Het Economisch Belang van de Antwerpse Diamantsector

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het Economisch Belang van de Antwerpse Diamantsector"

Transcriptie

1 Het Economisch Belang van de Antwerpse Diamantsector Prof. Dr. Joep Konings 1 & Drs. Stijn Vanormelingen Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen K.U.Leuven Oktober Prof. Konings is gewoon hoogleraar economie aan de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen van de KU Leuven. Drs. Stijn Vanormelingen is wetenschappelijk medewerker. 1

2 Inhoud Executive Summary...5 Aanbevelingen...7 Document de synthèse...9 Recommandations Inleiding Het belang van de diamantsector voor de internationale handel in België Economische Kernindicatoren voor de Diamantsector: Evolutie en Vergelijking met andere sectoren Evolutie van economische kernindicatoren in de diamantsector Benchmarking economische kernindicatoren van de diamantsector met andere sectoren in België Internationale Benchmarking De impact van de diamantsector op de economie en haar expansiemogelijkheden: Een econometrische benadering Conclusies en Aanbevelingen...56 Appendix A Figuren en Tabellen in US Dollar

3 Lijst met Tabellen Tabel 1: Aantal Bedrijven en Tewerkstelling in Diamant Industrie Tabel 2 : In -en Uitvoer Opgesplitst binnen de Diamantsector...19 Tabel 3: Invoer en Uitvoer van diamant als Percentage van Intra en Extra EU Totaal...20 Tabel 4: Uitvoer in Vergelijking met andere Sectoren (2007)...21 Tabel 5: Invoer in Vergelijking met andere Sectoren (2007)...21 Tabel 6 Rang Diamant in Invoer en Uitvoer België Tabel 7: Overzicht Geselecteerde Sectoren voor Benchmarking...33 Tabel 8 Spillovers van diamant naar andere sectoren...53 Tabel 9: Geschatte indirecte tewerkstelling...54 Tabel A 1 In-en Uitvoer opgesplitsit binnen de diamantsector, miljoenen US dollar.59 3

4 Lijst met Figuren Figuur 1 Waarde Totale Invoer en Uitvoer Diamant...17 Figuur 2 Evolutie Handelsbalans België...18 Figuur 3 Evolutie Aandeel Diamant in Totale Invoer en Uitvoer...20 Figuur 4 : Aandeel diamant in de totale uitvoer vanuit België naar dat land in Figuur 5: Aandeel diamant in totale invoer vanuit dat land in Figuur 6: Top 10 belangrijkste partners uitvoer diamant in Figuur 7: Top 10 belangrijkste partners invoer diamant in Figuur 8: Totale Omzet en Toegevoegde Waarde Belgische Diamantsector...27 Figuur 9: Evolutie Totale Tewerkstelling Belgische Diamantsector...29 Figuur 10: Evolutie Gemiddelde Loonkost Bewerking en Groothandel Diamant...30 Figuur 11: Evolutie Gemiddelde Arbeidsproductiviteit Bewerking en Groothandel Diamant...31 Figuur 12: Vergelijking Toegevoegde Waarde en Omzet Diamantsector met andere Sectoren in België...34 Figuur 13: Vergelijking Toegevoegde Waarde en Omzet Diamantsector met andere Sectoren in de Provincie Antwerpen...35 Figuur 14: Vergelijking Toegevoegde Waarde en Omzet Diamantsector met andere Sectoren in het Arrondissement Antwerpen...36 Figuur 15: Loonkost Diamantsector vergeleken met andere Belgische sectoren Figuur 16: Evolutie loonkost in enkele geselecteerde industrieën...38 Figuur 17: Arbeidsproductiviteit Diamantsector vergeleken met andere Belgische sectoren Figuur 18: Gemiddelde Competitiviteitsindex vergeleken met andere Belgische sectoren Figuur 19: Gemiddelde Belastingsvoet voor de Diamant en andere Belgische Sectoren in Figuur 20: Gemiddelde Belastingsvoet voor de Diamant en andere Belgische Sectoren in Figuur 21: Evolutie Effectieve Belastingsvoet voor Diamantsector en andere Belgische Sectoren...43 Figuur 22: Winst en Belastingen in de Diamantsector...44 Figuur 23: Totale Vennootschapsbelasting in Antwerpen...44 Figuur 24 Loonkost en Arbeidsproductiviteit Internationaal Vergeleken Figuur 25 Internationale Vergelijking Competitiviteitsindex...48 Figuur 26 Effectieve Belastingsvoet Vennootschapsbelasting Internationaal Vergeleken...49 Figuur A 1 Evolutie Invoer en Uitvoer Diamant uitgedrukt in US Dollar...60 Figuur A 2 Top 10 belangrijkste partners uitvoer diamant in 2007; US dollar...60 Figuur A 3 Top 10 belangrijkste partners invoer diamant in 2007; US dollar...61 Figuur A 4 Totale Omzet en Toegevoegde Waarde in de Diamantsector uitgedrukt in US dollar

5 Executive Summary Decennia lang is België zowel in binnen- als buitenland gekend voor haar Antwerpse diamant. Net zoals in andere sectoren heeft ook de Antwerpse diamantsector een transformatie ondergaan, mede ten gevolge van de toenemende globalisering van de jongste jaren. Deze toenemende globalisering verhoogt de druk op de bedrijven en het economisch beleid om een stevige concurrentiepositie te handhaven en verder uit te bouwen. Voorliggende studie onderzoekt daarom het relatieve belang van de Antwerpse diamantsector in België en meer in het bijzonder in Vlaanderen en de regio Antwerpen. De voornaamste bevindingen kunnen als volgt worden samengevat. 1. Voor de totale Belgische internationale handel staat de diamant op de 4 e plaats van belangrijkste handelsgoederen. Dit wordt de eerste plaats wanneer enkel de handel buiten de EU wordt beschouwd. De diamantsector is goed voor een positief handelssaldo ten belope van 1,6 Miljard Euro in 2007 (of 13,4 Miljard uitvoer en 11,8 Miljard invoer). Gegeven dat het globale handelsoverschot in België 2,3 Miljard Euro bedroeg, is het duidelijk dat de internationale handel in de Belgische diamantsector een belangrijke constante bijdrage hieraan levert. 2. Voor een aantal landen is diamant het nummer 1 exportproduct vanuit België, met name voor ondermeer India, Israël, Hong Kong, de Verenigde Arabisch Emiraten, Singapore en Thailand. Maar ook voor China (exclusief Hong Kong) is de diamantsector de belangrijkste sector met een exportaandeel van 20%. Voor enkele andere landen zoals Japan, Canada en de Verenigde Staten van Amerika staat de diamant in de top drie van belangrijkste Belgische exportproducten. 3. De diamantsector is in 2006 goed voor een totale omzet van 17 miljard euro en een toegevoegde waarde van bijna 500 miljoen euro. Hoewel de totale omzet de jongste 10 jaar sterk gestegen is, is de tewerkstelling sterk gedaald in deze periode. Dit is vooral het gevolg van een sterke vermindering van arbeidskrachten in de bewerking van diamant, terwijl de tewerkstelling in de groothandel van diamant licht is toegenomen. De loonkosten zijn in deze 5

6 periode toegenomen met 3% per jaar, vergelijkbaar met de algemene evolutie van de loonkosten in België. 4. De diamantsector realiseert een omzet die vergelijkbaar is met het gemiddelde van andere sectoren in België. In de provincie en het arrondissement Antwerpen realiseert ze zelfs de hoogste omzet van alle sectoren, op de voet gevolgd door de chemie. In termen van toegevoegde waarde is dit uiteraard een stuk lager omwille van de hoge prijs van ruwe diamant, de basisgrondstof. 5. De gemiddelde loonkost in de diamantsector ligt meer dan 30% lager dan in de chemie, maar de arbeidsproductiviteit een maatstaf voor efficiëntie is het hoogst van alle sectoren. Hierdoor scoort de diamantsector goed op het gebied van haar competitiviteit in vergelijking met andere Belgische sectoren. 6. De gemiddelde aanslagvoet van de vennootschapsbelasting in de diamantsector behoort tot de hogere in België. Vergeleken met andere belangrijke handelscentra in de diamantindustrie zoals China, India en Rusland, is de effectieve vennootschapsbelasting in België bijna dubbel zo hoog. 7. In vergelijking met opkomende economieën zoals China en India heeft de diamantsector in België de hoogste loonkost, maar ook de hoogste toegevoegde waarde per werknemer. Voor India domineren echter de loonkostverschillen met als gevolg dat het land in termen van competitiviteit beter scoort dan België. China scoort het slechtst in termen van competitiviteit. 8. Op basis van een econometrisch model, wordt een schatting gemaakt van de indirecte tewerkstellingscreatie door de diamantsector. Hieruit blijkt dat de diamantsector goed is voor ongeveer jobs aan directe en indirecte tewerkstelling samen in de provincie Antwerpen. 6

