Beheeraanpak Openbaar Groen

Transcriptie

1 Beheeraanpak Openbaar Groen 23 juni 2016

2

3 Inhoudsopgave Voorwoord Beheeraanpak openbaar groen Beheer en onderhoud Beheerconcept & beheercategorieën Beheerkaart o.b.v. Rotterdamse Stijl Stedelijke beheerkaart openbaar groen Paletten Beheer/ontwerp Zichtbaarheid op straat Bijlagen Stedelijke beheerkaart Openbaar Groen Staalkaarten plantsoenelementen Indicatie beheerkosten beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 3

4 Voorwoord In een groene stad is het fijn wonen, werken en recreëren. In en om Rotterdam is er al veel groen om van te genieten en te ontdekken. In een groene stad is het fijn wonen, werken en recreëren. In en om Rotterdam is er al veel groen om van te genieten en te ontdekken. Rotterdam is groener dan je denkt. De komende jaren gaat de gemeente, samen met de Rotterdammers, de stad verder vergroenen. Er komt bovendien meer verschillend groen in de stad. Dat past bij de diversiteit en ruimte van de Rotterdamse wijken en buurten en is fijn voor Rotterdammers en bezoekers van de stad. Ook de natuur profiteert ervan, denk aan insecten en vogels. Meer verschil in het groen zorgt voor meer belevingswaarde en natuurwaarde. De Beheeraanpak Openbaar Groen is een aanvulling op het Handboek Openbare Ruimte Rotterdamse Stijl. Een belangrijk streven van de Rotterdamse Stijl is het groener maken van de stad en het verhogen van de kwaliteit van het groen. In de Beheeraanpak is voor de hele stad een uitwerking gemaakt in drie groenbeelden. Tot op straatniveau hebben we hiermee een bruikbaar kader in handen. Ook de beplanting die bij de drie groenbeelden past, is uitgewerkt. De Beheeraanpak sluit aan bij de doelstellingen van de Natuurkaart: een groenere stad met meer natuur, natuurlijk beheer, een grotere biodiversiteit en een betere waterkwaliteit. Met de ontwerp/beheerpaletten is een concrete toolkit voor het openbaar groen voor handen. Hiermee kunnen we bouwen aan een aansprekende, toekomstbestendige en gevarieerde groene buitenruimte. Dit document vormt het ruimtelijke kader voor iedereen die ontwerpt, uitvoert en beheert in het Rotterdamse openbare groen. Via inrichtingsplannen en groot onderhoud worden de ambities geleidelijk zichtbaar in de stad. In 2015 werd de aanpak al toegepast: langs een aantal dreven in Ommoord (Prins Alexander) krijgt het groen een natuurlijke uitstraling. De bewoners van Ommoord reageerden enthousiast. Met de toepassing van de Beheeraanpak Openbaar Groen hoop ik op meer positieve reacties van de Rotterdammers de komende jaren. Joost Eerdmans Wethouder veiligheid, handhaving en buitenruimte De uitgangspunten voor meer variatie in het Rotterdamse groen zijn vastgelegd in de Beheeraanpak Openbaar Groen. Deze beheeraanpak is richtinggevend voor het ontwerp en beheer van het Rotterdamse groen. Beheerders, ontwerpers en ecologen hebben met elkaar aan de beheeraanpak gewerkt. 4 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

5 Rotterdamse Stijl Handboek Openbare Ruimte 1 december 2015 Conceptversie oktober 2009 Ulrike Brandi Licht Hamburg, Duitsland Beheeraanpak openbaar groen Locaties (kerngebieden en verbindingszones) met ecologische waarde of potentie De Rotterdamse Stijl heeft naast meer samenhang en eenheid ook meer groen in de stad gebracht. Het bijzondere aan groen is dat de kwaliteiten ervan meestal niet meteen na realisatie aanwezig zijn. Het kost tijd om het gewenste (eind)beeld te realiseren. Het beheer dat daarvoor nodig is vereist deskundigheid, continuïteit en consistentie. Om dat te bereiken hebben ontwerpers en beheerders samen deze Beheeraanpak Openbaar Groen opgesteld. Natuurkaart Rotterdam Sinds de vaststelling van het Handboek Openbare Ruimte Rotterdamse Stijl eind 2008 zijn in grote aantallen buitenruimteplannen volgens de principes van de Rotterdamse Stijl ontworpen, aangelegd en beheerd. Hierdoor is in toenemende mate eenheid, samenhang en kwaliteit in de openbare ruimte ontstaan. Veel stenige ruimten hebben een groener karakter gekregen. Dit draagt in grote mate bij aan het verder versterken van de gewenste aantrekkelijke woonstad. Een belangrijk streven van de Rotterdamse Stijl is het groener maken van de stad en het verhogen van de kwaliteit van het groen. Trefwoorden daarbij zijn aantrekkelijk, zichtbaar, divers en toegankelijk. Het Handboek geeft volop mogelijkheden hiervoor. De uitwerking in het beeld en keuzemogelijkheden van de beplanting ontbrak tot op heden. (beeldbepalende) keuze voor openbare beheer/inrichtingselementen Rotterdamse Stijl Handboek Openbare Ruimte Toolkit 4 Toolkit Rotterdamse Stijl Vloer / Buitenruimteobjecten Beheeraanpak Openbaar Groen Beheeraanpak Openbaar Groen Vlakgroen Beheeraanpak in relatie tot Natuurkaart en producten Rotterdamse Stijl Rotterdamse Stijl Bomenstructuurvisie omenstructuurvisie Rotterdam Bomenstructuurvisie Bomen Rotterdamse Stijl Lichtplan Rotterdam Lichtplan Rotterdam Verlichting De Beheeraanpak is een aanvulling op de Rotterdamse Stijl. Het geeft voor het groen een nadere uitwerking en biedt een kader voor beheer(keuzen) en ontwerp(mogelijkheden). beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 5

