Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Civiele Techniek, voltijd, duaal

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Civiele Techniek, voltijd, duaal"

Transcriptie

1 Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Civiele Techniek, voltijd, duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek - FNT Afdeling Bouwnijverheid

2 Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Civiele Techniek voltijd, duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek FNT Afdeling Bouwnijverheid Hobéon Certificering BV. Januari Auditteam: W.L.M. Blomen Drs. W. G. van Raaijen Ir. J. Dirksen Ir. H.A. In t Veld Drs. R. Visscher J.W. Verhaar

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Bereik van de beoordeling Beoordelingsprocedure en werkwijze Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie (gesprekspartners uit de beide opleidingsvarianten) Programma visitatie 5 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 6 Onderwerp 1: Doelstelling opleiding 6 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 6 Facet 1.2. Niveau bachelor 9 Facet 1.3. Oriëntatie hbo 11 Onderwerp 2: Programma 13 Facet 2.1. Eisen hbo 13 Facet 2.2. Relatie tussen doelstelling en inhoud programma 15 Facet 2.3. Samenhang programma 18 Facet 2.4. Studielast 20 Facet 2.5. Instroom 22 Facet 2.6. Duur 24 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 25 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing 27 Onderwerp 3: Inzet van personeel 29 Facet 3.1. Eisen hbo 29 Facet 3.2. Kwantiteit van het personeel 31 Facet 3.3. Kwaliteit van het personeel 32 Onderwerp 4: Voorzieningen 34 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 34 Facet 4.2. Studiebegeleiding 35 Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg 37 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 37 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering 39 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld 40 Onderwerp 6: Resultaten 41 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau 41 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema CT Integraal oordeel/ advies aan NVAO 46 BIJLAGE 1: CURRICULA VITAE AUDITOREN 47 BIJLAGE 2: PROGRAMMA VISITATIE 50

4 1. INLEIDING 1.1. Bereik van de beoordeling De Hogeschool van Utrecht, in casu de Afdeling Bouwnijverheid van de Faculteit Natuur en Techniek (FNT), verzorgt de hbo bachelor opleidingen Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde, Geodesie/Geo-informatica, Ruimtelijke Ordening & Planologie en Milieukunde. Dit rapport heeft betrekking op de opleiding Civiele Techniek (CT). Deze opleiding wordt aangeboden in een voltijd- en duale variant. Hobéon Certificering heeft als Visiterende en Beoordelende Instantie (VBI) de beide opleidingsvarianten van Civiele Techniek in één gezamenlijk traject beoordeeld. Deze beoordeling is gericht op een accreditatiebeslissing met betrekking tot de hbo bachelor opleiding Civiele Techniek (voltijd en duaal). De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door het Zelfevaluatierapport van de Afdeling Bouwnijverheid en het Zelfevaluatierapport van de opleiding Civiele Techniek, gedateerd 9 juni Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de beide opleidingsvarianten in één rapport samengevat en, daar waar nodig, het onderscheid tussen de voltijd en duale variant zichtbaar gemaakt. De opleiding Civiele Techniek De hbo-opleiding Civiele Techniek van de Hogeschool van Utrecht valt onder de afdeling Bouwnijverheid die samen met andere afdelingen de Faculteit Natuur en Techniek vormt. De opleiding Civiele Techniek verzorgt voor meer dan tweehonderd studenten onderwijs op het gebied van waterbouw, infrastructuur, utiliteitsbouw, water- en bodemmanagement en uitvoeringsmanagement. Binnen de opleiding zijn er verschillende opleidingstypen: de voltijdsopleiding, de duale opleiding VICTON-duaal, de duale opleiding BAN-duaal en een Internationale klas Beoordelingsprocedure en werkwijze Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten van de opleiding CT is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van de betreffende opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Om de beoordeling voor alle partijen inzichtelijk te maken,heeft Hobéon Certificering bovengenoemd Accreditatiekader nader uitgewerkt in een checklist ( Checklist Accreditatie HBO Bachelor ) waarin per facet het betreffende NVAO-criterium nader is gespecificeerd in zogeheten deelvragen. Voorafgaand aan het feitelijk accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de Hogeschool van Utrecht, de Faculteit FNT en de Afdeling Bouwnijverheid ervan op de hoogte gesteld dat deze checklist bij de beoordeling van de hbo bachelor opleiding CT gehanteerd zou worden. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 1

5 Met betrekking tot het opleidingsspecifieke referentiekader geldt het volgende: De Hogeschool van Utrecht heeft een set van ijkpunten (EVINAC) ontwikkeld, die (o.a.) dienen als een instellingsspecifieke vertaling van het accreditatiekader van de NVAO en die op een aantal aspecten een eigen (streef)norm bevatten. De opleiding Civiele Techniek heeft in haar zelfevaluatie aangegeven hoe zij zich verhoudt tot deze normstelling. De opleiding Civiele Techniek heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, doelstelling en opleidingscompetenties tenminste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen verwante opleidingen en het beroepenveld op het terrein van de civiele techniek. Het auditteam heeft het instellingsspecifieke (EVINAC) en het opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat deze in voldoende mate gespecificeerd zijn en passend zijn voor de opleiding Civiele Techniek. Het auditteam heeft deze kaders in zijn beoordeling betrokken. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van de door de Afdeling Bouwnijverheid en de opleiding Civiele Techniek aangeleverde schriftelijke informatie. Deze bestond uit: de zelfevaluatie met betrekking tot de afdeling Bouwnijverheid en met betrekking tot de opleiding Civiele Techniek; de in het kader van de interne sturingscyclus opgestelde managementrapportages; onderliggende documentatie die betrekking had op bijvoorbeeld de kernkwalificaties van de opleiding Civiele Techniek, het beroepscompetentieprofiel, de studiegids en het opleidingsplan. Daarnaast heeft het auditteam tijdens en/of voorafgaand inzage gehad in documentatie op de volgende terreinen: overzicht van de samenstelling van de gremia uit het werkveld waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; portfolio s van studenten en de (schriftelijke weergave van de) beoordeling daarvan door docenten; stageverslagen en beoordelingen; de zogeheten beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Op basis van deze door de Afdeling Bouwnijverheid en de opleiding Civiele Techniek aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van deze opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de Afdeling Bouwnijverheid op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van de documentanalyse. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 2

6 Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een ééndaagse visitatie, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten één externe onafhankelijke deskundige op het gebied van Civiele Techniek, één externe onafhankelijke deskundige op het gebied van Bouwkunde, één student, één lead auditor, één auditor (onderwijsdeskundige), beiden vanuit Hobéon Certificering, en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst: of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd; of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, hetzelfde onderwerp meerdere malen en met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele (tijdens de visitatie verstrekte) documentatie en, daar waar het de huisvesting en materiële voorzieningen betreft, door eigen waarneming. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische en materiële voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs vermelde facetten beoordeeld op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de Afdeling Bouwnijverheid en de opleiding Civiele Techniek werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop die oordelen zijn gebaseerd. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 3

7 Beslisregels Met als uitgangspunt de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader heeft Hobéon Certificering de volgende beslisregels toegepast. A. De scores op de per onderwerp gerubriceerde facetten leiden tot een score op het betreffende onderwerp en wel volgens de regels onder C. B. Binnen de beoordeling van een facet is er ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: Uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie; (beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven dan omgekeerd); Primaire processen wegen zwaarder dan secundaire; C. Van facetten naar onderwerp. Hier geldt het volgende: een onderwerp kan volgens de NVAO Beslisregels Accreditatie slechts voldoende of onvoldoende scoren; een onderwerp krijgt de score voldoende indien alle facetten tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits er een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende ; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien één facet onvoldoende heeft gescoord en er geen acceptabel verbeterplan voor dit facet beschikbaar is; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien meer dan één facet onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. D. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, dan wordt dat met inachtneming van de regels onder E, als extra aantekening vermeld. E. Met betrekking tot de extra aantekening geldt het volgende: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed indien alle facetten goed hebben gescoord of indien één facet voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent als alle facetten excellent hebben gescoord of indien één facet goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening indien één van de facetten onvoldoende heeft gescoord. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 4

8 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld. Voorzitter: - W.L.M. Blomen, directeur Hobéon Certificering; Leden: - Ir. J. Dirksen, waarnemend manager Civiele Constructies en Installaties, Ingenieurs Bureau Amsterdam (IBA); - Ir. H.A. In t Veld, adjunct-directeur Bouw, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist; - Drs W.G. van Raaijen, onderwijsdeskundige, senior adviseur Hobéon Certificering; - J.W. Verhaar, studentlid, Sociologie Universiteit van Amsterdam; Secretaris: -Drs. R. Visscher, adviseur Hobéon Certificering Voor curricula vitae: zie bijlage I Deelnemers visitatie (gesprekspartners uit de beide opleidingsvarianten) Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. (Zie voor een volledig overzicht van de deelnemers van de visitatie: bijlage II) Programma visitatie Zie bijlage II. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 5

9 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstelling opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie hbo. Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen van het onderwerp Doelstelling Opleiding is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Uit de gesprekken en de documenten blijkt dat de opleiding CT de afgelopen jaren actief is geweest daar waar het de herziening van competenties betreft op basis van eisen vanuit het werkveld. Zo is sinds 2000 een eenduidig traject doorlopen om, conform de vereisten van Competent HTNO, de kernkwalificaties te vervangen door een set kerncompetenties. Zowel de kernkwalificaties als de nieuwe kerncompetenties zijn door de opleidingen CT ter validatie voorgelegd aan het landelijke beroepenveld via expertmeetings en worden voortdurend geactualiseerd (zie hierna). De opleiding CT van de HvU heeft via het clusteroverleg van het OICBN en haar opvolger, de in landelijk verband georganiseerde HBO-opleidingen op het terrein van Bouwkunde, Civiele Techniek en Ruimtelijke Ordening & Planologie de HOG B&R, deelgenomen aan de landelijke ontwikkeling van de kernkwalificaties en eindtermen en is tegenwoordig actief betrokken bij het opstellen van de (beroeps)competenties en de dynamisering daarvan. Daarnaast heeft de opleiding CT hierbij haar eigen externe bronnen gebruikt: de Beroepenveldcommissie en het College van Toezicht bij het eindexamen. Uit de documentatie blijkt dat het HOG B&R in overleg met het beroepenveld aan de totstandkoming van de kerncompetenties gewerkt hebben. Deze zijn in maart 1995 vastgesteld en gepubliceerd door de HBO Raad. Deze kerncompetenties zijn de basis-competenties waar alle startende beroepsbeoefenaars aan moeten voldoen en beslaan 2/3 e van de competenties. De resterende 1/3 e is door de opleidingen CT zelf ingevuld. Daartoe zijn (opnieuw) gesprekken gevoerd met experts. Uit de documentatie blijkt dat deze invulling door de Utrechtse opleiding Civiele Techniek vooral gerealiseerd is door een groter gedeelte dan de kernkwalificaties vereisen, te besteden aan de praktijkcomponent en aan de constructieve vakken. In de praktijkcomponent wordt het proces van integraal ontwerpen en uitvoeren vormgegeven. Uit documentatie blijkt verder: Dat in 2003 een publicatie is verschenen, door het CINOP uitgevoerd in opdracht van de Bouwacademie 1, waarin uitgebreid het beroepscompetentieprofiel is beschreven van de projectmanager infra. Hierin is een beeld geschetst van kenmerkende arbeids- en beroepssituaties van beroepen op het terrein van infrastructuur zoals CT, inclusief de in de toekomst te verwachten veranderingen hierin. Uit de documentatie blijkt dat door de introductie van de afstudeerrichtingen Uitvoeringsmanagement Civiele Techniek en Projectmanagement Civiele Techniek en door de invloed van de afstudeerrichting Projectmanagement Infra van de Bouwacademie Nederland, in het curriculum naast aan de reeds bestaande constructieve aangelegenheden nu ook aandacht besteed wordt aan managementgeoriënteerde aspecten binnen de opleiding. 1 Het initiatief voor de Bouwacademie werd in 1999 genomen door BOB Kennisoverdracht en de Hogeschool van Utrecht. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 6

10 Als onderdeel van het project VICTON zijn de competenties van een beginnend beroepsbeoefenaar opgesteld, onderverdeeld in een aantal beroepsspecifieke en algemene competenties. De beroepsspecifieke competenties zijn inmiddels gevalideerd in een tweetal expertmeetings met het beroepenveld, waarna ze zijn geaccepteerd door de HOG B&R. Het auditteam heeft inzage gehad in een uitgebreid verslag van een themabijeenkomst getiteld Civiele Techniek in een veranderende omgeving. Hierbij waren, behalve een uitgebreide vertegenwoordiging van de HvU, leden van de beroepenveldcommissie aanwezig, i.c. vertegenwoordigers van Holland Rail Consult, een vertegenwoordiger van het Directoraat Generaal van Rijkswaterstaat, Koninklijke Wegenbouw Stevin en de gemeente Maarssen. Het ontwikkelen van een herziene set competenties is uitgewerkt in het project VICTON. Deze competenties worden door de opleiding, zoveel mogelijk in samenspraak met een lid van de beroepenveldcommissie, uitgewerkt tot een curriculum. In de kernkwalificaties staan de functietypering, de eindtermen en de karakterisering van de belangrijkste studieonderdelen van de opleiding Civiele Techniek. Specifiek voor de duale opleiding, die in samenwerking met de Bouwacademie Nederland wordt aangeboden, is een beroepscompetentieprofiel voor de afstudeerrichting Projectmanagement Infra ontwikkeld door een extern bureau, gesubsidieerd door het Ministerie van Economische Zaken. Als opleidingscompetentieprofiel, dat aansluit bij het ontwikkelde beroepscompetentieprofiel, wordt gebruik gemaakt van de voor VICTON ontwikkelde competentieset. In de documentatie en tijdens de audit geeft de opleiding CT er blijk van dat zowel het verantwoordelijk management als de docenten in voldoende mate zelf de ontwikkelingen in het werkveld bijhouden en op basis hiervan beoordelen in welke mate bijstellingen van de competenties en het curriculum noodzakelijk zijn. Concrete voorbeelden hiervan zijn: Binnen de bouwnijverheid is een belangrijke tendens gaande, dat steeds minder werkzaamheden door de (rijks-)overheid zelf worden gedaan en dat bij het aanbesteden van dergelijke werkzaamheden steeds meer product- en niet procesgericht wordt gedacht. Men werkt steeds meer volgens "Design, Construct, Maintenance". Dit vergt van de civiel ingenieur veel meer kennis van aangrenzende vakgebieden en de capaciteit om in multidisciplinaire teams te werken. Een versterking van projectonderwijs en competentiegericht onderwijs zijn een antwoord hierop. De grote spelers in de infrastructuur zijn de grote ingenieursbureaus en aannemers, die actief zijn in het ontwerpen, bouwen en beheren van auto-, spoor- en waterwegen en van olie- en gasleidingen en leidingen voor nutsvoorzieningen. De afgestudeerde moet voorbereid zijn op Europese aanbesteding. Enerzijds moet bij grote werken in Nederland met buitenlandse concurrenten rekening worden gehouden, anderzijds nemen Nederlandse bedrijven meer buitenlandse werken aan. In de landelijk vastgestelde kernkwalificaties worden geen uitspraken gedaan die specifiek gericht zijn op de internationale oriëntatie. Om toch aan de benodigde internationale oriëntatie vorm te geven, zijn door de opleiding CT verschillende initiatieven genomen, waaronder het aanpassen van de competenties op dit onderdeel. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding Civiele Techniek als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die op landelijk niveau door vakgenoten binnen het civiel technisch vakgebied worden gesteld aan de betreffende opleiding; de hierboven bedoelde op landelijk niveau overeengekomen en door het werkveld gevalideerde beroepscompetenties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een goede afspiegeling van (i) de ontwikkelingen binnen het CT-domein en (ii) het functieniveau waarop de ingenieur CT geacht wordt te opereren; Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 7

