Mededelingenblad Heemkundekring Son en Breugel

Transcriptie

1 Mededelingenblad Heemkundekring Son en Breugel Jaargang februari 2016 UITNODIGING VOOR DE JAARVERGADERING OP WOENSDAG 24 FEBRUARI 2016 IN DEN BAUW TE BREUGEL AANVANG UUR Op woensdag 24 februari a.s. zal de heemkundekring weer haar algemene ledenvergadering houden in Den Bauw, Sint Genovevastraat 29, 5694 AE Breugel, tegenover de pastorie. Het telefoonnummer van Den Bauw is Het huishoudelijk gedeelte, alleen voor leden, duurt meestal niet veel langer dan 45 minuten. Na de pauze zal pastor Bakermans een presentatie geven van zijn reis door China. HUISHOUDELIJK GEDEELTE ( uur, alleen voor leden) Agenda 1. Opening 2. Goedkeuring verslag van de jaarvergadering van 25 februari 2015 (zie ons Mededelingenblad van maart 2015) 3. Mededelingen 4. Jaarverslag over 2015 (zie dit Mededelingenblad) 5. Financieel verslag over 2015 (wordt op de vergadering uitgereikt) 6. Verslag van de kascommissie over Benoeming van de kascommissie voor Begroting 2016 (staat op het financieel verslag over 2015) 9. Bestuursverkiezing Dit jaar zijn aftredend: Jan de Vries, Dick van Hattum, Dora Cooijmans, Bart van Gils en Frans Wilbrink. Behalve Dora stellen zij zich weer herkiesbaar. Voor de functie van Dora (Lezingen en excursies) zoekt het bestuur nog een opvolger. Volgens de statuten (artikel 16) en het Huishoudelijk Reglement (art. 4.2) kunnen ook leden een bestuurskandidaat voordragen. Dit moet als volgt gebeuren: Kandidaatstelling door de leden kan geschieden tot een week vóór de algemene vergadering waarin de verkiezing zal plaats vinden, onder overlegging aan het bestuur van een schriftelijke voordracht met vijf handtekeningen van leden en een bereidverklaring van de kandidaat.dat deze een eventuele benoeming zal aanvaarden. Voor elk te kiezen bestuurslid mag een lid slechts twee voordrachten ondertekenen. 10. Rondvraag 11. Sluiting. Frans Wilbrink, secretaris. 1 PAUZE In de pauze wordt het traditioneel door de Kring aangeboden worstenbroodje met blauw handje (brandewijntje met suiker) geserveerd. Nu zijn ook introducés van harte welkom. NA DE PAUZE: REIS DOOR CHINA Na de pauze zal pastor Bakermans een presentatie geven van zijn reis door China. JAARVERSLAG OVER 2015 Inleiding In dit verslag worden de activiteiten beschreven die door het bestuur, werkgroepen, projectgroepen, commissies en individuele leden in de loop van het verslagjaar ontplooid zijn. Algemene ledenvergadering: Op 25 februari 2015 vond de algemene ledenvergadering plaats in Den Bauw in Breugel, die werd bezocht door circa 52 personen. Het jaarverslag en het financieel verslag, beide 2014 betreffende, werden goedgekeurd. De begroting voor 2015 werd aangenomen. De kascommissie, bestaande uit Mary Waterschoot en Yvonne Hendriks, heeft de kas in orde bevonden. In de kascommissie voor 2015 werden benoemd Yvonne Hendriks en Hiltje van Hattum. Joop Dijsselbloem werd als bestuurslid herbenoemd. Lezingen In het afgelopen jaar hebben de volgende personen een voordracht verzorgd voor onze vereniging: Datum Lezing Spreker 24 mrt. Criminaliteit in historisch Klaas de Graaf perspectief 23 sep. De Dommel door Eindhoven P.van den Heuvel J.VIemmix 27 okt. De bende van de Bokkenrijders Ton van Reen 9 dec. De Kartuizers in de Meijerij Jan Sanders Van elke lezing heeft een verslag in het mededelingenblad gestaan. De lezingen werden zeer goed bezocht met een bezoekersaantal tussen de 60 en 100 per lezing. Alle lezingen vonden plaats in la Sonnerie i.v.m. de geplande verbouwing van De Zwaan. Dora verzorgde de organisatie van de lezingen.

2 Na de jaarvergadering op 25 februari 2015vertoonde Frans Wilbrink de film over Son en Breugel uit 1963, vertraagd afgedraaid zodat namen konden worden ingevuld. Excursies De winterexcursie 2015 werd op 18 januari georganiseerd en ging naar het Museum Vekemans in Boxtel waar we rondgeleid werden door twee gidsen. In enkele uren tijd werd er ontzettend veel verteld over de gebruiken met betrekking tot wassen en strijken. Ook de afdeling Brabant Goedgemutst was de moeite van het bekijken waard. Het aantal deelnemers was 23. Op 19 april hadden we voorde vierde keer een gezamenlijke publiekswandeling met het IVN. De zes gidsen van het IVN en de Heemkundekring namen ons mee door het bosgebied van de Sonse Bergen, waarover zowel op historisch gebied als over de natuur best veel te vertellen was. Er namen 50 personen deel aan deze wandeling. De 7 e fietstocht vond plaats op Hemelvaartsdag 14 mei. De afstand was ongeveer 30 km en leidde ons langs zeven (water)molens in de directe omgeving. Aan de tocht mocht ook dit jaar weer door niet-leden worden deelgenomen tegen een kostenvergoeding van 2,00 p.p. Carel Verdonschot telde 53 inschrijvingen. Met dank aan Geit Emmerij voor het uitzetten van de route. Op dezelfde dag deden we in Son voor de 2 e keer mee aan de Torendag in Peelland. Van tot uur was de toren te bezichtigen en kon men de beiaardiers boven in de toren aan het werk zien. De St. Genovevakerk was dit jaar voor de eerste keer open. De organist Tannie van Loon bespeelde het beroemde Vollebregtorgel en gaf hier uitleg over. Voor beide kerken kregen we een banner waarop de geschiedenis van de beide kerken vermeld staat. Beide objecten werden door ongeveer 50 mensen bezocht. De zomerexcursie op zondag 23 augustus bracht ons met de bus naar Amersfoort. Voormiddag een gegidste rondwandeling door het oude Amersfoort en na de lunch een rondvaart door de historische grachten. Daarna was er nog ruim tijd om een tentoonstelling of kerk te bezoeken of een eigen rondwandeling te maken. 