6 De Beheeraanpak bevat een instrumentarium voor beheer en ontwerp van openbaar groen, waarin gebruiks en beeldkwaliteit van ontwerp/inrichtingselementen en consequenties voor beheer en onderhoud samenkomen. Daarmee levert de Beheeraanpak een bijdrage aan een aansprekende en gevarieerde groene openbare ruimte en waarborgt de continuïteit en de uitvoerbaarheid van beheer. De Natuurkaart Rotterdam (vastgesteld 2014) geeft voor de kerngebieden en de belangrijke hoofdverbindingen aan welke natuur hier reeds voorkomt of gerealiseerd zou kunnen worden. De Beheeraanpak geeft handvatten met welke groene bouwstenen (vlakgroen) natuurwaarde in de stad bereikt kan worden. De Beheeraanpak richt zich in hoofdzaak op het beheerbeeld, dat wil zeggen het gewenste eindbeeld van beplanting. Om dit beeld te kunnen halen zijn gerichte beheermaatregelen nodig. Het onderhoudsbeeld is het realisatieniveau van schoon en heel en maakt buiten een toelichting geen onderdeel uit van de Beheeraanpak. De Beheeraanpak is richtinggevend voor iedereen die plannen ontwikkelt, uitvoert of beheert in de openbare ruimte van Rotterdam. In gezamenlijkheid is door beheerders, ontwerpers en ecologen toegewerkt naar een werkwijze om ontwerp en beheer beter op elkaar af te stemmen en elkaars vakgebieden beter te begrijpen. In de Beheeraanpak wordt gewerkt met drie beheercategorieën: natuurlijk beheerbeeld, cultuurlijk beheerbeeld en exclusief beheerbeeld. Aan deze categorieën zijn beheer/ontwerppaletten gekoppeld met daarin een breed aanbod van groene bouwstenen. In de Stedelijke beheerkaart is de gewenste ontwikkeling van het openbaar groen met beheercategorieën verbeeldt. Door ruimtelijke ontwikkelingen (groot onderhoud en inrichtingsplannen) zal de Beheeraanpak gestalte gaan krijgen. Leeswijzer Beheer en onderhoud: Dit is een toelichting op de definities van beheerbeeld en onderhoudsbeeld. Beheerconcept & beheercategorieën: Dit is een beschrijving van de drie beheercategorieën (exclusief, cultuurlijk en natuurlijk). Op hoofdlijnen doen deze uitspraken over ontwerp en beheer. De drie beheercategorieën zijn verwerkt in de beheerkaarten. Beheerkaarten o.b.v. Rotterdamse Stijl: Deze kaarten laten de indeling zien van de hoofd en stadsdeelstructuur in de drie categorieën. De kaarten dienen als basis voor de uitwerking op wijk en buurtniveau. Stedelijke beheerkaart openbaar groen: Verfijnde gebiedsuitwerkingen vormen tesamen de stedelijke beheerkaart voor het openbaar groen. De beheercategorieën zijn richtinggevend voor de ontwerp en beheeringrepen in een gebied. Paletten beheer/ontwerp: Dit toont aan de hand van beheerelementen uit BSB de verschillende ruimtelijke bouwstenen per beheercategorie. Elk beheerelement is afzonderlijk beschreven en verbeeld in staalkaarten. Zichtbaarheid op straat: De uitvoering van de Beheeraanpak zal meeliften op reguliere planvorming (groot onderhoud en inrichtingsplannen). In een voorbeeldproject in Ommoord is de Beheeraanpak zichtbaar gemaakt. Bijlagen: Stedelijke beheerkaart Openbaar Groen en Staalkaarten van de plantsoenelementen. 6 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

7 Beheer en onderhoud Twee begrippen zijn van belang voor de Beheeraanpak; beheerbeeld en onderhoudsbeeld. Het onderhoudsbeeld heeft te maken met de begrippen schoon en heel. Met beheerbeeld wordt bedoeld het gewenste eindbeeld. De Beheeraanpak is gericht op het beheerbeeld. Beheerbeeld Beheerbeeld = ontwerpbeeld Het beheerbeeld is het gewenste eindbeeld van beplanting. Het geeft daarmee ook het ontwerpbeeld van beplanting aan. De beheerder realiseert dit beeld door gerichte beheermaatregelen uit te voeren. De termijn waarop het (eind)beeld wordt gerealiseerd, is onder andere afhankelijk van de soort beplanting. Zo is bij perkplanten het eindbeeld direct aanwezig, terwijl dat bij andere beplanting (bv. bosplantsoen) jaren kan duren. Ook de lokale omstandigheden kunnen hierin een rol spelen. Voor de Beheeraanpak zijn plantsoenelementen gegroepeerd in ruimtelijke bouwstenen voor de openbare ruimte: grassen en kruiden, bodembedekkers, heesters, hagen, klim en leiplanten, vormbomen, bosplantsoen, sierbeplanting, mobiel groen, moeras en oevervegetatie en waterafvoer. Met foto s zijn de gewenste eindbeelden per groenelement verbeeld. Deze plantsoenelementen zijn vastgelegd in het beheersysteem (BSB). Het beheerbeeld is in principe gefixeerd. Dat wil zeggen dat per plantsoenelement is vastgelegd welke maatregelen verricht moeten worden om het eindbeeld van de beplanting te behalen en in stand te houden. Dit vormt ook de basis van begrotingen. De financiële betekenis van de verschillende beheerbeelden is van belang om keuzes te kunnen maken die verschil maken in de beheeruitgaven in de stad. Om een idee te vormen over de financiële consequenties, zijn kosten van plantsoenelementen ten opzichte van elkaar globaal in beeld gebracht. Een snelle analyse laat zien dat een aantal elementen een groot percentage van het oppervlak groen beslaat. Het oppervlakte verrekend naar kostprijs geeft inzicht in welke plantsoenelementen het meeste effect hebben op de begroting. Uiteraard is de maat en schaal van plantsoen elementen in ieder ontwerp van invloed op de kosten van het beheer en onderhoud. Onderhoudsbeeld = onderhoudskwaliteit Het onderhoudsbeeld is de realisatie een vooraf vastgelegd of besloten niveau. Voor schoon is dit niveau vastgelegd op een 4 op de schaal van productnormering in collegeprogramma #Kendoe Bij de start van elke collegeperiode kan worden vastgelegd wat het gewenste onderhoudsbeeld voor die komende periode is. Middels de reguliere Planning &Controlcyclus wordt gerapporteerd over de voortgang. De inspanning, en daarmee de benodigde financiële middelen, die het vergt PLANTSOENELEMENT OPPERVLAKTE % vlak gazon ,19 grasvegetatie ,62 bosplantsoen natuurlijke ondergroei ,12 ruw gras (6x) ,19 tijdelijk niet in onderhoud ,27 bosplantsoen gesloten struikenetage ,85 bosheesters ,48 sierheesters, rand onkruidvrij ,62 ruigte/struweel ,43 vegetatie niet maaien ,21 Bosplantsoen met natuurlijke ondergroei Grasvegetaties beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 7

8 om aan het onderhoudsbeeld te voldoen, verschilt als gevolg van de intensiteit van het gebruik van een plek en is ook afhankelijk van de inrichting en het gewenste beheerbeeld. Daarnaast is het onderhoudsbeeld ook flexibel als gevolg van politieke keuzes die worden gemaakt gedurende de beheer en onderhoudsperiode van een plek. Naast een onderhoudsbeeld basis op orde is er ook een onderhoudsbeeld mogelijk met een hogere kwaliteit. Voor het centrum wordt daarbij het begrip Binnenstadskwaliteit gebruikt. Door extra onderhoudsinspanningen aan een plantsoenelement wordt een hogere beeldkwaliteit gerealiseerd voor het visitekaartje van de stad. Dat betreft niet alleen heel maar ook schoon activiteiten, zoals onkruidbestrijding. 8 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

9 Voorbeelden van onderhoudsbeelden aan de hand van de kwaliteitscatalogus van de CROW (landelijk kader). Nb kwaliteitsbeelden A+ en D zijn beleidsreferenties. Groenboomboomspiegelzwerfafval grof (Verrekenen op beeld via RAWwerkcategorie 50) A+ A B C D Er ligt geen grof zwerfafval. grof zwerfafval (>10 cm) Er ligt weinig grof zwerfafval. Er ligt in beperkte mate grof zwerfafval. Er ligt redelijk veel grof zwerfafval. Er ligt veel grof zwerfafval. 0 stuks per boomspiegel 1 stuk per boomspiegel 3 stuks per boomspiegel 8 stuks per boomspiegel > 8 stuks per boomspiegel Groenbeplantingbodembedekkerssnoeibeeld (RAWhoofdcodes / ) A+ A B C D De bodembedekkers hebben geen storende takken. De bodembedekkers hebben weinig storende takken. De bodembedekkers hebben hier en daar storende takken. De bodembedekkers hebben redelijk veel storende takken. De bodembedekkers hebben veel storende takken. storende takken 0 % per 100 m² 5 % per 100 m² 10 % per 100 m² 20 % per 100 m² > 20 % per 100 m² beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 9

