Meditatietraining. Arne van Huis 20 februari 2017 Amsterdam

Transcriptie

1 Meditatietraining Arne van Huis 20 februari 2017 Amsterdam

2

3 0 Vipassana

4 Vipassana Vipassana is een term afkomstig uit het Pali en betekent letterlijk inzicht. Deze van oorsprong Boeddhistische meditatievorm beoogt inzicht en wijsheid te vergroten. De methode is simpel: wees aandachtig, wees je bewust van wat er nu plaatsvindt. De ervaring van het nu, het kennen van de wereld intern en extern, loopt via de zintuigen. Objecten die binnenkomen via de zintuigelijke poorten worden verwerkt in de geest. Vipassana meditatie tracht dit proces te aanschouwen. Dat kan door te kijken naar het lichaam, de ademhaling, de gevoelstoon of gedachten en emoties. Meditatie is het waarnemen van alle fysieke en mentale verschijnselen die zich voordoen. Hou hierbij de volgende uitgangspunten in je achterhoofd: 1) Kijk met een betrokken, nieuwsgierige, onderzoekende blik, alsof de wereld zich voor het eerst aan je voor doet; 2) Stel je open voor alle ervaringen (ook minder fijne); 3) Wees lief, vriendelijk en mild voor jezelf, alles wat is, is goed; 4) Werk minder hard, niet doen maar zijn. Houding De ontspannen, waardige zithouding bij meditatie is primair bedoeld om de aandacht te bevorderen. Kies een houding die de ademhaling niet belemmert, energie laat stromen en lange tijd vol te houden is. Traditioneel zit men tijdens meditatie in de (halve) lotushouding of de kleermakerszit, maar een meditatiebankje of gewone stoel werkt ook prima. Mediteren is niet altijd makkelijk maar het wordt makkelijker op een fijne, rustige, veilige, vaste plek, op een vast tijdstip. Ook belangrijk is de juiste motivatie. De juiste motivatie is niet hard werken, dwingen of discipline maar juist zacht en rustig en komt vanbinnen, vanuit vertrouwen, intuïtie, en inzicht. Bovenstaande beoefening, het proces van aandacht ontwikkelen en jezelf openstellen, blijkt in de praktijk ingewikkeld. De neiging bestaat om te beoordelen of te veroordelen, om iets te willen bereiken, te doen, te beheersen, te sturen en niet simpelweg onveranderd toe te laten. De omgang met gedachten en gevoelens, prettige en onprettige ervaringen, de menselijke beperkingen, het vraagt om regelmatige beoefening, liefst iedere dag. Vijf morele voorschriften (sila) Tijdens de beoefening van Vipassana gelden onderstaande, door de Boeddha geformuleerde, voorschriften. 1) Draag zorg voor al wat levend is In de erkenning dat alle levende wezens onderling verbonden zijn ligt de bron van respect voor alle leven. Hieruit volgt de intentie om niet te doden en liefdevol en zorgzaam (nietkwetsend) met elkaar om te gaan. Hoe meer kennis er is over de eigen kwetsbaarheid en de omgang daarmee hoe makkelijker het is om met anderen op een gelijksoortige manier om te gaan.

5 2) Neem alleen dat wat gegeven is Vanuit het besef dat spullen geen vervulling bieden maar slechts een vluchtige verlichting van een onderliggend verlangen, volgt de intentie om niet te stelen, niet te nemen wat niet gegeven is en eigendommen van anderen te respecteren. Dit laatste geldt ook voor de woorden die in vertrouwen door anderen zijn gesproken in nabijheid. 3) Spreek zuiver Er wordt gesproken vanuit de intentie tot aandachtige, liefdevolle, vriendelijke, heldere en eerlijke communicatie. In nauw contact met innerlijke waarheid wordt dat gezegd wat juist en zinvol is en blijven roddel, achterklap en leugens onuitgesproken. 4) Wees seksueel zorgzaam en onschadelijk Vipassana is (in eerste aanleg) een innerlijke verkenning die vraagt om rust, ruimte en veiligheid. Daarom geldt tijdens de beoefening een intentie van geheelonthouding ten aanzien van seksuele handeling in enige vorm. Dat betekent concreet dat er niet wordt geflirt en er ook op geen enkele wijze toespelingen worden gemaakt op een (toekomstige) romantische of seksuele relatie. 5) Wees helder van geest Vanuit het besef dat het ware inzicht vraagt om de beschikbaarheid van optimale fysieke en mentale mogelijkheden en het geloof dat verdoving geen oplossing biedt voor de omgang met lijden, volgt de intentie om tijdens de beoefening af te zien van bedwelmende middelen waardoor nonchalance, verlaging of verlies van bewustzijn ontstaat.

