Datum 20 februari 2012 Onderwerp Conceptrapport Detentie, behandeling en nazorg criminele jeugdigen

Transcriptie

1 s~ Ministerie van Veiligheid en Justitie > Retouradres Postbus Ei-t Den Haag Olrectoraat-Generaal Algemene Rekenkamer t.a.v. drs. S.J. Stuiveling, president Postbus EA Den Haag Ex Den Haag D~rectteJustftie:ijeugdbeie,d Schedeidoekahaven 100 Postbus EM Den Haag nh/venj Datum 20 februari 2012 Onderwerp Conceptrapport Detentie, behandeling en nazorg criminele jeugdigen Geachte mevrouw Stuiveling, Uw kenmerk R Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden. Wilt u slechts één zaak in uw brief behandelen. Met belangstelling en waardering nam ik kennis van het terugbltkonderzoek Detentie, behandeling en nazorg cr1minele jeugdigen van de Algemene Rekenkamer. U blikt daarin terug op het gelijknamige onderzoek dat u in 2007 uitvoerde naar de kwaliteit van de detentie, behandeling en nazorg van criminele jeugdigen die in een justitiële jeugdinrichting (JiJ) verblijven. Graag voldoe ik aan uw verzoek om een reactie te geven op uw conclusies en aanbevelingen. Algemene reactie Ik dank u allereerst hartelijk voor de scherpe blik waarmee u in dit onderzoek heeft getoetst of de aanbevelingen die de Algemene Rekenkamer in 2007 heeft geformuleerd om de kwaliteit van detentie, behandeling en nazorg te verbeteren, zijn overgenomen en daadwerkelijk in praktijk zijn gebracht. Uw kritische analyse helpt mij en ook de sector JiJ van de Dienst Justitiële Inrichtingen (Dii), om beter zicht te krijgen op waar nog verbetering nodig is. In algemene zin concludeert u dat in de periode door het ministerie van Veiligheid en Justitie en de betrokken uitvoeringsinstanties de benodigde maatregelen zijn genomen om de kwaliteit van detentie, behandeling en nazorg in de JJI s te verbeteren. U concludeert dat de kwaliteit van detentie en behandeling feitelijk is verbeterd en de nazorg expliciet onderdeel uitmaakt van het traject. De aanbevelingen van de Rekenkamer uit 2007 ten aanzien van detentie, behandeling en nazorg zijn alle overgenomen, aldus uw terugblikonderzoek. Overigens sloten uw aanbevelingen van destijds goed aan bij het kwaliteitstraject dat reeds in 2006 was ingezet om de tenuitvoerlegging van de PIJ-maatregel in de JJI s te -verbeteren.1 Ten slotte stelt u dat er nog onvoldoende zicht is op de concrete effecten van de detentie, behandeling en nazorg door het ontbreken van een geschikte methode om die effecten vast te kunnen stellen. 1 TK , en , nr. 183 Pagina 1 van 6

2 Ik ga onderstaand in op de drie delen van uw terugblikonderzoek. Eerst reageer ik op uw conclusies ten aanzien van de kwaliteit van detentie en behandeling én de kwaliteit van nazorg. Vervolgens geef ik mijn reactie op uw conclusies en aanbevelingen inzake het meten van resultaten en effecten. Kwaliteit van detentie, behandeling en nazorg Over de eerste twee delen van uw onderzoek kan ik kort zijn. Zowel ten aanzien van de kwaliteit van detentie en behandeling in de JiJ s als de kwaliteit van nazorg aan criminele jeugdigen is uw conclusie dat aan ~lle aanbevelingen op deze punten gevolg is gegeven. In navolging van de gezamenlijke inspecties in stelt u dat de JiJ s over de voorwaarden beschikken om een veilig leef-, behandel-, en werkklimaat te bieden aan de jeugdigen en personeelsleden. Ook concludeert u dat tegemoet is gekomen aan de knelpunten rond nazorg die u in 2007 signaleerde. In 2011 is nazorg structureel onderdeel van het traject dat een jongere doorloopt. Directoraat-Generaal Directie Justitieel Jeugdbeleicj Datum 20 februari Ik ben verheugd dat de Rekenkamer in zijn conclusies de door de sector JJI gerealiseerde verbeteringen herkent. De grote inspanningen die - mede naar aanleiding van uw aanbevelingen - sinds 2007 door de sector zijn gepleegd, hebben geleid tot een betere kwaliteit van detentie, behandeling en nazorg in de JJI s. Dat betekent niet dat de sector JJI op de lauweren zal gaan rusten. Blijvende inspanningen zijn nodig om de gerealiseerde verbeteringen te borgen. Meten van resultaten en effecten Het derde deel van uw terugblikonderzoek is kritischer van aard. U concludeert dat er nog geen zicht is op de resultaten van de kwaliteitsmaatregelen. Ook stelt u dat er nog geen methode beschikbaar is om vast te stellen of criminele jeugdigen de detentie, behandeling en nazorg krijgen waar ze recht op hebben (prestaties) en of de getroffen maatregelen ertoe leiden dat sprake is van minder recidive van criminele jeugdigen (effecten). Inzake het meten van resultaten en effecten doet u twee specifieke aanbevelingen: - Ontwikkel tijdig een methode om maatschappelijke effecten en kosteneffectiviteit aannemelijk te maken, zodat de eerste resultaten stapsgewijs in beschikbaar zijn. Geef hierbij aan welke effecten en kosten wel en welke niet zichtbaar gemaakt kunnen worden. - Ontwikkel in aanvulling op indicatoren in de begroting 2012 van Veiligheid en Justitie indicatoren voor inzicht in het traject dat criminele jeugdigen doorlopen in een Jij. Meet deze indicatoren jaarlijks met ingang van 2012 en neem de resultaten op in de begrotings- en verantwoordingscycius. Ik reageer onderstaand op uw conclusies en aanbevelingen, waarbij ik onder meer zal ingaan op de complexiteit van effectmetingen, het recidiveonderzoek, 2 Veiligheid in justitiële jeugdinrichtingen: risico s aangepakt maar kwetsbaar van de Inspectie jeugdzorg, de Inspectie van het Onderwijs, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie voor de (september 2010). Pagina 2 van 6

