Provinciale Staten van Noord-Holland. Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland

Transcriptie

1 Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht Haarlem, Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland Inhoud: - Toelichting bij voordracht - Ontwerp Besluit (Verordening waterkering West-Nederland inclusief kaartbijlagen en de toelichting) Bijlage(n): 1) Nota van Beantwoording 2) Een vergelijkend overzicht van de geldende en nieuwe verordening 3) Toelichting op de veiligheidsnormen voor regionale waterkeringen en de samenhang met normen voor primaire waterkeringen en wateroverlast Toelichting bij voordracht Inleiding De provincies hebben kaderstellende en toezichthoudende verantwoordelijkheden ten aanzien van waterkeringen. De beheerders (waterschappen en Rijkswaterstaat) zijn verantwoordelijk voor aanleg, beheer en onderhoud van de waterkeringen. Dit voordracht bevat een ontwerpbesluit tot vaststelling van de Verordening waterkering West-Nederland en strekt tot het aanwijzen en normeren van de regionale waterkeringen in dat gebied. Het desbetreffende gebied (kaartbijlage 1 bij de Verordening) omvat geheel Noord- en Zuid-Holland, een groot gedeelte van Utrecht (gebied ten westen en zuiden van de Heuvelrug) en een klein gedeelte van Gelderland. De geldende verordening op de primaire waterkering wordt hiermee verbreed tot een verordening die op alle belangrijke waterkeringen van toepassing is. Vanwege het grote aantal bepalingen dat in verband met deze uitbreiding aangepast zou moeten worden, is ervoor gekozen een nieuwe verordening op te stellen. De tekst van de geldende verordening en die van de nieuwe verordening zijn in het in bijlage 2 opgenomen overzicht naast elkaar gezet. Doel Een belangrijke wijziging ten opzichte van de geldende verordening op de primaire waterkering is de uitbreiding met regionale waterkeringen. Naast algemene regels voor alle waterkeringen zijn voor een aantal regionale waterkeringen formeel veiligheidsnormen vastgelegd. Doel is dat het gebied dat door de genormeerde regionale waterkeringen wordt beschermd op een nog nader door Gedeputeerde Staten te bepalen tijdstip de gewenste veiligheid heeft. Daarmee voorziet deze Verordening in het voornemen uit het Provinciaal Waterplan om algemene regels voor het beheer van primaire waterkeringen én veiligheidsnormen voor regionale waterkeringen vast te leggen. De volgende overwegingen voor het normeren van regionale waterkeringen zijn van belang: 1) het aantal inwoners en de economische waarde die door regionale waterkeringen worden beschermd vragen om eisen aan het beschermingsniveau van die keringen; 2) de burger wordt duidelijkheid geboden over het voorgestane veiligheidsniveau van boezemkaden; 3) het vastleggen van een veiligheidsnorm in een verordening geeft nadere invulling aan de zorgplicht van de beheerder en biedt een kader voor het toezicht op die beheerder;

