLA 5.2 KLEPNE ENCNSP 4.3 CANALB 4.9 SERMAR 4.6 SERMAR KLEOXY 4.3 CANGLA 4.9 KLEPNE 4.0 ENCNSP SERMAR 3.8 KLEOXY 3.5 ENBCLO 4.0 ENBCLO 3.8 Table 3d: National surveillance of ICU-acquired s: reported micro-organisms for Bloodstream episodes (50 th percentile/top 10) Rank Code % Code % Code % Code % 1 STAOTH 40.0 STAOTH 35.0 STAOTH 33.3 STAOTH ESCCOL 15.0 ESCCOL 20.0 PSEAER 17.6 PSEAER

6 3 PSEAER 8.5 STAAUR 20.0 ESCCOL 16.7 SERMAR ENCFAE 7.8 ENCFAE 17.1 ENCFAE 16.7 ENCFAE STAAUR 6.7 KLEPNE 17.1 ENBCLO 14.3 ESCCOL SERMAR 5.0 PSEAER 17.0 STAAUR 11.8 STAAUR ENBAER 4.2 ENBCLO 16.7 CANALB KLEOXY 14.3 ENBCLO 8.4 Code CANALB CANGLA ENBAER ENBCLO ENCFAE ENCNSP ESCCOL KLEOXY KLEPNE PSEAER SERMAR STAAUR STAOTH Name Candida albicans Candida glabrata Enterobacter aerogenes Enterobacter cloacae Enterococcus faecalis Enterococcus sp., not specified Escherichia coli Klebsiella oxytoca Klebsiella pneumoniae Pseudomonas aeruginosa Serratia marcescens Staphylococcus aureus Other coagulase-negative stafylococci (cns) Bij de in 2011 gerapporteerde Bloedstroom infecties is de meest voorkomende kiem de coagulase negatieve Staphylococcus (14.4%), gevolgd door Escherichia coli en Enterococcus faecalis (elk afzonderlijk 11.3%), en verder Pseudomonas aeruginosa (8.1%) en Staphylococcus aureus (7.5%) (tabel 3c). Deze kiemen zijn ook de meest voorkomende in de lijst van 50 ste percentielen van hospitaalgemiddelden (tabel 3d). Vergeleken met de drie voorgaande jaren zijn de coagulase negatieve staphylokokken steevast de meest voorkomende, en valt op dat Escherichia coli, Pseudomonas aeruginusa, Staphyloccous aureus en Enterococcus faecalis systematisch hoge percentages halen. Table 4a: National surveillance of ICU-acquired s: markers for antimicrobial resistance (database mean) Microorganism Marker STAAUR glyco 2.7 (1/37) 0.0 (0/37) 0.0 (0/52) 0.0 (0/38) STAAUR oxa 31.0 (22/71) 19.4 (13/67) 25.6 (20/78) 23.2 (16/69) ENCFAE glyco 0.0 (0/30) 0.0 (0/14) 0.0 (0/16) 10.0 (3/30) ENCFAI glyco 0.0 (0/5) 0.0 (0/1). (./0) 0.0 (0/6) ENBAER c (17/29) 73.9 (17/23) 77.8 (14/18) 75.0 (15/20) ENBCLO c (21/36) 62.1 (18/29) 90.9 (20/22) 66.7 (10/15) ESCCOL c (9/38) 31.4 (11/35) 30.8 (8/26) 36.4 (12/33) KLEPNE c (6/27) 29.2 (7/24) 75.0 (6/8) 70.0 (14/20) ENBAER carba 0.0 (0/34) 8.0 (2/25) 0.0 (0/28) 0.0 (0/18) ENBCLO carba 0.0 (0/50) 0.0 (0/45) 2.9 (1/35) 0.0 (0/21) ESCCOL carba 0.0 (0/61) 1.7 (1/60) 1.4 (1/70) 0.0 (0/66) KLEPNE carba 0.0 (0/41) 2.9 (1/34) 0.0 (0/25) 2.7 (1/37) PSEAER carba 54.9 (62/113) 34.5 (38/110) 35.3 (36/102) 28.9 (22/76) ACIBAU carba 0.0 (0/4) 50.0 (1/2). (./.). (./0) # (#/#): percentage IR resistance (number of resistant cultures/ number of tested cultures); Glyco = glycopeptides, oxa = oxacillin, c3 = 3 rd generation cephalosporins, carba = carbapenems 6

