EUROPESE COMMISSIE DIRECTORAAT-GENERAAL GEZONDHEID EN VOEDSELVEILIGHEID

Transcriptie

1 Ref. Ares(2016) /06/2016 EUROPESE COMMISSIE DIRECTORAAT-GENERAAL GEZONDHEID EN VOEDSELVEILIGHEID Audits en analyse inzake gezondheid en voedsel DG(SANTE) MR EINDVERSLAG VAN EEN AUDIT UITGEVOERD IN BELGIË VAN 26 OKTOBER 2015 TOT EN MET 30 OKTOBER 2015 MET HET OOG OP DE UITWISSELING VAN ERVARINGEN BETREFFENDE DE SAMENWERKING TUSSEN PARTICULIERE CERTIFICERINGSREGELINGEN EN OFFICIËLE CONTROLES IN DE DIERVOEDERSECTOR In reactie op de door de bevoegde autoriteit verstrekte informatie zijn in het ontwerpverslag geconstateerde feitelijke onjuistheden gecorrigeerd; verduidelijkingen worden gegeven in de vorm van een voetnoot.

2 SAMENVATTING Het studiebezoek, het tweede in een reeks van studiebezoeken aan verschillende lidstaten, vond plaats in België van 26 tot en met 30 oktober Dit studiebezoek had tot doel na te gaan in welke mate er samenwerking is tussen particuliere certificeringsregelingen en officiële controles in de diervoedersector, de mogelijke voor- en nadelen van dergelijke samenwerking vast te stellen en vastgestelde goede praktijken te delen en aan te moedigen. Het afgelopen decennium hebben de diervoedersector en de bevoegde autoriteit proactief samengewerkt om het vertrouwen in de veiligheid van het Belgische diervoeder te vergroten. Dit heeft geleid tot de totstandbrenging van een Feed Chain Alliance en tot algemeen toegepaste autocontrolegidsen met de eisen voor alle belangrijke activiteiten in de diervoederketen. Deze gidsen, alsook de gemeenschappelijke testprogramma's en de certificeringsinstanties, worden gevalideerd en goedgekeurd door, en staan onder het permanente toezicht van de bevoegde autoriteiten en worden doorgaans geaccrediteerd in overeenstemming met de betreffende ISO-normen. Hierdoor is het vertrouwen in hun prestaties en integriteit groot en hoeven exploitanten die de regels goed volgen, minder officiële inspecties te ondergaan en minder monsters te nemen, wat kostenbesparend is. Exploitanten van diervoederbedrijven hebben dus een goede reden om deel te nemen aan de particuliere certificeringsregelingen. Naast de bereidheid van de diervoedersector en de bevoegde autoriteiten om nauw samen te werken en relevante informatie te delen, hebben de nationale deskundigen een aantal andere belangrijke goede praktijken vastgesteld die aan de oorsprong liggen van de relatief geavanceerde interacties tussen deze organen. Het gaat onder meer om i) de opname van toepasselijke wettelijke EU- en nationale eisen in de autocontrolegidsen, ii) maatregelen die ervoor zorgen dat certificeringsinstanties hun taken uitvoeren op een hoog niveau en iii) de mogelijkheid om op te treden in geval van tekortkomingen. Er is vastgesteld dat besparingen bij de bevoegde autoriteit niet de hoofdreden of de doelstelling waren voor de interacties met de diervoedersector. Alle deelnemers aan dit studiebezoek waardeerden de kans om ervaringen en kennis uit te wisselen met collega's van andere lidstaten en met de vertegenwoordigers van het directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid. Er was algemene eensgezindheid over de mogelijke voor- en nadelen die in dit verslag zijn beschreven, en de mogelijkheden om de interacties tussen de particuliere certificeringsregelingen en de bevoegde autoriteiten te verbeteren. II

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING MOTIVERING VAN HET PROJECT DOELSTELLINGEN EN TOEPASSINGSGEBIED RECHTSGRONDSLAG ONDERZOCHT GEBIED Certificering in de diervoedersector Certificeringsregelingen De rol van de certificeringsinstanties Accreditatie Interactie tussen officiële controles/particuliere certificeringsregelingen Officiële controles Invloed van particuliere certificeringsregelingen op het systeem van officiële controles Gemeenschappelijk testprogramma Uitwisselingen tussen nationale deskundigen ALGEMENE CONCLUSIES...11 III