10 Beheerconcept & beheercategorieën Het beheer van de groene openbare ruimte in Rotterdam is ingedeeld in drie categorieën. Aan de drie categorieën zijn termen verbonden, die ingaan op het beheerbeeld van de groenelementen. Er is gekozen voor korte termen (natuurlijk, cultuurlijk, exclusief), waarbij voor alle termen geldt dat het woord beheerbeeld achter de gekozen term bedacht kan worden, zodat helder wordt dat het gaat om een natuurlijk beheerbeeld, cultuurlijk beheerbeeld of exclusief beheerbeeld. Aan de termen zijn kleuren gekoppeld: natuurlijk De Beheeraanpak verdeelt het openbare groen in drie beheercategorieën. Deze beheercategorieën zijn op een vanzelfsprekende wijze gekoppeld aan de landschappelijke en stedelijke structuur van de stad. cultuurlijk exclusief Concept Deze drie termen zijn verwerkt in het concept voor de stadsbrede Beheeraanpak. Het schema van de stadsbrede Beheeraanpak toont een concentrisch verloop van drie beheercategorieën: van een natuurlijke buitenring naar cultuurlijk naar een exclusieve kern, die in zijn totaliteit de overgang van stad naar omliggend landschap (en vice versa) benadrukt en begeleidt. Kenmerkend is het rivierenlandschap die stad en land en daarmee ook de verschillende (beheer)gebieden met elkaar verbindt. Tevens sluit dit schema aan op de stedenbouwkundige structuur van de stad; het intensieve dichtbebouwde centrum met de dichte stadswijken daaromheen, die overlopen in nieuwere groen en ruim opgezette woon en werkgebieden. In de gebieden aan de rand van de stad zijn op locaties waar meer ruimte en minder gebruik van het openbaar groen ismogelijkheden voor meer natuurlijke beheerbeelden. schematische weergave van het concept 10 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

11 Natuurlijk Bij de beheerbeelden wordt uitgegaan van een vorm van menselijk ingrijpen (beheermaatregelen). In gebieden die natuurlijk getypeerd worden groenelementen toegepast die een natuurlijke uitstraling hebben. De uitstraling komt tot stand door een afwisseling van natuurlijke ontwikkeling van vegetatie en beheermaatregelen om deze in een bepaalde mate in stand te houden. Het eindbeeld is minder strak te regisseren en het beheer is meer dynamisch van aard omdat lokale groeiomstandigheden van een beheerelement kunnen verschillen. Daarmee zijn dit geen natuurlijke gebieden of natuurgebieden, waar natuur zonder enige vorm van menselijke beïnvloeding zich spontaan kan ontwikkelen. De beheerelementen hebben veelal door mengsels van beplanting een soortenrijkheid in zich, die het natuurlijke beeld versterken en ecologische potentie vergroot. Enkele voorbeelden van natuurlijke beheerelementen zijn: grasvegetatie extensief, bosheesters en ruige oevers. In de categorie natuurlijk is een lijst van toe te passen beheerelementen opgenomen die een samengesteld palet van beplantingselementen vertoont (zie beheer/ ontwerppaletten ), die zich ten opzichte van cultuurlijk en exclusief op een meer natuurlijke en dynamische wijze ontwikkelt. In beperkte mate zijn in dit palet beheerelementen opgenomen die een minder natuurlijke uitstraling hebben, zodat bij de toepassing van dit palet de openbare ruimte ook ingericht kan worden voor alledaags gebruik van bezoekers/omwonenden (bv. intensief gazon) of passend is bij de ruimtelijke kwaliteit en structuur van een gebied (vb. geschoren haag in een natuurlijke tuinstad). Cultuurlijk De beheercategorie cultuurlijk beslaat het grootste deel van de stad. Het beslaat een breed palet van beheerelementen (zie beheer/ontwerppaletten ), die past bij een variatie in (kleurrijk) beeld in combinatie met een intensievere vorm van gebruik van de openbare ruimte. Voorbeelden van cultuurlijke beheerelementen: extensief gazon, botanische rozen en bodembedekkende heesters. Cultuurlijke beheerelementen zijn in vergelijking met specifiek natuurlijke beheerelementen minder soortenrijk. Om het beheerbeeld in stand te houden, zijn er veelal meer grondige maatregelen nodig zoals het volledig afmaaien. De groenelementen vertonen in het algemeen een strakker en verzorgder beeld, dan natuurlijke elementen. Door een breed palet aan beheerelementen binnen de categorie cultuurlijk blijven ecologische mogelijkheden aanwezig. Exclusief De beheercategorie exclusief heeft een relatie met de drukbezochte plekken in de stad. Dit betekent bijvoorbeeld een optimale uitstraling op de stads(deel)pleinen en subcentra, maar ook op de intensief gebruikte openbare ruimten op wijk en buurtniveau kan deze beheercategorie toegepast worden. Het palet aan beheerelementen(zie beheer/ ontwerppaletten ) is gericht op een intensief gebruik door grotere hoeveelheden mensen gecombineerd met een hoge beeldkwaliteit en optimale, strak verzorgde (kleurrijke) uitstraling. Beheermaatregelen zullen ten behoeve van een strak beeld in het algemeen frequenter (bijvoorbeeld vaker maaien) en completer (bijvoorbeeld kanten steken en onkruidbestrijding) plaatsvinden. Het eindbeeld is daarmee meer voorspelbaar en gefixeerd. Enkele voorbeelden van exclusieve beheerelementen zijn: intensief gazon, vaste planten en geschoren haag. Exclusieve beheerelementen richten zich meer op de interactie met de mens en zijn in vergelijking met cultuurlijke en natuurlijke beheerelementen, minder soortenrijk en minder interessant voor ecologie. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 11

12 Beheerkaarten o.b.v. Rotterdamse Stijl B Het concept en de drie beheercategorieën zijn verwerkt in drie kaartbeelden die de openbare ruimte van Rotterdam beslaan: gebieden, lijnen en plekken. De typologieën van de Rotterdamse Stijl zijn gebruikt als onderlegger voor deze kaarten. De verschillende typologieën van gebieden, lijnen, en plekkenkaart zijn toegekend aan de beheercategorieën. De toekenning van beheercategorieën aan een gebied, lijn of plek is een samenspel tussen de geografische ligging in de stad, de ruimtelijke (Rotterdamse Stijl) typologie inclusief de ligging op (hoofd, stadsdeel)structuurniveau en de aanwezige fysieke maat en schaal van de ruimte(n). De afzonderlijke uitwerkingen van de gebieden, lijnen en plekken hebben geleid tot een stedelijke beheerkaart. Daarnaast zijn symbolisch plekken weergegeven met een gele ster, die aangegeven dat een nadere uitwerking nodig is op een lager schaalniveau (bv. een exclusieve plek binnen een gebied met een natuurlijk beheerbeeld). Stadsparken (Zuiderpark, Kralingse Bos, Het Park, Museumpark) hebben unieke beheerplannen (bijzondere plekken conform de Rotterdamse Stijl) en zijn daardoor niet ingedeeld in de drie categorieën. exclusief cultuurlijk natuurlijk _^ Plekken g f S R 12 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

13 Gebieden De kaart hiernaast toont op hoofdlijnen waar in de stad welke beheercategorie per gebied van toepassing is. Voor de opzet is in eerste instantie de indeling van de Rotterdamse Stijl leidend geweest, waarbij bijvoorbeeld de typologieën stadscentrum en subcentra de categorie exclusief kregen en wijken na 1950 ( omspoelend groen ) de categorie natuurlijk. De indeling in typologieën kunnen uiteraard niet 1 op 1 in één beheercategorie geplaatst worden. De praktijk is genuanceerder. Gebieden als Hillegersberg Schiebroek en Overschie vallen niet binnen beheerbeeld natuurlijk gezien hun context en hun karakteristieken. Er is weinig openbaar groen. Het betreft typologie tuindorpen met vooral prive voor en (grote) achtertuinen, waar de Beheeraanpak niet over gaat. De aanwezige groenstructuur heeft een gewenste cultuurlijke uitstraling. Gebieden exclusief cultuurlijk natuurlijk _^ Plekken beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 13