6 1 Routine & Lichaam

7 SATIPATTHANA SUTTA Opnieuw, monniken, aanschouwt hij ditzelfde lichaam omhoog vanaf de zolen van de voeten en omlaag vanaf de kruin van het haar, ingesloten door huid, gevuld met verschillende soorten onreinheden aldus: in dit lichaam zijn er hoofdharen, lichaamsharen, nagels, tanden, huid, vlees, pezen, botten, beenmerg, nieren, hart, lever, middenrif, milt, longen, darmen, mesenterium, maag, poep, gal, slijm, pus, bloed, zweet, vet, tranen, speeksel, snot, gewrichtssmeer en urine. Stel dat er een zak was met openingen aan beide kanten gevuld met verschillende soorten graan, zoals bergrijst, rode rijst, bonen, erwten, gierst, witte rijst. En een man met goede ogen zou deze openmaken en het aldus beschrijven: dit is bergrijst, dit is rode rijst, dit zijn bonen, dit zijn erwten, dit is gierst, dit is witte rijst, zo zou hij ditzelfde lichaam beschrijven: dit zijn hoofdharen, dit zijn lichaamsharen, dit zijn nagels, dit zijn tanden, dit is huid, dit is vlees, dit zijn pezen, dit zijn botten, dit is beenmerg, dit zijn nieren, dit is het hart, dit is de lever, dit is het middenrif, dit is de milt, dit zijn longen, dit zijn darmen, dit is het mesenterium, dit is de maag, dit is poep, dit is gal, dit is slijm, dit is pus, dit is bloed, dit is zweet, dit is vet, dit zijn tranen, dit is speeksel, dit is snot, dit is gewrichtssmeer en dit is urine. Op deze manier, met betrekking tot het lichaam, verblijft hij overdenkende het lichaam intern of verblijft hij overdenkende het lichaam extern of verblijft hij overdenkende het lichaam intern en extern tezamen. Hij verblijft overdenkende de aard van opkomen in het lichaam of hij verblijft overdenkende de aard van vertrekken in het lichaam of hij verblijft overdenkende de aard van opkomen en vertrekken tezamen in het lichaam. Het bewustzijn dat er een lichaam is, is in hem aanwezig voor zover nodig voor basaal weten en continue bewustzijn. En hij verblijft onafhankelijk, niet gebonden aan iets in de wereld. Dat is ook hoe hij, met betrekking tot het lichaam, verblijft overdenkende het lichaam.

8 Routine Routine is een belangrijk onderdeel van het leven. Veel handelingen zijn routineus en gaan op de automatische piloot. Routine ligt aan de basis van alles wat we doen. Dat is praktisch. Als we altijd bewust zouden moeten ademhalen of steeds moesten nadenken over het gebruik van onze stem en ons lichaam bij communicatie zou het leven ingewikkeld worden. Maar deze automatisering van handelingen kent ook een schaduwzijde. Veel ervaringen zijn uit het blikveld van onze bewust waarneming verdwenen, ze lijken los van onszelf te staan en onbestuurbaar te zijn. Deze dissociatie leidt ertoe dat we niet in staat zijn onszelf te zijn en niet altijd doen wat goed voor ons en onze omgeving is. Sterker nog, we weten vaak niet eens wat goed voor ons is. Oude reactieve patronen bepalen onopgemerkt ons dagelijks handelen. Deze cursus streeft ernaar het bewustzijn te vergroten door met aandacht ons gedrag waar te nemen. Het bewust ervaren van lichaam, gevoelens en gedachten van moment tot moment schept ruimte. Hierdoor keert vrijheid van keuze terug op plekken waar deze afwezig leek. Oude patronen worden zichtbaar. En daaronder zien we wie we werkelijk zijn. Het wordt makkelijker om te handelen op een manier die goed is voor jou en je omgeving. Nu We leven niet gister, niet net, niet morgen, niet zo, alleen nu, en nu, en nu. Het verleden is voorgoed voorbij terwijl de toekomst nog moet komen. Dat is een mooi concept maar tegelijk ook moeilijk te bevatten. Onze gedachten zijn vaak met het verleden of de toekomst bezig. In ons hoofd maken we van al die nu-tjes een soort film, een stroom. Daardoor kunnen we dingen in verband zien, worden relaties gelegd en krijgen we enig grip op het ongrijpbare. We kunnen plannen, evalueren, uitstellen en voorbereiden. Maar deze vermogens leiden ook af van de werkelijke ervaring van ieder afzonderlijk moment. In deze cursus gaan we proberen dit zuivere ervaren van het moment samen te onderzoeken en te verdiepen. Daar is helaas geen routekaart voor, niet een rechte weg die voor iedereen gelijk is. Maar er is wel veel kennis over praktische oefeningen die hierbij voor veel mensen behulpzaam zijn geweest. Helder ervaren is niet makkelijk. Je zult merken dat de aandacht steeds verspringt. Soms kan je dat proces van verspringen volgen maar vaak gaat dat aan je bewustzijn voorbij. Zo werkt de geest. Als je merkt dat je de draad kwijt bent dan pak je m gewoon weer op waar je dan bent, steeds opnieuw. Lichaam Alles wat we doen, doen we met ons lichaam, dus ook mediteren. Aandacht brengen bij het lichaam is een centraal element in alle meditatietradities. Het lichaam is er altijd en vormt een belangrijke bron van informatie. Vaak weet je lichaam dingen die je geest nog niet weet. Spanning is bijvoorbeeld vaak makkelijker via het lichaam gewaar te worden dan via het hoofd. Ons lichaam zien we in het dagelijks leven vooral als een middel tot een doel. Het lichaam moet het gewoon doen. Als het hapert is het lastig. Ziekte en ongemak brengen veelal