4 IN DIT VERSLAG GEBRUIKTE AFKORTINGEN EN BEGRIPPEN Afkorting ACG Belac FAVV FCA GMP HACCP Ovocom STS Betekenis Autocontrolegids Belgische Accreditatie-instelling Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen Feed Chain Alliance Good Manufacturing Practice Hazard Analysis Critical Control Points Belgisch overlegplatform voor de diervoederkolom Gemeenschappelijk testprogramma IV

5 1 INLEIDING Het studiebezoek, het tweede in een reeks van studiebezoeken aan lidstaten, vond plaats in België van 26 tot en met 30 oktober Het studieteam bestond uit een team van drie auditeurs van het directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid en vijf nationale deskundigen van de bevoegde autoriteiten van Frankrijk, Litouwen, de Republiek Ierland en Slovenië. De studiegroep werd tijdens het bezoek vergezeld door vertegenwoordigers van de centrale bevoegde autoriteit: het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV). 2 MOTIVERING VAN HET PROJECT Particuliere normen voor de certificering van kwaliteitsregelingen worden steeds meer toegepast in de diervoeder- en levensmiddelensector omdat de markt en de consumenten aanvullende kwaliteits- en veiligheidsgaranties voor hun producten willen. Exploitanten moeten op grond van deze regelingen doorgaans hun eigen bemonsteringsplannen opstellen en controles uitvoeren om na te gaan of ze aan bepaalde wettelijke eisen ter zake voldoen. Dergelijke regelingen kunnen ook elementen van het officiële controlesysteem dat de bevoegde autoriteiten in de diervoedersector uitvoeren, aanvullen of ondersteunen. De mate waarin de lidstaten deze mogelijkheid hebben onderzocht of ervan gebruikmaken, verschilt echter aanzienlijk. Een groep lidstaten die op dit gebied al relatief geavanceerd zijn, is geselecteerd om aan een reeks studiebezoeken deel te nemen, met als doel een beter inzicht te krijgen in de voor- en nadelen van een nauwere samenwerking tussen het systeem van officiële controles en particuliere certificeringsregelingen in de diervoedersector. Nationale deskundigen van andere lidstaten worden uitgenodigd om aan deze bezoeken deel te nemen om de uitwisseling van ervaringen en wederzijds leren te bevorderen. De conclusies van deze reeks studiebezoeken zullen in een samenvattend verslag worden opgenomen. 3 DOELSTELLINGEN EN TOEPASSINGSGEBIED De doelstellingen van dit studiebezoek waren de volgende: nagaan in welke mate er samenwerking is tussen particuliere normen in de diervoedersector (met inbegrip van vervoer) en officiële controles in de verschillende lidstaten; vaststellen van de mogelijke uitdagingen, voordelen en nadelen van dergelijke samenwerking; delen en aanmoedigen van goede praktijken op dit gebied. Voor wat het toepassingsgebied betreft, had het studiebezoek betrekking op: de huidige staat van de interacties (met inbegrip van communicatie en/of samenwerking) tussen de bevoegde autoriteiten en de eigenaars van particuliere certificeringsregelingen (richtsnoeren voor goede hygiënepraktijken, nationale en internationale particuliere normen); de eventuele invloed die de particuliere certificeringsregelingen kunnen hebben op de planning en uitvoering van officiële controles; 1

6 de mogelijkheden en uitdagingen die de bevoegde autoriteit heeft vastgesteld wanneer zij nauwer is gaan samenwerken en meer in interactie is getreden met particuliere certificeringsregelingen; een gedachte-uitwisseling over dit onderwerp op basis van de ervaringen en kennis van de nationale deskundigen en de benadering die in België wordt gehanteerd. 2