11 de actieve participatie van de opleiding CT in landelijk verband en het goed op de hoogte blijven van ontwikkelingen in het vakgebied beschouwt het auditteam als een goede basis om het onderwijs up-todate in te richten; de relaties tussen de opleiding CT en het werkveld blijken goed te zijn. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 8

12 Facet 1.2. Niveau bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor van het onderwerp Doelstelling Opleiding is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding CT (voltijd en duaal) bestudeerd om te bepalen in welke mate deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals beschreven in de Dublin Descriptoren. In deze descriptoren kunnen een aantal dimensies onderscheiden worden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de CT-eindkwalificaties. Het auditteam merkt op dat de opleiding CT de opleidingskwalificaties/competenties goed heeft uitgewerkt in verschillende door het auditteam bestudeerde documenten waaronder: Kernkwalificaties HTNO, Beroepsprofiel HBO ingenieur Civiele Techniek en Beroepscompetentieprofiel projectmanager infra. Voor zover het sectoroverstijgende kwalificaties betreft, zijn de CT-eindkwalificaties volgens het auditteam aantoonbaar gebaseerd op de tien generieke kwalificaties zoals door de commissie Franssen vastgelegd in haar rapport Prikkelen, presteren en profileren. (Deze worden binnen de HTNO-sector aangeduid met de termen Algemene HBO ingenieur competenties, sociaal communicatieve competenties en zelfsturing competenties.) Kennis en inzicht De afgestudeerde verricht haalbaarheidsonderzoeken en stelt programma s van eisen op voor civiel- technische werken; De afgestudeerde werkt ruimtelijk/functionele ontwerpen voor civiel-technische werken uit, hierbij gebruikmakend van (geautomatiseerde) berekeningen en tekeningen; De afgestudeerde kan op basis van een bestek een globale tijdsplanning maken en een kostenbegroting opstellen voor een civiel-technisch project; De afgestudeerde kan op basis van kennis en inzicht op het terrein van kwaliteitszorg, milieuzorg en arbeidsomstandigheden ten aanzien van het civiel-technische werkproces en product-methodisch te werk gaan binnen de eigen werksituatie. Toepassen kennis en inzicht De afgestudeerde heeft inzicht in het begripkwaliteitszorg en kan hierop betrekking hebbende doelstellingen in hun directe bedrijfsomgeving integreren; De afgestudeerde kan voor civiel-technische werken van beperkte omvang en gebruikelijke technieken berekeningsschema s opstellen; De afgestudeerde heeft inzicht in het gedrag van verkeer in verschillende situaties en gebruikt deze kennis bij het ontwerp van infrastructurele werken; De afgestudeerde kan prijsonderhandelingen voeren met onderaannemers en leveranciers. Oordeelsvorming De afgestudeerde kan advies geven bij de keuze van technische hulpmiddelen en constructies; De afgestudeerde ziet toe op een adequate personeels- en materieelplanning en bewaakt de instroom en doorstroom van CAO-personeel en UTA-peroneel; De afgestudeerde bewaakt de technische kwaliteit van projecten vanaf de start tot en met de oplevering. Hij beoordeelt o.a. ontwerpen en de wijzigingen in de bestekken op uitvoerbaarheid en treedt op als gesprekspartner van technische specialisten; Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 9

13 De afgestudeerde kan op basis van kennis van de organisatie van de bouwnijverheid de positie van de CT er binnen bedrijven en instellingen overzien. Communicatie De afgestudeerde kan functioneel samenwerken met collega s intern en met opdrachtgevers/financiers extern, met adviseurs, toetsende instanties, aannemers en andere gebruikers van de openbare ruimten; hierbij de eigen werkzaamheden zelfstandig uitvoeren en werkzaamheden in relatie met alle betrokkenen coördineren; De afgestudeerde kan in alle fasen van het werkproces mondeling, schriftelijk en beeldend functioneel communiceren met alle betrokkenen, hierbij gebruikmakend van de geëigende middelen in het Nederlands en zo mogelijk in één der moderne talen. Leervaardigheden De afgestudeerde kan de kwaliteit van de eigen werkzaamheden vaststellen en beoordelen, reflecteren op het resultaat van de werkzaamheden en op basis van evaluaties. Hij/zij kan nieuwe ontwikkelingen bijhouden. De afgestudeerde houdt zijn eigen vakgebied bij en past nieuwe technische ontwikkelingen toe binnen de kaders van zijn werkzaamheden; De afgestudeerde houdt zich op de hoogte daar waar het nieuwe richtlijnen betreft aangaande het Bouwbesluit en de wet- en regelgeving op het terrein van ARBO en milieu. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende. De opleiding heeft de eindkwalificaties zodanig opgesteld dat het mogelijk is deze te rubriceren onder de Dublin Descriptoren. Daarmee sluit de opleiding in voldoende mate aan bij het bachelor-niveau dat van een hbo-opleiding geëist wordt. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 10

14 Facet 1.3. Oriëntatie hbo Criteria Het facet oriëntatie hbo van het onderwerp doelstellingen opleiding is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in het relevante beroepenveld waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Afgestudeerden van de opleiding CT, zo blijkt uit documentatie en tijdens de gesprekken, zijn veelal werkzaam bij aannemingsbedrijven, ingenieurs- en adviesbureaus, toeleverende bedrijven, wegenbouw- en vervoersbedrijven, projectontwikkelaars, beheersmaatschappijen, onderzoeksinstellingen, overheid, rijk, provincie, gemeente, semi-overheid, onder andere nutsbedrijven en waterschappen. Mogelijke functies zijn: technisch ontwerper, opzichter, constructeur, werkvoorbereider, uitvoerder, calculator en technisch medewerker. Als doorgroeifuncties: adviseur, projectleider, bedrijfsleider, commercieel-technisch medewerker en acquisiteur. Het beroepenveld is aantoonbaar betrokken bij de opleiding en is, zo geeft de opleiding CT aan...daarop aanspreekbaar. Het beroepenveld is bijvoorbeeld bij het opstellen van de competenties van CT-opleiding binnen de kaders van VICTON actief betrokken geweest en onderschrijft deze daarmee. Zo blijkt uit de CD- ROM project Civiele Techniek Duaal dat drie hogescholen (Avans s-hertogenbosch, Avans Tilburg en de Hogeschool van Utrecht) en drie MBO s in nauw overleg met de hele keten staan die bij civiel-echnische werken een rol speelt: opdrachtgevers, ingenieursbureaus en de uitvoerders i.c. de bouwbedrijven. Concreet zijn bij het opstellen van de competenties betrokken geweest: RW5, Heijmans/BAM en DHV/D3BN. Daarnaast zijn de competenties geaccordeerd door organisaties zoals SOG, Rijkswaterstaat en Arcadis. Door middel van de Beroepenveldcommissie en het College van Toezicht blijkt het beroepenveld rechtstreeks invloed uit te oefenen op de ontwikkelingen binnen de opleiding. Ook zijn er door middel van excursies, gastcolleges, stagecontacten en afstudeeronderzoeken vele contacten tussen de opleiding en het beroepenveld. Daarnaast is er via de Hoger Onderwijs Groep Bouw en Ruimte landelijk overleg, waardoor de kernkwalificaties door een landelijk forum worden vastgesteld. Dit alles zorgt ervoor, dat de validering door het beroepenveld van kernkwalificaties en kerncompetenties door datzelfde beroepenveld uiterst serieus wordt genomen en daardoor betrouwbaar is. Uit de HBO-Monitor en de Keuzegids ( ) blijkt dat nagenoeg alle studenten de studie up-to-date vinden. De voorbereiding op de beroepspraktijk is ruim voldoende, maar ligt onder het niveau van de andere opleidingen in Nederland en onder het gemiddelde van de faculteit Natuur en Techniek van de HvU. Bovendien wordt deze beoordeling in de laatste jaren niet beter. Het nieuwste curriculum, dat in 2003 is gestart, is specifiek op een verbetering van de voorbereiding op de beroepspraktijk georiënteerd. De meeste afgestudeerden vinden binnen drie maanden werk op hbo-niveau in vrijwel altijd het eigen vakgebied. Over de aansluiting van de opleiding op de functie zegt ongeveer 2/3 e dat deze goed is en ruim 1/3 e dat de aansluiting voldoende is. Wel blijkt uit evaluaties dat de opleiding te weinig specialisatie- en keuzemogelijkheden biedt en dat de studie moeilijker had mogen zijn. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 11

15 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende en wel op grond van de observatie dat de eindkwalificaties mede ontleend zijn aan het door het relevante beroepenveld opgestelde CT-profiel. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLING OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstelling Opleiding voor de opleiding CT (voltijd en duaal) als voldoende. De opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in het CT-domein en zij heeft haar inzicht qua thematiek en diepgang adequaat vertaald naar opleidingsdoelstellingen waarbij het werkveld uitdrukkelijk betrokken is. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 12

16 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen hbo Criteria Het facet Eisen HBO van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAOcriteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied /de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Kennisontwikkeling door studenten vindt aantoonbaar plaats via interactie met de beroepspraktijk, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal, vakliteratuur en toegepast onderzoek bij het afstuderen. Het auditteam heeft dit geconstateerd a.d.h.v. documenten en tijdens de audit. Zo is het programma gebaseerd op de beroepspraktijk en wordt het voortdurend bijgesteld op basis van actuele ontwikkelingen. Ten aanzien van de interactie met het beroepenveld constateert het auditteam dat de opleiding, om de ontwikkeling van kennis, inzicht, vaardigheden en houding van de student aan te laten sluiten bij de ontwikkelingen in het werkveld, op verschillende manieren contact met het beroepenveld via ondermeer de beroepenveldcommissie en via het College van Toezicht onderhoudt. Door de opleiding wordt ernaar gestreefd docenten aan te trekken die deels in de praktijk werkzaam zijn of recent zijn geweest (ook alumni). De docenten worden zo veel mogelijk bij stagebegeleiding en afstudeerbegeleiding ingezet. In het stage- en afstudeerprotocol staat de rol van de docentbegeleider nauwkeurig omschreven. Regelmatige bijeenkomsten van de coördinator van het Victon-duale traject met de docentbegeleiders en met de bedrijfsbegeleiders zorgen ervoor, dat er afstemming plaatsvindt van het onderwijs met de beroepspraktijk. Bij de BAN-duale opleiding worden de contacten met het beroepenveld verzorgd door de Bouwacademie Nederland (BAN), vooral door de inbreng van de Stichting Beroepsopleidingen Weg- en waterbouw(sbw), zo blijkt uit de documentatie. De BAN zorgt ervoor, dat jaarlijks de duale overeenkomsten met de bedrijven worden opgesteld, de voortgang van de studenten met de bedrijven wordt besproken en de ideeën en wensen van de bedrijven voor het onderwijsprogramma worden ingebracht. Het project KPMI is een duidelijk voorbeeld van de praktijkgerichte inbreng van de BAN. De inhoud van het duale programma wordt besproken met de beroepenveldcommissie. Nieuwe modulen en leerroutes van beide varianten van de opleiding worden ontwikkeld in overleg met het beroepenveld en alumni. Landelijk vindt structureel overleg plaats met zusteropleidingen. De student vindt de resultaten van deze contacten met de beroepspraktijk in alle studieonderdelen van het curriculum terug. Daarnaast wordt de beroepsgerichtheid van de opleiding in de projectmatige en thematische benadering van het curriculum versterkt door stages en het afstuderen in de beroepspraktijk. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 13

17 Het auditteam stelt op basis van documenten en tijdens de audit vast dat docenten er zorg voor dragen dat het studiemateriaal van de opleiding CT actueel blijft. Het auditteam heeft inzage gehad in de door de opleiding gehanteerde vakliteratuur. Naar het oordeel van het auditteam is de gebruikte literatuur relevant, actueel en passend binnen het hbo-niveau. Via de Hoger Onderwijs Groep Bouw en Ruimte zijn er voor de verschillende deelgebieden van CT werkgroepen, waar de docenten van de veertien hbo-opleidingen elkaar treffen. De Hoger Onderwijs Groep stimuleert het gemeenschappelijk ontwikkelen van lesmateriaal in samenwerking met het beroepenveld. De computer en het internet worden daarbij steeds meer gebruikt. Er wordt naar gestreefd de nieuwste softwarepakketten voorhanden te hebben. Een voorbeeld hiervan is de pilot met het softwarepakket Eurocadcrete, die enkele malen met studenten is uitgevoerd. Het studiemateriaal staat voor de student overzichtelijk vermeld in de boekenlijst. De praktijkgerichtheid van de CT-opleiding blijkt eveneens uit het uitvoeren van toegepast onderzoek bij de opleiding. Dit bestaat uit afstudeeronderzoek dat door twee studenten wordt uitgevoerd. Deze worden door de docenten actief begeleid. Daardoor ontstaan contacten met het beroepenveld. Resultaten van deze contacten kunnen zijn: door de hogeschool te verzorgen cursussen, gastlessen door externen, nieuwe afstudeeropdrachten, ideeën en plannen voor verbeterd lesmateriaal. Voor de duale variant geldt dat de studenten gedurende de hele opleiding in de beroepspraktijk werkzaam zijn. De interactie met de opleiding (die qua programma-inhoud overeenkomt met de voltijdopleiding) vindt plaats via de docentbegeleider die samen met de bedrijfsbegeleider en de student de inhoud van de praktijkopdrachten vaststelt zodanig dat de werkzaamheden van de student afgestemd zijn op de competenties van de opleiding. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding CT dit facet als goed gelet op onderstaande bevindingen: het programma van de opleiding biedt via de projecten, de practica en via de stages en de afstudeerfase aan de student zeer ruime mogelijkheden om zijn kennis te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; het opleidingsprogramma is aantoonbaar ontworpen in samenspraak met het beroepenveld; het studiemateriaal sluit goed aan bij het domein van CT; voor de duale variant van de opleiding geldt dat de interactie met het werkveld goed is gestructureerd. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 14