7 Aanbevelingen Uit de analyse volgen een aantal belangrijke aanbevelingen: 1. Indien de Belgische economie voordeel wenst te halen uit de sterke expansie van de opkomende landen zoals India en China is het wenselijk dat het buitenlands beleid voldoende initiatieven kan opstarten om betere handel met deze regio s tot stand te brengen. Vermits de diamantsector zo goed is vertegenwoordigd in deze opkomende landen, kan de sector een belangrijke sleutelrol spelen in het verder uitwerken van een algemeen strategisch handelsbeleid dat ook ten goede komt van de andere Belgische sectoren. Meer bepaald kunnen andere sectoren gebruik maken van de expertise en netwerken van de Belgische diamantsector. 2. Er is uiteraard een belangrijke keerzijde van deze medaille. Wellicht omwille van de mobiliteit en de grote internationale handelsstromen die de diamantsector karakteriseren is deze ook kwetsbaar voor delocalisatie. De loonkosten zijn net zoals de loonkosten in andere sectoren sterk gestegen de laatste 10 jaar (met 30%). Naar de toekomst toe zal het bijgevolg belangrijk blijven de loonkosten in de diamantsector te beheersen en inspanningen te blijven doen om de kwaliteit van werk en productiviteit op een hoog niveau te blijven handhaven. 3. Maar niet alleen loonkosten spelen hierbij een belangrijke rol, ook de hoogte van de vennootschapsbelasting is een belangrijke factor die ondernemingen in overweging nemen wanneer ze zich in een bepaald land wensen te vestigen. En deze factor wordt de jongste jaren belangrijker omwille van de toenemende belastingdruk binnen en buiten Europa, waarbij de nominale belastingvoet van 33,99% in België tot de hogere van Europa behoort. Maar ook wanneer een vergelijking van de effectieve belastingvoet wordt uitgevoerd, behoort de gemiddelde aanslagvoet voor de Diamantsector tot de hogere binnen België (om en bij de 24% in 2006) en in vergelijking met India, China en Rusland is de effectieve vennootschapsbelasting bijna dubbel zo hoog. Dit zorgt voor een vorm van oneerlijke concurrentie met het buitenland, ten nadele van de Belgische diamantsector. 7

8 4. Een handhaving en verdere groei van de diamanthandel in Antwerpen kan niet alleen de directe, maar vooral de indirecte tewerkstelling van ongeveer jobs, veiligstellen of verder doen uitbreiden. Een strategie gericht op het realiseren van verdere groei zal eveneens in overweging moeten nemen in welke mate synergieën kunnen ontwikkeld worden met verwante sectoren zoals de juwelensector. 8

9 Document de synthèse Depuis des décennies le diamant anversois est réputé tant en Belgique qu à l étranger. Tout comme d autres secteurs, le secteur diamantaire anversois a aussi subi une transformation, suite entre autres à la globalisation croissante des dernières années. Cette globalisation accrue augmente la pression sur les entreprises et la politique économique pour maintenir et développer une position concurrentielle solide. La présente étude analyse l importance relative du secteur diamantaire anversois en Belgique et plus particulièrement en Flandre et dans la région anversoise. Les principales constatations peuvent être résumées comme suit. 1. Dans la totalité du commerce extérieur belge le diamant occupe la quatrième place des biens commerciaux les plus importants. Et même la première place si l on ne tient compte que du commerce hors UE. Le secteur diamantaire dégage un solde commercial positif à hauteur de 1,6 milliards d euros en 2007 (ou 13,4 milliards en exportations et 11,8 milliards en importations). Etant donné que l excédent commercial global de la Belgique s élevait à 2,3 milliards d euros, il est clair que le commerce international dans le secteur diamantaire belge y contribue de façon importante et constante. 2. Pour un certain nombre de pays le diamant est le produit numéro 1 importé en provenance de la Belgique, en particulier pour l Inde, Israël, Hong Kong, les Emirats arabes unis, Singapore et la Thaïlande. Pour la Chine aussi (Hong Kong non compris), le secteur diamantaire est le secteur le plus important avec pour la Belgique une part de marché à l exportation de 20%. Pour quelques autres pays tels que le Japon, le Canada et les Etats-Unis d Amérique, le diamant figure dans le top trois des principaux produits importés de Belgique. 3. En 2006, le secteur diamantaire représente un chiffre d affaires total de 17 milliards d euros et une plus-value de presque 500 millions d euros. Bien que le chiffre d affaires total ait presque doublé les 10 dernières années, l emploi a fortement régressé pendant cette période. C est avant tout la conséquence de la forte diminution de la main-d oeuvre dans le traitement 9

10 du diamant. L emploi dans le commerce de gros du diamant a, lui, légèrement progressé. Les coûts salariaux ont augmenté pendant cette même période de 3% par an, ce qui est comparable à l évolution générale des coûts salariaux en Belgique. 4. Le secteur diamantaire réalise un chiffre d affaires qui est comparable à la moyenne des autres secteurs en Belgique. Dans la province et l arrondissement d Anvers, il réalise même le chiffre d affaires le plus élevé de tous les secteurs, suivi de près par le secteur chimique. En termes de valeur ajoutée celui-ci est évidemment nettement moins important à cause du prix élevé du diamant brut, la matière première de base. 5. Le coût salarial moyen dans le secteur diamantaire est de plus de 30% inférieur à celui du secteur chimique, et la productivité du travail un critère pour l efficacité est la plus élevée de tous les secteurs. De cette façon, le secteur diamantaire maintient une meilleure compétitivité que d autres secteurs belges. 6. Par rapport aux économies émergentes comme la Chine et l Inde, le secteur diamantaire belge a les coûts salariaux les plus élevés, mais aussi la valeur ajoutée la plus élevée par salarié. Les différences salariales sont cependant tellement importantes qu en termes de compétitivité l Inde devance la Belgique. La Chine reste à la traîne en termes de compétitivité. 7. Sur la base d un modèle économétrique, une estimation a été faite de la création d emplois indirects par le secteur diamantaire. De cette étude, il ressort que le secteur diamantaire génère environ emplois directs et indirects dans la seule province d Anvers. 10

11 Recommandations Cette analyse a donné lieu à un certain nombre de recommandations importantes: 1. Si l économie belge veut tirer profit de la forte expansion des pays émergents tels que l Inde et la Chine, il est souhaitable que la politique étrangère puisse lancer suffisamment d initiatives pour améliorer les relations commerciales avec ces régions. Etant donné que le secteur diamantaire est aussi bien représenté dans ces pays émergents, ce secteur pourrait jouer un rôle clé important dans l élaboration d une stratégie commerciale globale dont pourraient également bénéficier les autres secteurs belges. Ceux-ci pourraient plus précisément bénéficier de l expertise et des réseaux du secteur diamantaire belge. 2. Il y a toutefois un revers à la médaille. En raison de la mobilité et des grands courants commerciaux internationaux qui caractérisent le secteur diamantaire, celui-ci n est pas à l abri de délocalisations. Les coûts salariaux ont, tout comme dans d autres secteurs, fortement augmenté les 10 dernières années (de 30%). Dans le futur il importe par conséquent de veiller à maîtriser les coûts salariaux dans le secteur diamantaire et de poursuivre les efforts pour maintenir la qualité du travail et la productivité à un niveau élevé. 3. Mais il n y a pas que les coûts salariaux que les entreprises prennent en considération lorsqu elles veulent s établir dans un pays déterminé ; le poids de l impôt des sociétés est également un facteur non négligeable. Ce facteur gagne en importance ces dernières années à cause de la pression fiscale accrue en Europe et en dehors de l Europe. Le taux d imposition nominal de 33,99% pratiqué en Belgique est un des plus élevés en Europe. Même lorsqu on compare les taux d imposition effectifs, le taux d imposition moyen pour le secteur diamantaire reste en Belgique parmi les plus élevés (près de 24% en 2006). Comparé à l Inde, la Chine et la Russie, le taux d imposition effectif est presque deux fois aussi important. Cela crée une forme de concurrence déloyale avec l étranger, au détriment du secteur diamantaire belge. 11

12 4. Le maintien et le développement du commerce diamantaire à Anvers peuvent garantir non seulement les emplois directs, mais aussi les emplois indirects d à peu près personnes et créer davantage d emplois. 12

13 1. Inleiding Decennia lang is België zowel in binnen- als buitenland gekend voor haar Antwerpse diamant. Net zoals andere sectoren, heeft ook de Antwerpse diamantsector een transformatie ondergaan, mede ten gevolge van de toenemende globalisering van de jongste jaren. Deze toenemende globalisering verhoogt de druk op de bedrijven en het economisch beleid om een stevige concurrentiepositie te handhaven en verder uit te bouwen. Voor bedrijven actief in een kleine open economie - zoals België - is het van belang om marktaandeel in de internationale markten te verzekeren, voor het economisch beleid is het van belang het juiste institutionele kader te scheppen waarin bedrijven op een optimale manier kunnen functioneren en waarbij de comparatieve en strategische voordelen die kenmerkend zijn voor de Belgische economie ten volle worden uitgespeeld. De toegevoegde waarde die onze bedrijven creëren vormt immers de basis van de economische groei en dus onze welvaart. Dit rapport onderzoekt daarom het relatieve belang van de Antwerpse diamantsector in België en meer in het bijzonder in Vlaanderen en de regio Antwerpen. We hanteren hierbij een micro-economische benadering, waarbij we op basis van gedetailleerde gegevens van ondernemingen in de diamantsector inzichten verwerven met betrekking tot de economische prestaties van deze bedrijven in vergelijking met ondernemingen in andere sectoren, zoals onder meer de Textiel, Voeding, Landbouw, Chemie, etc Deze gegevens worden gehaald uit de jaarrekeningen van ondernemingen in België voor de periode Vermits alle vennootschappen wettelijk verplicht zijn een jaarrekening in te dienen bij de Nationale Bank van België beschikken we over nagenoeg alle bedrijven die actief zijn in de diamantsector. Eenmanszaken, VZWs en banken zitten echter niet in de gegevensbank omdat ze onderworpen zijn aan een andere financiële rapportering. 13

