Celverantwoordelijke Interculturele Bemiddeling, FOD Volksgezondheid
|
|
- Joris Kuiper
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling stand van zaken - toekomstperspectieven Hans Verrept 1 Celverantwoordelijke Interculturele Bemiddeling, FOD Volksgezondheid In de resultaten van wetenschappelijk onderzoek vinden we steeds meer aanwijzingen dat er systematische verschillen bestaan tussen de kwaliteit van zorg die verschillende etnische groepen in onze samenleving ontvangen (dia 2). Men stelt vast dat de toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg voor allochtonen in veel gevallen lager zijn dan die voor autochtonen. Om die redenen heeft de overheid het besluit genomen om interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen te financieren. Het beleid inzake interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen werd in nauw overleg met de verschillenden kabinetten en de administratie door de Cel Interculturele Bemiddeling uitgetekend. Centraal staat het financieren van twee functies: die van intercultureel bemiddelaar en die van coördinator interculturele bemiddeling. De eerste spreekt een taal van een of meerdere van een groepen allochtonen en kan dus zelf de taal en cultuur barrière oplossen. De tweede heeft als taak om professionele taalbijstand en/of interculturele bemiddeling voor de allochtone patiënten beschikbaar te maken en doet daarvoor een beroep op (interne of externe) interculturele bemiddelaars, sociale tolken en eventueel ook op meertalig ziekenhuispersoneel. Van fundamenteel belang is de keuze om interculturele bemiddelaars en geen sociale tolken in de ziekenhuizen te financieren (dia 3). Daarmee willen we niet suggereren dat sociale tolken geen belangrijke meerwaarde tot de kwaliteit van zorg in het ziekenhuis kunnen leveren. De keuze is gebaseerd op de vaststelling dat een goede hulpverlening aan allochtone patienten vaak meer vereist dan het oplossen van de taal barrière. Ze is vooral ingegeven door het werk van de Canadese professor Joe Kaufert en zijn collega s. 2 Uit zijn onderzoek bij de In- 1. Celverantwoordelijke Interculturele Bemiddeling, FOD Volksgezondheid. 2. Zie o.m.: Kaufert JM, Koolage WW; O'Neil JD. Cultural brokerage and advocacy in urban hospitals: the impact of native language interpreters. Santé, Culture, Health 1985; 3 (2): 3-9. Kaufert JM, O'Neil JD. Biomedical rituals and informed consent: native Canadians and the negotiation of clinical trust. In: Weisz G (ed.). Social science perspectives on clinical trust. Dordrecht: Reidel, 1989:
2 uit en Indiaanse groepen in het noorden van Canada kwam naar voren dat tolken in de gezondheidszorg niet enkel vertaalden maar tevens een aantal andere taken vervulden en dat die in aanzienlijke wijze bijdroegen tot de kwaliteit van de zorg. Om die reden tolken interculturele bemiddelaars niet alleen maar duiden ze eveneens culturele aspecten die voor de zorgverstrekking relevant zijn en geven ze concrete hulp en ondersteuning aan de patiënten. Daarnaast gaan ze o.m. tijdens kamerbezoeken op zoek naar knelpunten in het hulpverleningsproces en melden ze die ook aan de hulpverleners. Tenslotte doen ze zij het relatief zelden aan conflictbemiddeling en pleitbezorging. De Cel Interculturele Bemiddeling heeft bij de begeleiding van de interculturele bemiddelaars veel geïnvesteerd in het verhogen van hun tolkvaardigheden (dia 4). Dat gebeurde omdat uit internationaal onderzoek blijkt dat het oplossen van de taal barrière een absolute voorwaarde is om de toegankelijkheid en de kwaliteit van zorg voor allochtonen te verbeteren (dia 5). Tevens werd vastgesteld dat de meeste interculturele bemiddelaars onvoldoende opgeleid waren om te tolken. Daarom werden de standaarden van de MMIA (Massachusetts Medical Interpreters Association) met hen doorgenomen en kregen alle interculturele bemiddelaars een tolkopleiding van minimaal 60 uur aangeboden (dia 6). 3 Deze lessen werden in samenwerking met docenten van de hogescholen georganiseerd. Daarnaast startten we met terminologiegroepen. Tijdens een aantal sessies zoeken interculturele bemiddelaars onder leiding van een specialist terzake naar de exacte termen en bruikbare omschrijvingen voor de medische begrippen die in het ziekenhuis door de hulpverleners gebruikt worden. Vanuit de FOD hebben we er steeds op aangedrongen dat interculturele bemiddelaars zoveel mogelijk ingezet moeten worden om de taal barrière op te lossen. Ziekenhuizen hebben daartoe aanzienlijke inspanningen geleverd, en met succes: het percentage interventies tijdens dewelke interculturele bemiddelaars tolkten steeg in de periode van 32% naar 63%. Kaufert J, et al. The use of trouble case examples in teaching the impact of sociocultural and political factors in clinical communication. Medical Anthropology 1984; 8 (1): Kaufert JM, Koolage WW. Role conflict among 'culture brokers': the experience of native canadian medical interpreters. Social Science and Medicine Vol. 18 (3), p , Kaufert J, Putsch R. Communication through interpreters in healthcare. The Journal of clinical ethics 1997; 8 (1): Zie:
3 Recente ontwikkelingen in de wereld van het medisch tolken waar de USA zonder enige twijfel de koploper is bevestigen ons in de overtuiging dat we voor de taakomschrijving van de interculturele bemiddelaars de goede keuzes hebben gemaakt (dia 7). In teksten van organisaties zoals de Nationale Raad voor het Tolken in de Gezondheidszorg 4 gaat steeds meer aandacht naar de bijdrage van de tolk tot de ontwikkeling van een goede arts patiëntrelatie, het duiden van culturele aspecten, het verstrekken van cultuurgevoelige zorgen en een empathische houding. Centraal moeten de gezondheid en het welzijn van de patiënt staan en de inspanningen van de tolk moeten daar maximaal toe bijdragen. Dergelijke standpunten staan haaks op de vroegere stelling dat tolken enkel boodschappen van de ene naar de andere taal moesten vertalen. Van bij het begin werd er gekozen voor het werken met interculturele bemiddelaars die een vaste standplaats hadden (dia 8). Interculturele bemiddelaars zijn minimaal halftijds in het ziekenhuis aanwezig. Dit blijkt in zeer hoge mate bij te dragen tot het inzetten van de bemiddelaars. Hulpverleners zijn er immers weinig toe geneigd om een beroep te doen op externe sociale tolken of interculturele bemiddelaars. Ze vinden de te volgen procedures veelal te omslachtig en tijdrovend. De vaste standplaats leidt er ook toe dat de bemiddelaars zeer veel ervaring opdoen binnen de context van het ziekenhuis en dat ze zich kunnen specialiseren. Dat is veel minder het geval voor tolken of bemiddelaars die in verschillende sectoren ingezet worden. Een alternatief voor interculturele bemiddeling zou op het eerste gezicht het verhogen van de culturele competentie van de hulpverleners kunnen zijn door het organiseren van trainingen interculturele vaardigheden (dia s ). Die leiden uiteraard niet tot het oplossen van de taal barrière. Dat neemt niet weg dat men in zeer veel landen dergelijke trainingen organiseert omdat men ervan overtuigd is dat ze de kwaliteit van de hulpverlening aan allochtonen ten goed kunnen komen. De effecten ervan blijven echter onduidelijk. Recent kwam het Institute of Medicine (USA) tot de conclusie dat er geen consensus bestaat over de vaardigheden, attitudes en kennis die men in dat verband aan de hulpverleners moet bijbrengen. 5 Tevens wijst men op het risico van stereotypering van etnische minderheden. De ervaringen met intercultu- 4. Zie 5. Smedley B, Stith A, Nelson A (eds). Unequal treatment. Confronting racial and ethnic disparities in healthcare. Washington DC: The National Academis Press, 2003: XVI
4 rele bemiddelaars, en in het bijzonder de positieve respons van hulpverleners, sterken ons in de overtuiging dat hun werk een belangrijke bijdrage levert tot de culturele competentie van het ziekenhuis: met name door het bespreekbaar maken van culturele aspecten die relevant zijn voor de zorgverstrekking en door informatie en advies te geven in verband met het omgaan met culturele diversiteit. Door hun ruime ervaring met en kennis van de doelgroep, en door het feit dat ze zelf makkelijk meer informatie bij de patiënten kunnen inwinnen, is het risico op stereotypering van allochtone patiënten gering. De overheid creëerde naast de functie van intercultureel bemiddelaar ook die van coördinator interculturele bemiddeling (dia 12). Sommige ziekenhuizen tellen onder hun cliënteel niet minder dan 150 nationaliteiten. De organisatie van taalbijstand voor al deze groepen is een werk dat heel wat tijd in beslag neemt. Het is de kerntaak van een groot aantal coördinatoren. Daarnaast proberen ze om een proces van interculturalisatie in hun ziekenhuis op gang te brengen: daarmee bedoelen we een beleid gericht op het cultuurgevoeliger maken van de ziekenhuiszorg met het doel allochtone en autochtone (potentiële) zorgvragers gelijke kwaliteit en toegang tot zorg te verschaffen. In de periode dat interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen gefinancierd wordt, hebben we vastgesteld dat er een aantal belangrijke knelpunten bestonden. De belangrijkste daarvan zijn (dia ): 1. Interculturele bemiddelaars worden onvoldoende systematisch ingezet. Een aantal hulpverleners is niet overtuigd van de meerwaarde die een interculturele bemiddelaar voor de zorgverstrekking kan bieden. Dit leidt ertoe dat ze de interculturele bemiddelaars niet inzetten wanneer ze met een taal en/of cultuur barrière geconfronteerd worden. De Cel Interculturele Bemiddeling organiseerde in een groot aantal ziekenhuizen samen met de interculturele bemiddelaars en hun verantwoordelijken sensibliseringssessies voor hulpverleners. Die blijken echter slechts een kortdurend effect te hebben. In het bijzonder artsen worden tijdens deze sessies onvoldoende bereikt. 2. Het ontbreekt interculturele bemiddelaars aan duidelijke standaarden voor hun werk. Ze kunnen niet terugvallen op handboeken die de goede praktijk beschrijven.