7 Hiertoe vonden de volgende vergaderingen en bezoeken plaats: Bezoeken/vergaderingen Bevoegde autoriteit Centraal Regionaal/ lokaal 1 Certificering 1 Certificeringsinstantie Eigenaars van regelingen 3 Ovocom, Synagra en Vegaplan Sectorale verenigingen 3 BEMEFA Synagra en KVBM Opmerkingen Start- en slotvergadering (debriefing) met de nationale bevoegde autoriteiten Vergaderingen met de provinciale controle-eenheid van West- Vlaanderen Wegvervoerders 1 Diervoederproducent (voormengsels en mengvoeders) Accreditatie 1 Belgische Accreditatie-instelling (BELAC) 4 RECHTSGRONDSLAG Het studiebezoek is met instemming van de bevoegde autoriteiten uitgevoerd. 5 ONDERZOCHT GEBIED 5.1 Certificering in de diervoedersector Certificeringsregelingen AUTOCONTROLEGIDSEN 1. In overeenstemming met Verordening (EG) nr. 178/2002 en Verordening (EG) nr. 852/2004 hebben de Belgische bevoegde autoriteiten de opstelling, de verspreiding en het gebruik van de nationale gidsen voor goede praktijken aangemoedigd. Het Koninklijk besluit van 14 november 2003 bevat eisen inzake de uitvoering van autocontroles op basis van de HACCP-beginselen (Hazard Analysis Critical Control Point), systemen voor de traceerbaarheid van producten en de plicht om de bevoegde autoriteit op de hoogte te brengen als een gevaarlijk product in de handel wordt gebracht. Dit heeft geleid tot de totstandbrenging van meerdere autocontrolegidsen door representatieve verenigingen op verschillende plaatsen in de voeder- en voedselketen. 2. Deze autocontrolegidsen moeten door het Wetenschappelijk Comité van het FAVV worden gevalideerd voordat het FAVV ze kan goedkeuren. In de autocontrolegidsen worden de wettelijke eisen en de goede productie-/hygiënepraktijken die van toepassing zijn op specifieke sectoren en processen, verduidelijkt. Ze bevatten een model-haccp-plan en de minimumeisen voor certificeringsactiviteiten, zoals de kwalificatie van auditeurs en de audittermijnen. De exploitanten van diervoederbedrijven gebruiken de autocontrolegidsen op vrijwillige basis. 3. De autocontrolegids voor diervoeders G-001 was de eerste die ter validatie bij het FAVV werd ingediend. Dat was in Sindsdien zijn in totaal 42 autocontrolegidsen ingediend, waarvan er 37 met betrekking tot specifieke activiteiten in de diervoeder- en voedselketen door het FAVV zijn goedgekeurd. 3

8 EXPLOITANTEN VAN DIERVOEDERBEDRIJVEN 4. Naar aanleiding van meerdere crisissen met diervoeder in de jaren negentig heeft de diervoedersector proactief een code van Good Manufacturing Practice (GMP) ontwikkeld, die wordt beheerd via Ovocom, een gemeenschappelijk platform dat de belangrijkste spelers van de diervoederketen (met name de mengvoedersector, handelaars, vervoerders en de voedingsindustrie) samenbrengt en samenwerkingen bevordert met andere belanghebbenden eerder of verderop in de diervoederketen, zoals landbouwers en consumentenorganisaties, kleinhandelaars en de bevoegde autoriteiten. 5. De eerste Belgische GMP-code is in 2001 gepubliceerd en bevatte: goede beheers- en productiepraktijken; wettelijke en niet-wettelijke eisen voor alle categorieën van activiteiten in de diervoederketen (met uitzondering van de primaire productie); certificeringsregels en de eisen voor certificeringsinstanties. De Belgische GMP-code kreeg in 2015 de nieuwe naam Feed Chain Alliance (FCA). 6. In 2015 was 95 % van de inrichtingen die actief zijn in de diervoederketen in België, FCA-gecertificeerd (of gecertificeerd volgens een gelijkwaardig systeem). De FCA is gelijkwaardig aan andere particuliere regelingen in andere landen, zoals Qualität und Sicherheit (Duitsland), GMP+ (Nederland), CSA/GTP (Franse handelaars), FAMI- QS, Qualimat Transport (Franse vervoerders). 7. Om de kosten en administratieve lasten waarmee certificering gepaard gaat, te beperken, werd de autocontrolegids voor diervoeder opgenomen in de FCA als een specifieke module, zodat audits en certificering kunnen worden gecombineerd: module A: (Belgische en Europese) wettelijke eisen voor belangrijke activiteiten (productie, handel/invoer, opslag/beheer en vervoer). Deze module is gelijk aan de gevalideerde autocontrolegids voor diervoeders; module B: aanvullende sectorale eisen en/of eisen voor specifieke activiteiten (bijvoorbeeld binnenvaart, gebruik van verwerkte dierlijke eiwitten); module C: FCA-certificeringsregels en gebruik van het logo (jaarlijkse aangekondigde audits, met een aanvullende onaangekondigde audit voor productie-installaties in een certificeringscyclus van drie jaar). 8. In een programma voor integriteitsbehoud dat is ingesteld door Ovocom, zijn ook de volgende eisen voor de certificeringsinstanties opgenomen: een accreditatie behalen voor FCA-certificering en, indien mogelijk, ook voor de autocontrolegids G-001; alleen auditeurs inzetten die een basisopleiding hebben genoten en voortdurend worden bijgeschoold en die hun bekwaamheid hebben aangetoond door middel van op regelmatige tijdstippen georganiseerde examens over de diervoederwetgeving, HACCP-beginselen voor diervoeder, sectorale processen en technieken en de eisen van de FCA-norm; regelmatig deelnemen aan harmonisatiebijeenkomsten en hun organisatie actueel houden. 4

