6 Het Domeinbos Rodeberg

Transcriptie

1 6 Het Domeinbos Rodeberg We starten onze verkenning van het Domeinbos Rodeberg aan herberg "De Nachtegaal" (zie grondplan). We steken er de Rodebergstraat over en komen op de Rodebergwegel die hier hoofdweg was tot begin deze eeuw. We stappen naar het Hellegat, het mooiste natuurgebied van het Heuvelland met zeldzame vegetaties en een spectaculair reliëfschouwspel. Het is echter niet zo groot (ongeveer 20 ha). Alvast te klein om de grote bezoekersdruk aan te kunnen. Daarom, blijf op de paden, pluk geen bloemen, hou je rustig. En geniet vooral met volle teugen van dit prachtgebiedje. Provincie West-Vlaanderen DE BERGEN 123

2 Tijdens deze verkenning houden we vooral het merkwaardige samenspel tussen de vegetatie en de bodem in het oog. Met wat geluk zie (of hoor) je ook enkele vogelsoorten. Terwijl je het aangeduide parcours doorloopt, let je op de functies die de genummerde zones (1) t.e.m. (4) op het grondplan hebben en je vult ze daar ook op aan. 6.1 Relatie boomsoorten - bodemvochtigheid Het wandelpad linksaf (= noordwaarts), GR-pad met rood-witte signalen, volgen. De kenmerkende boomsoorten tot kruispunt A zijn zwarte den en grove den (of Sylvesterden). Deze laatste herken je aan de kortere naalden en de rossig-rood oplopende stam. Op het kaartje van vorige pagina duid je bij elk aan welke boomsoort rond die plaats overheerst (zie bomenspoor als losse bijlage). We beperken ons tot 15 boomsoorten, die we via kenletters aanduiden (zie lijst hieronder). Soort Kenletters Soort Kenletters Soort Kenletters Grove den GDN Wilde lijsterbes LBS Haagbeuk HBK Zwarte den ZDN Hulst HUT Berk BRK Japanse of goudlork JLK Amerikaanse eik AEK Zwarte els ZWE Beuk BUK Zomereik ZEK Es ES Tamme kastanje TKA Gewone esdoorn GEN Populier POP Probeer samen met de drie kenletters bij elke soort ook de vochtigheidsgraad van de bodem van de groeiplaats aan te duiden. Onderlijn daartoe de kenletters met één tot vier streepjes: 1) uitgesproken droog: één streepje 3) vochtig, niet echt nat: drie streepjes 2) droog tot licht vochtig: twee streepjes 4) zeer nat tot moerassig: vier streepjes Besluit Als resultaat van deze beperkte inventarisatie, kan je achteraf op het hellingschema een viertal bostypes per vochtigheidszone onderscheiden. Noteer twee tot vier kensoorten per zone (let wel: dit is een vereenvoudiging van de veldwaarnemingen). Uitzonderingen zullen ook hier de regel bevestigen (bv. beuk groeit best op droge tot licht vochtige gronden, maar komt soms ook op kletsnatte bodem voor). 124 DE BERGEN Provincie West-Vlaanderen

3 Toch zijn sommige soorten niet in één zone thuis te brengen. Ze groeien spontaan op verschillende bodemtypes. Deze soorten houden van gradiëntsituaties: de overgangszones tussen verschillende, soms tegengestelde bodemtypes (dit kan je logischerwijs niet bij aangeplante, enkel bij spontaan gevestigde bomen of struiken waarnemen). Omschrijf de gradiënt van volgende spontaan groeiende, streekeigen soorten: - Hulst: - Wilde lijsterbes: - Hazelaar: - Zwarte els: Deze bomeninventarisatie loopt door tot het meest noordelijke punt van het wandelparcours (kruispunt E). Wat is de juiste hoogte van kruispunt A? Waaruit bestaat de bodem t.h.v. de Rodebergwegel (zie voorbereiding)? Tussen kruispunt A en B wordt de bodem plots vochtiger. Wat kan je hieruit afleiden i.v.m. de bodemsoort (zie voorbereiding)? Duid deze vochtige zone zo juist mogelijk aan op het wandelkaartje (arcering). Provincie West-Vlaanderen DE BERGEN 125