18 Facet 2.2. Relatie tussen doelstelling en inhoud programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstelling en Inhoud Programma van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen Uit de documentatie, i.h.b. het leerplan, blijkt dat het studieprogramma een afgeleide is van de competenties die landelijk zijn vastgesteld en waaraan de opleiding voor 2/3 e moet voldoen. De opleiding CT is in september 2003 gestart met een competentiegericht studieprogramma. Naast de overgang van kernkwalificaties naar kerncompetenties is een belangrijke wijziging de invoering van een gemeenschappelijk eerste semester voor alle vijf voltijdsopleidingen binnen FNT: Civiele Techniek, Geodesie / Geo-informatica, Ruimtelijke Ordening en Planologie, Bouwkunde, Bouwtechnische Bedrijfskunde. Uit het leerplan blijkt dat het studieprogramma van de CT-voltijdopleiding onderverdeeld is in de wettelijk vastgestelde propedeutische fase en de hoofdfase. De propedeutische fase wordt onderverdeeld in twee semesters en de hoofdfase in zes semesters. Elk semester is weer opgebouwd uit twee blokken. Een blok is een tijdsperiode van ongeveer tien weken, waarvan zeven weken worden aangeduid als lesweken, één week als projectweek en één week als toetsweek. In de lesweken worden cursussen, practica en projecten aan de student aangeboden. Het afdelingsmodel gaat ervan uit dat in een week vier à vijf cursussen van elk een halve dag, één practicum of twee practica van een halve dag en één project van een dag worden aangeboden. Zoals bij de voltijdsopleiding is het studieprogramma van de Victon-duale opleiding onderverdeeld in de wettelijk vastgestelde propedeutische fase en de hoofdfase, die in semesters en blokken onderverdeeld zijn. In een blok zijn lesweken, een projectweek en een toetsweek opgenomen. De projectweek is bij de Victonduale opleiding bedoeld voor het afronden van reflectieverslagen en werkopdrachten. Het studieprogramma van de BAN-duale opleiding is ook onderverdeeld in de wettelijk vastgestelde propedeutische fase en de hoofdfase. De opleiding is in vier fasen verdeeld. Na fase 1 van de opleiding wordt de propedeuse afgesloten. Fase 2, 3 en 4 vormen de hoofdfase, waarbij fase 4 de afstudeerfase is. Het onderwijs is gebaseerd op afstandsonderwijs via internet. Over het studiejaar zijn vijftien contactdagen gepland, bestemd voor lessen, persoonlijke begeleiding en het afleggen van toetsen. De fasen 1, 2 en 3 worden achter elkaar in twee jaar tijd doorlopen. Het afstuderen duurt een half jaar. Bij het ontwerp van het studieprogramma is in eerste instantie een globaal ontwerp van het studieprogramma gemaakt en zijn de kernkwalificaties vertaald naar leerdoelen per semester. Vervolgens is per semester een thema gekozen, gekoppeld aan een of meerdere doelstellingen, en is per blok een projectonderwerp vastgesteld. Aansluitend bij het projectonderwerp van een blok zijn in elk blok ondersteunende vakken en practica gepositioneerd. Globale leerdoelen per vak en practicum zijn geformuleerd. De nadere uitwerking hiervan is aan een daarvoor aangewezen docent overgelaten. De leerdoelen worden in het algemeen in de zelfstudiewijzer van het vak opgenomen. Bijstellingen in het studieprogramma en ook in de leerdoelen worden steeds uitgevoerd en vastgesteld door de curriculumcommissie. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 15

19 Voor studenten wordt ernaar gestreefd voldoende keuzemogelijkheden in het studieaanbod te realiseren, zo blijkt uit documentatie en tijdens de audit. Bovendien bestaat vanuit de beroepspraktijk de behoefte aan managementgerichte afstudeerrichtingen. Hiervoor is bij de opleiding CT de afstudeerrichting Projectmanagement Civiele Techniek en de afstudeerrichting Uitvoeringsmanagement Civiele Techniek opgezet. In 2001 is het besluit genomen de opleiding Milieukunde niet meer als voltijdsopleiding aan te bieden. Daarmee ontstond de behoefte bij de andere opleidingen aandacht te schenken aan milieukundige aspecten. CT besloot de milieukundige aspecten onder de afstudeerrichting Water- en bodemmanagement in te richten. Om een evenwichtige verdeling van keuzemogelijkheden te creëren zijn zes afstudeerrichtingen/profielen ontstaan. Op deze wijze wordt gegarandeerd dat beroepsrelevante afstudeerdifferentiaties in de curricula opgenomen zijn: constructief ontwerpen waterbouwkunde ontwerp infrastructuur water- en bodemmanagement uitvoeringsmanagement civiele techniek projectmanagement civiele techniek Bij de ontwikkeling van het studieprogramma van de Victon-duale opleiding heeft de opleiding CT onderkend, dat een duale opleiding bij voorkeur gebaseerd is op een competentiebeschrijving. Daarom zijn voor het Victon-project de competenties van een beginnend beroepsbeoefenaar opgesteld. Het buitenschoolse studieprogramma van de Victon-duale opleiding is hierop gebaseerd. De competenties zijn vertaald naar gedrag en resultaat en worden gerealiseerd in de praktijksituatie. De theorievakken zijn gebaseerd op leerdoelen afgeleid uit de kernkwalificaties. Voor het afstuderen heeft de student van de Victon-duale opleiding de keuze uit dezelfde afstudeerprofielen als bij de voltijdopleiding. De vertaling van de kernkwalificaties naar het studieprogramma van de BAN-duale opleiding heeft in 1999 bij de start van de studie plaatsgevonden. Een globaal ontwerp van het studieprogramma is gemaakt en de kernkwalificaties zijn vertaald naar leerdoelen. Vervolgens is per fase een thema gekozen en zijn de bijbehorende vakken toegevoegd. De nadere uitwerking van de leerdoelen per vak en per practicum is aan een daarvoor aangewezen docent overgelaten. Studenten van de BAN-duale opleiding hebben door hun keuze voor deze opleidingsroute expliciet gekozen voor de afstudeerrichting projectmanagement infra. Het auditteam constateert op basis van documentatie dat het studieprogramma is vastgelegd in de studiegids, in de semester- en blokboeken, studiewijzers en het lesmateriaal. Voor de stage en het afstuderen zijn een apart stageprotocol en afstudeerprotocol opgesteld. De cursussen, practica en projecten, de verdeling van studiepunten, de toetsing en welke gewichten de toetsen hebben, worden in de studiegids vermeld. In de semester- en blokboeken wordt dit vaak herhaald, maar worden bovendien de leerdoelen en omschrijvingen van de cursussen, practica en projecten gegeven. In de studiewijzers wordt per week aangegeven wat de leerdoelen zijn en hoe die bereikt dienen te worden (welke stof wordt op welke wijze bestudeerd, welke opgaven worden gemaakt). De curriculumcommissie en de opleidingsraad spelen, zo blijkt uit documentatie, een centrale rol bij het vaststellen van het studieprogramma en de relatie daarvan met de eindkwalificaties. De curriculumcommissie neemt initiatieven, verdeelt taken en beoordeelt de resultaten van nieuw ontwikkelde programma's en programmaonderdelen en borgt aldus de eindkwalificaties. Zij stelt vast dat een ontworpen programma(onderdeel) goed is en stelt de opleidingscoördinator daarvan op de hoogte. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 16

20 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding CT dit facet als goed op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft op semester-, blok-, project- en vak/practicumniveau door het hele programma heen leerdoelen vastgesteld die aantoonbaar zijn af te leiden van de CT-eindkwalificaties ; de projecten en de daarbinnen gepositioneerde blokken van het CT-programma zijn telkens opgebouwd rond een praktijkopdracht gericht op een leerdoel dat per blok is gedefinieerd in termen die rechtstreeks zijn ontleend aan de CT-eindkwalificaties; de leerdoelen en de praktijkopdrachten nemen in complexiteit toe om tenslotte in de afstudeerfase een niveau te bereiken dat naar het oordeel van het auditteam op hbo-niveau is. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 17

21 Facet 2.3. Samenhang programma Criterium Het facet Samenhang Programma van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen De huidige curriculumstructuur van de CT-voltijdopleiding is het resultaat van een aantal afdelingsbreed in gang gezette ontwikkelingen waardoor er veel aandacht is voor werken in teamverband, vergaderen, rapporteren en presenteren. De opleiding CT heeft nieuwe opleidingseindtermen opgesteld uitgaande van de (landelijke) kernkwalificaties en eindtermen. Er is gekozen voor thematisch projectonderwijs en voor I.Z.T. (instructie, zelfstudie, terugkoppeling) als onderwijsvorm voor theorieonderdelen. De opleiding heeft de eindkwalificaties per opleidingsjaar concreet uitgewerkt naar leerdoelen per semester en per blok, die in complexiteit toenemen om in de afstudeerfase het hbo-eindniveau te bereiken. Daardoor is er een duidelijke samenhang in de leerdoelen en is de verticale samenhang in het programma tussen de onderscheiden projecten in voldoende mate geborgd. De opbouw van het curriculum van de opleiding en de verdeling van de studiepunten is duidelijk weergegeven, zo constateert het auditteam. De opleiding heeft gekozen voor vijf thematische semesters en vier buitenschoolse semesters die in de tweede helft van de studie geprogrammeerd zijn. Door de thematische opbouw komt de samenhang tussen de verschillende studieonderdelen van een semester duidelijk tot uiting. Theorie en practica zijn flankerend en ondersteunend, maar kunnen wel een breder terrein beslaan dan voor het thema noodzakelijk is. Elk (binnenschools) semester is gecentreerd rond één bepaald thema dat telkens in een of meerdere projecten wordt uitgewerkt. Per semester wordt de horizontale samenhang gerealiseerd op projectniveau, daarbinnen op blokniveau en vervolgens tussen de ondersteunende vakken en practica. Studenten studeren in het achtste semester af op een toegepast onderzoek dat hij/zij bij een bedrijf uitvoert. Het plan van aanpak hiervoor wordt in het zevende semester geschreven. Uit de door het auditteam geraadpleegde informatie blijkt dat zowel de programmabeschrijving als de detailinformatie op blok-, project- en moduleniveau aantoont dat er sprake is van samenhang in het studieprogramma. Concreet blijkt dat het kernelement in de vormgeving van elk studieonderdeel een sterke interactie is tussen theorie en praktijk. De projecten zijn gericht op het maken van beroepsproducten, hetgeen impliceert dat studenten leren kennis en vaardigheden uit verschillende deelgebieden te integreren. De projecten zijn zodanig ontworpen dat zij een met name verdiepende functie hebben in het leerproces van de student. De leerdoelen en daaraan gerelateerde opdrachten nemen in complexiteit toe, waardoor de verticale samenhang wordt gewaarborgd. De studieloopbaanbegeleiding richt zich op de samenhang in de individuele leerroute van de student en op zelfreflectie en zelfsturing door studenten. Voor de duale varianten (Victon en BAN) geldt het bovenstaande eveneens. In feite kenmerkt de duale opleiding zich door een sterke samenhang tussen de praktijk en het binnenschools programma: het duale programma is opgezet in overleg met de bedrijven waar duale studenten werken. Bestudering van het duale onderwijsprogramma laat deze stempel vanuit het bedrijfsleven duidelijk zien. Tevens is duidelijk af te leiden dat er sprake is van een samenhangend leerproces bij de duale student. Dit gaat in eerste instantie uit van veel begeleiding en naarmate de studie vordert, doet het steeds meer een beroep op de zelfstandigheid van de student tijdens het werk. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 18

22 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert de samenhang van het programma van de opleiding CT als goed en wel op grond van de volgende observaties: de relatie tussen de leerdoelen van elke onderwijseenheid en de praktijkopdrachten is helder en logisch vormgegeven; de sterk thematische opbouw van het CT-programma wordt door de hele opleiding consequent doorgevoerd waardoor per semester de horizontale samenhang tussen de projecten wordt bevorderd; de concentrische opbouw (leerdoelen en opdrachten komen telkens in een toenemende mate van complexiteit terug) maakt de verticale samenhang tussen de onderscheiden blokken (en projecten) manifest. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 19

23 Facet 2.4. Studielast Criterium Het facet Studielast van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Is het programma studeerbaar doordat studievoortgang belemmerende factoren zoveel mogelijk worden weggenomen? Bevindingen De studielast van de opleiding CT is vastgesteld in termen van studiepunten (ECTS). Na elk onderwijsblok vindt evaluatie plaats in het kader van de programma-evaluatie en in het kader van de studiebegeleiding (mentorschap, stagebegeleiding en individuele begeleiding). Daarbij wordt telkens nagegaan of de studievoortgang voldoende dan wel onvoldoende is. Bij onvoldoende studievoortgang worden samen met de betreffende studenten de belemmerende factoren geïdentificeerd en remediërende maatregelen getroffen. Bijvoorbeeld: de opleiding voorziet in zogeheten inhaalroutes (met extra lessen) voor die studenten die de propedeuse niet binnen één jaar hebben gehaald. De (formele) studielast van elk onderwijsblok en van de daarin opgenomen modulen wordt minimaal éénmaal per jaar geëvalueerd, waarbij ondermeer wordt nagegaan of de vastgestelde studielast structureel afwijkt van de werkelijke studielast. Doel van deze evaluatie is vast te stellen of er op programmaniveau herschikkende maatregelen moeten worden genomen. Uit studentevredenheidsonderzoek over de periode blijkt dat studenten de (spreiding van de) studielast niet als probleem ervaren en dat hun oordeel over de studeerbaarheid van het programma positief is. Een beeld dat tijdens de visitatie in de gesprekken met studenten werd bevestigd. Om tot een evenwichtige spreiding van de studielast te komen heeft de opleiding de volgende maatregelen getroffen: per onderwijsblok van 10 weken ontvangen de studenten een beperkt aantal cursussen gelijktijdig; herkansing is mogelijk in het eerstvolgende semester; aan het einde van een studiejaar is er nogmaals een mogelijkheid tot herkansing. Om te bevorderen dat de student regelmatig studeert zijn in het eerste en tweede studiejaar 2 à 3 voortgangstoetsen per blok opgenomen. Zo wordt voorkomen dat de student voortijdig vastloopt in zijn studie en kunnen n.a.v. de resultaten van de voortgangstoetsen maatregelen genomen worden. Ten aanzien van de duale opleidingen constateert het auditteam op basis van documenten het volgende: Doordat elke student begeleid of gecoacht wordt door een docentbegeleider, zal de student al vroegtijdig op eventuele problemen attent worden gemaakt. De docentbegeleider of de coördinator Citduaal helpt de studenten bij het opstellen van een POP. Het programma is dus ook bij vertraging nog steeds studeerbaar. Voor studenten die vertraging in de propedeuse oplopen, wordt in hun tweede studiejaar de mogelijkheid geboden de ontbrekende studieonderdelen in de inhaalklas alsnog in een half jaar te bestuderen en te herkansen. Dit wordt eveneens opgenomen en vastgelegd in het POP voor de desbetreffende student. Ook voor het buitenschoolse deel worden studiepunten toegekend. Mochten buitenschoolse delen onvoldoende zijn, dan kan in samenspraak met de docentbegeleider een afspraak gemaakt worden, zodat de ontbrekende delen ingehaald kunnen worden. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 20

24 De BAN-opleiding wordt meer als maatkostuum aangeboden waarbij de onderwijscoördinator rekening kan houden met de voortgang van een groep studenten om daar de lessen op af te stemmen. Toetsen kunnen in principe bij elke contactdag afgenomen worden, zodat een student zelf kan beslissen wanneer hij/zij hier aan toe is. Oordeel: voldoende Het auditteam beoordeelt dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende op grond van de volgende observaties: de formele studielast wordt jaarlijks geëvalueerd en uit deze evaluaties blijkt dat de formele studielast niet structureel afwijkt van de feitelijk studielast; studenten beoordelen de studielast als positief; de spreiding van de studielast is evenwichtig; studenten zijn daar dan ook positief over; na elke blok-evaluatie worden in het kader van de studiebegeleiding in die gevallen waar sprake is van individuele problemen met betrekking tot de studielast, samen met de betreffende student remediërende maatregelen getroffen. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 21