40 Personen genoten met ons van deze verrassend mooie stad. De bestuursexcursie was dit jaar op 11 oktober. We kregen een gegidste rondleiding door het vestingstadje Geertruidenberg Na afloop een driegangendiner in De Zwaan in Son. Dora verzorgde de organisatie van de excursies. Foto s van de diverse evenementen zijn op onze website te bekijken. WERKGROEPEN EN PROJECTEN De werkgroepen komen bij elkaar op maandag overdag, maandagavond, donderdagmiddag en donderdagavond. Te samen omvatten ze twintig leden, van wie er enkele in meer groepen actief zijn. s Maandags overdag werken acht personen aan projecten van de kring, s avonds komen daarvoor vier mensen bijeen, op donderdagmiddag vijf personen en op donderdagavond vier. Drie personen werken thuis voor de kring, s Maandags overdag, tussen 9.00 en uur is onze kamer in het oude raadhuis open voor bezoekers. Op maandagof donderdagavond is bezoek mogelijk na afspraak. Er zijn dan altijd enkele leden aanwezig om mensen te woord te staan en behulpzaam te zijn bij hun (familie)onderzoek. Daarnaast zijn de werkgroepleden bezig met eigen taken. In het jaar 2015 hebben de mensen van de werkgroepen en de bezoekers, tezamen 75 personen, in totaal 995 bezoeken 2 gebracht. Kadastrale Atlas Maandag overdag: Anja Korff, Wil Schoenmakers; maandagavond: Mary Waterschoot Afgelopen jaar is het werkgroepje kadastrale kaarten, eigenlijk pre-kadastrale kaarten geworden. In het verpondingsboek van 1785 zijn de eigenaren van de percelen bekend. Van het gebied Wolfswinkel hebben we met behulp van transportakten en erfdelingen voor ruim 90% de ligging van de percelen kunnen bepalen en gekoppeld aan de gegevens van het kadaster van Het is nu duidelijk wie op een bepaalde datum eigenaar, of gedeeld eigenaar was van een gebied en hoe de akkers werden samengevoegd en gesplitst na aankopen of erfdeling. Daar hebben we vooral van geleerd hoe het systeem werkte in de periode voor het kadaster van 1832 en ontdekt hoe dat in de praktijk in het programma een beetje praktisch verwerkt kan worden. Nu zijn we gestart om van het gebied de Straat, het oude centrum van Son, de percelen te plaatsen. Het verpondingsboek van 1753 is ook in een Excel-bestand gebracht om ook voor die periode de percelen met eigenaren op de Kadastrale Atlas te kunnen vastleggen. Door gronden te blijven koppelen aan de genealogie krijgen we nog steeds meer duidelijkheid over de samenstelling van de bevolking in de 18 e eeuw. Vooral omdat we steeds dieper duiken in hoofdgeldlijsten, cijnzen en het rechterlijk archief, wordt eindelijk een beetje duidelijk wie men bedoelt als ze het over Jan van de Ven hebben en wie er consequent Johannes Jan van de Ven werd genoemd. In hetzelfde gezin werden soms wel 4 kinderen geboren die Joannes werden gedoopt en daar trouwden er soms meerderen van, dus 100% duidelijkheid zullen we waarschijnlijk nooit krijgen. We gaan er regelmatig maar van uit, dat degene die het eerste trouwt de oudste zal zijn geweest. Mary Waterschoot voert de gegevens uit de bevolkingsregisters van de periode in en brengt de gezinssamenstellingen, compleet met knechten en meiden in beeld. Het is niet altijd duidelijk; het personeel wisselt vaak, de kindersterfte was hoog en kinderen verlieten soms op jonge leeftijd al het ouderlijk huis om elders in dienst te gaan. Cijnsboeken Maandagavond en donderdagavond: Jan Overzee Cijns was een belasting op onroerend goed, die betaald moest worden aan de grondheer. Nadat Jan eerder al de cijnsboeken van de Heer van Helmond had bewerkt, doet hij dit nu met de cijnsboeken van de Hertog van Brabant. Genealogie Maandag overdag: Jos Sanders, Marjo van Gils; maandagavond Hiltje van Hattum Marjo vult het bestand aan met gegevens van de bidprentjes, overlijdensbrieven en -advertenties, geboortekaartjes en -advertenties, huwelijksaankondigingen enz. Jos verwerkt de inhoud van de akten uit het rechterlijk archief (de akten van de schepenen) in het genealogisch bestand. Dit zijn akten van eigendomsoverdracht, testamenten, erfdelingen, enz. Ze vormen de aankleding van de genealogie. Hiltje voert genealogische gegevens in die door derden, vooral door Wim van Heeswijk, worden aangeleverd. Dit is tevens een controle op ons eigen bestand.