14 Lijnen Deze kaart toont de beheercategorie per lijn op hoofden stadsdeelstructuur. De Rotterdamse Stijl is leidend, waarbij bijvoorbeeld de typologie Centrumboulevard de categorie exclusief heeft gekregen en Parkway de categorie natuurlijk. Het beheerconcept is goed zichtbaar. De typologieën van de Rotterdamse Stijl zijn ook hier uiteraard niet altijd 1 op 1 te koppelen aan een beheercategorie. Uiteindelijk zijn er verfijningen doorgevoerd waarbij de overgangslocaties zijn gedefinieerd. Overgangen verlopen niet altijd geleidelijk, maar kunnen ook contrastrijk van natuurlijk overspringen naar exclusieve beheerbeelden. Lijnen kleuren niet altijd mee met de beheercategorie van het gebied waarin ze lopen. De lijnen vormen een verbindende structuur van bijvoorbeeld natuurlijke lijnen in een cultuurlijk gebied zoals in Hillegersberg. Een ander voorbeeld is de uitwerking van de Rotte, waarbij deze typologie drie beheercategorieën heeft gekregen van een exclusief centrum met een verloop naar een natuurlijk buitengebied. Lijnen exclusief cultuurlijk natuurlijk _^ Plekken 14 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

15 Plekken Dit kaartbeeld toont welke beheercategorie per plek van toepassing is. De Rotterdamse Stijl is leidend, waar bijvoorbeeld de typologie Stadsplein de categorie exclusief heeft gekregen en Randpark de categorie natuurlijk. Stadsparken (Zuiderpark, Kralingse Bos, Het Park, Museumpark) hebben unieke beheerplannen en zijn daardoor niet ingedeeld in de drie categorieën. Het beheerconcept is zichtbaar. Ook hier zijn de typologieën niet altijd 1 op 1 te koppelen aan een beheercategorie. Dat is begrijpelijk aangezien de pleinen en plekken vaak ook bijzondere accenten zijn voor een wijk of buurt. Uiteindelijk zijn er verfijningen doorgevoerd waarbij óf het gebruik leidend is voor de categorie (vb. Stadsdeelplein = exclusief) óf de ligging van de locatie (vb. Rivierparken kleuren afhankelijk van de ligging). Plekken exclusief cultuurlijk natuurlijk _^ Plekken beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 15

16 Stedelijke beheerkaart openbaar groen Om de Stedelijke beheerkaart (hoofd en stadsdeelstructuurniveau ) verder aan te scherpen zijn verfijnde uitwerkingen gemaakt op wijk en buurtniveau. Door deze gedetailleerde kaarten te maken worden uitzonderingen (door ligging, functie, gebruik of beeld) zichtbaar en ontstaat een bruikbaar kader tot op straatniveau. De Stedelijke beheerkaart Openbaar Groen verbeeldt per locatie de geambieerde beheercategorie vanuit de clusters Stadsbeheer en Stadsontwikkeling. De kaart is samengesteld uit verschillende gebiedsgerichte uitwerkingen op wijk en buurtniveau. In werkbijeenkomsten met groenspecialisten van Stadsbeheer (Beheer, Uitvoering) en Stadsontwikkeling (Ecologie, Ontwerp) zijn de gebiedsgerichte uitwerkingen opgesteld. Met deze verfijnde uitwerking zijn de symbolisch aangegeven sterren uit de stedelijke kaart (op basis van de Rotterdamse Stijl) nader uitgewerkt. De ambitiekaart is voor de clusters digitaal raadpleegbaar op GISweb. Per locatie wordt hiermee zichtbaar wat de ambities in het openbaar groen zijn. Aan deze ambities / beheercategorie zijn ontwerp/beheerpaletten gekoppeld, die de groene bouwstenen weergeven die op deze locaties gebruikt kunnen worden. Kleinschalige uitzonderingen op deze Stedelijke beheerkaart mogen blijven voorkomen, als voorbeeld monumenten waar perkplanten om heen staan. Dit soort uitzonderingen zijn niet op de kaart weergegeven. Uitzondering op de Stedelijke beheerkaart zijn de parken op stadsdeelstructuurniveau (Rotterdamse Stijl). Deze parken hebben net zoals andere stedelijke ruimtes één kleur beheercategorie meekregen. Gezien de maat van deze parken en een afwisselend beeld en gebruik, mag in deze parken voor maximaal 20% van het areaal afgeweken worden van de gewenste beheercategorie en het beheer/ontwerppalet. Het Vroesenpark is in de huidige situatie een treffend voorbeeld: het dominante beeld is cultuurlijk, terwijl ook natuurlijke zone aanwezig is in de noordrand en een meer exclusieve rand in het oostelijk gelegen deel. Afwijkingen zijn alleen mogelijk als dit past binnen gestelde aanleg en beheerbudget. Exclusief beheerbeeld (groen in beheer van Stadsbeheer) Cultuurlijk beheerbeeld (groen in beheer van Stadsbeheer) Natuurlijk beheerbeeld (groen in beheer van Stadsbeheer) Uniek (buiten scope Beheeraanpak) Exclusief beheerbeeld Cultuurlijk beheerbeeld Natuurlijk beheerbeeld 16 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

17 exclusief cultuurlijk Voorbeeld wijk en buurtuitwerking Ommoord natuurlijk _ ^ Uitsnede van Stedelijke Beheerkaart o.b.v. Rotterdamse Stijl Plekken Detail Stedelijke beheerkaart Openbaar Groen: cultuurlijke en exclusieve plekken binnen natuurlijk beheerbeeld beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 17