25 Facet 2.5. Instroom Criterium Het facet Instroom van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Sluit het programma qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit een toelatingsonderzoek? Bevindingen Uit de documentatie blijkt dat de opleiding CT in het toelatingsbeleid de wettelijk vereiste vooropleidingseisen hanteert. Studenten met vooropleiding HAVO en VWO volgen een vierjarig programma. Voor studenten met het diploma van mbo-middenkaderfunctionaris zijn door verstrekking van vrijstellingen verkorte routes mogelijk. Vrijstellingen worden verleend door de examencommissie op basis van een beoordeling van het MBO-programma. De opleidingsprogramma's in de propedeuse sluiten aan op HAVO-N&G en HAVO-E&M. Vooral de exacte onderdelen starten laagdrempelig en hebben daardoor overlap met het HAVO. Een risicogroep vormt de niet-technische mbo-middenkaderfunctionaris zonder enige vorm van wiskunde en/of natuurkunde na MAVO/VMBO. Deze categorie van instroom wordt slechts toegelaten na een intakegesprek. Indien aansluiting praktisch niet bestaat, wordt afgeraden met de studie te beginnen, dan wel aangeraden vooraf de wis- en/of natuurkunde bij te spijkeren. Dit laatste is onder andere mogelijk via Pre-HBO van de FNT in de vorm van avondcursussen of een zomercursus. Met ingang van het studiejaar 2003/2004 is het beroepsoriënterend karakter van de propedeuse versterkt. In aansluiting op de ontwikkelingen in het beroepenveld, is het propedeuse-curriculum een uitgebreide en intensieve kennismaking met de volle breedte van de bouwnijverheid, in een gemeenschappelijk eerste semester, gevolgd door een opleidingsspecifiek tweede semester. De Victon-duale opleiding kan gevolgd worden door doorstromende studenten met een diploma mbogrond-, weg- en waterbouw (sinds kort: middenkaderfunctionaris infra), die een civieltechnische werkplek hebben; studenten die beschikken over een diploma mbo-grond-, weg- en waterbouw (sinds kort: middenkaderfunctionaris infra) en al enige tijd in een civieltechnisch bedrijf werken; studenten met een diploma mbo-bouwkunde, die werk in een civieltechnisch bedrijf hebben, kunnen een aangepast programma volgen; studenten met een HAVO-, VWO- of andere mbo-vooropleiding kunnen na het behalen van hun propedeuse via de voltijdopleiding het Victon-duale traject instromen. De BAN-duale opleiding is bedoeld voor studenten met een vooropleiding op mbo-niveau, met minimaal drie jaar werkzaam in een mbo-middenkaderfunctie in de civiele techniek en met een recente werkplek tijdens de studie. Door een intakegesprek met de coördinator wordt nagegaan of de kandidaat-student aan genoemde eisen voldoet en of zijn huidige functie de mogelijkheid biedt duaal te studeren. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 22

26 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert het facet instroom voor de beide varianten van de opleiding Civiele Techniek als voldoende op grond van de volgende observaties: de laagdrempeligheid van de exacte vakken in het begin van de studie bevordert de aansluiting op havo niveau; het voor alle voltijdopleidingen van de Afdeling Bouwnijverheid gemeenschappelijke1 e semester biedt studenten de mogelijkheid zonder vertraging over te stappen naar andere Bouwnijverheid-opleidingen; de specifieke voor duale studenten geldende toelatingseisen en procedure waarborgen in voldoende mate de aansluiting tussen de kwalificaties van deze groep studenten en het opleidingsprogramma. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 23

27 Facet 2.6. Duur Criterium Het facet Duur van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Voldoet de opleiding aan de formele eisen m.b.t. de omvang van het opleidingsprogramma van 240 ECTS-studiepunten? Bevindingen Het totale aantal studiepunten van de beide varianten van de opleiding CT bedraagt 240 ECTS. Daarmee voldoen beide opleidingsvarianten aan de formele, kwantitatieve eis die aan hbo bachelor opleidingen worden gesteld. Oordeel: voldoende Het auditteam heeft geconstateerd dat de beide varianten van de opleiding CT een omvang hebben van 240 ECTS, reden dit facet als voldoende te kwalificeren. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 24

28 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud Criteria Het facet Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het didactisch concept in lijn met de doelstellingen? Sluiten de werkvormen aan bij het didactisch concept? Bevindingen Het didactisch concept is op het niveau van de Afdeling Bouwnijverheid ontwikkeld en laat zich als volgt samenvatten: het onderwijs is praktijkgericht, thematisch geordend, projectgestuurd en geordend volgens het principe Instructie-Zelfstudie-Terugkoppeling-IZT. Een en ander is goed uitgewerkt in het Onderwijsverbeterplan P99. Uit dit plan blijkt voorts dat de Afdeling Bouwnijverheid in haar didactisch concept direct aansluit op een belangrijk element van de onderwijsvisie van de Faculteit Natuur en Techniek. Opleidingen, zo is de visie, dienen hun onderwijs zodanig in te richten en daarbij zodanige werkvormen te kiezen dat het vermogen van studenten initiatief te nemen; hun verantwoordelijkheid te nemen; hun leerproces te sturen en daarop te reflecteren; resultaatgericht te handelen; in teamverband te werken, gestimuleerd wordt. Dit sluit aan bij de beroepscompetenties waarop de opleiding zich richt. Analyse van het programma (met name de semester-, project- en blokboeken en -voor het buitenschools curriculum- het stageprotocol) laat zien dat bovenstaand didactisch concept inderdaad in praktijk wordt gebracht en dat de werkvormen direct daarop aansluiten. Al naar gelang het gaat om kennis, inzicht, vaardigheden, attitude wordt een keuze gemaakt uit bijvoorbeeld: hoor- en werkcolleges, practica en zelfstandig werken (individueel en in groepsverband), waarbij het IZT-principe waar mogelijk wordt toegepast. Het volledige onderwijsprogramma van de opleiding is herkenbaar gebaseerd op projectonderwijs in combinatie met theorieonderwijs en practica. De theorielessen en practica sturen grotendeels de kennis en vaardigheden aan die voor de uitvoering van de projecten nodig zijn. Het zelfstandig werken krijgt veel nadruk omdat het programma sterk projectgestuurd is, waarbij elk project moet leiden tot een beroepsproduct dat door een student of door een groep studenten moet worden opgeleverd. Uit de STO blijkt dat studenten dit scala van werkvormen positief waarderen. Een beeld dat tijdens de visitatie werd bevestigd. Studenten geven aan dat het programma hun voldoende mogelijkheden biedt tot bijvoorbeeld zelfsturing, teamwork, zelfreflectie. Uit documentatie blijkt verder dat de practica binnen de opleiding CT gebaseerd is op het aansturen van kennis en vaardigheden door praktijkopdrachten die (deel)activiteiten representeren, dan wel de studenten voorbereiden op invulling van (deel)taken in projecten (zie hierna). In het curriculum zijn practica opgenomen over: leren werken met computerprogramma's op specifieke terreinen van de civiele techniek (onder andere toegepaste mechanica, vloeistofmechanica) leren werken met beton; leren werken met staal; praktisch ervaringsleren van vloeistofmechanische processen; Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 25

29 praktisch ervaringsleren van grondmechanische processen; praktisch ervaringsleren van bouwfysische processen. Naarmate de opleiding vordert, neemt de complexiteit van de projectopdrachten toe en wordt bovendien in toenemende mate een beroep gedaan op het zelf-initiatief van de student. Deze aanpak kent een sterke interactie tussen de studenten onderling en tussen de student en de docenten. Docenten (en dan met name de projectgroepbegeleider / tutor) spelen daarbij een infomerende, stimulerende, beoordelende, adviserende en -waar nodig- sturende rol. Het projectonderwijs heeft de vorm van opdrachten gerelateerd aan de beroepspraktijk, voor projectgroepen met een omvang van maximaal tien studenten. In het projectonderwijs komen het meest zuiver de doelstellingen van integrale toepassing van kennis en vaardigheden en het stimuleren van zelfstandigheid tot uitdrukking. Naast het integrale karakter van het projectonderwijs moeten de studenten zich bekwamen in het werken in groepen. De beroepspraktijk vraagt om medewerkers van wie verwacht mag worden dat zij in teams kunnen functioneren en aandacht hebben voor de taken van de bij het civieltechnisch bouwproces betrokken partijen. Voor elk lesblok zijn blokboeken ontwikkeld die voorzien in informatie over de doelstellingen van de projecten, de te realiseren producten en de beoordeling. Elke groep krijgt een docent-begeleider (tutor) toegewezen. In het weekprogramma zijn twee dagdelen ingeruimd voor het werken in het project. Aan het einde van elk blok vindt beoordeling plaats. Studenten presenteren het werk aan een team docentbegeleiders. Een schriftelijke toets test de inhoudelijke kennis. De producten, meestal een rapportage, worden ook beoordeeld. Het didactisch concept van het duaal onderwijs binnen de opleiding CT correspondeert qua intentie (integraal toepassen, toenemende zelfstandigheid) met het voltijdconcept. Het wordt, zo blijkt uit de documentatie, gekarakteriseerd door de afwisseling van leren en werken. Het projectonderwijs, zoals in de voltijdopleiding, is binnen duaal onderwijs de praktijk. De doelstellingen worden dus in de werksituatie gerealiseerd. Voorafgaande aan een blok worden de doelstellingen vastgelegd en aan het einde van het blok beoordeeld. Binnen het duale onderwijs zijn geen stages. Practicumopdrachten die in de praktijk worden gerealiseerd, worden als EVC (eerder verworven competentie) getoetst en beoordeeld. Oordeel: goed Voor de beide varianten van de opleiding CT kwalificeert het auditteam dit facet als goed op basis van de volgende observaties: het didactisch concept is in alle programmaonderdelen herkenbaar ontleend aan de doelstellingen van de opleiding. In die doelstellingen staat centraal het verwerven van (algemene en beroepsspecifieke) competenties. Het didactisch concept sluit daarop aan door de sterke beroepgerichte/praktijkgerichte oriëntatie die tot uiting komt in de projectstructuur van het programma; de centrale plaats die de projecten in het programma innemen, is bijzonder goed, consequent en krachtig uitgewerkt, waardoor de integratie van theorie en praktijk door de hele opleiding heen tot stand wordt gebracht; door middel van projecten worden voorts het werken in teamverband (waar de beroepspraktijk sterk de nadruk op legt) en daarmee verband houdend - de communicatieve vaardigheden goed ontwikkeld. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 26

30 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing Criterium Het facet Beoordeling en Toetsing van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt door de beoordelingen, toetsingen en examens adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd? Bevindingen De voor beoordeling en toetsing geldende vereisten, criteria, wegingsfactoren, procedures en planning zijn per studieonderdeel helder aangegeven in een bijlage van de OER en in de studiegids en zij zijn nader uitgewerkt in de blokboeken en studiewijzers en in het stage- en afstudeerprotocol. Uit deze documentatie blijkt dat de wijze van toetsing is gekoppeld aan de onderwijswerkvorm. Individuele, schriftelijke (kennis)toetsing, opdracht-/product-beoordeling. Bij projecten wordt de student beoordeeld op zaken als: bijdrage aan het groepsproces leidend tot een individuele beoordeling; het groepseindproduct leidend tot een groepsbeoordeling; de kennis die de student door zijn bijdrage aan het groepsproduct heeft verworven, leidend tot een individuele beoordeling. Deze gedifferentieerde wijze van toetsen maakt het mogelijk het zogeheten meeliftgedrag in de beoordeling zichtbaar te maken. Een aantal zaken verdient het hier genoemd te worden: het werkveld, in casu de externe opdrachtgever, is betrokken bij de beoordeling van afstudeeropdrachten; het werkveld, in casu het College van Toezicht, is betrokken bij de beoordeling van de eindpresentatie; de stagebiedende organisatie is betrokken bij de beoordeling van de stageopdrachten; in de propedeuse en in het tweede jaar zijn (ter bevordering van de studievoortgangplanning en ter signalering van eventuele problemen) voortgangstoetsen opgenomen die elke drie weken worden afgenomen; per jaar zijn twee toetsmomenten gepland; het aantal schriftelijk toetsen per blok is nooit meer dan vijf; na elke toets is er een mogelijkheid tot feedback; het toetsbeleid voorziet in een goed uitgewerkte klachtenregeling voor studenten. Het auditteam heeft geconstateerd dat de kwaliteit van de vigerende praktijk voldoende is. De toetsen zijn valide en betrouwbaar en over de beoordeling ervan bestaat voldoende duidelijkheid. Een oordeel dat door de studenten, blijkens het STO en blijkens de informatie die zij tijdens de visitatie verschaften, wordt gedeeld. Anders gezegd, studenten zijn tevreden zowel over de informatievoorziening inzake beoordeling en toetsing als over de spreiding en feitelijke uitvoering ervan. Het systeem van beoordeling en toetsing en de implementatie ervan worden in het kader van de jaarlijkse planningscyclus geëvalueerd. Bij deze evaluatie zijn ook de studenten betrokken. Wel maakt het auditteam een kanttekening met betrekking tot de borging van de kwaliteit. Te zeer is het opstellen van toetsen (de toetsconstructie) een zaak van de individuele docent. Het verdient aanbeveling om telkens tenminste twee docenten bij de toetsconstructie te betrekken. Ook zou er een voorziening moeten worden gecreëerd om de technische kwaliteit van toetsen te monitoren. Een voorziening die m.b.t. multiple choice-toetsen overigens wel beschikbaar is via het toetsondersteunend programma Examiner. De opleiding onderkent dat de kwaliteitsborging nog niet optimaal is. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 27

31 Een en ander wordt op faculteitsniveau, blijkens het Toetsings- en Beoordelingsbeleid Faculteit Natuur en Techniek (december 2003), aangepakt. Onder andere via de introductie van formats voor: toetsen; beoordelingskader; processenverbaal; toetsevaluatie; opleidingsrapportage aan faculteitsdirectie. De Afdeling Bouwnijverheid zal einde 2004 een implementatieplan opstellen om de voorstellen/richtlijnen van de Faculteit binnen de onder haar ressorterende opleidingen nader te preciseren en in de respectieve programma s op te nemen. De bovenstaande bevindingen met betrekking tot de voltijdopleiding zijn ook van toepassing op de duale opleiding. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende omdat de huidige praktijk van toetsen en beoordelen op een gestructureerde en gecontroleerde wijze wordt uitgevoerd; de gehanteerde toetsvormen aansluiten op de werkvormen; de huidige toetsen valide en betrouwbaar zijn; de Faculteit FNT een goed gemotiveerd en uitgewerkt plan heeft vastgesteld om de kwaliteit van dit facet meer dan tot op heden te borgen, welk plan op het niveau van de Afdeling Bouwnijverheid zal worden uitgewerkt naar de onder haar ressorterende opleidingen. SAMENVATTEND OORDEEL PROGRAMMA : VOLDOENDE Naar het oordeel van het auditteam kennen de beide varianten van de opleiding CT een programma dat in termen van kennis-, attitude- en competentieontwikkeling op hbo-niveau is gesitueerd en dat qua oriëntatie en organisatie duidelijk gericht is op het CT-werkveld. De praktijkgerichtheid, de thematische ordening, de sterke nadruk op de projectopbouw, de cyclische inrichting via IZT en de gerichtheid op beroepstaken, zijn een goede waarborg voor de interne samenhang van het CT-programma. Het CT-programma biedt voorts ruime mogelijkheden aan de studenten om hun opleiding te realiseren/ af te ronden via frequente en goed georganiseerde en gestructureerde interactie met het werkveld. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 28