3 Documentatie Maandag overdag: Ans Habraken Ans maakt een ingang op personen in het plaatselijk weekblad De Brug vanaf Dit is gevorderd tot en met april 1990; ze is het aantal van namen gepasseerd. Maandag overdag: Marlies Verbeek Marlies maakt een uitgebreide index op alle artikelen die in de loop der jaren in ons tijdschrift verschenen zijn. Maandag overdag: Martin van Rooij, Joop Dijsselbloem Het bijhouden, ordenen en registreren van de documentatie is een doorlopende taak, waaraan enkele malen per week door Joop wordt gewerkt. De documentatie wordt steeds uitgebreid met onder meer (kopieën van) notariële akten en andere documenten, krantenknipsels, artikelen, resultaten van onderzoek. Het is belangrijk dat deze zaken niet verloren gaan; ze vertellen onze geschiedenis. Veel van deze aanvullingen zijn verkregen door schenkingen. Martin van Rooij heeft de nieuwe indeling en registratie van de bibliotheek voltooid en werkt nu mee aan de documentatie. Hij maakt ook een nieuwe indeling van de bestanden op de computers. Bibliotheek Maandag overdag: Martin van Rooij Martin houdt het boekenbestand van de bibliotheek bij. De bibliotheek is dit jaar verrijkt met vijf historisch en/of genealogisch interessante boeken en boekjes, waarvan vier door schenking. De tijdschriftencollectie is voornamelijk vermeerderd door abonnementen en ruilabonnementen met tijdschriften van heemkundekringen uit de regio. De boeken en tijdschriften worden niet uitgeleend, maar zijn ter inzage op maandag in de heemkamer in het oude raadhuis. Werkgroep Fotografie Henk van Buul In 2014 zijn door Henk van Buul weer diverse foto s genomen van gebeurtenissen in Son en Breugel. Een selectie van de gemaakte foto s werd aan de Fotobank toegevoegd. Donderdagmiddag: Henk van Buul, Mien Guitjens-Lavrijssen, Gerard van den Heuvel, Rian Versantvoort en Frans Wilbrink Ad hoc: Jos Berndsen, Harrie Bekx en Toos op de Weegh als scanners van foto s van de collectie Ben van Oorschot Dit jaar is de fotocollectie van de Heemkundekring uitgebreid met de collectie Ben van Oorschot (BvO). Vooral aan de collectie BvO is hard gewerkt. Nieuwe fotoaanwinsten worden gedigitaliseerd en met hun beschrijving aan de fotobank toegevoegd. Er zijn geen dia s en negatieven toegevoegd, integendeel door opschoning is dit aantal teruggelopen. Op Film- en Fotobank per Op Film- en Fotobank per Foto s BvO Foto s HKK Dia s HKK Negat. HKK Toename In totaal zijn dit jaar door onze vrijwillige scanners reeds foto s van de collectie BvO gescand. We hopen het scannen in 2016 te kunnen afronden. Daarna komt de grote klus om alle gescande foto s met beschrijving toe te voegen aan de fotobank. Er zijn inmiddels zo n foto s van de collectie HKK 3 zuurvrij en weekmakervrij gearchiveerd. Dit project nadert dankzij de inzet van Henk van Buul en Gerard van den Heuvel zijn voltooiing. Er moeten nog 400 foto s worden gearchiveerd Donderdagavond: Mien Guitjens-Lavrijssen Bij vele foto s van de collectie HKK die op de fotobank werden geplaatst, heeft Mien de teksten toegevoegd. Ze zocht contact met mensen die (meer) informatie over de foto s konden geven. Werkgroep Bidprentjes, geboorte-, huwelijks-, overlijdenskaarten en -advertenties Donderdagavond: Dora Cooijmans-Engels Op deze verzameling is een computeringang gemaakt. Dit maakt het onder meer mogelijk te zoeken op naam van de overledene, naam van de echtgeno(o)t(e) van de overledene, naam van de boreling en namen van zijn/haar ouders. De collecties worden voortdurend aangevuld, vooral door schenkingen, dit jaar met name uit de verzameling van Ben van Oorschot. Ook ruiling met andere heemkundekringen draagt een steentje bij aan de groei van de verzameling. Alle gegevens worden ook ingevoerd in het genealogieprogramma Aldfaer. Het totaal van de collectie omvat per 31 december enveloppen, waarin voornoemde prentjes, advertenties of aankondigingen worden bewaard. In het voorjaar werden twee ladenkasten gekocht waarin plaats is voor ca enveloppen, we kunnen nog even vooruit nu! De prentjes worden gescand door Harrie Bekx; alle gegevens zijn digitaal te bekijken in onze heemkamer. Werkgroep Tentoonstellingen Henk van Buul, Dick van Hattum en Gerard van den Heuvel Dit jaar waren er geen tentoonstellingen. Werkgroep Monumenten Dora Cooijmans en Carel Verdonschot Voor Monumenten is nog geen complete werkgroep gevormd. Dora Cooijmans en Carel Verdonschot waren de contactpersonen voor wat betreft de cultuurhistorische objecten in de gemeente Son en Breugel. De gemeente Son en Breugel heeft sinds 2012 naast rijksmonumenten ook gemeentelijke monumenten. De Heemkundekring is in de gemeentelijke monumentencommissie vertegenwoordigd door Carel Verdonschot. Hij brengt voorzover mogelijk de wensen van de Heemkundekring in en brengt in de bestuursvergaderingen van de Heemkundekring verslag uit van de maandelijkse commissievergaderingen. In 2015 is de teller van gemeentelijke monumenten helaas blijven steken op acht objecten. Op 13 maart werden de schildjes voor de drie gemeentelijke monumenten Kerkstraat 3, 4 en 5 uitgereikt. De Heemkundekring heeft zich ook in 2015 naar vermogen ingespannen om het gebouw van de St. Petrus Bandenkerk voor de toekomst te behouden. Ook hebben wij het Cuypersgenootschap ondersteund in hun streven om het gebouw te behouden. Het advies van de monumentencommissie om de kerk als gemeentelijk monument aan te wijzen, werd door het college van B&W afgewezen. Een door het Cuypersgenootschap aangespannen procedure, voor behoud van het gebouw, werd begin oktober 2015 door de rechtbank behandeld.inmiddels (begin januari 2016) weten we dat er uitspraak is gedaan ten gunste van de gemeente. Het pand St. Genovevastraat 28 (oude pastorie) heeft na een lange procedure een bouwvergunning gekregen. Jammer