3 ontwikkelingen ten aanzien van Routine Outcome Monitoring en de kosteneffectiviteit. Verbeteren en meten Directoraat-Generaal Directie Justitieel Jeugdbeiejd Datum Evenals de Algemene Rekenkamer hecht ik vanzelfsprekend groot belang aan het 20 februari 2012 zichtbaar maken van de effecten van detentie, behandeling en nazorg in de JJI s, zowel vanuit de optiek van doelmatigheid als van effectiviteit De afgelopen jaren hebben voor de Jil s nadrukkelijk In het teken gestaan van het implementeren van de vele verbetermaatregelen die mede tot stand zijn gekomen op basis van uw kritische onderzoek in 2007 en het rapport van de gezamenlijke inspecties uit hetzelfde jaar3. De feitelijke implementatie van de maatregelen heeft vooral in de periode , maar ook nog in 2011 plaatsgevonden. U stelt in uw rapport dan ook terecht dat 2011 nog te vroeg was om effecten te meten. Verbeteren van de uitvoering had mijn prioriteit en dat van de staatssecretaris van Justitie in het vorige kabinet. Nu dat voor een belangrijk deel is gelukt, is het tijd om meer aandacht te besteden aan het zichtbaar maken van de resultaten en effecten. Het nieuwe TULP-systeem Jeugd is daar ondersteunend aan. De ingebruikname daarvan vindt gefaseerd plaats. In 2011 is de module selectie en plaatsing in gebruik genomen. In de loop van dit jaar vindt de oplevering van de overige modules plaats. Complexiteit van effectmetingen Het meten van resultaten en effecten is zeer complex. U wijst daar zelf ook op in uw terugbilkonderzoek. Of een justitiabele In de periode na zijn verblijf in een Jil terugvalt in crimineel gedrag (na een, twee of zeven jaar, of helemaal nooit) is van vele factoren afhankelijk. Van belang is bijvoorbeeld hoe de justitiabele er aan toe was toen hij instroomde in de inrichting, maar ook welke omstandigheden (sociaal, cultureel, economisch) zich voordoen in de periode na het verlaten van de iii. Er is kortom geen een-op-een relatie tussen de kwaliteit van detentie, behandeling en nazorg en de omvang van de recidive. Dat geldt nog sterker voor die jongeren die slechts voor enkele weken vaak in preventieve hechtenis in een JJI verblijven. Desalniettemin is het belangrijk om aannemelijk te maken dat de behandeling in een iii een positieve bijdrage levert aan het verkleinen van de kans op terugval. Recidiveonderzoek In dat verband is het recidiveonderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) zeer van belang. De Recidivemonitor van het WODC geeft onder andere het terugvalgedrag van ex-jji ers weer, tenminste twee jaar na vertrek uit cie inrichting. Binnenkort zullen de gegevens beschikbaar zijn over de jeugdigen die een Jij in 2008 verlieten. Via REPRIS, een interactieve webapplicatie die toegankelijk is via de website van het WODC, kunnen nadere selecties gemaakt worden van het cijfermateriaal van de Recidivemonitor. Zo is Veiligheid in justitiële jeugdinrichtingen: opdracht met risico~s van de Inspectie jeiigdzorg, de Inspectie van het Onderwijs, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie voor de (september 2007). Pagina 3 van 6