9 HANDELAARS Ovocom heeft ook een sanctieprocedure vastgesteld en beoordeelt de activiteiten van de certificeringsinstanties door regelmatige audits van de organisatie en deelname aan observatieaudits. 9. Dankzij de verticale benadering van de FCA-code kunnen alle algemene activiteiten van diervoederhandelaars worden gecertificeerd. Voor de certificering van de diverse specifieke activiteiten die een handelaar kan uitvoeren, zoals de handel in granen en eiwithoudende gewassen en aanvullende diensten en producten voor de primaire productie (verkoop van diervoeder, gewasbeschermingsproducten, organische en minerale meststoffen, zaden en teeltsubstraten) bestaat er een aanvullende autocontrolegids (G-038) die door de handelaarsvereniging is opgesteld. Deze autocontrolegids, die het voorwerp is van particuliere certificering, is ook door het FAVV goedgekeurd. VERVOERDERS VAN DIERVOEDER 10. Vervoersactiviteiten over de weg, de binnenwateren en het spoor kunnen ook volgens de FCA-gids worden gecertificeerd. Voor de certificering van vervoer over de weg en de opslag van levensmiddelen en diervoeder heeft het FAVV ook een specifieke autocontrolegids (G-017) gevalideerd, die het voorwerp is van particuliere certificering. ANDERE REGELINGEN 11. Als gevolg van eisen die de consumenten stellen of van uitvoervereisten, kunnen er in diervoederinrichtingen ook aanvullende, voornamelijk productgebaseerde certificeringsregelingen van toepassing zijn. GEMEENSCHAPPELIJK TESTPROGRAMMA 12. De FCA-norm beschrijft de eisen met betrekking tot het toezicht op gevaren voor diervoeders en stelt een testprogramma vast met drie toezichtniveaus: niveau 1: producten afkomstig van niet-gecertificeerde leveranciers die in het FCA-systeem komen, of producten die nieuwe gevaren inhouden als gevolg van de specifieke processen van de exploitant; niveau 2: binnenkomend, nog niet verwerkt materiaal afkomstig van gecertificeerde leveranciers; niveau 3: geproduceerd mengvoeder. Het testprogramma kan op individueel niveau worden georganiseerd of op sectorniveau worden gedeeld. 13. Er zijn verschillende sectorale verenigingen (mengvoederproducenten, handelaars van granen en eiwithoudende gewassen en de Belgische molenaars) die gemeenschappelijke testprogramma's hebben ontwikkeld en deze door het FAVV hebben laten erkennen. Deze gemeenschappelijke testprogramma's kunnen gebaseerd zijn op andere statistische benaderingen of bemonsteringsmethoden dan degene die het FAVV gebruikt bij de opstelling van het officiële toezichtplan voor diervoeder. 14. Jaarlijks worden de resultaten van de gemeenschappelijke testprogramma's en het officiële toezichtplan voor diervoeder gedeeld tussen de verschillende 5