32 Onderwerp 3: Inzet van personeel Het derde onderwerp bestaat uit drie facetten: 1. eisen hbo; 2. kwantiteit personeel; 3. kwaliteit personeel. Facet 3.1. Eisen hbo Criterium Het facet Eisen HBO van het onderwerp Inzet Personeel is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt het onderwijs voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk? Bevindingen Externe deskundigen hebben in het onderwijs aan de afdeling Bouwnijverheid altijd al een rol gespeeld bij de beoordeling van afstudeeropdrachten (College van Toezicht) en bij de opzet van het curriculum (Beroepenveldcommissie). Het auditteam constateert op basis van documenten dat het binnen de opleiding CT beleid is, dat een groot aantal docenten ook werkzaam is in de beroepspraktijk. Zo hebben vrijwel alle docenten werkervaring in de beroepspraktijk. Een overzicht afkomstig uit de zelfevaluatie van de opleiding toont het volgende beeld: 15% van de docenten is werkzaam in de beroepspraktijk; 90% heeft werkervaring in de beroepspraktijk; 90% van de docenten is betrokken bij de begeleiding van stages en/of afstudeeropdrachten. De opleiding kent met de stages en de afstudeeropdracht in de praktijk een sterke buitenschoolse component. De begeleiding in het kader van de afstudeeropdracht tijdens het 4 e studiejaar vindt plaats door docenten in samenwerking met vertegenwoordigers uit de organisaties waar de student zijn opdracht uitvoert. Deze contacten met de zogeheten externe opdrachtgevers zijn eveneens een belangrijk middel waarmee een substantiële verbinding wordt gelegd tussen opleiding en werkveld. Het studenttevredenheidsonderzoek laat zien dat studenten van mening zijn dat docenten van de opleiding CT voldoende praktijkgericht zijn. In ditzelfde onderzoek scoort de opleiding goed op de criteria aansluiting op de beroepspraktijk en mate waarin stages voorbereiden op de werksituatie. Uit documentatie blijkt dat ca 10% van het budget voor docentinzet op afdelingsniveau gereserveerd is voor het aantrekken van docenten uit de beroepspraktijk. Thans wordt, naar het oordeel van het auditteam, een voldoende aantal gastdocenten ingezet, zowel in de voltijdopleiding als ook zeker bij de duale opleiding. De opleiding CT is van oordeel dat het netwerk waarover de individuele docenten beschikken en de praktijkkennis die zij via hun relaties opdoen breder kan worden ingezet. Het kennis delen op basis van de ervaringen die docenten opdoen in de beroepspraktijk en bij de stage- en afstudeerbegeleiding, kan meer gestructureerd plaatsvinden. Het beleid om de aanwezige kennis en ervaring aan te wenden bij collegaopleidingen (Hogeschool Antwerpen, Hydrografie op Terschelling enzovoorts) en de plannen om een expertisecentrum in te richten, past in deze visie. Bij de duale opleiding speelt in het buitenschoolse gedeelte (de werkplek) de bedrijfsbegeleider met zijn CT-praktijkervaring een belangrijke rol in het leerproces van de student. Aan het binnenschools duale programma wordt door gastdocenten een wezenlijke bijdrage (cursussen) geleverd. De opleiding CT heeft door haar contacten via de duale variant van de opleiding met het beroepenveld snel zicht op nieuwe ontwikkelingen. Samenvattend is het auditteam van oordeel dat de docenten hun vakdeskundigheid dankzij hun externe relaties voldoende op peil houden en dat in voldoende mate docenten vanuit de beroepspraktijk in de uitvoering van het curriculum een actieve rol spelen. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 29

33 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende gelet op het feit dat docenten van de opleiding contacten onderhouden met het werkveld en door middel van deze contacten een concrete verbinding leggen tussen werkveld en programma. Een verbinding die nog eens wordt verstrekt doordat de opleiding gebruik maakt van gastdocenten. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 30

34 Facet 3.2. Kwantiteit van het personeel Criterium Het facet Kwantiteit van het Personeel van het onderwerp Inzet Personeel is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt er voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen? Bevindingen Ongeveer 20 docenten vervullen een onderwijstaak bij de opleiding. Vijf daarvan vullen een substantieel deel van hun werktaak daarmee in. Dat is gelet op de omvang van de (voltijd en duaal) studentenpopulatie voldoende. In feite komt de formatie neer op een docent-student ratio van 1:26 en dat is in vergelijking met andere technische opleidingen een gunstige ratio. Naar het oordeel van het auditteam wordt dan ook voldoende personeel ingezet om de opleiding uit te voeren. Een en ander is ook vastgelegd in het Management contract 2004 dat de afdelingsdirecteur met de Faculteitsdirectie heeft gesloten. Doel is om op basis van een rolomschrijving van docenten (docent/expert, coach, bouwer/ontwikkelaar, organisator en ondernemer) de actuele competenties meer gedetailleerd te inventariseren en dit af te zetten tegen de aanwezige competenties op basis waarvan hiaten kunnen worden gesignaleerd. Vervolgens wordt een scholingsplan opgesteld (uit te voeren vanaf studiejaar ) en de mogelijkheden voor loopbaanontwikkeling getraceerd. In het Jaarplan is een inventarisatie opgenomen van de aanwezige competenties en op basis daarvan is aangegeven welke hiaten er zijn. De opleiding is klein en het docentencorps ook. Dat leidt ertoe dat op deelgebieden slecht één docent met specifieke expertise beschikbaar is. Dat maakt de opleiding op onderdelen kwetsbaar. Dat is dan ook een van de redenen geweest dat een aanmerkelijk deel van het budget voor docentinzet wordt gebruikt voor het aantrekken van docenten uit de beroepspraktijk. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding CT dit facet als voldoende. De huidige omvang van de formatie stelt de opleiding in staat beide varianten van het opleidingsprogramma uit te voeren. Gelet op de thans aanwezige deskundigheid van de docenten en gelet op het in gang gezette beleid om de deskundigheidsbevordering meer sturing te geven, is de opleiding bovendien in staat de gewenste kwaliteit te leveren. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 31

35 Facet 3.3. Kwaliteit van het personeel Criterium Het facet Kwaliteit van het Personeel van het onderwerp Inzet Personeel is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het personeel gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma? Bevindingen Gelet op de CV s van de docenten en op het professionele relatienetwerk dat zij onderhouden en gebruiken en mede gelet op de informatie die het auditteam tijdens de gesprekken met het afdelings- en opleidingsmanagement verkreeg, is het auditteam van oordeel dat de docenten (van wie een groot deel werkervaring heeft binnen het CT-domein) inhoudelijk gekwalificeerd zijn hun taken binnen het programma uit te voeren. Voorts heeft het auditteam kunnen constateren, dat de opleiding in haar aannamebeleid kwaliteitseisen stelt aan haar personeel en dan niet alleen in termen van opleiding maar vooral in termen van competenties en werkervaring. Deze eisen hebben betrekking op vakinhoudelijke, onderwijskundige en/of organisatorische expertise, maar ook en uitdrukkelijk op de beroepservaring. Deze eisen zijn rechtstreeks ontleend aan de doelstellingen en de didactische vormgeving van het CT-programma. Beginnende docenten wordt via actieve participatie binnen het docententeam van de afdeling de mogelijkheid geboden om (met name) in onderwijskundig opzicht te worden begeleid. Elke beginnende docent wordt geacht van deze mogelijkheid gebruik te maken. Een en ander, zo blijkt uit de documentatie, is vastgelegd in een AMB-besluit van de Afdeling Bouwnijverheid, maar wordt niet systematisch in beeld gebracht. Het auditteam heeft de Afdeling Bouwnijverheid in overweging gegeven de coaching van beginnende docenten te systematiseren. Een deel van de docenten heeft inmiddels een POP opgesteld of volgt gerichte scholing om zich in bepaalde rollen te versterken. Onvoldoende is nog opleidingsbreed in kaart gebracht hoe de aanwezige competenties zich verhouden tot de vraag naar competenties in zowel de huidige als de toekomstige situatie. In de jaarlijkse functioneringsgesprekken wordt niet alleen het functioneren van de betreffende docent aan de orde gesteld, maar ook worden zijn scholingsbehoeften geïdentificeerd. Scholing moet in dit verband breed worden opgevat. Trainingen, deelname aan symposia, studiebezoeken e.d. vallen er ook onder. Het betreft hier scholing toegesneden op de individuele docent. Na elk functioneringsgesprek worden de scholingsafspraken schriftelijk vastgelegd. Gelet op het in gang gezette beleid zal de deskundigheidsbevordering niet alleen gebaseerd worden op de individuele behoefte van docenten, maar ook en uitdrukkelijk op de behoefte van de opleiding als geheel. De opleiding hanteert, zo blijkt uit evaluaties, een procedure die studenten betrekt bij de evaluatie van docenten. Deze evaluaties vinden meerdere keren per jaar plaats. Ook op die wijze verkrijgt de opleiding inzicht in de kwaliteit van haar personeel. Uit deze evaluaties blijkt overigens dat het oordeel van de studenten over de didactische vaardigheden, de vakkennis en de beroepsgerichtheid van de docenten positief is. Een beeld dat tijdens de visitatie in de gesprekken met studenten werd bevestigd. Mede op basis van de functioneringsgesprekken en de uitgewerkte inventarisatie van de aanwezige competenties, waardoor de beschikbare expertise en de benodigde expertise gedetailleerder met elkaar in verband kunnen worden gebracht om tijdig hiaten op te sporen, zal de deskundigheidsbevordering van docenten meer structuur krijgen dan nu al het geval is. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 32

36 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: qua vakdeskundigheid en inzicht in de CT-werkveldontwikkelingen zijn de docenten voldoende geëquipeerd om de opleiding adequaat te verzorgen; de bevordering van de werkvelddeskundigheid bij CT en ook de bevordering van de onderwijskundige deskundigheid wordt op basis van (o.a.) de medio 2005 beschikbare gegevens over eventuele lacunes gestructureerd aangepakt. SAMENVATTEND OORDEEL INZET PERSONEEL : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding CT de Inzet Personeel als voldoende. Kwalitatief en kwantitatief is de inzet van personeel op een niveau dat het verzorgen van de opleiding met de gewenste kwaliteit mogelijk maakt. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 33

37 Onderwerp 4: Voorzieningen Het vierde onderwerp bestaat uit twee facetten: 1. materiële voorzieningen; 2. studiebegeleiding. Facet 4.1. Materiële voorzieningen Criterium Het facet Materiële Voorzieningen van het onderwerp Voorzieningen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de huisvesting en de materiële voorzieningen toereikend om het programma te realiseren? Bevindingen De opleiding CT beschikt over grote ruimtes die goed geëquipeerd zijn. De beschikbaarheid van project/werkgroepruimtes, zo constateert het auditteam, is voldoende. De belangrijkste leslokalen en de docentenwerkplekken zijn bij elkaar gegroepeerd en zijn duidelijk herkenbaar door de aanwezigheid van vitrines met vakgerelateerde materialen. De huisvesting en de materiële voorzieningen zijn, naar het oordeel van auditteam, voldoende. Een oordeel dat door de docenten en studenten wordt gedeeld. Met daarbij overigens de kanttekening, dat duale studenten klagen over het feit dat de apparatuur s avonds voor hen niet optimaal bereikbaar is. De Afdeling Bouwnijverheid zoekt nog naar een oplossing voor dit probleem. Met betrekking tot de huisvesting zijn er niettemin enige knelpunten. Zo is de werkruimte per student in termen van beschikbare m² niet optimaal, laat de akoestiek van enkele, ook door andere opleidingen gebruikte, practicumruimtes in de kelder te wensen over en is de ventilatie van computerwerkruimtes niet optimaal. De Faculteit heeft in overleg met haar Afdelingen (w.o. de Afdeling Bouwnijverheid) een verbeterplan Masterplan huisvesting FNT (d.d. 16 maart 2004) opgesteld om deze knelpunten op te lossen. De hard- en software die het auditteam heeft aangetroffen, is up-to-date en duidelijk afgestemd op de beroepspraktijk. Kostbare apparatuur wordt van leveranciers geleend, waardoor de opleiding in staat is hoogwaardige apparatuur in huis te halen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding CT als voldoende. Huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma van de opleiding te realiseren. De, ook door het auditteam geconstateerde, knelpunten zijn door de Faculteit (FNT) en de Afdeling Bouwnijverheid goed in kaart gebracht en met de oplossing ervan is op planmatige wijze een aanvang gemaakt. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 34

38 Facet 4.2. Studiebegeleiding Criteria Het facet Studiebegeleiding van het onderwerp Voorzieningen is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan de studenten adequaat met het oog op de studievoortgang? Sluiten de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan de studenten aan bij de behoefte van de studenten? Bevindingen Het in afbouw zijnde systeem van mentoraat en studieadviseurs heeft tot nu toe voldaan maar wordt, door het steeds flexibelere karakter van de opleiding, stapsgewijs vervangen door het systeem van studieloopbaanontwikkeling (SLO). De communicatie hierover naar de studenten was niet optimaal. De Afdeling heeft in een verbeterplan aangegeven hoe dit systeem verder wordt geïmplementeerd. Uit de documentatie blijkt dat voor alle bouwnijverheidsopleidingen binnen het gemeenschappelijk 1 e semester van de propedeuse een cursus studieloopbaanontwikkeling (SLO) wordt gegeven. In dat verband hebben de docenten een SLO-scholing gevolgd. Begeleiding en oriëntatie vindt hier plaats in combinatie met het werken aan de competenties projectmatig werken, samenwerken in een groep en zelfmanagement. Het eerste gemeenschappelijke semester van de opleiding wordt afgesloten met een persoonlijk ontwikkelingsplan. In het tweede semester wordt hieraan door de student verder gewerkt met als ondersteuning drie begeleidingsgesprekken. Het SLO-traject wordt in het 2 e semester voortgezet. In de hoofdfase zal met ingang van het studiejaar hiermee een aanvang worden gemaakt. Dit gebeurt in het kader van het faculteitsproject Implementatie van een Uniform Studentbegeleidingssyteem in de FNT. Gelet op het feit dat SLO eerst in 2003 is begonnen en evaluatiegegevens nog niet beschikbaar zijn, is de feitelijke SLO implementatie nog niet (goed) te beoordelen. Tijdens de visitatie gaven studenten aan dat voor hen de toegevoegde waarde nog niet goed duidelijk was. Voor de afdeling inmiddels reden om de communicatie daarover te intensiveren. Het grootste deel van de begeleiding binnen CT is de vakinhoudelijke begeleiding, verzorgd door docenten. De kwaliteit van de vakinhoudelijke begeleiding wordt bepaald door de didactische kwaliteit van de docent (begeleiding van het leerproces) en de benader- en bereikbaarheid van deze docent voor extra hulp of uitleg. De niet-vakinhoudelijke begeleiding in de hoofdfase, voor zover die door de studieadviseur plaatsvindt, is remediërend en op initiatief van de student zelf. In overleg met studieadviseurs worden optimaal studeerbare studieplannen opgesteld met studenten die vertraging oplopen. De nietvakinhoudelijke begeleiding bij de verschillende studieonderdelen wordt sterk gestuurd door de onderwijsvorm (I.Z.T.), het lesmateriaal en de wijze waarop de docent daarmee omgaat. In studiewijzers worden veel aanwijzingen gegeven voor een optimale studiewijze. Het begeleidingssysteem voorziet in de introductie van: - POP s, door studenten onder begeleiding van de SLO-docent op te stellen; - Student-portfolio s; - portfolio s-assessment-methoden; - voortgangsbewaking (individueel en in groepsverband). Het systeem is uitvoerig en goed beschreven in Uniform Systeem van SLO in FNT. Naar het oordeel van het auditteam kan dit systeem inderdaad bijdragen aan de ontwikkeling van het vermogen van de student om zijn eigen leerproces te plannen en te sturen, te reflecteren op zijn performance (als student en als aankomend professional) en om eigen leerstrategieën te kiezen. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 35