18 Beheer / ontwerppaletten De beheer / ontwerppaletten tonen per beheercategorie een breed palet aan plantsoenelementen. Deze ruimtelijke bouwstenen zijn inzetbaar bij ontwerp en beheervraagstukken. De beheerbeelden zijn gegroepeerd in ruimtelijke bouwstenen voor de openbare ruimte: grassen en kruiden, bodembedekkers, heesters, hagen, klim en leiplanten, vormbomen, bosplantsoen, sierbeplanting, mobiel groen, moeras en oevervegetatie en waterafvoer. Aan de verschillende beheerbeelden zijn beheercategorieën toegekend: natuurlijk, cultuurlijk en exclusief. Zo ontstaat per beheercategorie een overzichtelijk palet aan ontwerp en beheerelementen, die toe te passen zijn in ontwerp en beheervraagstukken (inrichtingsplannen en groot onderhoud). Het toepassen van deze paletten zorgt ervoor dat groenbeelden zich kunnen ontwikkelen, die passen bij het karakter, het gebruik en ruimtelijke opbouw van verschillende gebieden, lijnen of plekken. Dezelfde beheerbeelden kunnen voorkomen in meerdere beheercategorieën. In deze gevallen heeft de beheercategorie geen invloed op de uitstraling, omdat een vast beheerpakket gekoppeld is aan het beheerelement zelf. Zodoende wordt een vaste kwaliteit geboden. Uitzonderingen komen voor in de categorie exclusief, waarbij extra inspanningen kunnen voorkomen. De combinatie en de maat en schaal van plantsoenelementen verschilt in ieder ontwerp wat zorgt voor een divers groenbeeld van de stad. Voor het toepassen van beheerbeelden wordt er veelal een minimale specifieke bron: wallpaperdetails.net ruimte/maat geadviseerd. Enerzijds om het gewenste eindbeeld waar te kunnen maken (bv. bosplantsoen met gesloten struiklaag), anderzijds om het beheerbaar en betaalbaar te houden (bv. kleine oppervlakten vlakgazon is buitengewoon ongunstig). De aard van het ontwerp (maat, schaal, ruimtelijke compositie) is mede van invloed op de beheerkosten van een plan. Alle beheerelementen zijn uitgewerkt op staalkaarten (zie bijlagen). Op deze staalkaarten zijn beelden en beheermaatregelen gekoppeld, zodat ontwerp en beheer makkelijk dezelfde terminologie kan hanteren. GRASSEN & KRUIDEN BODEM BEDEK KERS HEES TERS HAGEN KLIM & LEI PLANTEN VORMBOMEN MOBIEL BOSPLANTSOEN SIERBEPLANTING GROEN MOERAS & OEVERVEGETATIE WATER AFVOER Intensief gazon (22x) Extensief gazon (10x) Ruw gras (6x) Grasvegetatie intensief (13x) Grasvegetatie extensief (13x) Bloemenweide (12 x) Ruigte (1x / 2jaar) Vegetatie niet maaien Bodembedekkende heesters Bodembedekkende vaste planten Heesters Botanische rozen Losse haag Geschoren haag Geschoren heestervak Zeeuwse haag Windscherm Zuil klimplanten Gevel klimplanten Leiplanten Begroeid hekwerk Boomhagen en blokkronen* Knotboom* Dakvorm* Leiboom* Bosheesters Bosplantsoen gesloten struiketage Bosplantsoen met kruidenlaag Bosplantsoen natuurlijke ondergroei Hakhout griend Windsingel Gemengde sierbeplanting Halfheesters Cultuurrozen Perkplanten Vaste planten Vaste planten maaimethode Boombak RS* Heesterbak RS Geraniumpiramide Moerasvegetatie bloemrijke ruigte Moerasvegetatie zegge n type Moerasvegetatie biezentype Overstaande natuurlijke oever Helofyten(filter) Rietvegetatie Ruige oever Getijdenoever aquatische vegetatie Getijdenoever zandplaten & schorren Getijdenoever moeraszone Getijdenoever wilgenbos Greppel in beplanting Greppel in gras Wadi beeldbepalend element voor beheercategorie ondergeschikt element, terughoudend toepasbaar niet toepasbaar EXCLUSIEF CULTUURLIJK NATUURLIJK * voorkeur gaat uit naar bomen in open grond zonder vormbehandeling (voor uitgangspunten zie Boomstructuurvisie) 18 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

19 Zichtbaarheid op straat De komende jaren worden de ambities uit de Beheeraanpak Openbaar Groen geleidelijk zichtbaar. Voorbeeld project Ommoord: van cultuurlijk beheerbeeld naar natuurlijk beheerbeeld De ambities van de Beheeraanpak zullen vanuit reguliere planvorming in de Rotterdamse openbare ruimte (groot onderhoud en inrichtingsplannen) in de komende jaren langzaam zichtbaar worden op straat. Bij planvorming is de kleur / beheercategorie die de Stedelijke beheerkaart toont richtgevend voor fysieke ontwikkelingen in de openbare ruimte. Per buitenruimteproject zal in gezamenlijkheid worden afgewogen welke plantsoenelementen uit het beheer/ ontwerppalet gewenst en mogelijk zijn vanuit aanleg en beheerkosten. Waar nodig kunnen kostentechnische uitwisselingen plaatsvinden door verschuivingen in de verhouding van verharding, groen, water en objecten. Ommoord uitgevoerd. Vanuit de Stedelijke beheerkaart (wijk en buurtuitwerking) zijn in Ommoord kansen verzilverd op het gebied van een natuurlijk beheerbeeld. Met hulp van basisschoolkinderen zijn bermen ingezaaid met zaadmengsels van inheemse wilde planten. Daarnaast zijn er bermen die door minder frequent te maaien langzaam omgevormd worden naar bermen met een grote diversiteit en meer kleurrijke vegetatie. De omvorming van (monotoon) ruw gras naar grasvegetatie past in de ambities van een natuurlijk beheerbeeld. De komende jaren worden de bermvegetaties door natuurlijke processen gevormd. Een aantal keren per jaar zal gemaaid blijven worden. Zichtbaarheid Beheeraanpak 2015 Om zichtbaarheid te geven aan de Beheeraanpak Openbaar Groen is in 2015 een voorbeeldproject in beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 19

20 Bijlagen 20 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

21 Stedelijke beheerkaart Openbaar Groen Staalkaarten plantsoenelementen Indicatie beheerkosten beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 21

22 Stedelijke beheerkaart Openbaar Groen Exclusief beheerbeeld (groen in beheer van Stadsbeheer) Cultuurlijk beheerbeeld (groen in beheer van Stadsbeheer) Natuurlijk beheerbeeld (groen in beheer van Stadsbeheer) Uniek (buiten scope Beheeraanpak) Exclusief beheerbeeld Cultuurlijk beheerbeeld Natuurlijk beheerbeeld 22 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

23 EXCLUSIEF CULTUURLIJK NATUURLIJK Intensief gazon (22x) Extensief gazon (10x) Ruw gras (6x) Grasvegetatie intensief (13x) Grasvegetatie extensief (13x) Bloemenweide (12 x) GRASSEN & KRUIDEN Ruigte (1x / 2jaar) Vegetatie niet maaien Bodembedekkende heesters Bodembedekkende vaste planten Heesters Botanische rozen Losse haag Geschoren haag Geschoren heestervak Zeeuwse haag Windscherm Zuil klimplanten Gevel klimplanten Leiplanten Begroeid hekwerk Boomhagen en blokkronen* Knotboom* Dakvorm* Leiboom* KERS VORMBOMEN BODEM BEDEK HEES TERS HAGEN KLIM & LEI PLANTEN Bosheesters Bosplantsoen gesloten struiketage Bosplantsoen met kruidenlaag Bosplantsoen natuurlijke ondergroei Hakhout griend Windsingel Gemengde sierbeplanting Halfheesters Cultuurrozen Perkplanten Vaste planten Vaste planten maaimethode Boombak RS* Heesterbak RS Geraniumpiramide Moerasvegetatie bloemrijke ruigte Moerasvegetatie zeggentype Moerasvegetatie biezentype Overstaande natuurlijke oever Helofyten(filter) Rietvegetatie Ruige oever Getijdenoever aquatische vegetatie MOBIEL BOSPLANTSOEN SIERBEPLANTING GROEN MOERAS & OEVERVEGETATIE Getijdenoever zandplaten & schorren Getijdenoever moeraszone Getijdenoever wilgenbos beeldbepalend element voor beheercategorie ondergeschikt element, terughoudend toepasbaar niet toepasbaar Greppel in beplanting Greppel in gras Wadi WATER AFVOER * voorkeur gaat uit naar bomen in open grond zonder vormbehandeling (voor uitgangspunten zie Boomstructuurvisie) beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 23

24 Staalkaarten plantsoenelementen 24 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

25 Grassen & kruiden Intensief gazon Vegetatie alleen bestaand uit zodevormende grassen met hoge maaifrequentie Meerdere gebruiksfuncties (mede afhankelijk van ligging) Kenmerkende / onderscheidende beheer en onderhoudsmaatregelen Maaifrequentie 2030x per jaar Maaisel niet afvoeren Steken en knippen van harde en zachte kanten en boomspiegels Binnenstadskwaliteit : hogere frequenties Bloembollen mogelijk beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 25