4 genoeg kon de monumentencommissie niet al haar wensen in vervulling zien gaan door enerzijds de aanstelling van de nieuwe leden in de commissie in maart en anderzijds door de procedurele regels bij afhandeling van een bouwvergunning bij de gemeente. De monumentencommissie heeft, na het uittreden van twee leden in 2014, in maart weer twee nieuwe leden kunnen begroeten. Daarbij werd ook één aanvullend lid als stagiaire aan de commissie toegevoegd. In 2016 zal aan de rijksmonumenten het oude raadhuisje en de oude toren in opdracht van de gemeente groot onderhoud worden uitgevoerd. De Heemkundekring wordt ook regelmatig door de monumentencommissie om nadere informatie gevraagd bij onderzoeken van mogelijke objecten voor de gemeentelijke monumentenlijst. Werkgroep Archeologie Bart van Gils en Marjo van Gils Archeologische projecten in kaart brengen Voorgaande jaren is gemeld dat geprobeerd werd via de gemeente faciliteiten voor Geit en zijn werk te regelen. De gemeente wilde hier afspraken over maken alvorens er budget voor werd uitgegeven. Er werd gevraagd om een projectplan. Dat kon echter maar globaal opgeleverd worden, waarna de gemeente voorstelde om eens beter in kaart te brengen wat de omvang is van de archeologische projecten (in grootte en aantal) die door de jaren heen in Son en Breugel zijn uitgevoerd. Daarom is een kleine projectgroep begonnen om dit op grote kaarten uit te tekenen. Dit is een mooie start voor een eventuele publiekspresentatie van archeologie in Son en Breugel. Een website met plattegrond misschien? Ondertussen heeft deze projectgroep een bezoek gebracht aan de Afdeling Erfgoed van de gemeente s-hertogenbosch om eens te laten zien aan de gemeente wat er nu eigenlijk allemaal komt kijken bij archeologisch onderzoek en wat er allemaal voor nodig is. Het project loopt, maar gaat maar langzaam. Ook zijn de beoogde resultaten voor Geit nog steeds uitgebleven. Boomstamputten De afgelopen jaren zijn verschillende middeleeuwse boomstamputten opgegraven, waaronder recentelijk één op het voormalig Betonson-terrein. De Heemkundekring wil graag dat zo n put ergens, liefst blijvend, tentoongesteld gaat worden, met de nodige informatie erbij. Er is een projectgroepje in gesprek met de bibliotheek om te kijken wat daar de mogelijkheden zijn. Helaas gaan de gesprekken vaak in de richting van tijdelijke tentoonstellingen, terwijl we de put graag blijvend een plek willen geven. Verder is de put nog steeds niet geconserveerd, terwijl Geit heeft toegezegd dit te doen en de investering voor materialen zeer laag is. De gemeente staat er echter op om deze materialen te regelen. Opgravingen Betonson In 2015 zijn ook weer graafwerkzaamheden op het voormalig Betonson-terrein uitgevoerd. Bij de aanleg van een riool op dit terrein en in een gebied ten zuiden hiervan aan de andere kant van de weg is archeologische begeleiding geweest. Hierbij is alleen een vindplaats uit de ijzertijd aangetroffen. Toch adviseert het bureau om, bij verdere en grotere graafwerkzaamheden, het gebied goed archeologisch te laten onderzoeken. Dit komt omdat bij graafwerkzaamheden voor 4 een riool geen goed inzicht kan worden verkregen in de mogelijke archeologie in de grond. Proefsleuven Nieuwstraat/Kanaaldijk-Noord Er zijn voorbereidingen uitgevoerd voor het bouwen van woningen op de hoek van de Nieuwstraat en Kanaaldijk- Noord. Een onderdeel hiervan was een proefsleuven onderzoek door de firma Antea. Hierbij zijn paalkuilen uit de prehistorie en een greppel uit de late prehistorie of vroeg Romeinse tijd gevonden. Paalkuilen duiden vaak op structuren en mogelijke bewoning is daarom zeker niet uitgesloten. Daarom moet er uitvoeriger onderzoek gaan plaatsvinden wanneer hier echt gebouwd gaat worden. Driehoek 1 Bij Driehoek 1 werd een bestemmingsplanwijziging doorgevoerd. Dit gebied heeft voor een gedeelte een hoge archeologische waarde. Omdat dit echter niet voor het hele terrein geldt, heeft het destijds bij het maken van het vorige bestemmingsplan geen archeologische dubbelbestemming gekregen. Nu een nieuw bestemmingsplan werd gemaakt voor dit gebied heeft de Heemkundekring geprobeerd om deze dubbelbestemming terug te krijgen door een zienswijze in te dienen. Helaas ging de gemeente hier niet in mee. Juridisch gezien hadden we hier verder ook geen kans van slagen meer, omdat dan destijds een zienswijze had moeten voorkomen dat de archeologische dubbelbestemming weg werd gelaten. Daarom heeft de Heemkundekring besloten hier niet verder mee te gaan. Driehoek 9 Bij Driehoek 9 werd het bestemmingsplan gewijzigd om bebouwing mogelijk te maken. Dit gebied heeft een archeologische dubbelbestemming, maar het ligt ook in een agrarisch bouwvlak. Voor dit laatste type is archeologisch onderzoek niet verplicht gesteld. Daarom wilde de gemeente in het nieuwe bestemmingsplan de dubbelbestemming weglaten. Een zienswijze van de Heemkundekring en WADNA zorgde voor een flinke discussie. De gemeente beargumenteerde dat archeologisch onderzoek niet nodig is voor agrarische bouwvlakken, omdat deze veelal verstoord zouden zijn door agrarische activiteiten. Daarom vonden ze het niet nodig de dubbelbestemming te behouden. De Heemkundekring vond echter dat het niet bewezen is dat de grond verstoord is en dat het feit dat het een agrarisch bouwvlak is, niet van belang is bij het wisselen van bestemming. De dubbelbestemming zou dan blijven en onderzoek zou uitwijzen of de grond verstoord zou zijn of niet. Met een goed gesprek kwamen we niet tot elkaar. Daarom heeft de Heemkundekring hulp gezocht bij de Archeologische Vereniging Kempen en Peelland en dat gevonden in de voorzitter mevr. Tonnie van de Rijdt. Zij bevestigde ons verhaal en wist te vertellen dat de Raad van State zich al een keer over een vergelijkbare situatie had gebogen en had geoordeeld dat bewezen moet worden dat grond echt verstoord is. We hebben ons ook juridisch laten adviseren, zodat we voorbereid waren op een gang naar de Raad van State. De gemeente heeft ons toen echter uitgenodigd voor nog een gesprek. Hierbij was dan ook mevrouw Van de Rijdt als adviseur van de Heemkundekring aanwezig. Er is toen besloten om een proefsleuf te laten graven op het gebied waar gebouwd zou worden. Afhankelijk hiervan zou nader onderzoek wel of niet verplicht worden gesteld. De rest van het hele gebied zou de dubbelbestemming houden. Onder