39 Studenten kunnen op eigen initiatief contact opnemen met de studentendecaan, die fungeert als specialist op het gebied van bijzondere doelgroepen (zoals studenten met een chronische ziekte, handicap, bijzondere omstandigheden en dergelijke), psychosociale problematiek, wet- en regelgeving en uitstroombegeleiding. De informatievoorziening, zo blijkt uit de documentatie en tijdens de audit vindt plaats via een scala aan kanalen: via het studentvolgsysteem OSIRIS, , lichtkrant, bulletins vanuit het afdelingsdirectiesecretariaat en via de studentbegeleider. Studenten zijn daar tevreden over (m.u.v. de voorlichting m.b.t. SLO). De opleiding (in casu de Afdeling Bouwnijverheid) heeft wat dit betreft een verbeterplan opgesteld om de informatievoorziening m.b.t. SLO te optimaliseren. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende. De informatievoorziening kent vele middelen en is effectief, met uitzondering van de informatievoorziening m.b.t. de introductie van SLO. Over de kwaliteit van het SLO-systeem is het auditteam van oordeel, dat over de feitelijke uitvoering daarvan nog te weinig gegevens konden worden overlegd vanwege de zeer recente invoering. Het auditteam heeft er op basis van het getoonde Plan van Aanpak vertrouwen in, dat de feitelijke uitvoering conform de plannen zal plaatsvinden. SAMENVATTEND OORDEEL VOORZIENINGEN : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert voor de voltijd en duale opleiding CT de voorzieningen als voldoende. De ruimtelijke en materiële voorziening maken het mogelijk de opleiding op adequate wijze te realiseren. Het in afbouw zijnde systeem van mentoraat voldoet naar het oordeel van de studenten. De informatievoorziening kent vele middelen en is effectief. Met betrekking tot de introductie van het (nieuwe) SLO-traject geldt, dat studenten weliswaar niet tevreden zijn over de informatievoorziening dienaangaande maar dat de opleiding (in casu de Afdeling Bouwnijverheid) wat dit betreft een vetrouwingwekkend verbeterplan heeft opgesteld, zo constateert het auditteam na bestudering ervan. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 36

40 Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg Het vijfde onderwerp bestaat uit drie facetten: 1. evaluatie resultaten; 2. maatregelen tot verbetering; 3. betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld. Facet 5.1. Evaluatie resultaten Criterium Het facet Evaluatie Resultaten van het onderwerp Interne Kwaliteitszorg is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt de opleiding periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen? Bevindingen De interne kwaliteitszorg kent een systematiek die ontleend is aan het Integrale Kwaliteitszorgsysteem van de faculteit. De kerncomponenten daarvan zijn de systematische uitvoering van de PDCA-cyclus en de hantering van het kwaliteitsevaluatie instrument EVINAC dat door de hogeschool is ontwikkeld en dat alle in het NVAO kader vermelde onderwerpen bestrijkt. Aan de hand van het EVINAC instrument heeft de Afdeling Bouwnijverheid (en de opleiding CT) een goede inzichtelijke zelfevaluatie verricht die in 2003 geleid heeft tot het vaststellen van prestatie indicatoren opgenomen in een zogeheten Balanced Scorecard. Dit heeft geleid tot afspraken met betrekking tot verbeterpunten die de opleiding heeft vastgelegd in haar verbeterplan waar het auditteam inzage in heeft gehad. Daaropvolgend heeft de opleiding CT op 12 mei 2004 (opnieuw) een zelfevaluatie opgesteld die een goed beeld geeft van de opleiding op facetniveau. In het Opleidingsjaarplan zijn, op basis van de (EVINAC) zelfevaluatie en van het ondernemingsplan, streefdoelen en verbetermaatregelen opgenomen. Deze hebben betrekking op o.a.: vaststelling (geactualiseerde) competenties; opzetten van een nieuw curriculum; verhoging instroom; kwaliteitszorg. Op afdelingsniveau zijn verbetermaatregelen vastgesteld m.b.t. informatievoorziening inzake introductie SLO; implementatie SLO; kwaliteitsborging beoordelen en toetsen ; informatievoorziening naar duale studenten. Voorts maakt de opleiding CT gebruik van hogeschoolbrede standaardonderzoeken naar de tevredenheid van studenten (jaarlijks) en docenten (tweejaarlijks). De uitkomsten van deze standaardonderzoeken, maar ook en vooral de resultaten van de blokevaluaties door studenten vormen een wezenlijke bijdrage tot het definiëren en uitvoeren van verbetermaatregelen. Hetzelfde geldt voor de door de opleidingen verrichte enquêtes onder stagiaires, afstudeerders en alumni. Die verbetermaatregelen zijn, zo constateert het auditteam, geformuleerd in toetsbare streefdoelen en -cijfers. Uit de verslagen van de bijeenkomsten met het College van Toezicht blijkt dat ook het werkveld een belangrijke bijdrage levert aan het ontdekken van zwakke punten en aan de mogelijke oplossing ervan. Het College van Toezicht bewaakt met name de kwaliteit van de afstudeerfase. De Beroepenveldcommissie dient als gesprekspartner/ klankbord als het gaat over de kwaliteit van het totale programma. De opleiding CT draagt er zorg voor dat de verbetermaatregelen bekend zijn bij tenminste de docenten, de studenten, het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie. Dit bleek het auditteam uit de tijdens de visitatie gevoerde gesprekken en uit de verslagen van de bijeenkomsten met het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 37

41 Het kwaliteitszorgsysteem kent een klachtenregeling waarin de procedure van klachtindiening en afhandeling is beschreven. Voor studenten is zulk een regeling goed uitgewerkt. Voor docenten is e.e.a. ingebed in de formele HvU-regelingen rond medezeggenschap, ombudsman en vertrouwenspersonen. Voor zaken waar genoemde regelingen niet in voorzien, zou de Afdeling Bouwnijverheid, naar het oordeel van het auditteam, nog een procedure moeten ontwikkelen. Dit geldt overigens ook met betrekking tot klachten van externe bij de opleiding betrokken partijen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende. En wel op grond van de volgende observaties: het door de Afdeling Bouwnijverheid gehanteerde kwaliteitszorgsysteem is goed en uitvoerig gedocumenteerd; de implementatie van het systeem vindt controleerbaar plaats via Afdelingsspecifieke procedures die zijn vastgelegd en nader zijn uitgewerkt in de opleidingsjaarplannen en de door het auditteam bestudeerde (Afdelings) Balanced Scorecard; in de managementovereenkomst tussen de Afdelingsdirecteur en de Faculteitsdirectie staan de (toetsbare) streefdoelen concreet aangegeven op Afdelings- en op opleidingsniveau; de streefdoelen worden periodiek (per kwartaal, per jaar en tweejaarlijks) geëvalueerd. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 38

42 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering Criterium Het facet Maatregelen tot Verbetering van het onderwerp Interne Kwaliteitszorg is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Vormen de uitkomsten van periodieke evaluaties van de opleiding de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen? Bevindingen Uit de thans voorhanden zijnde documenten: Zelfevaluatie Civiele Techniek gedateerd juni 2004, de Zelfevaluatie van de Afdeling Bouwnijverheid, Jaarplan Afdeling Bouwnijverheid, Management Contract 2004, blijkt dat evaluaties inderdaad leiden tot het vaststellen en plannen van verbetermaatregelen. Het auditteam stelt vast, op basis van documenten en gesprekken, dat uitslagen van de module- en blokenquêtes en van het studententevredenheidsonderzoek, de basis vormen voor de jaarlijks te houden functioneringsgesprekken met docenten. Indien noodzakelijk, wordt n.a.v. het functioneringsgesprek een scholingsplan opgesteld. Verbetermaatregelen m.b.t. het curriculum van de opleiding worden in overleg met de curriculumcommissie vastgesteld en vervolgens voorgelegd ter instemming aan de opleidingsraad. De GOC, het inspraakorgaan van de afdeling (studenten en docenten zijn hierin paritair vertegenwoordigd), dient er formeel een positief oordeel aan te geven. De financiering van verbetertrajecten loopt via de afdeling. Daarnaast maakt de afdeling ten behoeve van verbeteractiviteiten gebruik van de aanbevelingen van het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie. Afdelingsbreed is de invoering van het projectonderwijs ingevoerd. Dit is een innovatie geweest, die onder andere ontwikkeld is naar aanleiding van signalen uit het beroepenveld. Ten gevolge hiervan blijkt de beroepsgerichtheid, meer aandacht voor projectmatig werken, sterk verhoogd. De gelijktijdige invoering van het thematisch onderwijs heeft dit versterkt en heeft de structuur verbeterd. Realisatie van deze verbeteringen en invoering van het didactische concept IZT, aansluiting op het studiehuis, heeft het propedeuserendement aanzienlijk verhoogd. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende en wel op grond van de volgende observatie: de uitkomsten van de periodieke (kwartaal-, jaarlijkse, tweejaarlijkse) evaluaties worden aantoonbaar vertaald in concrete verbetermaatregelen waarvan de implementatie wordt gemonitord. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 39

43 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Criterium Het facet Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld van het onderwerp Interne Kwaliteitszorg is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn -en zo ja op welke wijze- medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld actief betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding? Bevindingen Zoals eerder beschreven, zijn docenten en studenten (via de Gemeenschappelijke Opleidingscommissie en Opleidingsraad) en het beroepenveld (via CvT, Beroepenveldcommissie en vertegenwoordigers uit stagebiedende organisaties) actief betrokken bij de evaluatie en verbeteracties van de opleiding. Studenten worden verder via de blok- en module-enquêtes, maar ook via hogeschoolbrede onderzoeken zoals het studententevredenheidsonderzoek (STO) en de HBO monitor betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. Het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie worden via de periodieke bijeenkomsten bij de evaluatie betrokken; het College van Toezicht met name inzake de afstudeerfase, de Beroepenveldcommissie inzake specifieke, inhoudelijke programmaonderdelen. De stagebegeleiders in de stagebiedende organisaties en de externe begeleiders in de duale opleiding wordt jaarlijks gevraagd hun oordeel over de opleiding te geven. Via jaarlijkse enquêtes onder alumni wordt ook aan hen een oordeel gevraagd over met name de aansluiting van opleiding op het beroepenveld en nieuwe ontwikkelingen in het werkveld die van belang zijn voor de opleiding CT. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende. Zowel medewerkers, studenten, alumni alsook het afnemend beroepenveld zoals dat vertegenwoordigd is in diverse geledingen, worden voldoende betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. SAMENVATTEND OORDEEL KWALITEITSZORG : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert Interne Kwaliteitszorg van de beide varianten van de opleiding CT als voldoende. Het kwaliteitszorgsysteem is voldoende en wordt ook uitgevoerd in samenspraak met studenten, docenten, het werkveld en alumni. Het kwaliteitszorgsysteem leidt tot concrete verbetermaatregelen, die worden voorgelegd aan studenten, docenten en het beroepenveld. De verbetermaatregelen hebben meetbare doelstellingen waarvan de realisering wordt gemonitord. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 40

44 Onderwerp 6: Resultaten Het zesde onderwerp bestaat uit twee facetten: 1. gerealiseerd niveau; 2. onderwijsrendement. Facet 6.1. Gerealiseerd niveau Criterium Het facet Gerealiseerd Niveau van het onderwerp Resultaten is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de gerealiseerde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties? Bevindingen De opleiding CT heeft een goed beeld van de feitelijk gerealiseerde eindkwalificaties door de informatie die zij via enquêtes van alumni verkrijgt. Voorts wordt vertegenwoordigers uit de organisaties waar de studenten werken, gevraagd naar hun oordeel over het niveau van de bij hen werkende studenten. Tenslotte zijn aan het einde van de opleiding CT vertegenwoordigers uit het beroepenveld betrokken bij de beoordeling van de afstudeeropdrachten die door de studenten zijn uitgevoerd. Dit gebeurt concreet door de externe opdrachtgevers en het College van Toezicht. Het College houdt vooral toezicht op het eindexamenproces en rapporteert daarover in een schriftelijk verslag en licht dat verslag mondeling toe tijdens een vergadering van het College van Toezicht met de examencommissie van de afdeling Bouwnijverheid. De mening van het College van Toezicht wordt belangrijk geacht en aan suggesties en wensen van het College wordt zo goed mogelijk tegemoet gekomen. Een schriftelijke vastlegging van de werkwijze van het College van Toezicht is recentelijk vastgesteld. De beoordeling en toetsing van het afstuderen is nauwkeurig omschreven in het afstudeerprotocol. Het afstuderen beslaat een geheel semester en de essentie van het afstuderen, zoals vastgelegd in het protocol, is dat de student kan aantonen dat hij over de beoogde competenties beschikt om als beginnend beroepsbeoefenaar aan de slag te kunnen. Het protocol beschrijft hoe het afstuderen moet worden vormgegeven en aan welke criteria het afstuderen wordt getoetst. In principe studeert de student extern af. Verschillende aspecten van CT moeten in het afstudeerwerk naar voren komen, hetgeen in percentages wordt uitgedrukt. Het afstuderen resulteert in een eindrapport dat voor een commissie van examinatoren en een lid van het College van Toezicht moet worden verdedigd. Het College van Toezicht is nauw betrokken bij de prestaties en de eindresultaten van het afstuderen in de praktijk. Dit college geeft na afloop van een schooljaar mondeling en schriftelijk commentaar aan het afdelingsmanagement en de betrokken begeleiders. Bevindingen van afstudeerbegeleiders worden gerapporteerd en in het docententeam besproken. Dit kan leiden tot wijzigingen in het afstudeerprotocol. Ook maatschappelijke ontwikkelingen leiden tot bijstelling van de visie op het afstuderen. De opleiding CT verwerft informatie over de gerealiseerde kwalificaties via diverse contacten met het werkveld en via contacten met stageverlenende instellingen, zo blijkt tijdens de audit en uit documenten. Informatie wordt verkregen via stagedocenten tijdens de stagebezoeken. Deze zijn lid van de curriculumcommissie van de opleiding. Eenmaal per twee jaar wordt een stage-enquête gehouden. De resultaten worden besproken tijdens de vergaderingen van de Examencommissie hoofdfase en verbeteringen leiden tot aanpassingen in het stageprotocol. Eenmaal per jaar wordt via de HBO-monitor informatie verzameld bij afgestudeerden van de opleiding over de kwaliteit van de opleiding en de mate waarin de afgestudeerden in de beroepspraktijk voldoen. Het bespreken van de resultaten van de opleiding heeft tot nu toe maar in beperkte mate plaatsgevonden, maar zal in het kader van het kwaliteitsbeleid intensiever gaan plaatsvinden. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 41