4 6.2 Hakhoutbeheer Op kruispunt B pronkt een indrukwekkende meerstammige gewone esdoorn, die 150 à 200 jaar oud is. Deze ouderling diende als grensboom van een perceel in eigendom van het OCMW. Vergelijk de boomstammen links en rechts van het pad juist voorbij kruispunt B. Wat merk je? Naar welke functie van het bos verwijst dit? Welke gevolgen had dit voor de vegetatie (kruiden, struiken, jonge bomen) en de fauna (insecten)? Het hakhoutbeheer leidt tot de merkwaardige vaststelling dat veel boomstoven (onderkant stam en wortelgestel) ouder zijn dan hun huidige stammen. De boom is dus feitelijk ouder dan de stamdikte laat vermoeden (dit is ook in heel wat holle wegen het geval!). Sommige overleefden de Eerste Wereldoorlog en zijn dus eeuwelingen. Het traditionele hakhoutbeheer werd rond 1950 stopgezet. De uitbatingsvoorwaarden in het Hellegatbos zijn trouwens verre van optimaal (de houtprijs bedroeg er 1/3 van de normale verkoopsprijzen). Verklaar! 6.3 Betekenis dood hout Toch is de dynamiek door de afwisseling van lichte en donkere jaren in het bos niet helemaal stilgevallen na het hakhoutbeheer. Er kwam een nieuwe beheersvorm, de bomen leven gewoon door. Een groot gedeelte van het afgestorven hout blijft in het bos (zowel gevallen bomen als staande 'boomlijken'). Dit levert een meerwaarde voor het bosleven op waarbij een aantal spontane evoluties meer kansen krijgen. Omschrijf dit. 126 DE BERGEN Provincie West-Vlaanderen

5 boomkruiper grote bonte specht boomklever kleine bonte specht Vanaf 1990 werd de boomklever hier broedvogel. Boomkruiper, grote en kleine bonte specht zijn vaste klanten. Wat kan het verband zijn met bovenstaande redenering? 6.4 Invloeden recreatie Een aantal zones werden door de beheerder (Afdeling Bos en Groen van Aminal) met omheiningen afgezet. Voorheen waren dit avontuurlijke crosshellingen waar jongeren dolle pret beleefden. Minder leuk echter waren de gevolgen voor de vegetatie en de bodem: de eerste afsluitingen kwamen er in '77-'78, later volgden er nog meer ('82-'87). Beschrijf het resultaat van deze bescherming, in vergelijking met de niet beschermde delen! Het Domeinbos Rodeberg is een druk bezocht en avontuurlijk wandelgebied. Zachte recreatie en natuurbehoud kunnen echter in conflict komen wanneer de draagkracht (kwetsbaarheid) van het gebied overschreden wordt. Provincie West-Vlaanderen DE BERGEN 127

6 Zou je, vanuit jouw waarnemingen en vaststellingen, beperkingen opleggen aan een aantal vormen van recreatie (bv. alle-terrein-fietsen, ruitersport, crossmotoren, terreinwagen, kompaslopen, wandelen, zoektochten, bosspelen,...)? Hoe streng of hoe geduldig zou jij als terreinbeheerder optreden? 6.5 Bosstructuur Tussen B en C merk je rechts een perceel op met berk, veldesdoorn en robinia (aangeplant). De bosstructuur ziet er nog heel jong en weinig ontwikkeld uit. Waaraan merk je dat? Dit perceel werd nog tot na de Eerste Wereldoorlog als akker bewerkt! Het is eigendom van het OCMW, de grens met het staatsdomein wordt gemarkeerd door een scheidingsgracht. Een prachtige voorjaarsplant, typisch voor oude, onverstoorde bosgronden, komt niet voor tot aan de perceelsgrens, maar verderop wel, én massaal. Welke? Verderop bepalen braam en adelaarsvaren de ondergroei van een lorkenbos. Welk kenmerk van de lork laat deze ondergroei toe? Welk verband kan je leggen met het voorbije akkerbeheer van deze gronden? 128 DE BERGEN Provincie West-Vlaanderen