26 Grassen & kruiden Extensief gazon Vegetatie alleen bestaand uit zodevormende grassen met lagere maaifrequentie Meerdere gebruiksfuncties (mede afhankelijk van ligging) Maaifrequentie 912x per jaar Maaisel niet afvoeren Boomspiegels/obstakels en harde (ene jaar snijden, andere jaar maaien) en zachte kanten worden uitgemaaid en niet gestoken 1x per jaar zachte kanten steken langs beplanting Bloembollen mogelijk 26 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

27 Grassen & kruiden Ruw gras Vegetatie voornamelijk bestaand uit zodevormende grassen waarbij het maaisel niet wordt afgevoerd. Maaitijdstippen gericht op voorkomen noodzaak tot afvoeren; geen gebruiksfunctie Maaien (48x jaar) Maaisel niet afvoeren Boomspiegels/obstakels en harde en zachte kanten worden uitgemaaid en niet gestoken Bloembollen mogelijk beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 27

28 Grassen & kruiden Grasvegetatie intensief Vegetatie bestaand uit zodevormende grassen en kruiden waarbij het maaisel wordt afgevoerd (veschralingsbeheer) Beheer mede gericht op verhogen natuurwaarde. Jaarlijks 1 tot 3 keer maaien Maaisel afvoeren afhankelijk van ontwikkeling vegetatie en rijkdom bodem Langs wegen en paden wordt aanvullend een strook van 1 meter (normale maaifrequentie + 2x.) gemaaid. Harde kanten om het jaar maaien/snijden Door keuze in maaitijdstippen is sturing op ontwikkeling mogelijk Schapenbegrazing mogelijk (negatieve consequenties voor verschraling) Bloembollen mogelijk 28 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

29 Grassen & kruiden Grasvegetatie extensief Vegetatie bestaand uit zodevormende grassen en kruiden waarbij het maaisel wordt afgevoerd (veschralingsbeheer) Beheer mede gericht op verhogen natuurwaarde. Jaarlijks 1 tot 3 keer maaien Maaisel afvoeren afhankelijk van ontwikkeling vegetatie en rijkdom bodem Harde kanten om het jaar maaien/snijden Door keuze in maaitijdstippen is sturing op ontwikkeling mogelijk Schapenbegrazing mogelijk (negatieve consequenties voor verschraling) Bloembollen mogelijk beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 29

30 Grassen & kruiden Bloemenweide Vegetatie bestaand uit grassen en kruiden waarbij het maaisel wordt afgevoerd (verschralingsbeheer) speciaal ingezaaid met bloemenmengsel Beheer mede gericht op verhogen natuurwaarde. Jaarlijks 1 of 2 keer maaien Maaisel afvoeren (hooien) 1 keer per drie jaar scheuren en opnieuw inzaaien Sortimentsuggestie Nadere uitwerking volgt 30 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

31 Grassen & kruiden Ruigte Vegetatie bestaand uit grassen, kruiden en houtachtige gewassen Al dan niet spontaan ontstane vegetatie van inheemse herkomst; gebruikswaarde: natuurwaarde en afscherming Maaien 1x per 2 jaar (50%), waarbij de helft van de vegetatie overstaat(overblijft) Uitdunnen houtachtige gewassen 1x per 4 jaar ter voorkomen dominatie. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 31

32 Grassen & kruiden Vegetatie niet maaien Vegetatie bestaand uit kruiden waarbij maaien niet nodig is voor de instandhouding. Specifieke wilde planten (groot hoefblad) Jaarlijks alleen harde kanten maaien of snijden (50%). 32 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

33 Bodembedekkers Bodembedekkende heesters Beplanting van (sier)heesters, met horizontale groeiwijze. Door de groeiwijze is schoffelen niet mogelijk maar moet onkruid worden geplukt. Gesloten vak en lage groei wordt bereikt door periodiek afmaaien. Jaarlijks machinaal snoeien, onkruidvrij houden. Door de geringe hoogte ook toepasbaar indien verkeerveiligheid in geding is. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. Bloembollen mogelijk Sortimentsuggestie Nadere uitwerking volgt beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 33

34 Bodembedekkers Bodembedekkende vaste planten Beplanting van meerjarige kruipende nietverhoutende vaste planten. Behoeven in afwijking van vaste planten niet regelmatig gescheurd en opnieuw geplant te worden. Door de dichte stand en de vorming van uitlopers onkruid verwijderen door plukken in plaats van schoffelen. Jaarlijks machinaal snoeien en onkruidvrij houden. Snoeifrequentie afhankelijk van sortiment. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. Sortimentsuggestie Hedera Pachysandra 34 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

35 Heesters Heesters Beplanting van heesters, meestal nietinheems of een cultivar van een inheemse soort, met kenmerkende sierlijkheden zoals bladvorm, bladkleur, takken, bloemen, vruchten, habitus etc. De bodem wordt door schoffelen onkruidvrij gehouden. Hieronder vallen ook de botanische rozen en heesterrozen, die beide niet worden afgemaaid. De onderhoudstrategie is er op gericht de natuurlijke habitus van de heester te laten ontwikkelen. Uitruimen onkruid Verwijderen van opschot Uitdunnen eenmalig en verjongingssnoei of snoei. Sortiment bepalend voor de uitstraling. binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen snoeien en vervangen. Bloembollen mogelijk (afhankelijk van type heester) Sortimentsuggestie Nadere uitwerking volgt beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 35

36 Heesters Botanische rozen Beplanting van Rosa rugosa en Rosa rubiginosasoorten met stekelige opgaande twijgen. Afmaaien en afvoeren van snoeihout, maaien liefst in voorjaar vanwege waarde bottels (beeldkwaliteit en vogels). Volledig afmaaien 1x per 2 jaar 1 x per 5 jaar opschot verwijderen Jaarlijks onkruidvrij maken door plukken in plaats van schoffelen Door de geringe hoogte ook toepasbaar indien verkeersveiligheid in geding is, eventueel jaarlijks afmaaien. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. Sortimentsuggestie Rosa rugosa Rosa rubiginosa 36 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

37 Hagen Losse haag Eén of maximaal twee rijen (sier)heesters al dan niet van dezelfde soort die samen een lijnvormig element (haag) vormen. Losse haag wordt niet geknipt, onderhoud vergelijkbaar met sierheesters Haagvoet onkruidvrij maken en onkruid 2 x per jaar onkruid uitruimen 1 x per 4 jaar vormsnoei Sortimentsuggestie Nadere uitwerking volgt beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 37

38 Hagen Geschoren haag Al of niet gemengde smalle heesterbeplanting die aan de bovenkant en de zijkant(en) wordt geknipt. Haagvoet onkruidvrij maken Uitruimen onkruid 3 keer per jaar Mechanisch of machinaal scheren. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. 38 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

39 Hagen Geschoren heestervak Al of niet gemengde brede heesterbeplanting die aan de bovenkant en de zijkant(en) wordt geschoren Verschil met geschoren haag is de grotere breedte en de lagere frequentie van scheren. Haagvoet onkruidvrij maken en 3 x per jaar onkruid uitruimen Jaarlijks 1 x mechanisch knippen. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 39

40 Hagen Zeeuwse haag Smalle gemengde beplanting van inheemse heesters, waarvan één of beide zijden machinaal worden gesnoeid tot een 2 meter hoge rechte groene wand. Bovenzijde groeit vrij uit; ondergroei van kruiden en grassen. Geen onkruidbestrijding. 2 x per jaar padkant machinaal uitmaaien Haag 2x per jaar machinaal knippen tot 4m hoogte. Vooral windkering en langs paden. Terughoudend toepasbaar. Sortimentsuggestie Zie bosheesters? Nadere uitwerking volgt 40 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