5 3. Er bestaat geen opleiding die interculturele bemiddelaars en coördinatoren interculturele bemiddeling voldoende voorbereidt op de praktijk van het werken in het ziekenhuis. Bestaande opleiding leiden veelal niet tot een adequate verloning. Naar de toekomst toe stellen we vooreerst vast dat het aantal ziekenhuizen waar interculturele bemiddelaar en/of coördinatoren interculturele bemiddeling actief zijn in 2006 sterk zal toenemen. Dat gebeurt dankzij de middelen die in het kader van het Sociaal Akkoord beschikbaar gemaakt werden (dia 16). Het aspect tolken blijft een belangrijk werkpunt. We zullen inspanningen blijven doen om de tolkvaardigheden van de interculturele bemiddelaars verder te verhogen. Tevens zullen we via gevalsbesprekingen en het uitnodigen van deskundigen werk maken van een code of good practice. Om hulpverleners en patiënten te sensibiliseren voor het belang en de mogelijkheden van interculturele bemiddeling ontwikkelen we inde nabije toekomst affiches en folders. Tenslotte zullen we een overzicht maken van het materiaal dat voor allochtonen ontwikkeld werd in de ziekenhuizen waarmee we samenwerken.
Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling Stand van zaken - toekomstperspectieven
1 Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling Stand van zaken - toekomstperspectieven Hans Verrept Coördinatiecel Interculturele Bemiddeling 2 Stand van wetenschappelijk onderzoek Etniciteit en
Nadere informatieCulturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Zohra Chbaral 1
Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen Zohra Chbaral 1 Vooreerst bedanken we de interculturele bemiddelaars, de coördinatoren interculturele bemiddeling die ons de gegevens
Nadere informatieKnelpunten zorg migranten en etnische minderheden
Interculturele communicatie: wat bestaat er en wat kost het Hans Verrept (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu) Knelpunten zorg migranten en etnische minderheden Taal problematiek
Nadere informatie(Verschenen in Hospitalia 2002/4: 170-174)
(Verschenen in Hospitalia 2002/4: 170-174) INTERCULTURELE BEMIDDELING IN DE ZIEKENHUIZEN Hans VERREPT Coördinatiecel Interculturele Bemiddeling Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu
Nadere informatieFiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie?
Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? In deze fiche vind je instrumenten om de interculturele competenties van personeelsleden op te bouwen en te vergroten zodat het diversiteitsbeleid
Nadere informatieGIDS VOOR DE INTERCUL- TURELE BEMIDDELING IN DE GEZONDHEIDSZORG
GIDS VOOR DE INTERCUL- TURELE BEMIDDELING IN DE GEZONDHEIDSZORG Hans Verrept Isabelle Coune 24 JUNI 2016 WWW.INTERCULT.BE Brussel: FOD Volksgezondheid, Veiligheid voor de voedselketen en Milieu Gids voor
Nadere informatieInterculturele bemiddeling en kwaliteit van zorg Prof.dr.Theda Borde 1
Interculturele bemiddeling en kwaliteit van zorg Prof.dr.Theda Borde 1 Professor Borde bracht verslag uit van twee vergelijkende studies die ze in drie ziekenhuizen in Berlijn uitvoerde. De ene heeft betrekking
Nadere informatieDe rol van cultuur bij het medisch tolken
(Verschenen in Cultuur, Migratie, Gezondheid 2004/1: 44-49.) De rol van cultuur bij het medisch tolken Over de auteur Hans Verrept is cultureel antropoloog en germanist. Hij is werkzaam bij de Federale
Nadere informatieINTERCULTURELE BEMIDDELING IN DE GEZONDHEIDS- ZORG
GIDS VOOR DE INTERCULTURELE BEMIDDELING IN DE GEZONDHEIDS- ZORG Hans Verrept Isabelle Coune VOORWOORD Als zorgverlener probeer je je patiënten steeds zo goed mogelijk te helpen. De afkomst van die patiënten,
Nadere informatieKwaliteit in Diversiteit. Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010
Kwaliteit in Diversiteit Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010 Inleiding Aanleiding en doel Feiten en stelling Arts-patiëntrelatie en ervaringen Oplossingen Casus en
Nadere informatieUniversiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar
Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit
Nadere informatieKwaliteitskader intercultureel vakmanschap in het hsao
Handreiking Kwaliteitskader intercultureel vakmanschap in het hsao handreiking voor (opleidings)managers en docenten HBO-raad, oktober 2012 Project intercultureel vakmanschap in het hsao Deelproject van
Nadere informatieInterculturele bemiddeling. & taalbijstand voor iedereen
Interculturele bemiddeling & taalbijstand voor iedereen Onze dienst Uitgangspunt in ZNA: patiënten-recht om in duidelijke en klare taal info over de eigen medische toestand te verkrijgen Interculturele
Nadere informatieEmmaüs Culturele diversiteit in de zorg