10 belanghebbenden en de bevoegde autoriteit en vervolgens gebruikt voor de risicobeoordeling en de toezichtplannen voor het volgende jaar. Conclusie over de certificeringsregelingen 15. De proactieve samenwerking tussen de diervoedersector en de bevoegde autoriteit om autocontrolegidsen op te stellen met daarin de toepasselijke wettelijke eisen, en de inspanningen van de eigenaars van de regelingen om te zorgen voor een hoge mate van toepassing, vormen samen een sterke basis voor nauwe interacties tussen de particuliere certificeringsregelingen en het systeem van officiële controles in de diervoedersector. Dit geldt ook voor de gemeenschappelijke testprogramma's, die zijn ontwikkeld door de sectorverenigingen en door de bevoegde autoriteit zijn gevalideerd. De resultaten hiervan worden in acht genomen bij de opstelling van het officiële toezichtprogramma, ook als er andere statistische benaderingen en bemonsteringsmethoden werden gebruikt De rol van de certificeringsinstanties 16. Er zijn negen certificeringsinstanties geaccrediteerd (ISO voor de certificering van productieactiviteiten en ISO voor diensten) voor de certificering volgens de FCA, waarvan er zes zijn geaccrediteerd en erkend door het FAVV voor de certificering volgens de autocontrolegids G-001 voor diervoeders. 17. De certificeringsinstanties moeten, om door het FAVV te worden erkend, geaccrediteerd zijn voor de desbetreffende autocontrolegids, de procedures en instrumenten (auditchecklists en -richtsnoeren) naleven en toepassen en bewijs indienen en bijwerken dat elke auditeur bekwaam en onpartijdig is. Het FAVV ziet toe op de activiteiten van deze erkende certificeringsinstanties en voert op regelmatige tijdstippen audits uit om na te gaan of aan de toepasselijke eisen wordt voldaan. Het kan ook deelnemen aan de accreditatieprocedure. 18. Daarnaast heeft Ovocom, de eigenaar van de FCA-certificeringsregeling, duidelijke eisen vastgesteld voor de activiteiten van deze erkende certificeringsinstanties (zie punt 8) en voert hij op regelmatige tijdstippen audits en controles ter plaatse uit bij deze instanties. 19. Certificeringsinstanties moeten ervoor zorgen dat de informatie over de afgifte of intrekking van certificaten binnen de drie werkdagen in de FAVV-gegevensbank wordt ingegeven en moeten op verzoek alle auditverslagen en andere documentatie over de geauditeerde ondernemingen beschikbaar stellen. Aan de hand van deze gemeenschappelijke gegevensbank kunnen de certificeringsinstanties ook de erkennings-, registratie- of goedkeuringsstatus van alle door de exploitant van een levensmiddelenbedrijf of een diervoederbedrijf uitgevoerde activiteiten bevestigen. De certificeringsinstanties moeten alle vastgestelde afwijkingen aan het FAVV melden en maatregelen nemen opdat de exploitant zijn activiteiten correct meldt. 20. Het FAVV organiseert op regelmatige tijdstippen coördinatievergaderingen met alle erkende certificeringsinstanties om de richtsnoeren bij te werken, ervaringen uit te wisselen en vragen te beantwoorden. 6