7 6.6 Bronniveau - voorjaarsvegetatie Na de bocht, even vóór punt C, begint de meest natte zone van het Hellegat. Welke hoogteligging heeft het punt C (bruggetje)? Schets het reliëf richting zuiden! Hoe noemen we deze reliëfvorm? Vanuit dit reliëf en de bodemvochtigheid (scherpe, droge helling, vlakke en natte vallei) kan je contrasterende bodemsoorten afleiden. Welke zijn die? Wat zijn hier de opvallendste kenmerken (grondsoort, waterhuishouding, erosie,...)? Vanaf punt C tot de meest noordelijke bosgrens (punt E) houden we naast de boomsoorten, vooral de unieke voorjaarsvegetatie in het oog. De volgende veldoefening is voorbehouden voor wie tussen half maart en begin juni op stap is. Ze moet uitgevoerd worden zonder de vegetatie te vertrappelen! Probeer op het diagram zo nauwkeurig mogelijk de bodemplanten in te passen (duid aan met de letter uit de onderstaande lijst). Als horizontale parameter kiezen we de optimale bloeiperiode (maand), als verticale de groeiplaats (van zeer droog tot zeer nat). Sommige soorten bezetten een brede gradiënt (bv. gewoon speenkruid; bijna droog tot nat), andere bloeien over langere periodes (bv. dagkoekoeksbloem; van april tot augustus). Andere soorten beperken zich duidelijk tot welbepaalde groeiplaatsen en bloeiperiodes (bv. gewone dotterbloem; zeer nat, april - begin mei). Vul je eigen waarnemingen achteraf aan met gegevens uit een veldflora of naslagwerk. Let ook op de uitgebloeide, zaaddragende of nog niet bloeiende soorten, voor zover deze te determineren zijn. Twee voorbeelden helpen je op weg: - Gewoon speenkruid (letter i) bloeit vanaf half maart tot half april, op weinig vochtige tot natte plaatsen. Op het diagram wordt dit een rechthoekige balk. - Gewone dotterbloem (letter a) bloeit op moerassige bodem, vanaf april tot mei. Dit wordt een liggende streep op het diagram. Provincie West-Vlaanderen DE BERGEN 129

8 Binnen de periode half maart - begin juni heb je kans volgende soorten te ontmoeten: a) gewone dotterbloem - b) pinksterbloem - c) slanke sleutelbloem - d) gevlekte aronskelk - e) kruipend zenegroen - f) reuzenpaardenstaart - g) moesdistel - h) bosanemoon - i) gewoon speenkruid - j) wilde hyacint - k) witte klaverzuring - l) daslook - m) grote muur - n) boswederik - o) groot heksenkruid - p) dagkoekoeksbloem - q) gele dovenetel - r) breedbladige wespenorchis - s) valse salie - t) robertskruid - u) kleine maagdenpalm - v) veelbloemige salomonszegel - w) spekwortel - x) gewoon nagelkruid - y) zevenblad - z) bosviooltje. BODEMVOCHTIGHEID zeer vochtig a vochtig i weinig vochtig droog J F M A M J J 130 DE BERGEN Provincie West-Vlaanderen

9 6.7 Verschillende ruimtegebruikers Bekijk de namen van de aangevulde zones op je kaartje (1) t.e.m. (4). Vergelijk de toestand van zones (1) en (2) met die van de andere doorlopen zones. Wat valt er op? Wat besluit je hieruit? Kijk op punt F (t.h.v. het vroegere stort) rondom je. Welke verschillende ruimtegebruikers merk je hier? Duid ze aan op onderstaande cirkel en vermeld welke er volgens jou storend en welke er niet storend zijn! Staprichting Welke functie domineert hier? Tot welke problemen kan dit leiden? Provincie West-Vlaanderen DE BERGEN 131