45 De afstudeerwerkstukken waar het auditteam zelf inzage in heeft gehad, zijn wat betreft probleemstelling van voldoende diepgang en complexiteit en voor het realiseren ervan dienen de afstudeerders te beschikken over een kennisniveau dat van hbo-studenten moet en mag worden geëist. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding CT als voldoende. Eigen waarneming van afstudeerwerkstukken en de gegevens die de opleidingen hebben overlegd met betrekking tot de visie van het beroepenveld op de kwaliteit van de afgestudeerden, hebben tot dit oordeel geleid. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 42

46 Facet 6.2. Onderwijsrendement Criteria Het facet Onderwijsrendement van het onderwerp Resultaten is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn er, al dan niet in samenspraak met verwante opleidingen, streefcijfers geformuleerd in vergelijking met andere relevante opleidingen? Voldoet het onderwijsrendement aan deze streefcijfers? Bevindingen In de zelfevaluatie van de opleiding is een uitgebreid schema opgenomen waarin de opleiding het rendement beschrijft. Uit de gegevens blijkt dat in de propedeusefase de uitval met ca 35% aanzienlijk hoger ligt dan de gestelde eis van 25%. Het diplomarendement (gemeten na 6 jaar) bedraagt voor de lichting inmiddels 91%. Voor de lichting bedraagt dit 82%. De gemiddelde studieduur van geslaagden lag in rond de vier jaar. De jaren daarvoor (vanaf 1997) laten een wisselend beeld zien waarbij de gemiddelde studieduur varieert van ruim 3,5 jaar tot bijna 4,4 jaar. De cijfers voor de propedeusefase liggen tussen de 1,35 jaar ( ) en 1,6 jaar ( ). In de zelfevaluatie worden streefcijfers geformuleerd. Leggen we deze streefcijfers naast de hierboven genoemde resultaten dan is de gemiddelde studieduur van de voltijdvariant beneden de streefwaarde. Voor de propedeuse geldt dat zoveel mogelijk studenten deze fase binnen een jaar dienen af te ronden. In de zelfevaluatie wordt aangegeven dat voor studenten die het niet lukt de propedeuse binnen een jaar af te ronden en die geen bindend studieadvies krijgen, er wel gestreefd wordt naar een afronding van de propedeuse binnen 1,5 jaar. De cijfers voor de duale opleiding laten zien dat de gemiddelde studieduur in ,25 jaar was. Dit is ¼ studiejaar hoger dan in De gemiddelde studieduur van de propedeuse lag in op 1 jaar. Daarmee is de gemiddelde studieduur van de propedeuse gehalveerd t.o.v. het studiejaar De opleiding legt in de propedeuse een sterk accent op tijdige selectie en eventuele verwijzing naar een andere, beter bij de student passende, opleiding. Dit is voor de opleiding belangrijker dan een getalsmatig rendementscriterium. In die zin acht het auditteam de gerealiseerde rendementen acceptabel. Ook het auditteam beschouwt het onderwijsrendement niet als een geïsoleerde waarde. Anders gezegd: niet het halen van de norm als zodanig, maar het zichtbaar en actief streven naar rendementsverbetering is voor het auditteam de grondslag voor zijn beoordeling. Dat streven blijkt uit de in dit rapport genoemde plannen met betrekking tot bijvoorbeeld de verder professionalisering van het SLO-traject, iets wat een positief effect zal hebben op het rendement. Hetzelfde geldt voor het in 2003 geïntroduceerde gemeenschappelijke 1 e semester van de propedeuse met haar sterke nadruk op studie- en beroepsoriëntatie: enerzijds verwerven studenten snel inzicht in de (on)juistheid van hun opleidingskeuze en anderzijds krijgen zij voldoende informatie om tot een verantwoorde keuze te komen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van CT als voldoende. De opleiding heeft streefcijfers vastgesteld en concrete verbeterplannen ingezet om die streefcijfers te realiseren. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 43

47 SAMENVATTEND OORDEEL RESULTATEN : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert het onderwerp Resultaten voor de opleiding CT als voldoende. Het gerealiseerde niveau komt overeen met het niveau dat wordt nagestreefd. Voor wat betreft het opleidingsrendement heeft de opleiding streefcijfers vastgesteld die thans weliswaar nog niet volledig worden gerealiseerd, maar de opleiding heeft concrete verbeterplannen ingezet om de door haar vastgestelde streefcijfers te realiseren. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 44

48 3. SAMENVATTEND OORDEEL 3.1. Oordeelschema CT De in hoofdstuk 2 beschreven beoordeling m.b.t. de opleiding CT geven we hieronder schematisch weer: HBO BACHELOR OPLEIDING Civiele Techniek voltijd en duaal Onderwerp / Facet Oordeel 1. Doelstelling Opleiding V 1.1. Domeinspecifieke eisen G 1.2. Niveau bachelor V 1.3. Oriëntatie hbo V 2. Programma V 2.1. Eisen hbo G 2.2. Relatie doelstelling en inhoud programma G 2.3. Samenhang programma G 2.4. Studielast V 2.5. Instroom V 2.6. Duur V 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud G 2.8. Beoordeling en toetsing V 3. Inzet van personeel V 3.1. Eisen hbo V 3.2. Kwantiteit personeel V 3.3. Kwaliteit personeel V 4. Voorzieningen V 4.1. Materiële voorzieningen V 4.2. Studiebegeleiding V 5. Interne kwaliteitszorg V 5.1. Evaluatie resultaten V 5.2. Maatregelen tot verbetering V 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld V 6. Resultaten V 6.1. Gerealiseerd niveau V 6.2. Onderwijsrendement V Samenvattend oordeel V Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 45

49 3.2. Integraal oordeel/ advies aan NVAO Hobéon Certificering heeft de beide varianten van de opleiding Civiele Techniek van de Hogeschool van Utrecht beoordeeld op de onderwerpen en facetten zoals voorgeschreven door de NVAO. Op grond van de door de opleiding overlegde documenten en de door Hobéon Certificering uitgevoerde audit komen wij tot een beoordeling voldoende van beide varianten van deze opleiding. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 46

50 BIJLAGE 1: CURRICULA VITAE AUDITOREN en onafhankelijkheidsverklaring externe auditor CURRICULA VITAE W.L.M. Blomen is sinds 1976 actief in het hoger (beroep) onderwijs op het gebied van bestuur, strategie en organisatie. Van 1976 tot 1992 in diverse functies bij de HBO-Raad, waaronder die van hoofd van een van de adviesgroepen en plv. secretaris-directeur, en sinds 1992 als senior-adviseur en later directeur en mede-eigenaar van de Hobéon Groep BV. Sinds 1996 is hij tevens werkzaam in de certificering van bedrijven in de monumentenzorg, in het hoger onderwijs en in de sector kunst en cultuur. Drs. W. van Raaijen was jarenlang verbonden aan het Luzac College waar hij onder andere als rector actief was. Hij was daar voorzitter van de landelijke examencommissie en lid van de commissie voorbereiding Tweede Fase. Verder bekleedde Willem een staffunctie als Manager Opleidingen & Trainingen bij Unique International en werkte hij als consultant public search voor de Interlace Group. Voor deze organisatie was hij werkzaam binnen de onderwijswereld, ministeries en gemeentes en bij organisaties die opereren op het snijvlak tussen publiek en privaat zoals bijvoorbeeld onderzoeksinstellingen en omroepen. Bij Hobéon houdt Willem zich bezig met organisatie-advies, marktonderzoek en certificering. Drs. R.M. Visscher mba studeerde Technische Cognitie Wetenschap en werkte voorheen als onderzoeker en projectleider bij KPN research. Als lid van de Ondernemingsraad van deze organisatie was hij onder andere betrokken bij enkele reorganisaties. Bij People-force, een consultancybureau op het gebied van informatie- en communicatie technologie, was hij consultant en hield hij zich bezig met technische- en marketingvraagstukken. Bij Hobéon houdt hij zich bezig met marktonderzoek en projectmanagement op het raakvlak van onderwijs en arbeid. J. Verhaar Verhaar heeft van 1998 tot 2002 de HBO (duale) opleiding Bestuurkunde/Overheidsmanagement gevolgd aan de Haagse Hogeschool. Tijdens zijn studie was hij als junior adviseur werkzaam bij Hobéon Management Consult in de periode Het accent van zijn werkzaamheden lag bij deskresearch -in meer brede zin- projectondersteuning. Na succesvolle afronding van zijn HBO opleiding is hij gestart met de (voltijd) studie Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam; afstudeerrichting Arbeid, Organisatie & Beleid. Ir. Ing. J. Dirksen Civiel technisch ingenieur; thans commercieel directeur Ingenieurs Bureau Amsterdam, onder meer belast met begeleiding projecten IJburg. Ir. H.A. in t Veld De heer In t Veld studeerde Bouwkunde architectuur en bouwtechniek aan de (Toenmalige) TH Delft. Tevens volgde hij een opleiding Bedrijfskunde bij de Interuniversitaire Interfaculteit voor Bedrijfskunde (IIB Delft). Thans is hij adjunct directeur bouw bij het Diaconessenhuis Utrecht/Zeist. In de jaren 90 heeft hij gewerkt als bouwcoördinator bij het Radboud Ziekenhuis en als manager speciale projecten bij het Diakonessenhuis Utrecht. In de jaren 80 en begin jaren 90 was hij als bouwadviseur werkzaam bij Bennekom Advies en Bureau Bennekom. Van 1977 tot 1979 werkte hij als architect bij twee architectenbureaus. Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 47

51 ONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARINGEN Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 48

52 Hobéon Certificering Eindrapport Civiele Techniek, HvU 49

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde, voltijd, duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde, voltijd, duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde, voltijd, duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek - FNT Afdeling Bouwnijverheid Rapport ten behoeve van Accreditatie

Nadere informatie

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe College van Bestuur Hogeschool Drenthe Postbus 2080 7801 CB EMMEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Geodesie / Geo-informatica, voltijd, duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Geodesie / Geo-informatica, voltijd, duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Geodesie / Geo-informatica, voltijd, duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek - FNT Afdeling Bouwnijverheid Rapport ten behoeve

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Algemene Operationele Technologie Voltijd Deeltijd - Duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Algemene Operationele Technologie Voltijd Deeltijd - Duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Algemene Operationele Technologie Voltijd Deeltijd - Duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek Instituut voor Innovatie, Industrie

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management voltijd, deeltijd en duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management voltijd, deeltijd en duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management voltijd, deeltijd en duaal Saxion Hogeschool IJselland Instituut Hospitality & Facility Management Rapport ten behoeve van

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Civiele Techniek - CT, voltijd Hogeschool van Amsterdam Instituut Bouwkunde en Civiele Techniek Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Personeel & Arbeid P&A, voltijd en deeltijd

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Personeel & Arbeid P&A, voltijd en deeltijd Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Personeel & Arbeid P&A, voltijd en deeltijd Haagse Hogeschool Afdeling Management & Human Resources Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Ruimtelijke Ordening en Planologie voltijd en deeltijd

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Ruimtelijke Ordening en Planologie voltijd en deeltijd Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Ruimtelijke Ordening en Planologie voltijd en deeltijd Saxion Hogeschool IJselland Instituut Ruimtelijke Ordening en Milieu Rapport ten behoeve

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH, voltijd, deeltijd, duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH, voltijd, deeltijd, duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH, voltijd, deeltijd, duaal Haagse Hogeschool Afdeling Sociaal Pedagogische Hulpverlening Rapport ten behoeve

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Bouwkunde van de Haagse Hogeschool

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Bouwkunde van de Haagse Hogeschool College van bestuur Haagse Hogeschool Postbus 13336 2501 EH DEN HAAG Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Bouwkunde van

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bio-Informatica voltijd. Hogeschool Leiden

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bio-Informatica voltijd. Hogeschool Leiden Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bio-Informatica voltijd Hogeschool Leiden Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl Adviesrapport

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Bouwtechnische Bedrijfskunde BtB Voltijd, duaal. Hogeschool Utrecht HU

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Bouwtechnische Bedrijfskunde BtB Voltijd, duaal. Hogeschool Utrecht HU Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde BtB Voltijd, duaal Hogeschool Utrecht HU Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde BtB

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde voltijd (Croho 34263) Civiele Techniek voltijd (Croho 34279)

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde voltijd (Croho 34263) Civiele Techniek voltijd (Croho 34279) Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde voltijd (Croho 34263) Civiele Techniek voltijd (Croho 34279) Saxion Hogeschool Enschede Instituut Bouwkunde en Civiele Techniek Rapport

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd. Hogeschool Leiden

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd. Hogeschool Leiden Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd Hogeschool Leiden Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl Adviesrapport

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM College van Bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Media,

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde - BK, voltijd, deeltijd Hogeschool van Amsterdam Instituut Bouwkunde en Civiele Techniek Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Lifestyle Adviseur voltijd - deeltijd. Hogeschool Hanzesteden

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Lifestyle Adviseur voltijd - deeltijd. Hogeschool Hanzesteden Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Lifestyle Adviseur voltijd - deeltijd Hogeschool Hanzesteden Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E

Nadere informatie

Teamscan op accreditatiewaardigheid

Teamscan op accreditatiewaardigheid Teamscan op accreditatiewaardigheid De Teamscan accreditatiewaardigheid (in vervolg: scan) geeft inzicht in hoe het opleidingsteam ervoor staat met betrekking tot de opleidingsaccreditatie. De scan bestaat

Nadere informatie

Saxion Hogeschool IJselland Instituut Informatica en Informatiemanagement

Saxion Hogeschool IJselland Instituut Informatica en Informatiemanagement Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica voltijd en deeltijd (Croho 34404) En Informatiedienstverlening en -management voltijd en deeltijd (Croho 34649) Saxion

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Chemische Technologie voltijd. Haagse Hogeschool

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Chemische Technologie voltijd. Haagse Hogeschool Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Chemische Technologie voltijd Haagse Hogeschool Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Chemische Technologie voltijd CROHO nr. 34275 Haagse

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening Voltijd en deeltijd

Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening Voltijd en deeltijd Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening Voltijd en deeltijd Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool NAO nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool Datum: 1 oktober

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Personeel en Arbeid P&A Voltijd en deeltijd

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Personeel en Arbeid P&A Voltijd en deeltijd Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Personeel en Arbeid P&A Voltijd en deeltijd Hogeschool van Utrecht Faculteit Sociaal Agogische Opleidingen Rapport ten behoeve van Accreditatie

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management FM voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management FM voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management FM voltijd en deeltijd Haagse Hogeschool Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Facility Management

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Technische Informatica, voltijd

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Technische Informatica, voltijd Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Informatica, voltijd Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek - FNT Instituut voor Innovatie, Industrie en Informatica Adviesrapport

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Enschede, Zwolle

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Enschede, Zwolle Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Enschede, Zwolle Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING voltijd - deeltijd CROHO:

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeelsmanagement deeltijd - afstandsonderwijs. Hogeschool NTI

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeelsmanagement deeltijd - afstandsonderwijs. Hogeschool NTI Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeelsmanagement deeltijd - afstandsonderwijs Hogeschool NTI Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Accreditatie HBO bachelor opleiding. Informatica deeltijd. Hogeschool E3

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Accreditatie HBO bachelor opleiding. Informatica deeltijd. Hogeschool E3 Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica deeltijd Hogeschool E3 Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM College van bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo bachelor Bouwkunde

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Werktuigbouwkunde Voltijd. Academie Life Science, Engineering & Design Saxion Hogeschool Enschede