14 Zoals weergegeven in Tabel 1, bevat de dataset voor de periode die we analyseren, van 1997 tot en met 2006, meer dan 2000 bedrijven uit de diamantsector 2 Dit zijn de ondernemingen die als voornaamste activiteit Bewerking van Diamant (NACEBEL code 36221)" of Groothandel in Diamant (NACEBEL code 51561) rapporteren of beide. Merk op dat de juwelensector een aparte sector is (NACEBEL codes 3212 (excl ), en 52484) en niet in voorliggende analyse werd opgenomen. Een goede driehonderd bedrijven is actief in de subsector Bewerking van Diamant en 1800 in de Groothandel in Diamant. Gedurende de periode van de analyse (10 jaar) waren deze bedrijven gemiddeld goed voor 7133 jobs (voltijds equivalenten), waarvan het merendeel in de subsector Groothandel in Diamant. Dit is een ondergrens voor de totale directe tewerkstelling in de diamantsector vermits de tewerkstelling in eenmanszaken en VZWs niet is opgenomen in deze cijfers. De private stichting Antwerp World Diamond Centre en haar dochteronderneming HRD Antwerpen stellen 340 personeelsleden te werk en er zijn naar schatting een 350-tal eenmanszaken actief in de diamant. Wanneer we ook de werknemers van de diamantafdeling van ABN-AMRO en de Antwerpse Diamantbank (beiden een 100-tal werknemers) komen we aan een totale directe tewerkstelling in de diamantsector van ongeveer 8000 werknemers. Tabel 1: Aantal Bedrijven en Tewerkstelling in Diamant Industrie. Sector Aantal bedrijven Totale tewerkstelling Gemiddelde tewerkstelling per bedrijf Diamant ,50 (7,1) Bewerking (Nace: 36221) ,29 (15) Groothandel (Nace: 51561) ,88 (4,2) Nota: Standaarddeviatie tussen haakjes in de laatste kolom Uit de laatste kolommen van Tabel 1 blijkt ook dat de gemiddelde grootte van bedrijven actief in de diamantsector relatief klein is. De tewerkstelling is opnieuw gemeten in voltijdse equivalenten. Vooral de Groothandel in Diamant bestaat uit een groot aantal kleine bedrijven. De gemiddelde tewerkstelling bedraagt nog geen 3 werknemers per bedrijf. Ondernemingen in de Bewerking van Diamant zijn wat groter 2 Afhankelijk van toe-en uittreding van ondernemingen kan dit cijfer fluctueren, momenteel beschouwen we alle ondernemingen die informatie hebben gerapporteerd in de periode in de jaarrekening. 14

15 met gemiddeld ongeveer 7 werknemers, maar er bestaan grote verschillen tussen bedrijven zoals aangegeven door de grote standaarddeviatie. De geografische spreiding van de Belgische diamantsector is beperkt en concentreert zich voornamelijk in de provincie Antwerpen. Bijgevolg is het bij de analyse van de diamantsector belangrijk niet enkel een vergelijking te maken met sectoren gevestigd in België maar ook en vooral met bedrijven gevestigd in de provincie/arrondissement Antwerpen om een inzicht te krijgen over de impact op de regionale economie. In onze analyse onderzoeken we onder meer de grootte en de groei van de omzet, de toegevoegde waarde, de productiviteit, de effectieve vennootschapsbelasting, de competitiviteit (loonkost ten opzichte van toegevoegde waarde) in de typische onderneming in de diamantsector (verwerking enerzijds en handel anderzijds). Daarnaast gaan we eveneens na hoe belangrijk de diamantsector is in de internationale handel van België, in het bijzonder het relatieve aandeel van de uitvoer in totale uitvoer naar bepaalde regio s, zoals onder meer India en China twee opkomende wereldeconomieën. Ten slotte, ontwikkelen we een econometrisch model om het multiplicator effect van de Antwerpse diamant in te schatten. Dit laat ons toe een inschatting te maken van de indirecte tewerkstelling die wordt gecreëerd door de Antwerpse diamantsector. Dit rapport is als volgt gestructureerd. In de volgende paragraaf vangen we aan met een beschrijving van de handelsstromen in de diamantsector. In paragraaf 3.1 zoemen we in op de economische kernindicatoren om vervolgens in paragraaf 3.2 een vergelijking te maken met bedrijven in andere sectoren. Dit laat ons toe een inschatting te maken van het relatieve belang van de diamantsector in vergelijking met andere sectoren. Paragraaf 4 vergelijkt de positie van de Diamantsector in een internationaal perspectief. In paragraaf 5 rapporteren we ten slotte de resultaten van een econometrisch model en geven we een schatting over de indirecte tewerkstelling die door de diamantsector wordt gerealiseerd. De laatste paragraaf geeft de voornaamste conclusies en aanbevelingen weer. 15

16 2. Het belang van de diamantsector voor de internationale handel in België Antwerpen is nog steeds het belangrijkste handelscentrum in de wereld voor diamant. Ongeveer 80% van de totale wereldproductie van ruwe diamant wordt in Antwerpen verhandeld 3. Andere belangrijke handelscentra zijn India, Dubai in De Verenigde Arabische Emiraten en Tel Aviv in Israël. Door het grote belang van Antwerpen in de wereldwijde diamantsector is de Belgische diamant één van de belangrijkste sectoren in de internationale handel van België. Zonder de diamant zouden niet alleen de Belgische handelsstromen aanzienlijk lager liggen, maar zou ook de Belgische handelsbalans er substantieel anders uitzien. Voor een kleine open economie zoals België is het van groot belang om een sterke aanwezigheid te hebben op internationale markten via de uitvoer van goederen en diensten. Een toename in de uitvoer vergroot het bruto nationaal product en bijgevolg de algemene welvaart. In deze paragraaf gaan we na hoe belangrijk de internationale handelsstromen, zowel invoer als uitvoer, zijn voor de diamantsector en vergelijken deze met de totale Belgische internationale handel in goederen en diensten. Hiervoor maken we gebruik van gedetailleerde cijfers van invoer en uitvoer van producten, gedefinieerd volgens een 8-digit classificatie, het zogenaamde Harmonized System (HS) van productcategorieën, gebruikt door EUROSTAT. Volgens de HS classificatie kunnen we een onderscheid maken tussen verwerkte en niet verwerkte industriële diamant, niet-industriële diamant en andere diamant. In Figuur 1 wordt de evolutie weergegeven van de totale invoer en de totale uitvoer van diamant (de som van de verschillende types diamant) 4. In 2007 was de totale uitvoer van diamant goed voor een 13,4 miljard Euro, een stijging met 28% ten opzichte van Hierbij moet opgemerkt worden dat de wereldwijde diamanthandel in US dollar wordt gevoerd. De getoonde evolutie wordt dus ook 3 Cijfers voor het jaar 2007, op basis van Kimberley Process Certification Scheme (KPCS) cijfers en Belgische handelsstatistieken. 4 Vanaf januari 2003 worden de zichtzendingen (in consignatie) van diamant die niet gevolgd worden door een effectieve verkoop of aankoop niet meer opgenomen in de statistieken van de buitenlandse handel. Hierdoor doet er zich een trendbreuk voor in het jaar Deze zichtzendingen maakten ongeveer 20% uit van de totale invoer en uitvoer in (cf. Statistieken van de buitenlandse handel Maandbericht , Nationale Bank van België). 16

17 beïnvloedt door de wisselkoers tussen de euro en de US dollar. De euro/ecu kende een continue depreciatie ten opzichte van de dollar tussen 1995 en 2002, gevolgd door een sterke appreciatie van de euro. Ten gevolge hiervan is de stijging in de invoer en uitvoer van diamant tussen 1995 en 2002 uitgedrukt in euro een overschatting van de werkelijke evolutie van de handelsactiviteit in de Belgische diamantsector. De toename in de diamanthandel tussen 2003 en 2007 uitgedrukt in euro is dan weer een onderschatting van de werkelijke verandering. De evolutie van de handel in diamant in US dollar wordt in appendix A gerapporteerd. Uit Figuur A 1 blijkt dat de uitvoer van diamant uitgedrukt in dollar met 26% is toegenomen tussen 1995 en 2002 en met 55% tussen 2003 en Figuur 1 Waarde Totale Invoer en Uitvoer Diamant Miljoen Totale Invoer en Uitvoer Diamant Jaar Invoer Uitvoer 5 Door de overgang van brutocijfers (met zichtzendingen) naar nettocijfers (zonder zichtzendingen) is het weinig zinvol de stijging over de hele periode te rapporteren. Tussen 1995 en 2002 is de uitvoer in diamant met 74% gestegen. 17