4 het ook mogelijk de terugval van strafrechtelijk geplaatste ex-jjj ers te onderscheiden van de civielrechtelijk geplaatsten4. Directoraat-Generaai Directie Justitieel Jeugclbeleid Zoals u terecht constateert, legt het standaardonderzoek van de Recidivemonitor geen verband met het gevoerde beleid, in dit geval de kwaliteitsmaatregelen van Datum de sector 331. Daar komt, op verschillende manieren, verandering in. 20 februari 2012 In 2012 start in opdracht van het WODC een onderzoek naar de oorzaken en achtergronden van de ontwikkelingen In de recidivecijfers. Doel van dit onderzoek is na te gaan hoe aannemelijk het is dat de daling van de recidive die in de achterliggende jaren zowel onder jeugdigen als onder volwassen daders is gemeten, het effect is van het beleid dat op het terrein van de sanctietoepassing is gevoerd. Ik verwacht dat dit onderzoek eind 2013 gereed is. In aanvulling daarop heb ik het WODC gevraagd om de haalbaarheid te onderzoeken van het gebruik van recidivegegevens bij de beoordeling van de prestaties per jeugdinrichting. Daarbij moet vanzelfsprekend rekening worden gehouden met de eerder genoemde complexiteit van het genereren en gebruiken van recidivecijfers. Evaluaties van interventies Het gebruik van recidivecijfers wordt aangevuld met onderzoek naar de effecten van de interventies die in de JJI s worden uitgevoerd. U verwijst in uw onderzoek reeds naar de procesevaluaties die in opdracht van het WODC systematisch worden uitgevoerd na implementatle van nieuwe, evidence-based interventies die zijn erkend door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. De toets van de Erkenningscommissie betreft in feite een ex ante effectiviteitsmeting op instrumentniveau waarmee de beperkingen in effectmeting op recidive op voorhand wat worden verminderd. Zodra de implementatie van een bepaalde gedragsinterventie op niveau is, en er voldoende jongeren met behulp van de betreffende interventie behandeld zijn, zullen de gedragsinterventies ook middels een effectevaluatie worden getoetst. Dat sluit aan bij de beoordelingscriteria van de Erkenningscommissie. Aangetoond moet worden dat een gedragsinterventie positieve effecten heeft op het concrete aspect van het gedrag waarop de interventie gericht is (een agressietraining moet agressief gedrag verminderen). Routine Outcome Monitoring Naast het algemene recidiveonderzoek en het effectonderzoek naar specifieke gedragsinterventies die worden ingezet tijdens het verblijf in een 331, is tevens van belang dat voor iedere 331-jongere helder in beeld is welke voortgang er geboekt wordt tijdens het behandeltraject. Ik heb in dat kader aan de Academische Werkplaats Forensische Zorg voor Jeugd5 voor de periode 2011 t/m 2014 subsidie verstrekt voor het ontwikkelen en toetsen van een systeem voor Routine Outcome Monitoring (ROM). ROM is het gestructureerd en herhaald meten van relevante kenmerken van jongeren (gedrag, psychische problematiek Tot en met 2009 verbleven ook civielrechtelijk geplaatsten in de JJI s. Een samenwerkingsverband van twee 3J1 s, twee universiteiten, twee hogescholen en twee GGZ-instellingen. Pagina 4 van 6