41 Hagen Windscherm Dicht opeen geplante boomvormers van een of maximaal 2 rijbomenrijen al dan niet met onderbeplanting van inheemse heesters. Geen individueel boomonderhoud, dunning van de bomen. Dunnen en verzorgen bomenlaag dmv hoogdunning waarbij mede aandacht is voor lichttoetreding op de onderlaag 1x per 6 jaar 1x per drie jaar ongewenste struiken en boomvormers verwijderen, uitdunnen struikenlaag. 2x per jaar machinaal uitmaaien 1x per drie jaar zijkanten snoeien. Vergelijkbaar onderhoud als bosplantsoen; specifiek gericht op functie windkering beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 41

42 Klim en leiplanten Zuilklimplanten Klimop of andere zelfhechtende klimplanten die op een zuil (stalen skelet) groeien. Toepasbaar op plaatsen waar een ondergrondse groeiplaats voor een boom onvoldoende is, bijvoorbeeld op ondergrondse gebouwen (winkels/parkeergarages) Twee keer per jaar wordt het oppervlak gesnoeid Voet 10 keer per jaar onkruidvrij maken, bemesten Trekt veel huismussen aan Sortimentsuggestie Hedera 42 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

43 Klim en leiplanten Gevel klimplanten Zelfhechtende klimplanten die een gevel begroeien. Snoeien van de oppervlakte en indien nodig de randen (ramen, goten e.d.) Voet 10 keer per jaar onkruidvrij maken Sortimentsuggestie Hedera, Parthenosissus beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 43

44 Klim en leiplanten Leiplanten Planten die zonder hechtwortels of hechtschijfjes, maar met menselijke hulp, op een constructie groeien, bijvoorbeeld een pergola. Hier vallen de minder goed klimmende planten onder, zoals klimrozen en blauwe regen. Jaarlijks aanbinden en snoeien Voet 10 keer per jaar onkruidvrij maken, bemesten Sortimentsuggestie Rosa, Lonicera, Wisteria 44 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

45 Klim en leiplanten Begroeid hekwerk Hedera dat groeit op een (stalen) hekwerk, vaak bedoeld om voetgangers te geleiden. Twee keer per jaan knippen van zijkanten en bovenkant Voet 10 keer per jaar onkruidvrij maken beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 45

46 Vormbomen Boomhagen en blokkronen nader te bepalen Leivorm en knotvorm gericht op individueel boombeheer (dus niet hakhout / griend) scheren/knippen eens in 1 of 2 jaar 46 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

47 Vormbomen Knotboom nader te bepalen knotvorm gericht op individueel boombeheer (dus niet hakhout / griend) knotten, eens per 34 jaar beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 47

48 Vormbomen Dakvorm nader te bepalen Dakvorm gericht op individueel boombeheer terugzetten intensief jaarlijks, extensief eens per 35 jaar maatregelen verschillen per: plantsoenboom straatboom in groen straatboom in verharding 48 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

49 Vormbomen Leibomen nader te bepalen Leivorm gericht op individueel boombeheer vaak met constructie terugzetten intensief jaarlijks, extensief eens per 35 jaar maatregelen verschillen per: plantsoenboom straatboom in groen straatboom in verharding beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 49

50 Bosplantsoen Bosheesters Mengsel van inheemse of daarmee gelijk te stellen grotere heesters met een onderlaag van kruiden en varens. Bij de aanleg wordt ook 50% els geplant. De bosheesters dienen zo veel mogelijk hun natuurlijke habitus te houden. Eenmalig na 8 jaar afzetten elzen 1 keer per 4 jaar dunnen bosheesters, verwijderen boomvormers. Sortiment aanpassen op locatie en bodem. Sturing in sortiment bepaalt mede de uitstraling. Door het niet schoffelen natuurlijke uitstraling. Sortimentsuggestie Nadere uitwerking volgt 50 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

51 Bosplantsoen Bosplantsoen gesloten struiketage Opgaande beplanting van boomvormers met een zo volledig mogelijk gesloten struikenlaag van inheemse soorten. Het beheer is gericht op het collectief, van de bomen, geen individuuel boombeheer. Door de jaren daalt het aantal bomen in een vak. Dunnen bomenlaag door middel van hoogdunning waarbij mede aandacht is voor lichttoetreding op de onderlaag. 1x per 6 jaar. Daarbij ook dunning van de struiketage. Nb de ontwikkeling van de struiketage start pas na de stakenfase. Sortiment aanpassen op bomensoort; keuze snoeien dunhout ter plaatse laten liggen, op rillen zetten of afvoeren/ versnipperen. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 51

52 Bosplantsoen Bosplantsoen met kruidenlaag Opgaande beplanting van boomvormers met als onderlaag een begroeiing van kruidachtige planten, bolgewassen en /of varens. Een begroeiing met lianen/bosrank is mogelijk. Struiken worden waar nodig bestreden. Het beheer is gericht op het collectief, van de bomen, geen individueel boombeheer. Door de jaren daalt het aantal bomen in een vak. Dunnen bomenlaag door middel van hoogdunning waarbij mede aandacht is voor lichttoetreding op de onderlaag, 1x per 6 jaar. 1 x per 3 jaar ongewenste struiken en boomvormers verwijderen (10%). Sortiment kruidenlaag aanpassen op bomensoort. De kruidenlaag kan gestimuleerd worden door gerichte aanplant (stinsenplanten, bolgewassen). keuze snoei en dunhout ter plaatse laten liggen, op rillen zetten of afvoeren/ versnipperen. bloembollen mogelijk 52 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

53 Bosplantsoen Bosplantsoen natuurlijke ondergroei Opgaande beplanting van boomvormers met een half transparante onderbegroeiing van kruiden en struiken. Het beheer is gericht op het collectief, van de bomen, geen individuuel boombeheer. Door de jaren daalt het aantal bomen in een vak. Dunnen bomenlaag dmv hoogdunning waarbij mede aandacht is voor lichttoetreding op de onderlaag, 1x per 6 jaar. 1x per 3 jaar ongewenste struiken en boomvormers verwijderen, uitdunnen struikenlaag om het transparante karakter in stand te houden. De ondergroei kan mede gestuurd worden door aanplant van gewenste soorten (kruiden, bollen en struiken)keuze snoei en dunhout ter plaatse laten liggen, op rillen zetten of afvoeren/ versnipperen. Bloembollen mogelijk beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 53

54 Bosplantsoen Hakhout griend Beplanting van boomvormers, die periodiek wordt afgezet zodat bij de grond stoven ontstaan, met een natuurlijke ondergroei van kruiden. 1 x per 3 jaar afzetten bij de stoof (100%), ongewenste struiken verwijderen. Hakhout: variant op drogere gronden. Griend: de variant op natte gronden. Sortiment aangepast op groeiplaats, keuze snoei en dunhout ter plaatse laten liggen, op rillen zetten of afvoeren/ versnipperen. Kruidenlaag kan door aanplant gestimuleerd worden. 54 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

55 Bosplantsoen Windsingel Dicht opeen geplante boomvormers van een of maximaal 2 rijbomenrijen al dan niet met onderbeplanting van inheemse heesters. Geen individueel boomonderhoud, wel dunning van de bomen. Dunnen en verzorgen bomenlaag door middel van hoogdunning waarbij mede aandacht is voor lichttoetreding op de onderlaag, 1x per 6 jaar 1x per 3 jaar ongewenste struiken en boomvormers verwijderen, uitdunnen struikenlaag. Vergelijkbaar onderhoud als bosplantsoen; specifiek gericht op functie windkering beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 55

56 Sierbeplanting Gemengde sierbeplanting Een menging van de plantsoenelementen bodembedekkende heesters, bodembedekkende vaste planten, vaste planten, halfheesters, sierheesters of botanische rozen. Veelal toegepast in bakken. Jaarlijks onkruidvrijmaken onkruid uitruimen 1 keer per 2 jaar snoeien (100% oppervlakte). 56 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