18 Het totale handelsoverschot in België bedroeg in ,3 miljard Euro. Het handelsoverschot in de diamantsector alleen in 2007 bedroeg 1,6 miljard Euro. Dit betekent dat de diamantsector in sterke mate het negatief handelsbalanssaldo in andere sectoren compenseert 6. De evolutie over de tijd van de handelsbalans voor zowel alle goederen als de diamant afzonderlijk wordt getoond in Figuur 2. Daar waar het overschot op de handelsbalans voor alle goederen daalt van 9 miljard euro in 1999 tot 2,3 miljard euro in 2007, vertoont het overschot op de handelsbalans voor diamantsector een stijgende trend. Het overschot bedraagt in ,6 miljard euro in vergelijking met 0,8 miljard euro in Vanuit een globaal macro-economisch perspectief is bijgevolg de bijdrage van de diamantsector aan de uitvoer van groot belang. Figuur 2 Evolutie Handelsbalans België Evolutie Handelsbalans België Miljoen Handelsbalans Alle Goederen Handelsbalans Diamant 6 De data over de handel in diamant hier gerapporteerd, betreft de internationale handel berekend volgens het communautair concept terwijl het totale handelsoverschot berekend is volgens het nationale concept. We hebben geen handelsdata volgens het nationaal concept ter beschikking op 8 of 4 digit product niveau. Wanneer we echter kijken op 2 digit niveau, zien we dat de subcategorie 71 Echte en gekweekte parels, edelstenen en halfedelstenen, edele metalen waarin de diamant een aandeel heeft van 80 tot 90%, een handelsoverschot realiseert van 1,1 miljard euro volgens het nationaal concept. Dit betekent dat ook volgens deze berekeningswijze de diamant een substantieel aandeel heeft in het handelsoverschot van België. 18

19 In Tabel 2 geven we een overzicht van de intra EU en de extra EU handel 7 in diamant, volgens de verschillende categorieën in We merken op dat Belgische diamant voornamelijk naar buiten de Europese Unie wordt geëxporteerd en dat het voornamelijk gaat om niet-industriële diamant. In Tabel A 1 wordt opnieuw de invoer en uitvoer van diamant gerapporteerd, maar dan nu in US dollar. Uitgedrukt in dollar bedroeg de totale uitvoer 18,307 miljard dollar in De invoer was goed voor 16,153 miljard dollar. Tabel 2 : In -en Uitvoer Opgesplitst binnen de Diamantsector Invoer Product Code Beschrijving (In miljoenen Euros) Intra EU15 Extra EU15 Totaal Industriële Diamant Onbewerkt 5,54 45,53 51, Bewerkt 0,12 0,06 0,18 Niet-Industriële Diamant Onbewerkt 2.190, , , Bewerkt 66, , , Diamant, andere 0,01 47,48 47, Totaal 2.263, , ,16 Product Code Beschrijving Uitvoer (In miljoenen Euros) Intra EU15 Extra EU15 Totaal Industriële Diamant Onbewerkt 6,42 18,50 24, Bewerkt 0,55 0,25 0,80 Niet-Industriële Diamant Onbewerkt 7, , , Bewerkt 903, , , Diamant, andere 1,81 0,00 1, Totaal 920, , ,86 7 Met intra EU 15 wordt de handel bedoeld tussen België en de andere landen die voor 1 mei 2004 lid waren van de Europese Unie, met name Nederland, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Italië, Groot- Brittannië, Ierland, Denemarken, Griekenland, Portugal, Spanje, Zweden, Finland en Oostenrijk. Met Extra EU 15 handel worden de handelsstromen tussen België en andere landen dan deze 14 bedoeld. 19

20 Wanneer we het relatief belang van de uitvoer en invoer van diamant uitdrukken in termen van de totale invoer en uitvoer in België, afzonderlijk voor intra EU en extra EU blijkt dat 14,30% van alle uitvoer die naar buiten de EU gaat toe te schrijven is aan diamant. Voor de invoer van buiten de EU bedraagt dit 9,89%. Tezamen maakt dit dat de diamant 3,91% en 4,24% van respectievelijk de totale Belgische invoer en uitvoer. Dit wordt nog eens samengevat in Tabel 3. De evolutie over de tijd tussen 1995 en 2007 is weergegeven in Figuur 3. Doordat de totale internationale handel sterker gestegen is dan de handel in diamant, is het aandeel van de diamant hierin gedaald 8. De daling van het diamantaandeel in de totale handel sinds 2003 kan deels verklaard worden door de appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar. Tabel 3: Invoer en Uitvoer van diamant als Percentage van Intra en Extra EU Totaal Invoer Uitvoer Intra EU15 1,10% 0,40% Extra EU15 9,89% 14,30% Totaal 3,91% 4,24% Figuur 3 Evolutie Aandeel Diamant in Totale Invoer en Uitvoer Aandeel Diamant in Totale Invoer en Uitvoer Extra EU 15 Intra EU 15 Aandeel in Totaal Totaal Aandeel Diamant in Invoer Aandeel Diamant in Uitvoer Bemerk opnieuw de trendbreuk in

21 In Tabel 4 en Tabel 5 geven we een overzicht van de belangrijkste uitvoerproducten van en de belangrijkste invoerproducten in België voor het jaar 2007 per HS 4 digit code. Diamant is het belangrijkste handelsproduct van België voor handel buiten de EU 15. Dit voor zowel uit- als invoer. Voor de totale handel staat de diamant op de 4 e plaats van belangrijkste handelsgoederen. Tabel 4: Uitvoer in Vergelijking met andere Sectoren (2007) UITVOER Rang Waarde (miljoen ) Totaal 3004 Geneesmiddelen, verpakt Motorvoertuigen voor personenvervoer Petroleum, ander dan ruwe olie Diamant Heterocyclic compounds with nitrogen atoms Intra EU Motorvoertuigen voor personenvervoer Geneesmiddelen, verpakt Diamant Extra EU Diamant Geneesmiddelen, verpakt Petroleum, ander dan ruwe olie Tabel 5: Invoer in Vergelijking met andere Sectoren (2007) INVOER Rang Waarde (miljoen ) Totaal 3004 Geneesmiddelen, verpakt Motorvoertuigen voor personenvervoer Ruwe Petroleum Diamant Petroleum, ander dan ruwe olie Intra EU Geneesmiddelen, verpakt Motorvoertuigen voor personenvervoer Diamant Extra EU Diamant Motorvoertuigen voor personenvervoer Petroleum, ander dan ruwe olie

22 Tabel 6 toont de rangschikking van de diamant voor zowel de invoer en uitvoer tussen 1995 en Voor de handel met landen buiten de EU 15, was in elk jaar de diamant het belangrijkste handelsproduct en dit zowel voor de invoer als de uitvoer. Daar waar in de jaren 90 diamant nog het belangrijkste invoerproduct was van België, is de diamant enkele plaatsen gezakt op de ranglijst sinds Ook voor de uitvoer is de diamant gezakt van plaats 2 in 1995 naar plaats 4 in Een deel van deze evolutie wordt verklaard door verwijdering van zichtzendingen in 2003 uit de statistieken. Daarenboven speelt ook de appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar sinds 2002 ook een belangrijke rol. Tabel 6 Rang Diamant in Invoer en Uitvoer België. Invoer Uitvoer Intra EU15 Extra EU 15 Totaal Intra EU 15 Extra EU 15 Totaal In Figuur 4 en Figuur 5 geven we een overzicht van het aandeel van de diamanthandel in totale Belgische uitvoer/invoer met een bepaald land, waarbij we de landen rapporteren in volgorde van belang 9. Het is duidelijk dat voor een aantal landen diamant het belangrijkste exportproduct is van België: de belangrijkste zijn Sri Lanka en India, met respectievelijk een aandeel van 86 en 80% in de totale uitvoer, gevolgd door Israël met 75%, verder is Hong Kong goed voor 55% en heeft de Verenigde Arabische Emiraten een aandeel van 44%. De Verenigde Staten is goed 9 De gerapporteerde landen zijn de landen met het hoogste aandeel van de uitvoer van diamant in de totale uitvoer naar hetzelfde land vanuit België. Daarenboven leggen we het criterium op dat de totale uitvoer vanuit België naar het betreffende land minstens 150 miljoen euro moet bedragen. Dezelfde criteria gelden voor Figuur 5 waar het aandeel van de invoer van diamant in de totale invoer van België wordt gerapporteerd. 22

23 voor 8,3%, waarmee de diamant het derde belangrijkste product is van België voor de uitvoer naar de Verenigde Staten. Hiertegenover staat dat het ook hoofdzakelijk dezelfde landen zijn die doorwegen in de invoer van diamant, waarbij vooral enkele Afrikaanse landen waar diamant ontgonnen wordt zoals Angola en Congo met respectievelijk een aandeel van 87 en 78% en de Verenigde Arabische Emiraten met een aandeel van 84% domineren. Figuur 4 : Aandeel diamant in de totale uitvoer vanuit België naar dat land in 2007 Aandeel Diamant in Totale Uitvoer Sri Lanka India.8.86 Israel Hong Kong VAE Thailand Libanon China Zwitserland Vietnam United States Canada Japan Singapore Zuid-Afrika

24 Figuur 5: Aandeel diamant in totale invoer vanuit dat land in 2007 Aandeel Diamant in Totale Invoer Angola VAE Congo Hong Kong Israel Sri Lanka India Zuid-Afrika Rusland Zwitserland Canada Thailand Verenigd Koninkrijk China Vietnam In Figuur 6 en Figuur 7 drukken we het relatieve belang van de handelspartners voor de Belgische diamant niet uit als het aandeel (%) in de totale handel, maar in termen van de totale waarde (Euro s) van de uitvoer en invoer. We merken dat in de top 10 nu ook een aantal Europese landen verschijnen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Italië. De appendix rapporteert dezelfde figuren met de handelscijfers uitgedrukt in dollar. 24

25 Figuur 6: Top 10 belangrijkste partners uitvoer diamant in 2007 Top 10 Belangrijkste Partners Uitvoer Diamant India 4338 Israel 2204 United States 1489 Hong Kong 1131 VAE Zwitserland China Verenigd Koninkrijk Italie Thailand Miljoen Figuur 7: Top 10 belangrijkste partners invoer diamant in 2007 Top 10 Belangrijkste Partners Invoer Diamant Verenigd Koninkrijk 2232 Israel 1710 India 1438 VAE Rusland China Zuid-Afrika Zwitserland Hong Kong United States Miljoen 25