Emmaüs Culturele diversiteit in de zorg Mechelen 26 mei 2011 Hamida Chikhi 1 Italiaanse Turkse Marokkaanse Dienst gestart in 1992 2 1 Doelstellingen van de dienst Gelijke toegang tot de gezondheid Kwaliteit
Nadere informatienleiding; een evidence-based benadering
I nleiding; een evidence-based benadering 1 De schrijvers van dit boek geloven vurig in het belang van communicatievaardigheden in de gezondheidszorg. Ons belangrijkste doel met het schrijven van dit boek,
Nadere informatieGeschiedenis commissies medische ethiek. Gelijklopend met de bio-ethische beweging in het algemeen
Geschiedenis commissies medische ethiek Gelijklopend met de bio-ethische beweging in het algemeen Medisch-technologische vooruitgang Economische impact van gezondheidszorg Integriteit en waardigheid van
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatiespecialist in diversiteit binnen zorg en welzijn
specialist in diversiteit binnen zorg en welzijn De Nederlandse samenleving kent inmiddels een grote culturele diversiteit. Uit onderzoeken blijkt helaas dat nieuwe groepen onvoldoende aansluiting vinden
Nadere informatieEvidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN
Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces
Nadere informatieBetere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden
Betere zorg voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden Prof. dr. Jany Rademakers NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg CAPHRI Care and Public Health Research Institute
Nadere informatieInstituut voor Gezondheidszorg
Instituut voor Gezondheidszorg Praktijkbeoordelingsformulier Opleiding Verpleegkunde Hogeschool Rotterdam Studiejaar 1 Naam Student: Studentnummer: Praktijkbeoordelingsformulier opleiding Verpleegkunde
Nadere informatieVragen rond standaarden
Vragen rond standaarden Isabelle Coune Cel Interculturele Bemiddeling en Beleidsondersteuning 1. Pleitbezorging patiënt Definities: Spreken of tussenkomen in het belang van iemand anders (Van Esterik,
Nadere informatieIntercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit
1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why
Nadere informatieHospital at Home. informatiefolder. Universitair Centrum Ouderengeneeskunde. Hospital at Home
Hospital at Home informatiefolder Hospital at Home Universitair Centrum Ouderengeneeskunde Achtergrondinformatie De meeste mensen met dementie wonen thuis, ook als zij zorg nodig hebben. Deze zorg wordt
Nadere informatieInterculturele Competenties:
Interculturele Competenties: Een vak apart W. Shadid Leiden, mei 2010 Interculturele Competenties 2 Inleiding Vooral in multiculturele samenlevingen wordt de laatste tijd veel nadruk gelegd op interculturele
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatieInterculturele Competentie:
Interculturele Competentie: Een vak apart W. Shadid, Leiden, mei 2010 Inleiding In deze korte uiteenzetting wordt aandacht besteed aan het onderwerp interculturele competenties waarop de laatste tijd en
Nadere informatieToestemming en bezwaar: Hoe wordt het patiënten gevraagd? Wat vinden ze daarvan? Nader gebruik lichaamsmateriaal en data die hieruit voorkomen
Toestemming en bezwaar: Hoe wordt het patiënten gevraagd? Wat vinden ze daarvan? Marjanka K Schmidt & Susanne Rebers Division Molecular Pathology Division Psychosocial Research and Epidemiology Nader gebruik
Nadere informatieResultaten van een enquête MediQuality in samenwerking met Omnivit Stress Control over stress bij zorgverstrekkers en patiënten.
Resultaten van een enquête MediQuality in samenwerking met Omnivit Stress Control over stress bij zorgverstrekkers en patiënten. 94% van de artsen ziet steeds meer gestresseerde patiënten Na de bankencrisis
Nadere informatieList of publications. List of publications 213
List of publications List of publications 213 Publications in English Bekkema N., Veer A. de, Hertogh C. & Francke A. Perspectives of people with mild intellectual disabilities on care-relationships at
Nadere informatieDisclosure slide. Geen (potentiële) belangenverstrengeling. Geen
Disclosure slide Geen (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Project mogelijk gemaaktdoor ZonMw 1 Knelpuntenanalyse zorginfecties Is een kwaliteitstandaard
Nadere informatieMechelen PrOS-project
www.besafe.be Mechelen PrOS-project Mechelen PrOS-project FOD Binnenlandse Zaken Algemene Directie Veiligheid en Preventie Directie Lokale Integrale Veiligheid 2014 Mechelen PrOS-project I. Projectbeschrijving
Nadere informatieBeroepscode Bachelor Medisch Hulpverlener. Definitief. Juni 2016
1 Beroepscode Bachelor Medisch Hulpverlener Definitief Juni 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Algemeen... 4 2. De Bachelor Medisch Hulpverlener in relatie tot de zorgvrager... 5 3. De Bachelor Medisch
Nadere informatieComorbiditeit & richtlijnen: gaat dat samen?