11 Conclusie over de rol van de certificeringsinstanties 21. De bestaande regelingen voor de erkenning van en het toezicht op certificeringsinstanties en de permanente bijscholing en ontwikkeling van de bekwaamheden van de auditeurs zorgen ervoor dat de bevoegde autoriteit erop kan vertrouwen dat de instanties die exploitanten van diervoederbedrijven volgens de autocontrolegids certificeren, dit op een consistente, zeer kwalitatieve manier doen Accreditatie 22. Wanneer een certificeringsinstantie een accreditatie voor certificering van een particuliere certificeringsregeling vraagt, moet deze ook worden beoordeeld door de Belgische Accreditatie-instelling (Belac). In het geval van een gevalideerde autocontrolegids vertrouwt deze echter op het werk dat het FAVV en het Wetenschappelijk Comité van het FAVV al hebben gedaan. 23. De Belac-accreditatieaudits hebben, indien van toepassing, betrekking op technische auditeurs met ervaring in de diervoedersector, officiële controles en de erkenningsprocedure van het FAVV voor certificeringsinstanties. In het geval van een Nederlandse certificeringsinstantie (die is erkend door het FAVV met een accreditatie van de Nederlandse accreditatie-instelling), werd een technisch auditeur die gekwalificeerd is voor de desbetreffende autocontrolegids voor diervoeders, door Belac afgevaardigd om deel te nemen aan de accreditatieaudit van de Nederlandse accreditatie-instelling. Conclusie over accreditatie 24. Aangezien de door de bevoegde autoriteit erkende certificeringsinstanties voor particuliere certificeringsregelingen in de diervoedersector zijn geaccrediteerd in overeenstemming met de desbetreffende ISO-normen en dus onder het toezicht van Belac, met input van het FAVV, staan, is er een aanvullende garantie dat de werkzaamheden van deze instanties betrouwbaar en gestandaardiseerd zijn. 5.2 Interactie tussen officiële controles/particuliere certificeringsregelingen Officiële controles 25. Het FAVV is verantwoordelijk voor de controle van diervoederinrichtingen in België. Het federale niveau is verantwoordelijk voor het opstellen van een controleplan, dat door de elf provinciale controle-eenheden wordt uitgevoerd. Een gedetailleerde beschrijving van de organisatie en de taken van het FAVV is opgenomen in het landenprofiel op het volgende internetadres: Alle exploitanten van levensmiddelenbedrijven of diervoederbedrijven die onder controle staan, betalen een jaarlijkse heffing aan het FAVV op basis van de categorie en de omvang van hun activiteiten en een aanvullende retributie voor andere diensten zoals voor nieuwe erkenningen of goedkeuringen of voor de afgifte van certificaten. 27. Het FAVV controleert of de exploitant voldoet aan de eisen in de autocontrolegids (die de eisen van Verordening (EG) nr. 183/2005 omvat) en in de nationale 7

12 wetgeving, voornamelijk het Koninklijk besluit van 14 november 2003 (zie punt 1). Een audit van de autocontrolesystemen die de exploitanten van diervoederbedrijven hebben ingesteld, kan worden uitgevoerd door de bevoegde autoriteit of door een door het FAVV erkende certificeringsinstantie (indien de exploitant een gevalideerde autocontrolegids gebruikt) Invloed van particuliere certificeringsregelingen op het systeem van officiële controles 28. De certificering van een inrichting door een door het FAVV erkende certificeringsinstantie (zie deel ) volgens een toepasselijke gevalideerde autocontrolegids is een van de belangrijkste criteria waarmee rekening wordt gehouden bij het bepalen van de risicocategorie van exploitanten van diervoederbedrijven en is goed voor de helft van het totale aantal punten dat aan een inrichting kan worden toegekend. De andere helft van de punten wordt gelijk verdeeld tussen de nalevingsgeschiedenis van de exploitant en de opgelegde sancties. 29. Op die manier hoeven exploitanten van diervoederbedrijven die al hun activiteiten hebben laten certificeren volgens een toepasselijke gevalideerde autocontrolegids, die een goede nalevingsgeschiedenis hebben ( 7 % gevallen van niet-naleving) en die de voorbije twee jaar geen sancties hebben gekregen, veel minder officiële inspecties te ondergaan. Bij producenten van mengvoeders, voormengsels of toevoegingsmiddelen en diervoeders met medicinale werking zouden de inspecties dan om de twee jaar plaatsvinden in plaats van jaarlijks en bij producenten van voedermiddelen en groothandelaars om de vijf jaar in plaats van om de drie jaar. 30. Exploitanten van diervoederbedrijven worden extra aangemoedigd al hun activiteiten te laten certificeren door middel van een korting van 75 % op de heffing die ze aan het FAVV moeten betalen. Zo hoeft bijvoorbeeld een producent van mengvoeders die tussen en ton mengvoeder per jaar produceert, slechts EUR te betalen in plaats van EUR. 31. Het FAVV verzamelt systematisch informatie over het toepassingsgebied en de resultaten van de certificering en belangrijke gevallen van niet-naleving die overeenkomstig de nationale wetgeving aan de bevoegde autoriteiten moeten worden gemeld. Terwijl de certificeringsinstanties rekening moeten houden met de problemen die zijn vermeld in de verslagen van officiële inspecties, hoeven de provinciale controle-eenheden van het FAVV geen rekening te houden met de resultaten van de audits die de certificeringsinstanties hebben uitgevoerd. 32. Informatie over ernstige tekortkomingen in het autocontrolesysteem die tijdens officiële controles zijn vastgesteld, wordt doorgegeven aan het centrale niveau en kan leiden tot de annulering van de validatie van het betreffende systeem. De betreffende certificeringsinstantie wordt in dat geval ook om een verklaring verzocht Gemeenschappelijk testprogramma 33. Het officiële bemonsteringsplan bestaat uit drie elementen: a) verplichte analyses, b) een bewakingsplan om besmetting binnen bepaalde betrouwbaarheidsgrenzen op te sporen en c) een toezichtplan om het voorkomen van specifieke gevaren met een zekere nauwkeurigheidsgraad te ramen. 34. Indien er een desbetreffend gemeenschappelijk testprogramma dat door het FAVV werd erkend, aanwezig is, mogen er 5 % tot 20 % minder officiële monsters worden 8