26 Samenvatting: Met een exportcijfer van 13,4 Miljard Euro in 2007 vertegenwoordigt de diamantsector 4,2% van de Belgische uitvoer. Wanneer enkel de uitvoer buiten de Europese Unie wordt gerekend stijgt het belang van de diamantexport naar 14,3% in de totale extra EU export van België. De diamantimport bedroeg 11,8 Miljard Euro in 2007 en bijgevolg draagt de diamantsector in sterke mate bij tot de globale handelsbalans, waarbij diamant goed is voor een overschot van 1,6 Miljard Euro. Het grote belang hiervan voor de Belgische economie wordt zeer duidelijk wanneer we opmerken dat het totale handelsoverschot voor de Belgische economie in 2007 slechts 2,3 Miljard Euro bedroeg. Voor een aantal landen is diamant het nummer 1 exportproduct voor België, met name India, Israel, Hong Kong, de Verenigde Arabisch Emiraten, Singapore en Thailand. Maar ook naar China (exclusief Hong Kong) is de diamantsector de belangrijkste handelspartner met een exportaandeel van 20%. Voor de totale handel staat de diamant op de 4 e plaats van belangrijkste handelsgoederen. Voor de extra EU handel is de diamant zelfs het belangrijkste handelsproduct en dit zowel voor de invoer als uitvoer. 26

27 3. Economische Kernindicatoren voor de Diamantsector: Evolutie en Vergelijking met andere sectoren 3.1. Evolutie van economische kernindicatoren in de diamantsector. Figuur 8 toont de evolutie van de totale omzet en toegevoegde waarde in de Belgische diamantsector, berekend op basis van de informatie in de jaarrekeningen. Vermits de jaarrekeningen worden gerapporteerd in euro rapporteren we de economische kernindicatoren van de ondernemingen eveneens in euro, maar waar gepast zullen we eveneens de equivalente waarden in US dollar weergeven. De omzet vertoont een sterk stijgende trend over de beschouwde periode. Daar waar de totale verkopen in 1997 nog een waarde hadden van 10 miljard, bedroegen deze in 2006 niet minder dan 17 miljard. Figuur 8: Totale Omzet en Toegevoegde Waarde Belgische Diamantsector Toegevoegde Waarde Miljoen Totale Omzet en Toegevoegde Waarde in Diamantsector Omzet Miljoen year Toegevoegde Waarde Omzet 27

28 De diamantsector genereerde de laatste jaren een toegevoegde waarde van bijna 500 miljoen. Deze maatstaf vertoont echter sterke schommelingen van jaar tot jaar zoals blijkt uit Figuur 8. In de volgende sectie worden deze cijfers vergeleken met de kerncijfers van enkele andere geselecteerde sectoren. Zoals eerder vermeld wordt de omzet van diamantbedrijven voornamelijk gerealiseerd in US dollar. Hierdoor is de omzetstijging sinds 2002 een onderschatting van de werkelijke activiteitstoename in de diamantsector door de sterke appreciatie van de euro tegenover de dollar sinds De evolutie van de omzet en toegevoegde waarde in de diamantsector uitgedrukt in US dollar wordt gerapporteerd in Figuur A 4. In 2006 realiseerde de diamant in België een omzet van 21,5 miljard US dollar. Dit is een stijging van ongeveer 30% sinds De cijfers hier weergegeven zijn zelfs nog een onderschatting vermits kleine ondernemingen niet verplicht zijn om hun omzet te rapporten in de jaarrekening. De zeer hoge omzetcijfers kunnen deels worden verklaard door de grote eenheidswaarde van de intermediaire producten (grondstoffen). 28

29 Hoewel de totale omzet een sterk stijgende trend vertoont in de beschouwde periode, is de tewerkstelling systematisch gedaald in de diamantsector. Figuur 9 geeft de evolutie weer voor de tewerkstelling, voorgesteld als een indexcijfer gelijk aan 1 in 1997 en opgesplitst naar de deelsectoren. Figuur 9: Evolutie Totale Tewerkstelling Belgische Diamantsector Evolutie Tewerkstelling Diamant 1997 = Jaar Totale Tewerkstelling Groothandel Bewerking De totale tewerkstelling in de diamantsector daalde op een periode van 10 jaar met ongeveer 25%. De daling werd vooral gedreven door de tewerkstellingsevolutie in de bewerking van diamant, met name een daling van 60% in een periode van 10 jaar. Dit verlies wordt, weliswaar ten dele, gecompenseerd door de toename in tewerkstelling in de groothandel van diamant, 5% in de laatste 10 jaar. Niettegenstaande er in de bewerking van diamant gemiddeld in totaal minder mensen werken dan in de groothandel van diamant zoals aangegeven in Tabel 1, compenseert de toename in de groothandel niet het verlies aan jobs in de bewerking zodat globaal genomen er een achteruitgang is in tewerkstelling in de diamantsector. De achteruitgang van de bewerking van diamant is niet verwonderlijk en kan men ook vinden in andere industriële sectoren in België waar de tewerkstelling de jongste 10 29

30 jaar eveneens sterk is teruggelopen ten voordele van een groeiend aantal jobs in de dienstensectoren en de groot-en kleinhandel. Een belangrijke oorzaak van de achteruitgang in de industriële tewerkstelling in België die vaak wordt aangehaald is de hoge loonkost. Vooral wanneer het gaat om laaggeschoolde arbeiders overwegen bedrijven vaak om een deel van de productie uit te besteden aan de lage-loonlanden. In het geval van de bewerking van diamant heeft dit ongetwijfeld meegespeeld en is een groot deel van deze industrie naar ondermeer India uitgeweken. Figuur 10: Evolutie Gemiddelde Loonkost Bewerking en Groothandel Diamant Gemiddelde Loonkost voor Groothandel en Bewerking van Diamant Gemiddelde Loonkost X Jaar Bewerking Diamant Groothandel Diamant Figuur 10 geeft de evolutie van de gemiddelde loonkost per werknemer in de Belgische diamantsector weer. Deze kosten bevatten zowel de conventionele lonen als sociale zekerheidsbijdragen van werkgevers en werknemers. Ook bonussen en monetaire compensaties die als loon beschouw worden zijn meegeteld. Uit Figuur 10 blijkt dat de loonkost per werknemer hoger ligt in de groothandel in diamant dan in de bewerking van diamant. Dit is wellicht een weerspiegeling van de gemiddelde scholingsgraad. In 2006 bedroeg de loonkost per werknemer in de groothandel per jaar in vergelijking met ongeveer voor de bewerking van diamant. De evolutie van de loonkost vertoont voor beide sectoren een sterke stijging van om en bij de 3% per jaar. Hier zal verder op ingegaan worden in de volgende sectie. 30

31 Figuur 11 toont de evolutie van de gemiddelde arbeidsproductiviteit per bedrijf weer in zowel de groothandel in diamant als de bewerking van diamant. De arbeidsproductiviteit van een onderneming is gedefinieerd als de verhouding van de toegevoegde waarde over het aantal werknemers in deze onderneming in voltijds equivalenten 10. Ze ligt hoger in de groothandel dan in de bewerking van diamant. Beide sectoren vertonen wel ongeveer dezelfde tijdstrend, met name een daling van de productiviteit in de jaren 2002 en 2003 met daarna een sterk herstel. Deze volatiliteit van de arbeidsproductiviteit reflecteert de evolutie van de toegevoegde waarde hierboven besproken. Figuur 11: Evolutie Gemiddelde Arbeidsproductiviteit Bewerking en Groothandel Diamant Gemiddelde Arbeidsproductiviteit Gemiddelde Arbeidsproductiviteit voor Groothandel en Bewerking van Diamant Jaar Bewerking Diamant Groothandel Diamant 10 Het nadeel van een simpele maatstaf als toegevoegde waarde per werknemer, is dat het geen rekening houdt met de gebruikte kapitaalgoederen of zaken als onderzoek en ontwikkeling. Hiervoor zou een maatstaf als totale factor productiviteit nodig zijn. Verscheidene studies hebben echter aangetoond dat arbeidsproductiviteit en totale factor productiviteit hoog gecorreleerd zijn. Daarenboven speelt onderzoek en ontwikkeling en kapitaalintensiteit waarschijnlijk een minder bepalende rol in de diamantsector. 31

32 Samenvatting: De diamantsector is goed voor een totale omzet van 17 miljard Euro en een toegevoegde waarde van 500 miljoen Euro. Hoewel de totale omzet de jongste 10 jaar sterk gestegen is, is de tewerkstelling sterk gedaald in deze periode. Dit is vooral het gevolg van een sterke vermindering van het aantal arbeidskrachten in de bewerking van diamant, terwijl de tewerkstelling in de groothandel van diamant licht is toegenomen. De loonkosten zijn in deze periode toegenomen met 3% per jaar, vergelijkbaar met de algemene evolutie van de loonkosten in België. 32

