De leermachines. Gerard van Winkel.

Transcriptie

1 De leermachines Gerard van Winkel

2 Ik ben aan het dagdromen. Filosofeer over de vrije wil. Als je aan tien verschillende mensen vraagt wat ze onder het begrip vrije wil verstaan, dan krijg je tien verschillenden antwoorden. Of een antwoord als: Hèb ik eigenlijk wel een vrije wil? Ik stel mezelf de vraag of ik een vrije wil heb. Nou ja, ik heb de vrijheid om te denken wat ik wil. Dat wel. Of toch niet? Het overkomt me regelmatig dat ik iets denk wat ik niet wil denken. Of iets voel wat ik niet wens te voelen. Vaak heb ik er nauwelijks iets over te vertellen... En dat is nog niet alles. Tussen mijn eigen gedachten door hoor ik weer die heldere stem, die al weken af en toe in mijn hoofd rondspookt. Hij is overduidelijk niet van mij, daarvoor zijn de gedachten die hij verwoordt me te vreemd. In de krant las ik onlangs dat alleen al in Nederland enkele honderdduizenden mensen last hebben van dergelijke stemmen in hun hoofd, dus echt zorgen maak ik me niet. Nieuwsgierig word ik wel. Na de stem een aantal weken aangehoord te hebben, besluit ik bewust in mezelf te gaan praten. Wat ik gehoopt had, gebeurt: de stem reageert. Er ontspint zich een voor mij uiterst verwarrend en van de hak op de tak springend gesprek, waarbij ik van de ene verbazing in de andere val. Enkele dagen later na het verwerken van de eerste schok besluit ik het opnieuw te proberen, nu met gerichte vragen. Ik: Wie of wat ben jij nou precies? Stem: Dat mag ik je nu nog niet vertellen. De schok zou te groot voor je zijn. De kans dat je gek zou worden, of althans krankzinnig zou worden verklaard, is bijna 100 procent. Ik: (verstokt atheïst als ik ben, in een poging grappig te zijn) Ben je soms God of Allah of zo iemand? Als je dat bent, zou ik inderdaad gek worden. Stem: Nee, dat zijn we niet. 6

3 Ik: We? Gebruik je nu majesteitsmeervoud of ben je niet de enige? Stem: Het laatste. We zijn hier met meerderen. Ik: Dus al die mensen die stemmen in hun hoofd horen, horen jou of je collega s? Stem: Nee, slechts weinigen van hen horen mij of mijn collega s. Ik: Begrijp ik het goed dat die andere mensen geen echte stemmen horen, maar alleen denken dat ze stemmen horen? Stem: Dat klopt. Ik: Hoe weet ik dan dat jij wel echt bent? Stem: Dat had je zelf al vastgesteld. Maar ik weet dat vrijwel elk mens die stemmen in z n hoofd hoort, denkt dat z n stem echt van buitenaf komt. Stel me eens een vraag waarop je het antwoord niet kent. Zelfs niet als je google zou gebruiken. Stilte in mijn hoofd. De stem is weg. Dit antwoord had ik niet verwacht. En zo n vraag bedenken valt bij nader inzien zwaar tegen. Stel dat ik vraag uit hoeveel atomen de aarde bestaat, dan kan hij me van alles wijsmaken. Of ik vraag of Marijke op me verliefd is. Stel dat de stem ja zegt, dan ga ik zeker op een drafje naar Marijke toe en zeg haar dat ik gehoord heb dat ze verliefd op me is. Nou, al was het zo, ze zou het me niet vertellen. Dus hoe verzin ik een vraag waar ik het antwoord niet op weet, maar dat later bekend zal worden. Gelukkig ben ik nogal geïnteresseerd in het heelal en de oorsprong ervan. Onlangs las ik dat 95 procent van het heelal zoek is. Dat wil zeggen, dat wij mensen met onze instrumenten maar 5 procent van ons heelal kunnen zien. Over een jaar of tien zullen we die 95 procent wel hebben gelokaliseerd, dus... 7

4 Stem: Heel creatief! Precies wat we nodig hebben. Je vraag luidt dus: Waaruit bestaat die 95 procent onzichtbare materie en energie? Ik: (perplex) Kunnen jullie gedachten lezen? Stem: In zekere zin wel, dat leg ik je later nog wel eens uit. Het antwoord op je andere vraag luidt: In de komende decennia na je dood zal stukje bij beetje bekend worden waaruit die 25 procent donkere materie en die 70 procent (voor mensen) onzichtbare energie bestaat. Voor nu mag ik er niet meer over vertellen, dan dat het gaat om speciale, onzichtbare, in elkaar gevallen melkwegstelsels en energie die zich uitsluitend aan de buitenkant van het heelal bevinden. Maak het jezelf niet al te moeilijk en ga er voorlopig vanuit dat ik besta. Ik: Dat deed ik al, maar toch... eh, misschien kun je me de aandelenkoersen van Philips en KPN doorgeven voor overmorgen? Stilte in mijn hoofd. De stem is weer weg. Tja, dit is duidelijk een andere situatie dan in het sprookje over t Vrouwtje Piggelmee waarin het dankbare visje elke wens vervulde. Maar wat nu? Hoe krijg ik die stem, die duidelijk niet van mij is, weer aan de praat? En wel zó, dat hij voor mij nuttig en zinnig is. Één ding is zeker: mij boezemt de stem geen enkele angst in. Integendeel, het is ongelofelijk met iemand(?) te praten voor wie je geen geheimen hoeft te hebben. Wat zeg ik? Voor wie je geen geheimen kúnt hebben! En dat is toch een ervaring die tussen mensen niet mogelijk is 8

5 Een week is er inmiddels voorbij zonder contact. Een vriend stuurde me per een link, die me buitengewoon interesseert. De link voert me naar de website van een Russische professor. Hij heeft het over het ontstaan van het leven op aarde. Intuïtief voel ik dat de stem hierover met mij wel wil discussiëren. Het is Professor Doctor I. Prokovitsch (moleculaire biofysica en mentor van de studentengroep indirecte astronomie) van de staatsuniversiteit van St.Petersburg. Hij schrijft aan een bevriende, vrouwelijke collega in Moskou (organisatiepsychologie) op zijn website deze brief: Amice, Sinds Charles Darwin zijn evolutieleer wereldkundig maakte, nemen we aan dat het leven op aarde een gevolg is van toeval, van een gigantische hoeveelheid tijd én van het proces dat hij natuurlijke selectie heeft genoemd. Slechts enkele godsdienstige richtingen spreken sindsdien nog expliciet over de schepping van het leven als een daad van God: het creationisme. Althans, zo leek het. Maar eind twintigste eeuw begon het creationisme aan een wedergeboorte. Creationisten zijn gelovigen die de letterlijke tekst van het oude testament zo serieus mogelijk nemen. Zij geloven niet in de evolutieleer. De gewone gelovigen van deze tijd menen dat de evolutieleer correct is en dat de woorden over de schepping door God niet letterlijk moeten worden uitgelegd. De creationisten echter trachten met alle mogelijke, wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke middelen te bewijzen, dat God de wereld en het leven erop geschapen heeft in zes dagen, zo n 6000 jaren geleden. Ook de aanhangers van de Islam en andere godsdiensten nemen hun religieuze teksten zo letterlijk mogelijk. 9