13 genomen, afhankelijk van de bijwerkingen van de te analyseren stof. Een gemeenschappelijk testprogramma wordt pas door het FAVV goedgekeurd als aan een aantal voorwaarden is voldaan. Zo moet een gemeenschappelijk testprogramma gebaseerd zijn op een statistische methode die door het Wetenschappelijk Comité van het FAVV is gevalideerd, en moet het door een representatief aantal exploitanten in de sector worden toegepast. Daarnaast moeten minstens enkele monsters door gekwalificeerde externe instanties (die zijn geaccrediteerd volgens ISO 17020) door middel van een officiële of gelijkwaardige methode worden verzameld en worden geanalyseerd in laboratoria die minstens hebben deelgenomen aan bekwaamheidstests ter zake. Tot slot moeten de resultaten worden beoordeeld op basis van dezelfde interpretatiegrenzen als het FAVV en worden overgelegd aan de bevoegde autoriteit. 35. De verschillende partijen wisselen de resultaten van het gemeenschappelijke testprogramma en de officiële bemonsteringsplannen uit zodat ze hun kennis kunnen uitbreiden en de plannen indien nodig kunnen wijzigen. Conclusie over de interactie tussen officiële controles/particuliere certificeringsregelingen 36. De exploitanten van diervoederbedrijven worden sterk aangemoedigd om zich te laten certificeren door een door het FAVV erkende instantie volgens de gevalideerde autocontrolegids, aangezien de exploitanten die de regels steeds goed volgen, minder officiële controles hoeven te ondergaan, wat kostenbesparend is. Zo ook hoeven aanzienlijk minder officiële diervoedermonsters te worden verzameld als sectorverenigingen een gevalideerd gemeenschappelijk testprogramma toepassen. Deze initiatieven zijn slechts mogelijk omdat relevante informatie wordt gedeeld, er een verplichte melding van gevallen van niet-naleving is en de bevoegde autoriteit de nodige maatregelen neemt om ervoor te zorgen dat de certificeringsinstanties en de betrokken autocontrolegidsen van hoge kwaliteit en actueel zijn. 5.3 Uitwisselingen tussen nationale deskundigen 37. De vijf nationale deskundigen van andere lidstaten die aan dit studiebezoek deelnamen, wisselden actief hun meningen uit met en stelden vragen aan de bevoegde autoriteiten en de bezochte exploitanten. 38. In het algemeen was iedereen het ermee eens dat de interacties tussen het systeem van officiële controles en de particuliere certificeringsregelingen in de diervoedersector zeer geavanceerd zijn in vergelijking met wat in andere lidstaten is vastgesteld. Dit is te danken aan enerzijds de bereidheid van alle actoren in de gehele diervoederketen om nauw samen te werken, door bijvoorbeeld informatie te delen en onderzoeken en beoordelingen door de bevoegde autoriteiten toe te laten, en anderzijds door het verlagen van het aantal controles en de bijbehorende kosten voor de exploitanten die deelnemen aan de particuliere regelingen. Het succes van de particuliere regelingen is hieraan te danken. 39. Een aantal factoren die de interacties tussen het systeem van officiële controles en de particuliere certificeringsregelingen in de diervoedersector ondersteunen, en dus als goede praktijk kunnen worden beschouwd, werd benadrukt: De toepasselijke wettelijke EU- en nationale eisen zijn opgenomen in de autocontrolegidsen, waarop de particuliere certificeringsregelingen zijn gebaseerd. 9