33 3.2. Benchmarking economische kernindicatoren van de diamantsector met andere sectoren in België. In deze subsectie vergelijken we de diamantsector met enkele andere sectoren in België, wat ons toelaat het relatieve economische belang van de diamantsector ten opzichte van andere sectoren te duiden. Zoals beschreven in de inleiding, is de diamantsector voornamelijk geconcentreerd in Antwerpen. De vergelijking zal dan ook gemaakt worden met zowel bedrijven actief in heel België als in de provincie en het arrondissement Antwerpen. We zullen een vergelijking maken van de omzet, de toegevoegde waarde, de arbeidsproductiviteit, de concurrentiepositie door middel van een competitiviteitsindex en de effectieve vennootschapsbelasting. De sectoren die geselecteerd werden voor deze benchmarking zijn weergegeven in Tabel 7. Naast enkele industriële sectoren zoals de vervaardiging van voedingsmiddelen, textiel 11, kleding, papierwaren, chemische producten, metaalproducten en telecommunicatie, werden ook de landbouw en visserij sectoren weerhouden voor de analyse. Tevens werden 2 sectoren uit de groothandel geselecteerd, met name de groothandel in voedingsmiddelen en de groothandel in machines, apparaten en toebehoren. Tabel 7: Overzicht Geselecteerde Sectoren voor Benchmarking Code Beschrijving 01 Landbouw 05 Visserij en Visteelt 15 Vervaardiging van Voedingsmiddelen en Dranken 17 Vervaardiging van Textiel 18 Vervaardiging van Kleding 21 Vervaardiging van Papierwaren 24 Vervaardiging van Chemische Producten 28 Vervaardiging van Producten van Metaal 32 Vervaardiging van Audio-, Video- en Telecommunicatieapparatuur 513 Groothandel in Voedingsmiddelen en Dranken 518 Groothandel in Machines, Apparaten en Toebehoren 11 Textiel verschilt van kleding in die zin dat textiel producten omvat de vervaardiging van allerlei stoffen zoals katoen, linnen en de vervaardiging van onder meer tapijten, terwijl kleding verwijst naar het vervaardigen van confectie en andere kledij. 33

34 De sectoren betrokken in de analyse zijn zeer divers, gaande van industriële sectoren die behoren tot de grootste van België in termen van tewerkstelling, zoals de chemiesector, tot relatief kleine sectoren die regelmatig het nieuws halen, zoals de landbouw en visserij. Verder hebben we twee groothandel subsectoren geselecteerd vermits het merendeel van de bedrijven in de diamant actief is in de groothandel. Figuur 12 geeft de omzet en de toegevoegde waarde weer in de diamantsector en andere sectoren voor gans België voor In termen van omzet behoort de diamantsector tot de middenmoot en is vergelijkbaar met de omzet in de groothandel van voeding, maar groter dan de omzet in de textielsector. De omzet in de Landbouw, Kleding en Visserij behoren tot de laagste in België. Voor de totale toegevoegde waarde echter behoort de diamantsector tot de kleinere sectoren wanneer we dit vergelijken met de andere geselecteerde sectoren in België 12. Figuur 12: Vergelijking Toegevoegde Waarde en Omzet Diamantsector met andere Sectoren in België. Indicators voor België Omzet 2006 Toegevoegde Waarde Chemie Voeding Machines Grooth. Voeding Grooth. Diamant Metaalproducten Textiel Papierwaren Telecom. Appar. Landbouw Kleding Visserij Chemie Voeding Machines Grooth. Metaalproducten Voeding Grooth. Textiel Papierwaren Landbouw Telecom. Appar. Diamant Kleding Visserij Toegevoegde Waarde en Omzet in Milj Noteer dat de diamantsector voornamelijk wordt vergeleken met NACE 2 digit sectoren, hoewel de diamant geclassificeerd wordt als twee NACE 5 digit subsectoren. We opteren voor deze strategie omdat het meestal deze sectoren zijn die de media halen. Daarenboven, is de omzet in de diamant een veelvoud van de andere 5 digit sectoren. 34

35 Wanneer we dezelfde indicatoren analyseren voor de provincie Antwerpen, zien we dat de diamantsector aan relatief belang wint. Het realiseert zelfs de hoogste omzet van alle beschouwde sectoren in de provincie. Voor wat betreft de toegevoegde waarde is de diamantsector vergelijkbaar met andere sectoren in het Antwerpse, zoals de groothandel in voeding of de vervaardiging van metaalproducten. Het is duidelijk dat de chemiesector alle andere sectoren domineert in Antwerpen in termen van toegevoegde waarde. Het feit dat de toegevoegde waarde in de diamant slechts een fractie is van deze in de chemische sector niettegenstaande ze een hogere omzet realiseert, kan verklaard worden door de hoge waarde van de gebruikte intermediaire inputs in de diamantsector. Een andere reden waarom de chemiesector een hoge toegevoegde waarde genereert, wordt verklaard door de schaalgrootte van een typisch bedrijf actief in de chemie. De minimum efficiënte schaalgrootte van een bedrijf in de chemiesector is relatief groot en vergt een grote investering voor het opstarten van een fabriek. Om dergelijke investeringen of gezonken kosten te recupereren dient de toegevoegde waarde per definitie groot te zijn. Figuur 13: Vergelijking Toegevoegde Waarde en Omzet Diamantsector met andere Sectoren in de Provincie Antwerpen Indicators voor de Provincie Antwerpen Omzet 2006 Toegevoegde Waarde Diamant Chemie Voeding Voeding Grooth. Machines Grooth. Metaalproducten Papierwaren Landbouw Textiel Kleding Telecom. Appar. Visserij Chemie Voeding Machines Grooth. Metaalproducten Diamant Voeding Grooth. Landbouw Papierwaren Textiel Kleding Telecom. Appar. Visserij Toegevoegde Waarde en Omzet in Milj

De buitenlandse handel van België - 2009 -

De buitenlandse handel van België - 2009 - De buitenlandse handel van België - 2009 - De buitenlandse handel van België in 2009 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van 2009 Zoals lang gevreesd, werden in 2009 de gevolgen van

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België

De buitenlandse handel van België De buitenlandse handel van België 1 ste kwartaal 2010 1 De buitenlandse handel van België na het eerste kwartaal van 2010 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van het eerste kwartaal

Nadere informatie

BELGISCHE KAMER VAN CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS. over een betere tegemoetkoming voor de orthodontische zorg

BELGISCHE KAMER VAN CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS. over een betere tegemoetkoming voor de orthodontische zorg DOC 54 0413/004 DOC 54 0413/004 BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS DE BELGIQUE 18 mei 2016 18 mai 2016 VOORSTEL VAN RESOLUTIE over een betere tegemoetkoming voor de orthodontische

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1 1. Goederenexport van Canada naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Canadese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland 1 1. Goederenexport van Australië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Australische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen

Nadere informatie

Statistiek buitenlandse handel

Statistiek buitenlandse handel Instituut voor de nationale rekeningen Statistiek buitenlandse handel Maandbericht 2004-01 De Europese verordeningen vermeld in de methodologische nota achteraan in deze publicatie, leggen de termijnen

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België. - 2 de semester

De buitenlandse handel van België. - 2 de semester De buitenlandse handel van België - 2 de semester 2008-1 De buitenlandse handel van België tijdens het eerste semester van 2008 (Bron: NBB communautair concept) Analyse van de cijfers m.b.t. het eerste

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dan Pretoria, Zuid -Afrika Wat kunt u verwachten bij deze

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1 1. Goederenexport van Zwitserland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zwitserse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1 1. Goederenexport van Ierland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Ierse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1 1. Goederenexport van het Verenigd Koninkrijk naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Britse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1 1. Goederenexport van Spanje naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Spaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1 1. Goederenexport van Zuid-Korea naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zuid-Koreaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro). Bron: International

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Verenigde Arabische Emiraten- Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Verenigde Arabische Emiraten- Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Verenigde Arabische Emiraten- Nederland 1 1. Goederenexport van de Verenigde Arabische Emiraten naar andere landen Tabel 1: Voornaamste exportpartners van de Verenigde Arabische

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers België-Nederland juni 2019

Handels- en investeringscijfers België-Nederland juni 2019 Handels- en investeringscijfers België-Nederland juni 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. David Mark via Pixabay - brouwerij, België Wat kunt u verwachten

Nadere informatie

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers China-Nederland februari 2019

Handels- en investeringscijfers China-Nederland februari 2019 Handels- en investeringscijfers China-Nederland februari 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Beijing West treinstation, China Wat kunt u verwachten bij

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Denemarken-Nederland april 2019

Handels- en investeringscijfers Denemarken-Nederland april 2019 Handels- en investeringscijfers Denemarken-Nederland april 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Nyhavn in Kopenhagen, Denemarken Wat kunt u verwachten bij

Nadere informatie

Internationale handel visproducten

Internationale handel visproducten Internationale handel visproducten Marktmonitor ontwikkelingen 27-211 en prognose voor 212 Januari 213 Belangrijkste trends 27-211 Ontwikkelingen export De Nederlandse visverwerkende industrie speelt een

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België. - 9 maanden

De buitenlandse handel van België. - 9 maanden De buitenlandse handel van België - 9 maanden 2008-1 De buitenlandse handel van België na afloop van de eerste 9 maanden van 2008 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers m.b.t. de eerste

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Thaysey Pixabay, Brazilië Wat kunt u verwachten bij deze handelscijfers:

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland maart 2019

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland maart 2019 Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland maart 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Skyline Calgary, Canada Wat kunt u verwachten bij deze handelscijfers:

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België

De buitenlandse handel van België De buitenlandse handel van België 1 ste semester 2009 De buitenlandse handel van België na het eerste semester van 2009 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van de eerste zes maanden