5 deze voorwaarden heeft de Heemkundekring haar bezwaar ingetrokken. Hoewel er een aantal sporen werd gevonden (waaronder zeker één uit de ijzertijd), heeft het bureau dat het onderzoek uitvoerde toch geadviseerd om het gebied vrij te geven. De Heemkundekring heeft dit advies gevolgd en geen verdere stappen gezet. Opgravingen Markt 9 (De Zwaan) Op Markt 9 werd zeer hoge archeologische waarde bedreigd door graafwerkzaamheden ten behoeve van uitbreiding en renovatie van de gebouwen aldaar. Voor dit project zijn eerst goede afspraken gemaakt, die, nadat de archeoloog verdwenen was, geschonden werden. Dit project is vooral begeleid door G. Emmery van WADNA, waarvoor onze dank. In een bijlage bij dit jaarverslag brengt Geit een uitgebreid verslag uit van dit project. PROJECTEN Fotowerkgroep. We hebben via Wil Schoenmakers een schenking gehad van twee Windows 7 computers met breedbeeldmonitoren, toetsenborden en muizen. Door Gerard Versantvoort is een Windows XP computer geschonken. Door Hans Tobben werd een scanner ter beschikking gesteld. Knipselverzameling De verzameling werd aangevuld met krantenartikelen over Son en Breugel uit het Eindhovens Dagblad. De weekbladen Forum en Mooi Son en Breugel worden bewaard. Website Door een technisch probleem is helaas niet na te gaan hoe vaak onze website in 2015 is bezocht. De vormgeving en het onderhoud van de website waren in handen van Dick van Hattum. Het internetadres is: Extern Project Cultuur Historisch Beleidsplan In 2015 hebben Carel en Dora hier veel vergaderingen voor bijgewoond. De gemeente wil verder met een lokaal gedragen cultuurhistorisch beleid met een vertaling naar ruimtelijke plannen. De cultuurhistorische aspecten hiervoor zijn echter meerledig. In hoofdzaak bestaat de cultuurhistorie uit beschouwingen inzake de archeologie, monumenten, cultuurhistorische geschiedenis en het historische groen. Het archeologie- en groenbeleid zijn inmiddels al beleidsmatig door de gemeente vastgesteld. De naam Cultuur Historische Waardekaart werd in 2015 omgedoopt in het Cultuur Historisch Beleidsplan. De activiteiten van de projectgroep CHW 2 e fase werden in 2015 voortgezet. De diverse overleggen in 2015 hebben geleid tot een in november door het college van B&W goedgekeurde lijsten van potentiële gemeentelijke monumenten (de zogenoemde A-lijst) en cultuurhistorische beeldbepalende objecten (B-lijst). Op 8 december 2015 werd een door de gemeente georganiseerde bijeenkomst in het Vestzaktheater aan eigenaren/bewoners en overige bezoekers het beleid hiervan gepresenteerd. Joop en Carel hebben actief hieraan deelgenomen middels een PowerPoint-presentatie. Deze werd door de aanwezigen zeer op prijs gesteld. In 2016 gaan het Monumentenhuis Brabant en de gemeentelijke monumentencommissie hiermee verder aan de slag. OVERIGE ACTIVITEITEN Schenkingen Het afgelopen jaar mochten we weer veel aanvullingen voor onze documentatie ontvangen. Het betrof vooral foto s, bidprentjes, huwelijks- en overlijdensaankondigingen, geboortekaartjes, maar ook regionaal-historische boeken, oude krantenknipsels, oude geschriften, geschreven eigen herinneringen, oude notariële aktes. Het kunnen originele akten zijn, of kopieën op papier, cd, dvd of stick met allerlei achtergrondinformatie. Naast de incidentele schenkers zijn er enkele mensen die regelmatig met iets binnenkomen; Wim van Heeswijk brengt iedere week aanvullingen voor de documentatie mee. Aanschaf computer-hardware In 2015 is een nieuwe hoge-resolutiescanner aangeschaft met de mogelijkheid om negatieven en dia s te verwerken t.b.v. de 5 Tijdschrift Heem Son en Breugel Ons periodiek is in het afgelopen jaar vier keer verschenen. De 17 bijdragen van de hand van acht auteurs vulden 96 bladzijden. Nummer twee was een themanummer, met als onderwerp Over vijftig jaar gemeentehuis... Op de binnenzijde van de omslag staan de namen en adressen van begunstigers van de Heemkundekring Son en Breugel. In 2015 waren er 18 begunstigers. De redactie werd gevoerd door Joop Dijsselbloem-Visser en Henk Hutten. De opmaak was in handen van Dick van Hattum. Mededelingenblad Het mededelingenblad is dit jaar zeven keer verschenen en telde in totaal ca. 41 pagina s. Zoals gebruikelijk werden niet alleen mededelingen met betrekking tot onze eigen kring opgenomen maar er werd ook informatie gegeven over andere bijeenkomsten, cursussen en publicaties op het gebied van heemkunde, volkskunde en geschiedenis. De redactie werd gevoerd door Jan de Vries. Dick maakt van het mededelingenblad een pdf-bestand en publiceert dat op onze website. Het pdf-bestand wordt tevens verzonden naar onze ruilabonnementhouders als bijlage van een . Bezorging De Bezorging van Heem Son en Breugel en het Mededelingenblad is ook het afgelopen jaar probleemloos verlopen, dankzij de medewerking van onze vrijwilligers. Onze vaste bezorgers in 2015 waren: J. Dijsselbloem, G. Emmery, A. Hensen, J. de Jong, D. Smakman, L Sanders, S. den Uijl, P. Vos, J. de Vries, B. Verhaar en H. Wieberdink. In geval van verhindering van een van onze vaste bezorgers kunnen wij een beroep doen op enkele bereidwillige invallers(sters). Allen hartelijk dank voor de betoonde inzet. Onze publicaties waren te koop bij Cooijmans Optiek, Dommelstraat 11 te Son. De coördinatie van de bezorging van onze publicaties was in handen van Jeanne Verdonschot. Sociale Media In 2013 is de Heemkundekring gestart met een Facebookpagina (HeemSonenBreugel) en een Twitter-account (@HeemSonBreugel). Op Facebook hebben we in 2015 onze activiteiten en nieuwsfeiten vermeld en iedere week