2 4) het rijk heeft in de vigerende Vierde Nota Waterhuishouding het actiepunt opgenomen dat de provincies en waterschappen normen ontwikkelen voor de veiligheid die niet-primaire waterkeringen bieden. Boezemkaden Voor wat betreft veiligheidsnormen voor regionale waterkeringen is de prioriteit gelegd bij de boezemkaden in het plangebied, omdat deze kaden een direct waterkerende functie hebben. Voor het bepalen van de veiligheidsnormen zijn in het Plan van Aanpak bij de start van dit proces een aantal uitgangspunten benoemd. De belangrijkste is de toepassing van de risicobenadering. De risicobenadering gaat uit van risico= kans maal gevolg, waarmee het gewenste veiligheidsniveau is gerelateerd aan de economische waarde die wordt beschermd. De kans op slachtoffers is erg klein, omdat de waterdieptes en stroomsnelheid bij een eventuele kadebreuk beperkt blijven, de totale hoeveelheid water in de boezem beperkt is en de boezem relatief snel kan worden gecompartimenteerd. Bovendien sluit deze benadering aan bij de overweging om meer rekening te houden met de toegenomen economische waarde in polders. Wel is als randvoorwaarde bij de toepassing van de benadering gesteld dat het huidige veiligheidsniveau niet mag afnemen. Het Plan van Aanpak is in oktober 2004 aan u aangeboden (nr ). In een aantal studies zijn op basis van de risicobenadering veiligheidsnormen voor de boezemkaden berekend. Daarbij zijn de veiligheidsklassen I tot en met V onderscheiden. Bijlage 3 geeft een overzicht van deze vijf klassen. Boezemkaden met relatief weinig economische gevolgschade in geval van een kadebreuk hebben veiligheidsklasse I gekregen. Verstedelijkte gebieden met relatief veel economische gevolgschade veiligheidsklasse V. Over de berekende veiligheidsnormen hebben de waterschappen vervolgens geadviseerd rekening houdend met specifieke gebiedskenmerken. Om te verzekeren dat het vereiste beschermingsniveau van de regionale waterkeringen wordt gerealiseerd en vervolgens gehandhaafd blijft, wordt gebruik gemaakt van dezelfde systematiek als geldt voor de primaire waterkeringen. Ook dezelfde instrumenten zijn voorgeschreven. Een en ander houdt in: a) op de kaart die behoort bij de verordening is voor alle daarop aangegeven waterkeringen een veiligheidsnorm opgenomen; b) GS werken de norm uit in de vorm van technische leidraden; c) GS bepalen wanneer de norm gerealiseerd moet zijn; d) de waterschappen rapporteren jaarlijks aan GS over de voortgang van de verbeteringswerken en de uitkomsten van de inspecties en meerjaarlijks (frequentie nog nader te bepalen) over de uitkomst van de toetsing; e) de waterschappen dienen te beschikken over een beheersplan, een legger en een technisch beheersregister. Terinzagelegging; zienswijzen De verordening Waterkering West-Nederland met kaartbijlagen en toelichting heeft ter inzage gelegen van 26 september tot en met 6 november U heeft het ontwerp ter kennisname ontvangen. Naar aanleiding hiervan zijn 23 zienswijzen ingediend. Bijlage 2 van dit statenvoorstel, de nota van beantwoording, bevat een samenvatting van die zienswijzen alsmede het commentaar daarop van de betrokken GS-colleges. De zienswijzen hebben niet geleid tot aanpassingen in de tekst van de verordening of van de toelichting. Er is een beperkt aantal wijzigingen aangebracht in de kaarten. Deze wijzigingen zijn wat betreft Noord- Hollands gebied van correctie van onzorgvuldigheden. Wat betreft de ingediende zienswijzen is een viertal hoofdpunten te onderscheiden. Het commentaar daarop is per onderwerp in hoofdlijnen het volgende.