Comorbiditeit & richtlijnen: gaat dat samen? TRANZO ZORGSALON 14 oktober 2010 Marjolein Lugtenberg TRANZO, UvT/ PZO, RIVM Richtlijnen o Ter verbetering van kwaliteit van zorg o Bron van evidence-based
Nadere informatieBevraging professionelen
Bevraging professionelen Code: [wordt later ingevuld om anonimiteit te garanderen] Beste, Deze vragenlijst maakt deel uit van het Erasmus=project met de naam TALES@home (Talking About Language and Emotions
Nadere informatieTaaldiversiteit in Brussel: een analysekader. Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette
Taaldiversiteit in Brussel: een analysekader Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette Overzicht Welke begrippenkader voor discussie en beleid? Overzicht van meertaligheid in Brussel Communicatie in
Nadere informatieInterculturele CompetentieWijzer (ICW): mogelijkheden en beperkingen. Joke Simons & Yunsy Krols
Interculturele CompetentieWijzer (ICW): mogelijkheden en beperkingen Joke Simons & Yunsy Krols 1 INTERCULTURELE COMPETENTIE: WAT? 2 Metaforen 3 Competentie = K + V + A + A + (Fantini, 2000) 4 Onderwijs
Nadere informatieEerstelijnszorg voor de Roma in Europa, een Position Paper
Eerstelijnszorg voor de Roma in Europa, een Position Paper Gent, 2 december 2014 Pim de Graaf Danica Rotar et al Eerstelijnszorg voor de Roma in Europa Position Paper is onderdeel van een reeks Doel: interesseren
Nadere informatieUitdagingen in de multiculturele praktijk
12 uit de praktijk Kernproblemen Uitdagingen in de multiculturele praktijk Vraag een fysiotherapeut die werkzaam is in een achterstandswijk naar zijn ervaringen met allochtone patiënten en de kans is groot
Nadere informatiewe zijn in beeld VPTZ-ZU/ Hospice Nieuwegein
we zijn in beeld VPTZ-ZU/ Hospice Nieuwegein Beleid 2012-2013 Inleiding Dit beleidsstuk is geschreven om in beeld te brengen wat onze organisatie doet, waar we voor staan en waar we goed in zijn, hoe we
Nadere informatieBespiegelingen over het begrip cultuur in de zorg: maakt cultuur ons of maken wij cultuur?
Bespiegelingen over het begrip cultuur in de zorg: maakt cultuur ons of maken wij cultuur? Cor Hoffer cultureel antropoloog / socioloog GGZ-organisatie Parnassia Bavo Groep 1 2 Onderwerpen: cultuur en
Nadere informatieInleiding. Sabine Drieskens
Inleiding Sabine Drieskens Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 50 25 E-mail : sabine.drieskens@wiv-isp.be
Nadere informatieStructuur van de palliatieve zorg in Vlaanderen.
Structuur van de palliatieve zorg in Vlaanderen. Dr. Y. Lievens 1,2, Dr. J. Menten 1, I. Bossuyt 1, M. Depril 1. 1 Palliatief-supportteam Dienst Gezwelziekten Universitaire Ziekenhuizen K.U.Leuven 2 Correspondentieadres
Nadere informatieCompetentie-invullingsmatrix
Competentie-invullingsmatrix masterprf afstudeerrichtingsopleidingsonderdelen Master of Science in de psychologie onderwijs Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen H000079
Nadere informatieBUDGETGROEP BIZ OOST-VLAANDEREN
BUDGETGROEP BIZ OOST-VLAANDEREN 1 Budgetgroepen BIZ (BudgetInZicht) Oost-Vlaanderen, een samenwerkingsverband tussen OCMW s, CAW s en verenigingen waar armen het woord nemen, heeft sinds enkele jaren een
Nadere informatieDiversiteit Loont?! Factsheet Middelbaar Beroepsonderwijs
Diversiteit Loont?! Factsheet Middelbaar Beroepsonderwijs Inleiding In opdracht van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt heeft EIM onderzoek gedaan naar de meerwaarde van diversiteitsbeleid in het onderwijs.