57 Sierbeplanting Halfheesters Beplanting van lagere heesters, met niet of langzaam verhoutende twijgen; specifiek onderhoud is daarbij vereist voor een duurzame instandhouding. 1 x per 2 jaar snoeien, bemesten en onkruidvrij houden. Ook geschikt voor vaste bakken. binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. Sortimentsuggestie Lavendula, Potentilla, Spiraea, Nadere uitwerking volgt beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 57

58 Sierbeplanting Beplanting van uitsluitend sierrozen (Polyantha s, Theehybriden etc.) met een traditioneel sierrozenonderhoud. Cultuurrozen Het traditionele rozenperk. Jaarlijks wintersnoei, bemesten Zomersnoei uitgebloeide bloemen, verwijderen onkruid. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. 58 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

59 Sierbeplanting Perkplanten Een palet van eenjarige bloeiende zomerplanten en in de winter bloembollen of violen. Onkruidvrij houden Watergeven Jaarlijks opnieuw aanplanten eenjarige bloeiende zomerplanten en violen/bloembollen. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud. Sortimentsuggestie Nadere uitwerking volgt beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 59

60 Sierbeplanting Vaste planten Beplanting van meerjarige nietverhoutende gewassen, die voor een duurzame instandhouding een specifiek onderhoud nodig hebben. Onkruidvrij maken Jaarlijks afknippen Bemesten Jaarlijks 30% scheuren en opnieuw planten. Binnenstadskwaliteit hogere frequentie onderhoud en kortere intervallen vervangen. Voor specifieke locaties zijn aparte mengsels ontwikkeld (Oudolf). 60 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

61 Sierbeplanting Vaste planten maaimethode Beplanting van meerjarige nietverhoutende gewassen, die jaarlijks in het voorjaar wordt gemaaid met speciale klepelmaaier (gemulchd). Door de specifieke sortimentkeuze en de plantafstand in combinatie met jaarlijks afmaaien wordt onkruidgroei sterk onderdrukt. Jaarlijks maaien met klepelmaaier Bemesten Aanvullend indien nodig wegplukken storend onkruid. Sortimentsuggestie In ontwikkeling Nadere uitwerking volgt beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 61

62 Mobiel groen Boombak Metalen bak in Rotterdamse Stijl kleur geschikt voor kleine bomen. Geschikte boomsoorten opnemen in sortimentslijst. 62 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

63 Mobiel groen Heesterbak Metalen bak in Rotterdamse Stijl kleur geschikt voor grote(re) heesters. Geschikte heesters opnemen in sortimentslijst. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 63

64 Mobiel groen Geraniumpiramide Bijzondere toepassing Nader beschrijven 64 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

65 Moeras en Oevervegetatie Moerasvegetatie bloemrijke ruigte Ruigere variant natuurlijke oever die door de gevarieerde samenstelling van de vegetatie een kleurrijk beeld geeft. Maaien en afvoeren maaisel 1x per jaar. Bij te grote verruiging naar regime ruige oever. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 65

66 Moeras en Oevervegetatie Moerasvegetatie zeggentype Een moerasvegetatie gedomineerd door grote zeggen. Beheer gericht op instandhouding zeggen. Jaarlijks 1 keer maaien (100%) en afvoeren. 66 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

67 Moeras en Oevervegetatie Moerasvegetatie biezentype Een moerasvegetatie gedomineerd door biezen. Beheer gericht op instandhouding biezen. Jaarlijks 1 keer maaien (50%) en afvoeren. Ontwikkeling terugzetten 1x per tien jaar door uitgraven beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 67

68 Moeras en Oevervegetatie Overstaande natuurlijke oever Oevervegetatie waarvan samenstelling het mogelijk maakt ter verhoging van natuurwaarde (insecten) om geheel of gedeeltelijk te laten overstaan(overblijven). Maaien en afvoeren maaisel 1x per 2 jaar(of 50%/jaar) 68 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

69 Moeras en Oevervegetatie Helofyten (filter) Vegetatie speciaal aangeplant met doel waterzuivering. Maaien en afvoeren maaisel 1x per jaar; verwijderen gevormd slib 1x 5 jaar. beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 69

70 Moeras en Oevervegetatie Rietvegetatie Een moerasvegetatie volledig gedomineerd door riet. Beheer gericht op instandhouding riet. 1x per jaar afmaaien, 1x 10 jaar tegengaan verlanding door uitkrabben ( = oppervlakkige slibverwijdering, verlanding tegengaan). 70 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

71 Moeras en Oevervegetatie Ruige oever Oever gedomineerd door brandnetel en liesgras. Hogere maaifrequentie gericht op afname verruiging. Jaarlijks 2 keer maaien (100%). en afvoeren maaisel beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 71

72 Moeras en Oevervegetatie Getijdenoever aquatische vegetatie Nader te bepalen 72 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

73 Moeras en Oevervegetatie Getijdenoever zandplaten & schorren Nader te bepalen beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 73

74 Moeras en Oevervegetatie Getijdenoever moeraszone Nader te bepalen 74 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

75 Moeras en Oevervegetatie Getijdenoever wilgenbos Nader te bepalen beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 75

76 Waterafvoer Greppel in beplanting Aangebracht met als doel controleren waterhuishouding. Iedere 2 jaar herprofileren en het andere jaar schoonmaken greppel (blad). 76 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

77 Waterafvoer Greppel in gras Aangebracht met als doel beheersen waterhuishouding en/ of afschermen achterliggende objecten. Uitmaaien greppel 14 maal per jaar, afhankelijk van type gras Ieder jaar schoonmaken greppel (blad). beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 77

78 Waterafvoer Wadi Verdiept gelegen tijdelijke wateropvang met infiltratie voorziening en afvoer voor overmatige neerslag. Infiltratie, onderhoud grassen conform gazon / grasvegetatie Infiltrerend vermogen 1x per 5 jaar herstellen 78 beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

79 Indicatie beheerkosten Deze lijst geeft een indicatie van de beheerkosten per plantsoenelement. De exacte prijs is afhankelijk van diverse factoren zoals de maat van de elementen, omgevingsomstandigheden en aannemerprijzen. LAAG HOOG vegetatie niet maaien overstaande natuurlijke oever moerasvegetatie zeggentype grasvegetaties extensief grasvegetaties intensief moerasvegetatie bloemrijke ruigte bloemenweide moerasvegetatie biezentype extensief gazon ruw gras rietvegetatie ruige oever bosplantsoen natuurlijke ondergroei helofytenfliter bosplantsoen met kruidenlaag ruigte intensief gazon bosplantsoen gesloten struikenlaag windsingel bosheesters hakhout/griend heesters vaste planten maaimethode bodembedekkende vaste planten geschoren heestervak botanische rozen bodembedekkende heesters gemengde sierbeplanting greppel in gras greppel in beplanting halfheesters geschoren haag losse haag vaste planten cultuurrozen zeeuwse haag vaste bakken windscherm klim en leiplanten perkplanten beheeraanpak openbaar groen Rotterdam 79

80 Colofon Deze nota is vastgesteld op: 23 juni 2016 Dit document is opgesteld door groenspecialisten (Ontwerp, Beheer, Uitvoering, Ecologie) vanuit Stadsontwikkeling en Stadsbeheer Inlichtingen: Johan Schot (SB), Joop Zwiep (SB) Roeland van der Gugten (SO), Sander Klaassen (SO) layout: gemeente Rotterdam, Arjen van Hartingsveldt datum: 23 juni beheeraanpak openbaar groen Rotterdam

81