9 onrust. Maar hoe vaak kijken we aandachtig en liefdevol naar ons lijf? Wanneer observeren we ons lichaam zonder eisen of commentaar? Mag het lijf er zijn zoals het is? De praktijk leert dat het observeren van het lichaam voor de meeste mensen makkelijker is dan het waarnemen van de emotie of de geest. Daarom beginnen we de meditatietraining met de lichaamsverkenning. Thuisbeoefening Het vergroten van bewustzijn gaat met vallen en opstaan. Het is gewoon niet makkelijk. Maar alle oefening is meegenomen. Je kan de lichaamsverkenning niet fout doen. Waar het om gaat is de intentie om aandacht aan het lichaam te besteden. Afdwalende aandacht is geen probleem, het is onderdeel van de oefening. Je merkt het op en je brengt de aandacht met milde vriendelijkheid weer terug. Elke keer dat je afdwaalt biedt de mogelijkheid om weer terug te keren met open opmerkzaamheid. Het proces telt, niet het resultaat. Iedere oefening, iedere kleine stap, iedere keer dat je terugkeert in open opmerkzaamheid biedt een nieuwe mogelijkheid. Het vormt de basis voor het aanschouwen van verborgen, routinematige patronen en het scheppen van ruimte om te kiezen. En wellicht kies je soms om anders te handelen. 1) Doe de komende week iedere dag de lichaamsverkenning. Gebruik hiervoor het mp3- bestand dat je op de website kunt vinden. Laat je ervaring je ervaring zijn. Merk je lichaam, emoties en gedachten op maar probeer ze niet te veranderen. Maak na de lichaamsverkenning even een korte aantekening in het werkboek om bijzonderheden te noteren. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. 2) Kies één dagelijkse routinematige handeling uit. De komende zeven dagen probeer je deze handeling bewust van moment tot moment te volgen, zoals we dat bij de rozijnoefening hebben gedaan. Concentreer je op weten wat je doet, terwijl je het doet. Noteer ook hierover bijzonderheden op de daarvoor bestemde pagina in je werkboek. 3) Neem van iedere avondmaaltijd tenminste één hap met volle aandacht, zoals je dat bij de rozijn deed. Maak eventueel aantekeningen in de daarvoor bestemde pagina in je werkboek. Tips Opdracht 1, Lichaamsverkenning Wat er ook gebeurt, het is goed wat je doet. Of je nu in slaap valt, afdwaalt, in je lichaam blijft hangen, niets ervaart het is allemaal prima. Als je bewust kijkt naar je ervaringen maakt het niet uit waar je naar kijkt, als je maar kijkt. Probeer steeds weer te zoeken naar dit bewuste kijken. Mocht je dat kwijt zijn dan is dat geen probleem. Zodra je daar achter komt breng je je bewuste aandacht weer terug naar de oefening, dat is de ware oefening. Laat oordelen los en probeer met een open, vriendelijke, nieuwsgierige blik te kijken.

10 De lichaamsverkenning heeft geen doel, behalve te oefenen met het proces van waarnemen van het lichaam. Hoe meer je naar een resultaat toewerkt hoe moeilijker de oefening wordt. Opdracht 2, Routinematige handeling Kies een simpele handeling die niet te lang duurt en afgebakend is in de tijd. Je kan de handeling iets vertragen om beter te kunnen waarnemen. Het kan helpen om de verschillende ervaringen te benoemen of de handeling eerst te visualiseren alvorens m uit te voeren. Kijk achteraf wat de oefening je heeft opgeleverd.

11 Lichaamsverkenning Noteer na iedere lichaamsverkenning hieronder bijzonderheden. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. Di Dag Geoefend (ja/nee) Opmerkingen Wo Do Vr Za Zo Ma

12 Routinehandeling met aandacht Noteer na iedere routinehandeling met aandacht hieronder bijzonderheden. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. Di Dag Geoefend (ja/nee) Opmerkingen Wo Do Vr Za Zo Ma

13 Hap met aandacht Noteer na iedere hap met aandacht hieronder bijzonderheden. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. Di Dag Geoefend (ja/nee) Opmerkingen Wo Do Vr Za Zo Ma

14 Aantekeningen