Nadere informatieOpleiding consulent seksuele gezondheid NVVS
Opleiding consulent seksuele gezondheid NVVS Als consulent seksuele gezondheid bied je laagdrempelige seksuologische hulp en ondersteun je collega s in het omgaan met vragen van patiënten of cliënten op
Nadere informatieZorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen
Zorg op Tijd EIF Conferentie Nijmegen 19-11-2015 Projectpartners Project in Gouda Scholen in Gouda Onderdelen Training van professionals Overleg over de screening Bijeenkomsten met ouders Individuele
Nadere informatieCULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG. Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit
CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit 27 mei 2016 MIJN CULTUUR IS DE JOUWE NIET, MAAR DAAROM NIET MINDER WAARD!! ZORGVERLENING IS CULTUREEL GEKLEURD Model
Nadere informatieEen leven lang ontwikkelen, 29 mei 2018
Een leven lang ontwikkelen, 29 mei 2018 Waar gaan we het over hebben De huidige arbeidsmarkt loopt vast Naar een skills gerichte arbeidsmarkt Wat gaat House of Skills opleveren? Definitie van skills Skillpaspoort
Nadere informatieHIB-seminar 4 juni 2015 Internationalisering doe je samen: de docent maakt het verschil TAAL & INTERNATIONALISERING Maike Verhagen & Marion Hemsing
HIB-seminar 4 juni 2015 Internationalisering doe je samen: de docent maakt het verschil TAAL & INTERNATIONALISERING Maike Verhagen & Marion Hemsing International Office Saxion University of Applied Sciences
Nadere informatie3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen
Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24
Nadere informatieWard Rommel Interculturele bemiddeling in de kankerzorg
Ward Rommel Interculturele bemiddeling in de kankerzorg Als een zorgverstrekker te maken krijgt met een kankerpatiënt die een andere taal spreekt of een andere culturele achtergrond heeft, kan dit de communicatie
Nadere informatiemigrant-friendly hospitals
Subproject C: Scholing van het personeel met het oog op culturele competentie VRAGENLIJST M.B.T. KLINISCHE CULTURELE COMPETENTIE Pre (CCCTQ-PRE) January 2004 Karl Krajic Robert C. Like Beate Schulze Christa
Nadere informatieNo show in de zorg. Voorstel om verspilling in de gezondheidszorg aan te pakken. Pia Dijkstra Tweede Kamerlid D66.
No show in de zorg Voorstel om verspilling in de gezondheidszorg aan te pakken. Notitie Juli 2012 Pia Dijkstra Tweede Kamerlid D66 Inleiding De kosten van de gezondheidzorg stijgen hard. Dat komt voornamelijk
Nadere informatieHandhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen
Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen Elise van Beeck Maatschappelijke Gezondheidszorg & Medische Microbiologie en Infectieziekten Erasmus MC Rotterdam Overzicht presentatie Introductie: waar is het
Nadere informatieOntdek je wereld. Koersplan THUIS IN DE WERELD. Hoogen Dries 3, 5051 WK Goirle
Ontdek je wereld Koersplan 2019-2023 THUIS IN DE WERELD Hoogen Dries 3, 5051 WK Goirle 013-530 25 48 info@edu-ley.nl www.edu-ley.nl Betekenis geven aan ambities Missie: Waar staan onze scholen voor? Edu-Ley
Nadere informatieSCHOOLSMAKER PEER MEDIATION. i.s.m. Basisscholengemeenschap Sint- Pieter en Sint- Guido Anderlecht 10 februari 2015
SCHOOLSMAKER PEER MEDIATION i.s.m. Basisscholengemeenschap Sint- Pieter en Sint- Guido Anderlecht 10 februari 2015 WELKOM Wij willen u graag informeren & inspireren. Hanne Van Waeyenberge Bemiddelaar &
Nadere informatieThuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde
Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar
Nadere informatieE-learning (eerstelijns) interculturele zorg Informatie ten behoeve van Restore, 11 mei 2012
E-learning (eerstelijns) interculturele zorg Informatie ten behoeve van Restore, 11 mei 2012 Korte omschrijving Mikado heeft in opdracht van de Parnassia Bavo Groep een e-learningprogramma ontwikkeld.
Nadere informatieGezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden?
Gezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden? Alja Bosch, MSc. Docent Fontys Hogescholen Toegepaste Psychologie Communicatiewetenschapper Fysiotherapeut Inhoud Gezondheidsvaardigheden, waar
Nadere informatieVORMINGSREEKS CULTUURSENSITIEVE ZORG MODULE: INLEIDING
VORMINGSREEKS CULTUURSENSITIEVE ZORG MODULE: INLEIDING Steunpunt Cultuursensitieve Zorg Vormingen Intervisies & Supervisies Transculturele Ontmoetingen Consults Bibliotheek Blog Programma van vandaag Voormiddag:
Nadere informatieUw brief van. 31 maart 2008
logoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk 13 juni 2008 BVE/I&I/21221 Uw brief van 31 maart 2008 Uw kenmerk 2070815960 Onderwerp Vragen
Nadere informatieSOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale
Nadere informatieAdvanced Practice Nursing
Workshop Advanced Practice Nursing Prof. dr. Ann Van Hecke, UGent, Universitair Centrum voor Verpleegkunde en Vroedkunde Miguel Lardennois, FOD DG Gezondheidszorg Waar hebben we het over? Waar hebben we
Nadere informatieDemografische gegevens ouderen
In dit hoofdstuk worden de demografische gegevens van de doelgroep ouderen beschreven. We spreken hier van ouderen indien personen 55 jaar of ouder zijn. Dit omdat gezondheidsproblemen met name vanaf die
Nadere informatiest r e s smanagement Inzicht in het omgaan met spanningen. Maximaal aantal deelnemers 12 Leren oplossingsgericht te handelen.