6 publiceerden we enkele historische foto s. Ook Twitter werd gebruikt om heemkundige nieuwtjes aan te kondigen. Ons Twitter-account heeft inmiddels 129 volgers. Frans Wilbrink is beheerder van Facebook en Twitter. Externe contacten Vele malen is persoonlijk, schriftelijk, telefonisch of via informatie verschaft aan of uitgewisseld met personen, verenigingen, instellingen en met de Gemeente. Nog meer activiteiten in 2015 Rondwandelingen: 20 mei: Rondwandeling met buurtvereniging de Kloostervallei 19 aug: Wandeling centrum Son in het kader van Senioren Zomeractiviteiten 20 sep: Rondwandeling In centrum Son met familie van een 70 jarige 17okt: Rondwandeling Son voor personeel Piggelmee De rondwandelingen werden door diverse gidsen verzorgd. Lezingen: 01 febr.: Lezing in Berkenstaete i.s.m. de Vrienden van Berkenstaete. 01 apr: Lezing voor de KBO Breugel.28 juli: Vertoning historische filmfragmenten in het kader van Senioren Zomeractiviteiten 08 dec: Presentatie Historisch Son en Breugel tijdens bijeenkomst Vestzaktheater met gemeente. De lezingen werden verzorgd door Joop, Carel en Frans. Andere incidentele activiteiten: Op 19 februari werd een gedeelte van ons archief verhuisd naar den Bauw om plaats te maken voor de collectie Ben van Oorschot welke op 20 februari is overgebracht naar de kluis in het oud raadhuisje. Op 24 februari vond de officiële overdracht plaats van de collectie Ben van Oorschot in het bijzijn van B&W en de familie van Oorschot. De vergaderingen van Regio-10 (Peelland) van Brabants Heem vonden plaats op 17 maart in Mierlo en op 20 oktober in Nuenen. De vergaderingen werden door Dora en Carel bijgewoond. We brachten voor de tweede keer een lot in bij de goederen- en dienstenveiling. Medio april werd het portret van Franciscus Sonnius geplaatst in het brevierhuisje. Diverse vergaderingen bijgewoond van het project Kerken in Peelland door Dora en Carel. De lay-outs voor de banners werden aangeleverd door Dora en Carel. Op 19 juni brachten enkele bestuurs- en gemeenteleden een bezoek aan het Groot Tuighuis (BAM) in s-hertogenbosch. Naar aanleiding van dit bezoek is de archeologische werkgroep Son en Breugel opgericht. Op 22 juni overdracht van het boek Een nieuwe vermeerderinghe oft appendix van de legende oft leven der Heylighen door Albertus Miraeus, Antwerpen, 1608 aan de Universiteit van Tilburg. Als tegenprestatie mochten leden van de werkgroepen een bezoek brengen aan de Brabant Collectie van de universiteit. Dit bezoek vond plaats op 27 november en 15 personen namen er aan deel. Het thema 2015 voor de Open Monumentendag op 13 september was: Kunst en Ambacht. Tijdens de voorbereiding samen met het HOI-huis, Ars-Longa en de beiaardier 6 kwam het bericht door dat de gemeente voor die dag een vergunning had gegeven voor het Towerfestival op het Kerkplein. Dit was niet te combineren met Open Monumentendag! Op de jaarmarkt (6/9) had de Heemkundekring een informatiekraam. Het raadhuisje was opengesteld om aanvullende informatie te kunnen geven. Er was veel belangstelling voor oude foto s en genealogie. Op 12 november de bijeenkomst over Landschap en Boerderijen in Schijndel bijgewoond door Dora en Bart. Op 1 december zijn Carel en Dora naar de bijeenkomst over een nieuwe MFA geweest. Zij hebben duidelijk gemaakt dat de HKK geen gebruik zal maken van de MFA en zijn derhalve niet meer naar de vervolgbijeenkomst op 10 december gegaan. Henk Hutten werkt namens de HKK mee aan het fotoboek van Giti Entezami over de Dommel. Ledenbestand Stand per : 237 Nieuwe leden in 2015: +9 Afgevoerde leden in Opzeggingen en overlijden in 2015: -11 Stand per : 230 Bestuurssamenstelling gedurende het verslagjaar In 2015 bestond het bestuur uit Sjef den Uijl (voorzitter), Frans Wilbrink (secretaris), Carel Verdonschot (penningmeester), Bart van Gils, Joop Dijsselbloem-Visser, Dora Cooijmans-Engels, Dick van Hattum en Jan de Vries. Het bestuur kwam in het verslagjaar elf maal bijeen. Tijdens de bestuursvergaderingen heeft Marjo van Gils haar zoon Bart vertegenwoordigd. Namens het bestuur, F. Wilbrink (secretaris). BIJLAGE BIJ JAARVERSLAG, BETREFFENDE ARCHEOLOGIE 2015 van de Heemkundekring Son en Breugel Verslag archeologische begeleiding van sloop en nieuwbouw zaal café De Zwaan In 2015 waren er concrete plannen voor sloop en nieuwbouw van de zaal van café De Zwaan. Dit pand bevindt zich in een gebied met hoge archeologische waarde. Ingevolge het gemeentelijk archeologiebeleid zou het uitgraven van de bouwput archeologische begeleid worden, Slopen van het bestaande pand zou echter aanzienlijke schade hebben kunnen veroorzaken aan de (potentiële) archeologische ondergrond en diende derhalve ook begeleid te worden. Middels inspraak werd dit zeker gesteld. Op 19 oktober werd gestart met de sloop en archeologische begeleiding. Onder toeziend oog van mevrouw Berkvens (regiodienst/bevoegd gezag) en G. Emmery (WADNA, werkgroep archeologie), werd door onderzoeksbureau ADC de sloop begeleid. In goed overleg werd aan de zuidzijde een sleuf gegraven om inzicht te krijgen in de bodemopbouw en om te beoordelen of de beoogde fundering voor de nieuwbouw