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België in 2008

De buitenlandse handel van België in 2008 De buitenlandse handel van België in 2008 1 De buitenlandse handel van België in 2008 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van 2008 In een moeilijke mondiale context, die gekenmerkt

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België

De buitenlandse handel van België De buitenlandse handel van België 1 ste semester 2010 De buitenlandse handel van België na het eerste semester van 2010 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van het eerste semester

Nadere informatie

Belgische kledingsector : redelijk goed klimaat in 2007 maar dreigende onweerswolken in 2008

Belgische kledingsector : redelijk goed klimaat in 2007 maar dreigende onweerswolken in 2008 PERSBERICHT Belgische kledingsector : redelijk goed klimaat in 2007 maar dreigende onweerswolken in 2008 Het jaar 2007 kan voor de kledingsector worden samengevat als een stabiel jaar. De omzetdaling was

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Orange Opera House Wat kunt u verwachten bij deze handelscijfers:

Nadere informatie

Structurele ondernemingsstatistieken

Structurele ondernemingsstatistieken 1 Structurele ondernemingsstatistieken - Analyse Structurele ondernemingsstatistieken Een beeld van de structuur van de Belgische economie in 2012 en de mogelijkheden van deze databron De jaarlijkse structurele

Nadere informatie

Duurzame economie als motor voor de competitiviteit in de voedingssector. De CSV benadering

Duurzame economie als motor voor de competitiviteit in de voedingssector. De CSV benadering Duurzame economie als motor voor de competitiviteit in de voedingssector De CSV benadering Relation conceptuelle entre CSV, développement durable, capital social et compétitivité Creating Shared Value

Nadere informatie

Internationale handel in goederen van Nederland 2012

Internationale handel in goederen van Nederland 2012 Webartikel 2013 Internationale handel in goederen van Nederland 2012 Wiel Packbier 11-11-2013 gepubliceerd op cbs.nl Samenvatting De internationale handel in goederen is in 2012 wederom minder hard gegroeid.

Nadere informatie

FARMACIJFERS 2014. De geneesmiddelenindustrie in België : een vector voor groei. De kerncijfers

FARMACIJFERS 2014. De geneesmiddelenindustrie in België : een vector voor groei. De kerncijfers FARMACIJFERS 214 De geneesmiddelenindustrie in België : een vector voor groei De kerncijfers Verantwoordelijke uitgever : Catherine Rutten voor pharma.be, Algemene Vereniging van de Geneesmiddelenindustrie

Nadere informatie

Uittocht uit de industrie onstuitbaar? Prof. Dr. J. Konings VIVES - KULeuven

Uittocht uit de industrie onstuitbaar? Prof. Dr. J. Konings VIVES - KULeuven Uittocht uit de industrie onstuitbaar? Prof. Dr. J. Konings VIVES - KULeuven Overzicht Stylized Facts Theoretisch kader Sterke en zwakke sectoren in Vlaanderen? De supersterren van de Vlaamse economie

Nadere informatie

52686 MONITEUR BELGE Ed. 2 BELGISCH STAATSBLAD

52686 MONITEUR BELGE Ed. 2 BELGISCH STAATSBLAD 52686 VLAAMSE OVERHEID Leefmilieu, Natuur en Energie [C 2015/36016] 30 JULI 2015. Ministerieel besluit tot wijziging van de kaart van de focusgebieden, opgenomen in de bijlage bij het besluit van de Vlaamse

Nadere informatie

De handel tussen België en de Verenigde Staten: enkele cijfers. http://economie.fgov.be

De handel tussen België en de Verenigde Staten: enkele cijfers. http://economie.fgov.be De handel tussen België en de Verenigde Staten: enkele cijfers De goederenuitvoer naar de VS in 2014 De Belgische goederenuitvoer naar de VS bedroeg 19,18 miljard euro, een toename in lopende prijzen met

Nadere informatie

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen Ten gevolge van de

Nadere informatie

CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS BELGISCHE KAMER VAN. met betrekking tot het Belgische ontwikkelingsbeleid. relatif à la politique belge de développement

CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS BELGISCHE KAMER VAN. met betrekking tot het Belgische ontwikkelingsbeleid. relatif à la politique belge de développement DOC 54 3423/004 DOC 54 3423/004 BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS DE BELGIQUE 24 januari 2019 24 janvier 2019 WETSONTWERP met betrekking tot het Belgische ontwikkelingsbeleid

Nadere informatie

De agrarische handel van Nederland in 2012

De agrarische handel van Nederland in 2012 De agrarische handel van Nederland in 2012 1. Opvallende ontwikkelingen Totale wereldhandel in agrarische producten groeit voor tweede opeenvolgende jaar met ruim 10% Nederlandse agrarische export groeit

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2014-II

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2014-II nstituut voor de nationale rekeningen Statistiek buitenlandse handel Kwartaalbericht 2014- nstituut voor de nationale rekeningen Nationale Bank van België, Brussel Alle rechten voorbehouden. De volledige

Nadere informatie

Marktontwikkelingen varkenssector

Marktontwikkelingen varkenssector Marktontwikkelingen varkenssector 1. Inleiding In de deze nota wordt ingegaan op de marktontwikkelingen in de varkenssector in Nederland en de Europese Unie. Waar mogelijk wordt vooruitgeblikt op de te

Nadere informatie

De buitenlandse handel van België

De buitenlandse handel van België De buitenlandse handel van België 9 maanden 2009 De buitenlandse handel van België na de eerste 9 maanden van 2009 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van de eerste negen maanden van

Nadere informatie

Wat is een economische crisis?

Wat is een economische crisis? Wat is een economische crisis? D. Para Marxistische zomeruniversiteit 21 augustus 2008 Wat is een economische crisis? Fenomenen: - Beurzen zakken - Immobiliën markten storten in (USA) - De centrale banken

Nadere informatie

DE BUITENLANDSE HANDEL VAN BELGIË NA DE EERSTE 9 MAANDEN VAN 2011

DE BUITENLANDSE HANDEL VAN BELGIË NA DE EERSTE 9 MAANDEN VAN 2011 DE BUITENLANDSE HANDEL VAN BELGIË NA DE EERSTE 9 MAANDEN VAN 2011 De buitenlandse handel van België na de eerste 9 maanden van 2011 (Bron: NBB communautair concept*) Analyse van de cijfers van de eerste

Nadere informatie

nr. 856 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 30 augustus 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE Witloof - Evolutie - Export

nr. 856 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 30 augustus 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE Witloof - Evolutie - Export SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 856 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 3 augustus 216 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Witloof - Evolutie - Export Witloof, althans grondwitloof,

Nadere informatie

LA COLOMBE JOYEUSE REGLEMENTEN KAMPIOENSCHAPPEN

LA COLOMBE JOYEUSE REGLEMENTEN KAMPIOENSCHAPPEN LA COLOMBE JOYEUSE - 2017 REGLEMENTEN KAMPIOENSCHAPPEN Er worden drie voorbereidende klassementen opgesteld. 1 KLASSEMENT 1 ste AFGEGEVEN: ( max. 20 personen) Hier worden alle liefhebbers geklasseerd die

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2013-I

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2013-I nstituut voor de nationale rekeningen Statistiek buitenlandse handel Kwartaalbericht 2013- nstituut voor de nationale rekeningen Nationale Bank van België, Brussel Alle rechten voorbehouden. De volledige

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Verenigde Staten-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Verenigde Staten-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Verenigde Staten-Nederland 1 1. Goederenexport van de Verenigde Staten naar andere landen Tabel 1: Voornaamste exportpartners uit de Verenigde Staten (bedragen x 1.000 euro)

Nadere informatie

De internationale handel in goederen van Nederland in 2004

De internationale handel in goederen van Nederland in 2004 Publicatiedatum CBS-website Centraal Bureau voor de Statistiek 27 september 26 De internationale handel in goederen van Nederland in 24 Wiel Packbier Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen,

Nadere informatie

HANDELSBETREKKINGEN VAN BELGIË MET SURINAME

HANDELSBETREKKINGEN VAN BELGIË MET SURINAME HANDELSBETREKKINGEN VAN BELGIË MET SURINAME De handelsbetrekkingen van België met Suriname 0 Bron: CIA World Factbook De handelsbetrekkingen van België met Suriname 1 1 Enkele economische indicatoren -

Nadere informatie

Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14. Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie

Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14. Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14 Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd

Nadere informatie

57936 MONITEUR BELGE BELGISCH STAATSBLAD

57936 MONITEUR BELGE BELGISCH STAATSBLAD 57936 MONITEUR BELGE 15.09.2015 BELGISCH STAATSBLAD Les propositions sont introduites auprès du Ministre-Président du Gouvernement flamand et comprennent au moins les données suivantes : 1 les prénoms

Nadere informatie

Vaardigheden voor de toekomst: een economisch perspectief

Vaardigheden voor de toekomst: een economisch perspectief Vaardigheden voor de toekomst: een economisch perspectief Prof. Maarten Goos Universiteit Utrecht & KU Leuven VLOR Startdag, 17 september 2015 Het economische belang van vaardigheden 1. Vaardigheden en

Nadere informatie

Structurele ondernemingsstatistieken

Structurele ondernemingsstatistieken Structurele ondernemingsstatistieken 1 Een beeld van de structuur van de Belgische economie in 2016 en de mogelijkheden van deze databron De jaarlijkse structurele ondernemingsstatistieken beschrijven

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1 1. Goederenexport van België naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Belgische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