7 Table 4b: National surveillance of ICU-acquired s: markers for antimicrobial resistance (50 th percentiles) Microorganism Marker STAAUR glyco 0.0 (8) 0.0 (7) 0.0 (8) 0.0 (9) STAAUR oxa 26.9 (11) 16.7 (11) 28.6 (11) 25.0 (13) ENCFAE glyco 0.0 (3) 0.0 (5) 0.0 (5) 0.0 (5) ENCFAI glyco 0.0 (3). (0). (0) 0.0 (5) ENBAER c (4) 75.0 (5) (3) (5) ENBCLO c3 0.0 (8) 60.0 (7) 97.4 (4) 70.0 (5) ESCCOL c3 9.6 (8) 20.8 (8) 0.0 (9) 0.0 (11) KLEPNE c (3) 16.7 (5) 50.0 (4) 46.4 (4) ENBAER carba 0.0 (5) 0.0 (6) 0.0 (5) 0.0 (5) ENBCLO carba 0.0 (8) 0.0 (8) 0.0 (7) 0.0 (6) ESCCOL carba 0.0 (10) 0.0 (10) 0.0 (10) 0.0 (10) KLEPNE carba 0.0 (4) 0.0 (8) 0.0 (5) 0.0 (5) PSEAER carba 40.8 (10) 0.0 (12) 0.0 (9) 0.0 (11) ACIBAU carba. (0). (0). (.). (0) # (#): percentage IR resistance (number of hospital contributing results); Glyco = glycopeptides, oxa = oxacillin, c3 = 3 rd generation cephalosporins, carba = carbapenems Tabellen 4a en 4c geven resultaten weer van antimicrobiële resistentie gebaseerd op de minimale lijst opgesteld door het Europese centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC, Stockholm, 4). Opvallend in 2011 is de resistentie van methicilline bij Staphyloccosu aureus (23.2%), van 3 de generatie cephalosporines bij Enterobacteriaceae (75% bij Enterobacter aerogenes, 66.7% bij Enterobacter cloacae, 36.4% bij Escherichia coli, 70% bij Klebsiella pneumonia), en van carbapemens bij Pseudomonas aeruginosa (28.9%). Resistenties bij voornoemde merkers komt ook terug in de drie vorige jaren. Door het laag aantal uitgevoerde testen bij bepaalde kiemen kunnen deze resistenties erg schommelen, en soms ook niet tot uiting komen in de 50 ste percentielen van hospitaalgemiddelden (tabel 4b). De gemeten resistentie kan immers sterk geclusterd zitten bij een beperkt aantal instellingen die een voldoende aantal positieve culturen hadden om desbetreffende resistentie te kunnen vaststellen. Table 5: National surveillance of ICU-acquired s : risk factor indicators indicator units SAPS II score (mean) Age (mean) medical admission Female years % patients % patients Tabel 5 geeft de evolutie van enkele risico factoren voor infectie zoals ze verzameld worden bij de patiëntgebaseerde registratie. De tabel geeft de evolutie sinds surveillancejaar 1997, zijnde het ontstaan van de NSIH-ICU surveillance. In 2011 werd een gemiddelde SAPS II score (Simplified Acute Physiology Score II) geregistreerd van 36.4, dit is het hoogste jaargemiddelde sinds het begin van deze surveillance. De gemiddelde leeftijd in 2011 van opgevolgde patiënten was 66.3, dit is een stabilisatie sinds een piek van gemiddelde 67.9 levensjaren in In 2011 gebeurden 56.3% van de admissies van opgevolgde patiënten om medische redenen, dit is een daling tov. de 60.7% en 62.2% gemeten in 2008 en % van de opnames waren vrouwelijke patiënten, een gemiddelde dat redelijk constant blijft over de jaren heen. We danken alle deelnemende ziekenhuizen en betrokken eenheden voor intensieve zorg. Deze studie wordt gesteund door BAPCOC (Belgian Antibiotic Policy Coordination Committee). 7

8 1 Studieprotocol: Surveillance van Nosocomiale Infecties op Intensieve Zorgeenheden; Protocol HELICS België, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Nationale Surveillance van Ziekenhuisinfecties. Brussel, België. April, Beschikbaar op 2 Surveillance of ICU-acquired Infections - National Feedback Report - Infection Indicators - Year oct 2012, Scientific Institute of Public Health, Direction of Public Health and Surveillance, National Surveillance of Hospital Infections (NSIH program). Available on 3 Surveillance of ICU-acquired Infections - National Feedback Report Risk Factor Indicators - Year oct 2012, Scientific Institute of Public Health, Direction of Public Health and Surveillance, National Surveillance of Hospital Infections (NSIH program). Available on 4 European surveillance of Healthcare-Associated Infections in Intensive Care Units HAI-ICU protocol v1.01 Standard and Light. European Centre for Disease Prevention and Control. Available on 8