3 1. In hoeverre zijn de normen toekomstgericht? Bij het bepalen van de norm is uitgegaan van het huidige grondgebruik (2001). In aanvulling daarop zijn de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen meegenomen. Hierbij is uitgegaan van de Nieuwe kaart van Nederland (2003). Deze kaart geeft een doorkijk naar de ruimtelijke inrichting van Nederland in op basis van bestaande plannen. De verwachting is dat met deze gevoeligheidsanalyse de komende jaar alleen grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen (bijvoorbeeld een nieuwbouwwijk in (delen van) een graslandpolder) aanleiding kunnen geven tot een hogere veiligheidsnorm. 2. (Financiële) gevolgen van nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen voor de normering De kosten van de kadeverbeteringen die nodig zijn om de kaden aan de in de verordening vastgelegde norm te laten voldoen, zijn voor rekening van het waterschap. Anders ligt dit bij de financiering van toekomstige kadeverbeteringen die het gevolg zijn van nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en een daaruit voortvloeiende aanpassing van de veiligheidsnorm. In het algemene deel van de toelichting op de verordening (onderdeel 1.5) is aangegeven dat het de bedoeling is dat deze consequentie in het kader van watertoets betrokken wordt bij de besluitvorming over de ruimtelijke ontwikkelingen. Daarbij is tevens aangegeven dat het in de rede ligt dat de veroorzaker de kosten draagt van de maatregelen die voortvloeien uit de normaanpassing. Dit is in overeenstemming met de lijn die in artikel 10 van het Nationaal Bestuursakkoord Water is overeengekomen voor de bekostiging van de regionale en stedelijke wateropgave. Het kostenveroorzakerbeginsel zal in verband met een aantal openstaande vragen aangaande de toepassing van dit beginsel, nog nader worden uitgewerkt in overleg met waterschappen en gemeenten. Hierbij moet ook rekening worden gehouden met de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening. 3. Samenhang normen waterkeringen en normen wateroverlast De verschillende normenstelsels zijn in die zin op elkaar afgestemd dat naar mate de gevolgen groter zijn de norm hoger is. Dat betekent dat de normen voor de primaire keringen hoger zijn dan die voor de regionale keringen. Deze laatste zijn weer hoger dan die voor wateroverlast. In bijlage 3 van dit statenvoorstel is de samenhang nader toegelicht. 4. De hoogte van de veiligheidsnorm van concrete (gedeelten van) kades Het hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht heeft ervoor gepleit om voor de tussenboezemkeringen geen lagere veiligheidsklasse dan klasse 3 aan te houden. Voor enkele kades zou als gevolg hiervan de veiligheidsklasse verhoogd worden van klasse 1 naar klasse 3. Voor de kades die liggen in het Noord-Hollandse is het voorstel van het hoogheemraadschap overgenomen, omdat de kades in stedelijk gebied liggen (Amstelveen) of omdat de toegepaste systematiek onvoldoende rekening houdt met de gevolgen van beperkte inundaties bij hoogwaardige landbouw (kasteelt). Voor wat betreft het Utrechtse deel is aan dit verzoek niet tegemoet gekomen. De eerste reden is dat niet wordt gezien welk belang deze opwaardering heeft (de inundatiedieptes zijn beperkt (10 tot 30 cm); inundatie treedt slechts in een deel van de polder op; het gaat hierbij grotendeels om grasland). De tweede reden is dat te veel afbreuk wordt gedaan aan de systematiek waarbij het veiligheidsniveau is gekoppeld aan de (economische) gevolgschade. Kades waarbij in geval van een breuk nauwelijks schade optreedt krijgen relatief een te hoog beschermingsniveau. Kades die volgens de systematiek werkelijk in klasse 3 zijn opgenomen, krijgen daardoor relatief een lager beschermingsniveau. De inspraakreacties hebben voor Noord-Holland in het bijzonder twee aandachtspunten opgeleverd. In de eerste plaats hebben de enkele inspraakreacties van gemeenten aanleiding gegeven om aan de hand van het vigerend streekplannen van de provincie Noord-Holland een nadere gevoeligheidsanalyse uit te voeren van geplande ruimtelijke ontwikkelingen. Daaruit is gebleken dat ruimtelijke plannen met een status van minimaal ontwerpbestemmingsplan naar verwachting niet zullen leiden in aanpassing van de veiligheidsnormen. Geplande ruimtelijke ontwikkelingen, die niet of onvoldoende zijn uitgewerkt, zijn niet verdisconteerd