De agrarische handel van Nederland in 2010

De agrarische handel van Nederland in 2010 De agrarische handel van Nederland in 1. Opvallende ontwikkelingen Wereldhandel in agrarische producten daalde in met ruim 10%, maar vertoont in weer herstel Nederlandse agrarische export groeit in naar

Nadere informatie

BELGISCHE ECONOMISCHE GROEI: EEN OVERZICHT. Jan Vergote 17/11/2016

BELGISCHE ECONOMISCHE GROEI: EEN OVERZICHT. Jan Vergote 17/11/2016 BELGISCHE ECONOMISCHE GROEI: EEN OVERZICHT Jan Vergote 17/11/2016 Agenda 1. Globale economische trends: groeifactoren 2. De financieringskost voor gezinnen en bedrijven 3. Kredietcycli en systeemrisico

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Luxemburg-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Luxemburg-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Luxemburg-Nederland 1 1. Goederenexport van Luxemburg naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Luxemburgse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Israël-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Israël-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Israël-Nederland 1 1. Goederenexport van Israël naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Israëlische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zweden-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zweden-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zweden-Nederland 1 1. Goederenexport van Zweden naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zweedse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-april

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-april Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-april 2016-2017 Bron: Cijfers FOD Economie-Algemene Directie Statistiek 2016: definitieve cijfers 2017: voorlopige cijfers Studiecel Toerisme Oost-Vlaanderen,

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Ivoorkust-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Ivoorkust-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Ivoorkust-Nederland 1 1. Goederenexport van Ivoorkust naar andere landen Tabel 1: Voornaamste exportpartners Ivoorkust (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Portugal-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Portugal-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Portugal-Nederland 1 1. Goederenexport van Portugal naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Portugese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-juli

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-juli Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-juli 2016-2017 Bron: Cijfers FOD Economie-Algemene Directie Statistiek 2016: definitieve cijfers 2017: voorlopige cijfers Studiecel Toerisme Oost-Vlaanderen,

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-september

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-september Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-september 2016-2017 Bron: Cijfers FOD Economie-Algemene Directie Statistiek 2016: definitieve cijfers 2017: voorlopige cijfers Studiecel Toerisme Oost-Vlaanderen,

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Polen-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Polen-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Polen-Nederland 1 1. Goederenexport van Polen naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Polen exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN 2015

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 1. Goederenexport van Tunesië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Tunesische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Parts de marché / Maarktaandelen

Parts de marché / Maarktaandelen Les marchés du gaz et de l électricité en région de Bruxelles-Capitale en chiffres De aardgas- en elektriciteitsmarkten in het Brussels Hoofdstedelijk gewest in cijfers Parts de marché / Maarktaandelen

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigd Koninkrijk 1

Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigd Koninkrijk 1 Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigd Koninkrijk 1 1. Samenvatting Het Verenigd Koninkrijk behoort tot de vijf belangrijkste exportmarkten van Nederland. De bilaterale goederenhandel met de

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-augustus

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-augustus Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-augustus 2016-2017 Bron: Cijfers FOD Economie-Algemene Directie Statistiek 2016: definitieve cijfers 2017: voorlopige cijfers Studiecel Toerisme Oost-Vlaanderen,

Nadere informatie

CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS BELGISCHE KAMER VAN. modifiant la loi du 22 mars 2001 instituant la garantie de revenus aux personnes âgées

CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS BELGISCHE KAMER VAN. modifiant la loi du 22 mars 2001 instituant la garantie de revenus aux personnes âgées DOC 54 2141/007 DOC 54 2141/007 BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS DE BELGIQUE 11 januari 2017 11 janvier 2017 WETSONTWERP tot wijziging van de wet van 22 maart 2001

Nadere informatie

Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013

Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013 Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013 Verschillende factoren bepalen het aantal arbeidsongevallen. Sommige van die factoren zijn meetbaar. Denken we daarbij

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-juni

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-juni Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-juni 2016-2017 Bron: Cijfers FOD Economie-Algemene Directie Statistiek 2016: definitieve cijfers 2017: voorlopige cijfers Studiecel Toerisme Oost-Vlaanderen,

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Rijstvelden in de provincie Hà Giang, Vietnam - Pixabay Wat kunt

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Pakistan-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Pakistan-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Pakistan-Nederland 1 1. Goederenexport van Pakistan naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Pakistaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving

Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving Persconferentie 12/02/2014 Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving Internationale conjunctuur en economische toestand 2 Verbetering ondernemersvertrouwen in 2013, maar terugval in 2014 30,00 NBB-barometer

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Maandbericht

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Maandbericht Instituut voor de nationale rekeningen Statistiek buitenlandse handel Maandbericht 2013-12 Inhoud van de publicatie De Europese verordeningen vermeld in de methodologische nota achteraan in deze publicatie,

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Mexico-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Mexico-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Mexico-Nederland 1 1. Goederenexport van Mexico naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Mexicaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Turkije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Turkije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Turkije-Nederland 1 1. Goederenexport van Turkije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Turkse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Libië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Libië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Libië-Nederland 1 1. Goederenexport van Libië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Libische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Italië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Italië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Italië-Nederland 1 1. Goederenexport van Italië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Italiaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Estland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Estland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Estland-Nederland 1 1. Goederenexport van Estland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Estse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Frankrijk-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Frankrijk-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Frankrijk-Nederland 1 1. Goederenexport van Frankrijk naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Franse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Duitsland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Duitsland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Duitsland-Nederland 1 1. Goederenexport van Duitsland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Duitse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Marokko-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Marokko-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Marokko-Nederland 1 1. Goederenexport van Marokko naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Marokkaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE

BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE 1703 1704 BELGISCH STAATSBLAD 15.01.2010 MONITEUR BELGE 1705 1706 BELGISCH STAATSBLAD 15.01.2010 MONITEUR BELGE 1707 1708 BELGISCH STAATSBLAD 15.01.2010 MONITEUR BELGE 1709 1710 BELGISCH STAATSBLAD 15.01.2010

Nadere informatie

De agrarische handel van Nederland in 2013

De agrarische handel van Nederland in 2013 De agrarische handel van Nederland in 1. Opvallende ontwikkelingen Totale handelsoverschot groeit met 4,5 miljard; aandeel agrarische producten 2 miljard Nederlandse agrarische export neemt in opnieuw

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Colombia-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Colombia-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Colombia-Nederland 1 1. Goederenexport van Colombia naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Colombiaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

De agrarische handel van Nederland in 2014

De agrarische handel van Nederland in 2014 De agrarische handel van Nederland in 1. Opvallende ontwikkelingen Totale Nederlandse handelsoverschot is in gelijk gebleven aan het niveau van ( 47,6 mld.); handelsoverschot agrarische producten komt

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Nigeria-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Nigeria-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Nigeria-Nederland 1 1. Goederenexport van Nigeria naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Nigeriaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

De handelsbetrekkingen van België met Mozambique

De handelsbetrekkingen van België met Mozambique De handelsbetrekkingen van België met Mozambique Algemeen: 2010 (schattingen) BBP 9,9 miljard USD Groeipercentage van het BBP 7,0% Inflatie 13,0% Uitvoer van goederen (FOB) Invoer van goederen (FOB) Handelsbalans

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Bulgarije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Bulgarije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Bulgarije-Nederland 1 1. Goederenexport van Bulgarije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Bulgaarse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Hongarije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Hongarije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Hongarije-Nederland 1 1. Goederenexport van Hongarije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Hongaarse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 1. Goederenexport van Tunesië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Tunesische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Hoeveel dragen onze bedrijven bij aan de schatkist en de sociale zekerheid?

Hoeveel dragen onze bedrijven bij aan de schatkist en de sociale zekerheid? vbo-analyse Hoeveel dragen onze bedrijven bij aan de schatkist en de sociale zekerheid? September 2014 I Raf Van Bulck 39,2% II Aandeel van de netto toegevoegde waarde gegenereerd door bedrijven dat naar

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Kroatië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Kroatië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Kroatië-Nederland 1 1. Goederenexport van Kroatië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Kroatische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

De internationale handel in goederen van Nederland in 2011

De internationale handel in goederen van Nederland in 2011 121 De internationale handel in goederen van Nederland in 2011 Wiel Packbier Publicatiedatum CBS-website: 18-12-2012 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. gegevens ontbreken * voorlopig cijfer ** nader

Nadere informatie

in miljoen Uitvoer Var in % Invoer Var in % Handelsbalans , ,22-355, ,01 +8,00% 1 169,25-2,98% -251,24

in miljoen Uitvoer Var in % Invoer Var in % Handelsbalans , ,22-355, ,01 +8,00% 1 169,25-2,98% -251,24 Bilaterale handel Vlaanderen - Thailand Handelsbalans Vlaanderen - Thailand Sinds 2002 beschikt Vlaanderen over bilaterale handelscijfers met Thailand. Van 2002 tot 2009 bedroeg onze invoer uit Thailand

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019

Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019 Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. David Mark via Pixabay Nairobi, Kenia Wat kunt u verwachten bij

Nadere informatie

ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 26 november 2010

ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 26 november 2010 ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 26 november 2010 Meer personen op de arbeidsmarkt in de eerste helft van 2010. - Nieuwe cijfers Enquête naar de Arbeidskrachten, 2 de

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 5 december 2014

PERSBERICHT Brussel, 5 december 2014 01/2010 05/2010 09/2010 01/2011 05/2011 09/2011 01/2012 05/2012 09/2012 01/2013 05/2013 09/2013 01/2014 05/2014 09/2014 Inflatie (%) PERSBERICHT Brussel, 5 december 2014 Geharmoniseerde consumptieprijsindex

Nadere informatie