st r e s smanagement De cursus 'stressmanagement' is bedoeld voor iedereen die in zijn/haar werksituatie te maken krijgt met stress als gevolg van problemen en spanningsvolle situaties. De eigen ervaringen
Nadere informatieE-health en het effect op opleiden. Mireille Jansen, manager Maasstad Academie, Maasstad ziekenhuis
1 E-health en het effect op opleiden. Mireille Jansen, manager Maasstad Academie, Maasstad ziekenhuis 2 Vraagstelling E-health is meer dan het toepassen van technologie. Goede implementatie is een organisatieverandering
Nadere informatieSturen van technologie & technologie-educatie? Problemen en mogelijkheden. Guido Van Steendam. Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
Studiedag over technologie, educatie & duurzaamheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Brussel 29 April 2014 Sessie 1 Technologie in het hoger onderwijs actief georiënteerd op de samenleving Sturen
Nadere informatieBEVORDERING VAN DE COMMUNICATIE TUSSEN ZORGVERLENERS BETROKKEN BIJ DE ZORG VOOR OUDERE AFHANKELIJKE PERSONEN EINDRAPPORT - PERIODE : 2007
BEVORDERING VAN DE COMMUNICATIE TUSSEN ZORGVERLENERS BETROKKEN BIJ DE ZORG VOOR OUDERE AFHANKELIJKE PERSONEN EINDRAPPORT - PERIODE : 2007 COORDINATEN VAN DE GDT : GDT van de regio: oostende Adres :Hospitaalstraat
Nadere informatieRichtlijnen voor het werken in een multiculturele setting
Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Quality needs diversity 1. Inleiding Deze richtlijnen zijn een uitwerking van de kernwaarde Ruimte voor talent en groei voor iedereen, onderdeel
Nadere informatieKlinisch ethisch overleg voor artsen van oppositie naar wederzijds begrip
Klinisch ethisch overleg voor artsen van oppositie naar wederzijds begrip Sprekers Anneke Dalinghaus, huisarts Kamal el Mokayad, reumatoloog MMC Judith Wilmer, klinisch geriater CZE Nico Debets, geestelijk
Nadere informatieKlachtenbehandeling Het onderzoeken en doen van een uitspraak inzake de (on)gegrondheid van een in behandeling gegeven klacht.
REGLEMENT VOOR DE KLACHTENBEHANDELING, HU Klinieken Faculteit Gezondheidszorg, Hogeschool Utrecht HOOFDSTUK 1 ALGEMEEN ARTIKEL 1 Begripsomschrijvingen Aangeklaagde Degene tegen wie een klacht is ingediend.
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance
Nadere informatieOverview of the presentation
1 Intercultural mediation in health care in the EU: theory and practice Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Overview of the presentation 1. Policy issues 2. Why do we need medical
Nadere informatieHET IENE2 MODEL CURSUS : TRAIN DE TRAINER
HET IENE2 MODEL CURSUS : TRAIN DE TRAINER Dit project werd gefinancierd en ondersteund door de Europese Commissie. Deze publicatie geeft de mening weer van de auteur en de Commissie kan niet verantwoordelijk
Nadere informatieQuickscan cultuursensitiviteit van organisaties
Quickscan cultuursensitiviteit van organisaties DOEL VAN DE SCAN Het doel van de quickscan is de bestuurder, directie en management snel een globaal inzicht te verschaffen in de actuele stand van zaken
Nadere informatieKritisch leren denken in het hbo
Kritisch leren denken in het hbo 7 november 2018 Conferentie Effectief Leren Eindhoven Lectoraat Brein & Leren Avans Hogeschool Janneke Nobelen Anita Heijltjes Synaps: Herman Lamers, foto Adri Verhoosel
Nadere informatieBetreft: Participeren en studeren in het buitenland. Knelpunten voor studenten met een functiebeperking
Steunpunt Inclusief hoger Onderwijs Sint-Jorisstraat 71 8000 Brugge Betreft: Participeren en studeren in het buitenland. Knelpunten voor studenten met een functiebeperking Het Steunpunt Inclusief Hoger
Nadere informatieDE COMMUNICATIE VAN DE BEROEPSUITOEFENAAR IN DE GEZONDHEIDSZORG MET DE NAASTEN VAN DE PATIËNT
DE COMMUNICATIE VAN DE BEROEPSUITOEFENAAR IN DE GEZONDHEIDSZORG MET DE NAASTEN VAN DE PATIËNT Colloquium cel Patiëntenrechten, FOD Brussel,24-11-2017 Walter Rombouts UZ Leuven Palliatief Support team,
Nadere informatieKeuzedeel mbo. Zorg en technologie. gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo. Code K0137
Keuzedeel mbo Zorg en technologie gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0137 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op: 26-11-2015
Nadere informatieInterculturele managementcompetenties
Handreiking Interculturele managementcompetenties Handreiking voor (opleidings)managers in het hsao HO-raad, oktober 2012 Project intercultureel vakmanschap in het hsao Deelproject van het ZonMw programma
Nadere informatieWelkom. Stichting Zeldzame Ziekten Nederland. Uitslag enquete Nationaal Plan. 15 maart 2012
Welkom Stichting Nederland Uitslag enquete Nationaal Plan 15 maart 2012 Agenda 1. Doel van de bijeenkomst 2. Overzicht reacties op de enquête 3. Conclusies uit de enquête t.b.v. Nationaal Plan 4. Plannen
Nadere informatieInhoudstafel algemene thema s
Inhoudstafel algemene thema s Aansprakelijkheid en No-fault: de vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorg Karlien Van de Velde, Vlaams Patiëntenplatform vzw 1. Inleiding/geschiedenis 1 2. Wetgeving
Nadere informatieHet klopt in mijn hoofd!