4 in de veiligheidsnormen. Dit betekent dat toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen (bijvoorbeeld een nieuwbouwwijk in (delen van) een graslandpolder) aanleiding kan geven tot een hogere veiligheidsnorm. Een tweede aandachtspunt is de betekenis van de veiligheidsnormen in gereguleerde boezemsystemen. De boezemsystemen in het beheergebied van Hollands Noorderkwartier zijn gereguleerde systemen, waarbij wordt gerekend met een Maatgevend Boezempeil. De regulering wordt bereikt door maalstops af te kondigen voor poldergemalen in hoogwatersituaties, zodat de waterstand in de boezem niet verder kan stijgen. De gemiddelde jaarlijkse kans op het voorkomen van het Maatgevend Boezempeil is kleiner dan 1/100. De boezemkaden moeten deze hoogte van de waterstand kunnen keren. Dit betekent voor de grote boezemsystemen in het beheergebied van HHNK dat de totale faalkans (hoogte en stabiliteit) kleiner is dan 1/100 per jaar en dat de lagere veiligheidsklassen I en II feitelijk alleen betekenis hebben voor de stabiliteit. Uitwerking en uitvoering De verordening vraagt op enkele onderdelen nog een nadere uitwerking. Zo legt GS de voorschriften vast voor toetsing. Aan de voorbereiding wordt op dit moment gewerkt. Verwacht wordt dat een eerste versie van de voorschriften begin 2006 zodanig operationeel is dat de beheerders de toetsing van de boezemkaden kunnen gaan uitvoeren. Met het oog op de toegenomen verstedelijking en de toename van economische waarde in de polders door bijvoorbeeld kapitaalintensieve landbouw zijn naar verwachting maatregelen nodig om te gaan voldoen aan het voorgestane veiligheidsniveau. Op basis van de uitkomsten van de toetsing kan een realistische planning worden gemaakt voor de uit te voeren maatregelen en de prioriteiten daarin. Verwacht wordt dat de waterschappen deze planning eind 2006 gereed hebben. De waterschappen zullen grote (financiële) inspanningen moeten leveren om de regionale waterkeringen te laten voldoen aan de vast te stellen veiligheidsnormen. Het bepalen van het tijdstip waarop de waterkeringen op orde moeten zijn, vereist een afweging tussen enerzijds wat wenselijk is wat betreft veiligheid (hoe eerder veilig hoe beter) en anderzijds wat aanvaardbaar is wat betreft lastenstijging (hoe later veilig hoe minder de jaarlijkse lastenstijging die voortvloeit uit de door de provincie opgelegde taakstelling). Die afweging kan variëren per waterschap en is derhalve maatwerk. Om die reden is de bevoegdheid om het tijdstip te bepalen waarop de waterkeringen op orde moeten zijn, in handen van GS gelegd en is bepaald dat GS overleg voeren met de beheerder alvorens zij een dergelijk besluit nemen. Verwacht wordt dat GS op basis van de planning van de waterschappen hierover begin 2007 een besluit kunnen nemen. Omdat twee Noord-Hollandse waterschappen interprovinciaal zijn, zal een dergelijk besluit gezamenlijk met andere GS-colleges genomen moeten worden. In het IPO/Unie rapport Afstemming van taken in het regionaal waterbeheer van april 2005 wordt voor het op orde hebbeb van de regionale waterkeringen vooralsnog 2020 als streefdatum aangehouden. Onder punt 2 van de hoofdlijnen van de inspraakreactie is al aangegeven dat toepassing van de watertoets en in het verlengde het kostenveroorzakerbeginsel nog een nadere uitwerking vraagt. In de voorliggende verordening waterkering West-Nederland zijn enkel voor de boezemkaden veiligheidsnormen vastgesteld. Het voornemen van de gezamenlijke provincies in West- Nederland is om in de komende jaren ook andere regionale waterkeringen dan boezemkaden te normeren. Het betreft onder andere compartimenteringsdijken en voorlandkeringen. De inzet is om ook deze veiligheidsnormen vast te leggen in de verordening waterkering West- Nederland.

5 In het voorlopige uitvoeringsprogramma van het provinciaal Waterplan is het project waterkeringen en recreatieve verbindingen opgenomen met als inzet kansen te benutten om knelpunten in de Noord-Hollandse fiets- en wandelroutes op te lossen bij versterkingen van regionale waterkeringen. Een vergelijkbare inzet geldt voor het realiseren van landschappelijke en ecologische doelstellingen van de provincie. Communicatie De voorliggende verordening is in nauw overleg met alle betrokken waterschappen voorbereid. In de bestuurlijk overleggen van provincies en waterschappen in West-Nederland van 25 augustus 2005 en 30 november 2005 is gebleken dat er over de inhoud van de verordening en over de hoofdlijnen van de provinciale reactie op de zienswijzen overeenstemming bestaat met de waterschappen.

6 Begin september zijn twee informatiebijeenkomsten georganiseerd voor gemeenten over het Ontwerpwaterplan en de voorgenomen normering van regionale waterkeringen. Op 21 september 2005 is een symposium voor bestuurders van gemeenten en belangenorganisaties georganiseerd over de normering van de boezemkaden en de verordening. De colleges van B&W in van gemeenten in West-Nederland hebben ook de ontwerp verordening met kaartbijlagen en toelichting ontvangen. Onder de genoemde doelgroepen van het symposium is ook een informatiebrochure verspreid. Wij stellen u voor de verordening mede vast te stellen overeenkomstig bijgevoegd ontwerpbesluit Titel:Nota PS-cie. NLWM, agendapunt 5. (Voordracht verordening waterkering West-Nederland) Datum: Nummer:5