7 archeologische waarden zou schaden. Vervolgens werden afspraken gemaakt over de diepte die de bouwer mocht graven zonder verdere archeologische begeleiding. Dit werd vervolgens in de bouwvergunning vastgelegd. Op deze wijze kon de bouwer zijn (beoogde) schroefpalen zetten en hierop funderingsbalken storten, zonder de archeologische waarden substantieel te vernietigen. Ingevolge het Verdrag van Malta en nationale wetgeving wordt gestreefd de archeologische waarden in de bodem te behouden. Niet opgraven dus, omdat opgraven een vernietigend onderzoek is en een onomkeerbaar proces. Dit dient dus als laatste redmiddel gebruikt te worden. Op 2 november fietste G. Emmery langs de bouwplaats. Tot zijn schrik groef de bouwer (eigenaar, architect, aannemer) de ondergrond tot 2 meter min peil weg, zonder archeologische begeleiding. Waar was het gemeentelijk toezicht? Dit is in enkele jaren al de derde keer dat bouwers in het centrum van Son de vergunningsregels aan hun laars lappen, alle overleg en afspraken ten spijt. Na de eigenaar hierop aangesproken te hebben, stelde G. Emmery hierop vragen bij de gemeente Son en Breugel. Deze heeft vervolgens de werkzaamheden stilgelegd. Al snel bleek dat de bouwer inmiddels een andere funderingswijze voor ogen had en meende (in strijd met de vergunning) de (archeologische) ondergrond te moeten weggraven. Reeds binnen twee dagen kreeg de bouwer van de gemeente Son en Breugel groen licht om verder te werken, echter niet voordat de bodemsporen veilig werden gesteld middels een archeologische opgraving. Van 5 november t/m 13 november werden de nog weg te graven gebiedsdelen opgegraven door het ADC in nauwe samenwerking met G. Emmery. Gedurende dit proces moest weer herhaaldelijk het bevoegd gezag benaderd worden, om af te dwingen dat (conform vergunning) gelegenheid geboden werd om archeologische waarden veilig te stellen. Wederom bleek dus intensief toezicht ter plaatse onontbeerlijk. Momenteel wordt gewerkt aan de verwerking van de vastgestelde gegevens, waarbij het ADC de resultaten in een rapport zal vastleggen. Voorlopig samengevat gaat het om o.a. een depositievondst (objecten die bewust in de grond gestopt zijn) en resten van een (crematie)grafveld uit de Romeinse tijd, bewoning uit de 8e/12e eeuw en een grafveld uit een latere periode. Een aantal bijzondere vondsten is aan het licht gekomen. Enkele hiervan werpen enig licht op de crematierituelen in de Romeinse tijd, welke in deze streek duidelijk afwijken van bijvoorbeeld Limburg en de Betuwe. Wordt vervolgd. Geit Emmery AANKONDIGING VAN ACTIVITEITEN VAN HET SEIZOEN 2016 ZODAT U DEZE IN UW AGENDA KUNT OPNEMEN (Wijzigingen voorbehouden) Woensdag 23 maart 2016: Ad Rooms; onderwerp: gezin XXL Donderdag 5 mei 2016, Hemelvaart: Torendag. Fietstocht. Augustus 2016: Zomerexcursie, Datum nog niet bekend. Zondag 11 september 2016: Open Monumentendag. Woensdag 21 september 2016: Hans van den Broek; Onderwerp: Wonderen in het zonlicht. (wonderen in bedevaartsoorden bekeken door een medische bril). Dinsdag 25 oktober 2016: Simon van Wetten. Onderwerp: Tussen herberg en hoogmis, Het leven op het Brabantse platte land tussen 1500 en Woensdag 7 december: Thijs Caspers; Onderwerp: Brabantse landgoederen. SCHENKINGEN VAN: Mw. W. Rooijakkers: bidprentjes; Dhr. Th. Beelen: foto s; Mw. Jooren-Antonissen: bidprentjes; Dhr. H. Hutten: mooie moderne kaart van Son en Breugel; Dhr. J van Maasakkers: krantenknipsel over neergestort vliegtuig; Anoniem in de brievenbus van het raadhuisje: een envelop met bidprentjes; Dhr. G. Renders: bidprentjes; Mw. Toenders: Bos atlas van 1919; Dhr. Schmal: twee filmpjes uit de jaren dertig over molens, waaronder de Hooidonkse watermolen Dhr. J Peters: een kadasterkaart; Hartelijk dank voor deze aanvullingen van onze verzameling. NIEUWE LEDEN Mw. M. van Son, Zagerstraat12 Breugel Mw. A. de Leijer, Beekstraat 12 Son Wij heten hen van harte welkom. 7

8 VERSLAGVAN DE LEZING VAN WOENSDAG 9 DECEMBER JL DOOR JAN SANDERS OVER DE KARTUIZERS IN DE MEIERIJ De zaal was weer goed gevuld, dit keer in de brasserie van de Sonnerie. Op een boeiende wijze wist Jan Sanders de wederwaardigheden van de kartuizers te vertellen aan de hand van een mooie power point presentatie. De Kartuizerorde werd gesticht in 1084 door Bruno, voormalig bisschop van Keulen die zich teruggetrokken had uit het openbare leven en met een kleine groep volgelingen een kluizenaarsleven begon in Frankrijk, in Chartreuse (vandaar de naam Kartuizers ). De monniken woonden apart in een eigen huisje, een kluis, maar wel gezamenlijk op een afgesloten terrein rondom de kloosterkerk. Het was een streng contemplatieve orde; het leven was sober en slechts sporadisch mochten ze met elkaar spreken. Hun dagen vulden ze met gebed en meditatie in hun kluis. Voor de dagelijkse gang van zaken waren er de lekenbroeders. In de 15 e eeuw startte een nieuwe vestiging van de orde in Olland. De inkomsten kwamen uit de bezittingen, boerderijen en grond, die verpacht werden. Zo hadden ze in Son een boerderij op Aanschot. Dat gebied ligt nu in Eindhoven; er staat een woonhuis. In Olland bleven ze niet lang; de grond was er te drassig. Er begon een zwerftocht langs onder meer Vught, Den Dungen, s-hertogenbosch, vooral veroorzaakt door de reformatie en de oorlog. Opvallend was dat de groep toch steeds weer tijdelijk onderdak vond, meestal in kastelen. Toen in 1648 alle kloosters hier verboden werden, zijn de kartuizers naar Antwerpen gevlucht. Het einde kwam toen in 1783 ook dat klooster gesloten werd. Het was een zeer interessante avond. VERSLAG VAN ONZE WINTEREXCURSIE NAAR DE EXPOSITIE VAN PHILIPS HISTORISCHE PRODUCTEN IN EINDHOVEN OP ZATERDAG 16 JANUARI JL. Op zaterdag, 16 januari jl. kwamen we met 24 leden naar Eindhoven voor een bezoek aan de expositie