5 etc.) zodat zichtbaar kan worden gemaakt in hoeverre de behandeling in de inrichtingen resulteert in gewenste veranderingen. Dergelijke informatie is zowel van belang voor het individuele niveau (bijvoorbeeld voor het bijsturen van de behandeling) als voor het groepsniveau (om bijvoorbeeld het effect van een bepaalde behandelmethode in een groep of Datum een JJI vast te stellen). Ook kunnen de gegevens worden gebruikt voor 20 februari 2012 wetenschappelijk onderzoek. Een systeem voor ROM zal vanaf 2013 gefaseerd worden geïmplementeerd in de JJI s De ontwikkeling en implementatie van ROM voor de J3I s sluit direct aan bij uw aanbeveling om een methode te ontwikkelen om de (maatschappelijke) effecten van (de verbetermaatregelen inzake) behandeling en nazorg aannemelijk te maken. Daarbij geldt voor de jeugdigen met een PIJ-maatregel dat met behulp van ROM tot een jaar na vertrek uit de inrichting6 inzicht geboden kan worden in de resultaten en effecten in termen van probleemgedrag, psychische problematiek en recidive. Kosteneffectiviteit U beveelt in uw onderzoek aan een methode te ontwikkelen om de kosteneffectivjtejt van de (verbetermaatregelen inzake) detentie, behandeling en nazorg van criminele jeugdigen aannemelijk te maken. Los van de moeilijkheid om een precies beeld te krijgen van de kosten die instanties (bijvoorbeeld de Raad voor de Kinderbescherming of de jeugdreclassering) anders dan DJI maken voor de behandeling en nazorg van JJI-jongeren, wil ik wijzen op een andere complicerende factor. In uw onderzoek staat u met name stil bij de effecten van detentie, behandeling en nazorg op de jongeren zelf en op de recidive. Het belang van een goede behandeling die bijdraagt aan de ontwikkeling van de jeugdigen en de kans op recidive beperkt, staat buiten kijf. Tegelijkertijd dient een (vrijheidsbenemende) sanctie andere doelen, zoals vergelding, beveiliging van de maatschappij en generale preventie. De tenuitvoerlegging van sancties dient recht te doen aan alle strafdoelen. De kosten die gemoeid zijn met detentie, behandeling en nazorg zijn, mede vanwege hun onderlinge verwevenheid, niet uit te splitsen naar hun verbinding met één specifiek strafdoel, namelijk recidivevermindering. Na consultatie van het WODC kom ik tot het oordeel dat het vanwege bovengenoemde verwevenheid van kosten en de combinatie van sanctiedoelen die wordt beoogd met vrijheidsbeneming in een JJI niet mogelijk is de kosteneffectiviteit van behandeling in en nazorg na verblijf in een JJI vast te stellen. Bovenstaande neemt vanzelfsprekend niet weg dat ook ik belang hecht aan een doelmatige en kostenefficiënte tenuitvoerlegging van (vrijheidsbenemende) sancties. In dat kader past een helder zicht op de (onderdelen van de) vergoeding die DJI aan de JJI s betaalt voor de kosten van detentie en behandeling, zoals door u ook toegelicht in uw onderzoek. Prestatie-indicatoren Evenals de Algemene Rekenkamer onderstreep ik het belang van goede indicatoren die de resultaten van behandeling, nazorg en de samenhang daarin ~ Het laatste jaar van de PIJ~maatregeI is immers voorwaardelijk en voorzien van verplichte nazorg. Directoraat-Generaa~ Directie Justitieel Jeugdbeieid Pagina S van 6

6 zichtbaar maken. In de huidige begroting is een beperkt aantal indicatoren op dat terrein opgenomen. Daarnaast hanteert DJI in de sturing van de JJI s nog meer prestatie-indicatoren. In de viermaandsrapportages van de inrichtingen wordt bijvoorbeeld vastgelegd bij hoeveel jeugdigen het perspectiefplan binnen drie weken na binnenkomst is opgesteld en hoeveel jongeren binnen een week zijn Datum besproken in een netwerkberaad. Deze en andere kwaliteitsindicatoren bieden dus 20 februari 2012 reeds inzicht in het traject dat de jongeren doorlopen in de inrichting. Ik heb reeds benoemd dat op het terrein van Routine Outcome Monitoring de komende jaren belangrijke stappen worden gezet. Via de implementatie van een ROM-systeem zal meer inzicht ontstaan in de resultaten van behandeling en nazorg, zowel op individueel niveau als op groepsniveau. Dat biedt ook aanknopingspunten voor de verdere ontwikkeling van prestatie-indicatoren, waarbij ik opmerk dat het kabinetsbeleid is om in de begroting een beperkt aantal prestatie-indicatoren op te nemen. Ik zeg toe om vooruitlopend op het gebruik van ROM en in aanvulling op de prestatie-indicatoren die reeds in de verantwoordingscyclus van de JJI s zijn opgenomen te bezien of vanaf het begrotingsjaar 2013 specifieke indicatoren te ontwikkelen en te meten zijn die het inzicht in het traject dat de jongeren in cie Jij s doorlopen, verder vergroten. Directoraat-Generaai Directie Justitieei Jeugdbeieicl Slot Tot slot van mijn reactie dank ik u nogmaals voor de bevindingen en conclusies van uw terugblikonderzoek, De gerealiseerde verbeteringen in de jeugdinrichtingen komen daarin nadrukkelijk naar voren. Dat bevestigt mij in het besef dat de sector iii flinke stappen heeft gezet richting een goede tenuitvoerlegging van vrijheidsbeneniende jeugdsancties waarin behandeling en nazorg een belangrijke plaats innemen. De sector Jij zal op die weg verder gaan, waarbij meer dan in de afgelopen jaren ook het meten en zichtbaar maken van resultaten en effecten van detentie, behandeling en nazorg op cle voorgrond zal staan. Hoogachtend, De Sta etaris van Veiligheid en Justitie, ~eve~~ Pagina 6 van 6