PERSBERICHT Brussel, 21 september 2011 Het klopt in mijn hoofd! Sinds 2009 vulden ruim 140.000 mensen de zelftest in over mentaal welbevinden op de website van de Vlaamse overheid, www.fitinjehoofd.be.
Nadere informatiethe Netherlands. Health Policy, Volume 63, Issue 3, Page 289-298 Cromwell Press.
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Marloes Loermans & Judith de Jong. Veel mensen zijn bereid om voor zorg naar het buitenland te gaan, NIVEL, 2008) worden
Nadere informatieOpleiding consulent seksuele gezondheid NVVS
Dat vind ik een van de mooiste dingen aan de seksuologie: dat de geestelijke en de somatische gezondheidszorg erin samen komen. evaluatie deelnemer mensenkennis Opleiding consulent seksuele gezondheid
Nadere informatieDe indeling van de sector Gedrag & Maatschappij
De indeling van de sector Gedrag & Maatschappij Elke sector is opgedeeld in vijf tot acht subsectoren. Deze sector is ingedeeld in zeven subsectoren: 1 Psychologie 2 Pedagogische opleidingen 3 Sociale
Nadere informatieVia internationalisering naar interculturele competenties en omgaan met diversiteit.
Via internationalisering naar interculturele competenties en omgaan met diversiteit. Kaat Delrue Joke Mornie 15 januari 2013 Op onze website: Studenten krijgen de mogelijkheid om een internationale ervaring
Nadere informatieOnderzoek naar voorschrijven door Verpleegkundig Specialisten. Anneke Francke, mede namens Marieke Kroezen (NIVEL) 19 juni 2014
Onderzoek naar voorschrijven door Verpleegkundig Specialisten Anneke Francke, mede namens Marieke Kroezen (NIVEL) 19 juni 2014 In de praktijk horen we niet alleen dat de kwaliteit van het voorschrijven
Nadere informatiePATIËNTENPARTICIPATIECULTUUR OP MICRONIVEAU IN ALGEMENE EN PSYCHIATRISCHE ZIEKENHUIZEN
23 JANUARI 2020 PATIËNTENPARTICIPATIECULTUUR OP MICRONIVEAU IN ALGEMENE EN PSYCHIATRISCHE ZIEKENHUIZEN Presentatie: belang van het thema in het kader van: Het P4Pprogramma Het derde meerjarige programma
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieVerpleging is een kernfunctie in de totaliteit van de zorg.
MEMORANDUM 2019 Verpleging is een kernfunctie in de totaliteit van de zorg. 1. Kwaliteitsnormen voor kwaliteitszorg in alle sectoren/gebieden van verpleegkunde. 2. Een eerlijke en correct gefinancierde
Nadere informatieFormat implementatieplan. Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase
Format implementatieplan Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase november 2016 Format implementatieplan Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering
Nadere informatieHet is belangrijk dat studenten ervaren wat informele zorg inhoudt
Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Toegepaste Gerontologie aan de hogescholen Windesheim en Fontys Het is belangrijk dat studenten ervaren wat informele zorg inhoudt Het is belangrijk
Nadere informatieInterculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen
Interculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen Studiedag Kleurrijke Maatzorg Gaby Jennes, 14 oktober 2011 Iets over de opleiding gw Opleiding voor volwassenen (sinds 1960), geaccrediteerd
Nadere informatiePalliatieve zorg: Ethiek
Palliatieve zorg: Ethiek Hogeschool van Amsterdam Naam: Lauri Linn Konter Studentnr: 500642432 Klas: Lv12-2E2 Jaar: 2012-2013 Docent: P. Vleugels Inhoudsopgave Inleiding Blz: 3 Omschrijving praktijksituatie
Nadere informatieZorgcoördinator, psycholoog, orthopedagoog
Functiefamilie : Onderwijs Begeleiding & Zorg, reeks II Kenmerk : 2014/000496/CvB-P&O Versie : 1 Vastgesteld CvB d.d. : 20-05-2014 Datum : 20 mei 2014 Instemming PGMR d.d. : 16-05-2014 Opgesteld door :
Nadere informatieRacisme & onderwijs. Prof. dr. Orhan Ağırdağ KU Leuven UvA
Racisme & onderwijs Prof. dr. Orhan Ağırdağ KU Leuven UvA Ervaren discriminatie Institutioneel racisme Ervaren discriminatie Focus: ervaren (etnische) discriminatie door de leerlingen Discriminatie >
Nadere informatie