van Philips Historische Producten. Het museum was die dag speciaal voor onze groep open. We werden ontvangen met koffie en na een welkomstwoord en een uitleg over de ontstaan geschiedenis van de N.V. Philips gingen we met onze gids Jean Lortije het museum in. Eerst kregen we de kantoren van Anton en Frits Philips te zien. Het meubilair is door beide directeuren geschonken aan het museum. Een enorme maquette van het Eindhoven anno 1890 laat zien hoe klein Eindhoven in die tijd was. Daarna naar de ontstaansgeschiedenis van het volgende grote Philips product: DE RADIO. Vanaf de eerste kastjes met radiolampen en kristalontvangers, via de houten en bakelieten toestelletjes die er in vele vormen en afmetingen zijn geweest naar de miniontvangers uit onze jeugd. Er werd een nog spelende wasrol gedemonstreerd, de uitvinding van Edison indertijd en gezien zijn leeftijd was de muziekweergave niet slecht. Vervolgens de evolutie vanaf pathefoon tot aan de huidige platen- en Cd-spelers toe. Enorme muziekmeubels zijn er gemaakt met alles erop en eraan. Ook de bandrecorder is een verhaal apart in het hele Philipsgebeuren. Zelfs een automatische bandenwisselaar is er gemaakt. Ook in de ontwikkeling van de televisie is het aandeel van Philips zeer groot geweest. De Nipkowschijf werd gedemonstreerd, er was alleen de letter A te zien maar het was bewegend beeld en dat al 100 jaar geleden! De bekende eerste Tv-toestellen het hondje en het hondenhokje en de toestellen die Philips daarna in de handel bracht staan hier, tot aan de meest moderne apparatuur en alles werkt en geeft beeld. Een prestatie van de restaurateurs die hier de geschiedenis van dit erfgoed levend houden voor ons. Daarna was het woord aan ons lid Jan Hofman, die zich gespecialiseerd heeft op het gebied van röntgen en er zelfs een boek over gepubliceerd heeft. Ook in deze speciale apparatuur zien we een enorme ontwikkeling vanaf het draagbare röntgenapparaat tot aan het huidige ECG-apparaat en de gecombineerde (mini) MRI/PET-scan (magnetische velden) die Philips nog steeds in productie heeft. Deze laatste rondleiding was vooral voer voor de natuurkundigen in ons gezelschap zeker omdat Jan er zoveel over wist te vertellen. Wat wij te zien kregen was dan nog maar een klein gedeelte van de producten die hier o.a. in de kelders bewaard worden. Dagelijks zijn in dit gebouw enkele tientallen mensen (als hobby) bezig met het onderhoud en restauratie van de duizenden Philips-producten. Denk hierbij vooral aan de vele huishoudelijke apparaten en scheerapparaten (Philishaves). Vanuit het hele land wordt een beroep gedaan op producten uit het museum voor bijvoorbeeld films die in het verleden spelen en historische tentoonstellingen. Philips Historische Producten is uiteraard ook de leverancier van de producten die in het Philipsmuseum aan de Emmasingel tentoon worden gesteld. Kortom een uniek museum waar u beslist nog eens terug moet gaan om al het tentoongestelde op uw gemak te kunnen bekijken en waar regelmatig een nieuwe tentoonstelling wordt ingericht van de in hun bezit zijnde Philips-producten. Openingstijden: maandag, dinsdag en woensdag van uur. Dora Cooijmans Daarna natuurlijk naar: DE LAMP, het product waarmee Philips groot geworden is. Hier staat in prachtige vitrines de ontwikkeling van de lamp vanaf de eerste kooldraadlampen tot de geavanceerde fluorescentielampen en van het fietslampje tot aan vuurtorenlampen toe. Wat een assortiment aan producten! 8

9 HET BESTUUR VAN DE KRING BESTAAT UIT: Voorzitter: Secretaris: Dhr. J.C. den Uijl Walcherenlaan 13, 5691 ZV Son Tel Dhr.F.H.A. Wilbrink Zeelandlaan 1, 5691 KM Son Tel Penningmeester: Dhr.C. Verdonschot Schorpioenlaan 3, 5694 VA Breugel Tel Archeologie: Dhr.B. van Gils Grote Beerlaan 15, 5694 LJ Breugel Tel Mw. D. Cooijmans-Engels Kloosterstraat 36, 5691 BZ Son Tel Mw. J. Dijsselbloem-Visser Rijnlaan 23, 5691 JG Son Tel Dhr.D.S. van Hattum Aziëlaan 40, 5691 LC Son Tel Dhr. J.B.M. de Vries Leeuwenbeklaan 1, 5691 WT Son Tel WERKGROEPEN in het Oude Raadhuis: De werkgroepen houden zich bezig met: - Ontsluiting van archiefstukken, - Documentatie, - Genealogie, - Foto s, bidprentjes en familieberichten, - Het project Kadastrale Atlas, - Archeologie, - Monumenten. Tijden: Op de maandagen van uur. Op de maandagavonden van uur. Op de donderdagmiddagen van uur. Op de donderdagavonden van uur. Coördinator: mw. J. Dijsselbloem-Visser Tijdens bovengenoemde uren zijn we bereikbaar onder telefoonnummer Openingstijd Heemkamer voor publiek: Iedere maandag van uur is de heemkamer in het Oude Raadhuis, Markt 1 Son, open voor belangstellenden. De bibliotheek, de documentatie en de fotocollectie zijn ter inzage. Voor stamboomonderzoekers is er veel informatie beschikbaar. Er wordt niets uitgeleend!! Verspreiding publicaties: Coördinator: mw. J. Verdonschot-Brewel Schorpioenlaan 3, 5694 VA Breugel Tel Inlichtingen over het werk van de Kring kunt u krijgen bij alle bovengenoemde personen. Indien u op enig gebied actief wenst mee te doen bent u van harte welkom. Ons adres is: Markt 1, 5691 AR Son. Ons Internet adres is: of: Als u het laatste (oude) adres kiest wordt u doorgelinkt. Ons adres is: heemkunde@hkksonenbreugel.nl De website van de Film- en fotobank is: U kunt zich als lid opgeven bij de secretaris. De contributie is 21,- per jaar, hierin zijn begrepen: - Lidmaatschap - Tijdschrift Heem Son en Breugel - Mededelingenblad - Lezingen en organisatie excursie Contributie verdere gezinsleden: 12,- p/jr. U kunt zich via de Kring abonneren op het tijdschrift In Brabant voor het gereduceerde tarief van 25,- p/jr. ISSN Ons rekeningnummer bij de ING bank is: NL26 INGB Ons rekeningnummer bij de Rabobank is: NL95 RABO t.n.v. Heemkundekring, Son. 9