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Werktuigbouwkunde Voltijd. Academie Life Science, Engineering & Design Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Werktuigbouwkunde Voltijd Academie Life Science, Engineering & Design Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Werktuigbouwkunde

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Management in de Zorg deeltijd voltijd/duaal. Haagse Hogeschool

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Management in de Zorg deeltijd voltijd/duaal. Haagse Hogeschool Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Management in de Zorg deeltijd voltijd/duaal Haagse Hogeschool Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Werktuigbouwkunde - WtB voltijd - duaal

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Werktuigbouwkunde - WtB voltijd - duaal Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Werktuigbouwkunde - WtB voltijd - duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek Instituut voor Innovatie, Industrie en Informatica Adviesrapport

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 B ZWOLLE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Communicatiemanagement voltijd, deeltijd en duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Communicatiemanagement voltijd, deeltijd en duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Communicatiemanagement voltijd, deeltijd en duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Communicatie en Journalistiek Rapport ten behoeve van Accreditatie

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Informatica, voltijd - deeltijd - duaal

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Informatica, voltijd - deeltijd - duaal Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica, voltijd - deeltijd - duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek - FNT Instituut voor Innovatie, Industrie en Informatica Adviesrapport

Nadere informatie

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014 PEER REVIEWS Managementgroep Interactum September 2014 Met peer review wordt een systeem bedoeld waarbij de betreffende opleidingen structureel gebruik maken van elkaars deskundigheid en elkaars critical

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Opleiding Civiele Techniek - voltijd. Haagse Hogeschool Afdeling Engineering

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Opleiding Civiele Techniek - voltijd. Haagse Hogeschool Afdeling Engineering Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Opleiding Civiele Techniek - voltijd Haagse Hogeschool Afdeling Engineering Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Opleiding

Nadere informatie

OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING

OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING OPSTELLEN EINDKWALIFICATIES OPLEIDING MARIANNE KOK/HERBERT WOLDBERG/HVA Toelichting bij opt opstelellen van eindkwalificaties van een opleiding bij de HvA 1 Het opleidingsprofiel: De beroepspraktijk draagt

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Accountancy voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Accountancy voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Accountancy voltijd en deeltijd Haagse Hogeschool Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleidingen Social Work CMV en SPH deeltijd - afstandsonderwijs. Hogeschool NTI

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleidingen Social Work CMV en SPH deeltijd - afstandsonderwijs. Hogeschool NTI Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleidingen Social Work CMV en SPH deeltijd - afstandsonderwijs Hogeschool NTI Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleidingen Social Work

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde - voltijd. Haagse Hogeschool Afdeling Engineering

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde - voltijd. Haagse Hogeschool Afdeling Engineering Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde - voltijd Haagse Hogeschool Afdeling Engineering Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde - voltijd Haagse

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeel & Arbeid voltijd en deeltijd. Hogeschool Leiden Cluster Management & Bedrijf

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeel & Arbeid voltijd en deeltijd. Hogeschool Leiden Cluster Management & Bedrijf Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeel & Arbeid voltijd en deeltijd Hogeschool Leiden Cluster Management & Bedrijf Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Personeel & Arbeid

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde voltijd. Saxion Hogeschool Enschede

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde voltijd. Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde voltijd Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bouwtechnische bedrijfskunde voltijd

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Bedrijfskunde deeltijd duaal. Nationale Handels Academie

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Bedrijfskunde deeltijd duaal. Nationale Handels Academie Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Bedrijfskunde deeltijd duaal Nationale Handels Academie Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Duaal Milieukunde Hogeschool Utrecht

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Duaal Milieukunde Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Duaal Milieukunde Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Duaal Milieukunde CROHO nr. 34284 Hogeschool Utrecht Hobéon Certificering

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Logistiek en Technische Vervoerskunde voltijd - duaal

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Logistiek en Technische Vervoerskunde voltijd - duaal Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Logistiek en Technische Vervoerskunde voltijd - duaal School of Agriculture & Technology Hogeschool INHOLLAND Delft Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag

Nadere informatie

Besluit. Raad van bestuur. Saxion Hogescholen. Postbus KB ENSCHEDE

Besluit. Raad van bestuur. Saxion Hogescholen. Postbus KB ENSCHEDE Raad van bestuur Saxion Hogescholen Postbus 70000 7500 KB ENSCHEDE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Informatiedienstverlening

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool datum 29 december

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd Hogeschool Utrecht Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Bedrijfskunde deeltijd. Hogeschool NOVI

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Bedrijfskunde deeltijd. Hogeschool NOVI Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfskunde deeltijd Hogeschool NOVI Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl Adviesrapport

Nadere informatie

Instituut Life Science & Technology Saxion Hogeschool Enschede

Instituut Life Science & Technology Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Chemie,Chemische Technologie, Biologie & Medisch Laboratoriumonderzoek, voltijd Instituut Life Science & Technology Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport

Nadere informatie

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende.

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 GB ZWOLLE Besluit datum 10 februari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde van de Christelijke

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor opleidingen Chemie-voltijd Biologie en medisch laboratoriumonderzoekvoltijd

Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor opleidingen Chemie-voltijd Biologie en medisch laboratoriumonderzoekvoltijd Rapport ten behoeve van accreditatie hbo bachelor opleidingen Chemie-voltijd Biologie en medisch laboratoriumonderzoekvoltijd Hogeschool Leiden Cluster Techniek Rapport ten behoeve van accreditatie hbo

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit datum 19 januari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde ons kenmerk NVAO/20050113/CT

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Verkeer en Logistiek deeltijd. Hogeschool NOVI

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Verkeer en Logistiek deeltijd. Hogeschool NOVI Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Verkeer en Logistiek deeltijd Hogeschool NOVI Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Verkeer en Logistiek deeltijd CROHO nr. 30100 Hogeschool

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Communicatie deeltijd - afstandsonderwijs. Hogeschool NTI

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Communicatie deeltijd - afstandsonderwijs. Hogeschool NTI Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Communicatie deeltijd - afstandsonderwijs Hogeschool NTI Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Voltijd, Duaal en Deeltijd Chemie en Voltijd en Duaal Chemische Technologie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Voltijd, Duaal en Deeltijd Chemie en Voltijd en Duaal Chemische Technologie Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Voltijd, Duaal en Deeltijd Chemie en Voltijd en Duaal Chemische Technologie Hogeschool van Utrecht Institute of Life Science and Chemistry Organisatie-eenheid

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleidingen Communicatie, deeltijd en duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleidingen Communicatie, deeltijd en duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleidingen Communicatie, deeltijd en duaal Hogeschool van Amsterdam Instituut Deeltijd HEAO en Instituut Co-op HEAO Rapport ten behoeve van Accreditatie

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool Utrecht

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal Hogeschool Utrecht Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatie en communicatie technologie deeltijd. Hogeschool NOVI

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatie en communicatie technologie deeltijd. Hogeschool NOVI Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatie en communicatie technologie deeltijd Hogeschool NOVI Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

BEOORDELINGSKADER EN -PROCEDURE VOOR DE CERTIFICERING VAN BEDRIJFSOPLEIDINGEN TOURMANAGER

BEOORDELINGSKADER EN -PROCEDURE VOOR DE CERTIFICERING VAN BEDRIJFSOPLEIDINGEN TOURMANAGER BEOORDELINGSKADER EN -PROCEDURE VOOR DE CERTIFICERING VAN BEDRIJFSOPLEIDINGEN TOURMANAGER 1. INLEIDING Het certificeringsonderzoek voor de aanbieders van opleidingen voor tourmanager heeft de vorm van

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding DOCENT BEELDENDE KUNST EN VORMGEVING. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Zwolle

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding DOCENT BEELDENDE KUNST EN VORMGEVING. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Zwolle Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding DOCENT BEELDENDE KUNST EN VORMGEVING ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Zwolle Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding DOCENT BEELDENDE

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Integrale Veiligheidskunde voltijd en deeltijd. Saxion Hogeschool, Enschede

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Integrale Veiligheidskunde voltijd en deeltijd. Saxion Hogeschool, Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Integrale Veiligheidskunde voltijd en deeltijd Saxion Hogeschool, Enschede Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica deeltijd

Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica deeltijd Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica deeltijd Hogeschool voor Management en Documentaire Informatievoorziening Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070)

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Elektrotechniek voltijd. Hogeschool van Amsterdam

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Elektrotechniek voltijd. Hogeschool van Amsterdam Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Elektrotechniek voltijd Hogeschool van Amsterdam Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool Utrecht

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming voltijd - deeltijd - duaal Hogeschool Utrecht Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Human Technology voltijd. De Haagse Hogeschool

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Human Technology voltijd. De Haagse Hogeschool Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Human Technology voltijd De Haagse Hogeschool Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Ondernemerschap Voltijd-deeltijd-duaal. Hogeschool Saxion Next

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Ondernemerschap Voltijd-deeltijd-duaal. Hogeschool Saxion Next Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Ondernemerschap Voltijd-deeltijd-duaal Hogeschool Saxion Next Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Farmaceutisch Consulent deeltijd. Hogeschool Saxion Next

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Farmaceutisch Consulent deeltijd. Hogeschool Saxion Next Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Farmaceutisch Consulent deeltijd Hogeschool Saxion Next Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH voltijd, deeltijd en duaal

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH voltijd, deeltijd en duaal Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH voltijd, deeltijd en duaal Hogeschool De Horst Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding

Nadere informatie

RAPPORT TEN BEHOEVE VAN ACCREDITATIE HBO BACHELOR OPLEIDING SOCIAAL PEDAGOGISCHE HULPVERLENING SPH VOLTIJD EN DEELTIJD

RAPPORT TEN BEHOEVE VAN ACCREDITATIE HBO BACHELOR OPLEIDING SOCIAAL PEDAGOGISCHE HULPVERLENING SPH VOLTIJD EN DEELTIJD RAPPORT TEN BEHOEVE VAN ACCREDITATIE HBO BACHELOR OPLEIDING SOCIAAL PEDAGOGISCHE HULPVERLENING SPH VOLTIJD EN DEELTIJD Hogeschool van Utrecht Faculteit Sociaal Agogische Opleidingen RAPPORT TEN BEHOEVE

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening voltijd - deeltijd. Hogeschool Leiden

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening voltijd - deeltijd. Hogeschool Leiden Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening voltijd - deeltijd Hogeschool Leiden Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van bestuur Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Facility

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor-opleiding Media, Informatie en Communicatie MIC, voltijd en deeltijd

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor-opleiding Media, Informatie en Communicatie MIC, voltijd en deeltijd Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor-opleiding Media, Informatie en Communicatie MIC, voltijd en deeltijd Hogeschool van Amsterdam Instituut voor Media en Informatie Management Rapport ten

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening voltijd en deeltijd

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening voltijd en deeltijd Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening voltijd en deeltijd Saxion Hogescholen, Enschede Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding

Nadere informatie

Adviesrapport accreditatie HBO bachelor opleiding Fysiotherapie voltijd Cluster Zorg en Welzijn Hogeschool Leiden

Adviesrapport accreditatie HBO bachelor opleiding Fysiotherapie voltijd Cluster Zorg en Welzijn Hogeschool Leiden Adviesrapport accreditatie HBO bachelor opleiding Fysiotherapie voltijd Cluster Zorg en Welzijn Hogeschool Leiden Adviesrapport accreditatie HBO bachelor opleiding Fysiotherapie voltijd Cluster Zorg en

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor. Opleiding voor Ergotherapie, voltijd. Hogeschool van Amsterdam

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor. Opleiding voor Ergotherapie, voltijd. Hogeschool van Amsterdam Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor Opleiding voor Ergotherapie, voltijd Hogeschool van Amsterdam Amsterdamse Hogeschool voor Paramedische Opleidingen Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor Opleiding

Nadere informatie

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V.

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. {nvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. datum 29

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Engineering Design & Innovation voltijd - deeltijd. Hogeschool van Amsterdam

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Engineering Design & Innovation voltijd - deeltijd. Hogeschool van Amsterdam Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Engineering Design & Innovation voltijd - deeltijd Hogeschool van Amsterdam Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Voltijdopleiding Commercieel/Communicatiemanagement CROHO-code 34063

Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Voltijdopleiding Commercieel/Communicatiemanagement CROHO-code 34063 Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Voltijdopleiding Commercieel/Communicatiemanagement CROHO-code 34063 Hogeschool Schoevers Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde voltijd - deeltijd Hogeschool Utrecht Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie Voltijd en deeltijd. Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie Voltijd en deeltijd. Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie Voltijd en deeltijd Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica voltijd. Saxion Hogescholen

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica voltijd. Saxion Hogescholen Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica voltijd Saxion Hogescholen Adviesrapport ten behoeve van Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica voltijd

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Utrecht Postbus AN UTRECHT

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Utrecht Postbus AN UTRECHT College van Bestuur Hogeschool van Utrecht Postbus 573 3500 AN UTRECHT Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Algemene Operationele

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Hoger Hotelonderwijs voltijd deeltijd - duaal. Saxion Hogeschool Deventer

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Hoger Hotelonderwijs voltijd deeltijd - duaal. Saxion Hogeschool Deventer Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Hoger Hotelonderwijs voltijd deeltijd - duaal Saxion Hogeschool Deventer Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd. Saxion Hogescholen

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd. Saxion Hogescholen Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd Saxion Hogescholen Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Informatica voltijd CROHO nr.34479 Saxion Hogescholen Hobéon Certificering

Nadere informatie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie Breakout sessie 2-5 Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling De voorstellen beschreven in deze notitie dienen als uitwerking van (aangekondigde) wetswijzigingen. Op basis van deze wetswijzigingen

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd en deeltijd Haagse Hogeschool Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool INHOLLAND

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool INHOLLAND Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal Hogeschool INHOLLAND Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Industrieel Product Ontwerpen voltijd. Saxion Hogeschool Enschede

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Industrieel Product Ontwerpen voltijd. Saxion Hogeschool Enschede Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Industrieel Product Ontwerpen voltijd Saxion Hogeschool Enschede Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Besluit. Hogeschool Schoevers. T.a.v. mevrouw drs. R. van t Klooster Algemeen directeur Europalaan KR UTRECHT

Besluit. Hogeschool Schoevers. T.a.v. mevrouw drs. R. van t Klooster Algemeen directeur Europalaan KR UTRECHT Hogeschool Schoevers T.a.v. mevrouw drs. R. van t Klooster Algemeen directeur Europalaan 101 3526 KR UTRECHT Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd / deeltijd. Haagse Hogeschool / TH Rijswijk

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd / deeltijd. Haagse Hogeschool / TH Rijswijk Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd / deeltijd Haagse Hogeschool / TH Rijswijk Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070)

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding voor Management, Economie en Recht voltijd - deeltijd - compact. Saxion

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding voor Management, Economie en Recht voltijd - deeltijd - compact. Saxion Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding voor Management, Economie en Recht voltijd - deeltijd - compact Saxion Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Bedrijfswiskunde voltijd. Hogeschool INHolland

Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Bedrijfswiskunde voltijd. Hogeschool INHolland Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Bedrijfswiskunde voltijd Hogeschool INHolland Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Archeologisch Onderzoeksassistent voltijd. Hogeschool Saxion Next

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Archeologisch Onderzoeksassistent voltijd. Hogeschool Saxion Next Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Archeologisch Onderzoeksassistent voltijd Hogeschool Saxion Next Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht

Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening voltijd - deeltijd Hogeschool Utrecht Scheveningseweg 46 2517 KV Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl

Nadere informatie