14 Deze autocontrolegidsen moeten door de bevoegde autoriteit worden beoordeeld en gevalideerd voordat ze in acht kunnen worden genomen. Door de bestaande erkennings- en toezichtprocedures van de bevoegde autoriteiten voor de certificeringsinstanties (met inbegrip van deelname aan accreditatieaudits) en de duidelijke vereiste van opleiding en evaluatie van auditeurs en regelmatige deelname aan coördinatievergaderingen, ontstaat er een vertrouwen in de kwaliteit en betrouwbaarheid van de certificerings- en auditwerkzaamheden van deze instanties. Er bestaan mechanismen waardoor de bevoegde autoriteit de validatiestatus van de autocontrolegidsen van de exploitanten kan wijzigen en/of de erkenning van de betrokken certificeringsinstanties kan intrekken als ernstige tekortkomingen in hun werking worden vastgesteld. Dankzij de gemeenschappelijke gegevensbanken en de inspanningen om informatie te delen, met inbegrip van de verplichte melding van bepaalde gevallen van niet-naleving, zijn de bevoegde autoriteiten op de hoogte van bepaalde situaties en kunnen ze indien nodig erop reageren. 40. Hoewel wordt erkend dat het voordelig kan zijn dat er met de resultaten van de gevalideerde autocontrolegids rekening wordt gehouden bij het ontwerp van het officiële toezichtplan, worden vraagtekens geplaatst bij de mogelijke gevolgen van de verschillende statistische benaderingen en bemonsteringsmethoden die worden gebruikt. 41. De nationale deskundigen concluderen ook dat deze benadering in het algemeen wordt beschouwd als een aanvulling op de officiële controles, en niet als een alternatief. Bepaalde personeelsleden hebben hierdoor een andere taak gekregen, maar hun aantal is niet gedaald. Conclusie over de uitwisselingen tussen nationale deskundigen 42. De interacties tussen particuliere certificeringsregelingen en het systeem van officiële controles in de diervoedersector is relatief geavanceerd in België. Dit is te danken aan enerzijds de bereidheid van alle actoren in de gehele diervoederketen om nauw samen te werken, door bijvoorbeeld informatie te delen en onderzoeken en beoordelingen door de bevoegde autoriteiten toe te laten, en anderzijds door het geven van een stimulans in de vorm van een verlaging van het aantal controles en de bijbehorende kosten voor de exploitanten die deelnemen aan de particuliere regelingen. Vier belangrijke elementen die de huidige aanpak ondersteunen, zijn aangemerkt als goede praktijk: i) de opname van toepasselijke wettelijke EU- en nationale eisen in de autocontrolegidsen, ii) maatregelen die ervoor zorgen dat certificeringsinstanties hun taken uitvoeren op een hoog niveau, iii) de mogelijkheid om op te treden in geval van tekortkomingen en iv) inspanningen om relevante informatie te delen. Er werd vastgesteld dat besparingen bij de bevoegde autoriteit niet de hoofdreden of de doelstelling waren voor de interacties met de diervoedersector. 10

15 6 ALGEMENE CONCLUSIES Het afgelopen decennium hebben de diervoedersector en de bevoegde autoriteit proactief samengewerkt om het vertrouwen in de veiligheid van het Belgische diervoeder te vergroten. Dit heeft geleid tot de totstandbrenging van een Feed Chain Alliance en tot algemeen toegepaste autocontrolegidsen met de eisen voor alle belangrijke activiteiten in de diervoederketen. Deze gidsen, de gemeenschappelijke testprogramma's en de certificeringsinstanties worden gevalideerd en goedgekeurd door, en staan onder het permanente toezicht van de bevoegde autoriteiten en worden geaccrediteerd in overeenstemming met de betreffende ISO-normen. Hierdoor is het vertrouwen in hun prestaties en integriteit groot en hoeven exploitanten die de regels goed volgen, minder officiële inspecties te ondergaan en minder monsters te nemen, wat kostenbesparend is. Naast de bereidheid van de diervoedersector en de bevoegde autoriteiten om nauw samen te werken en relevante informatie te delen, hebben de nationale deskundigen een aantal andere belangrijke goede praktijken vastgesteld die aan de oorsprong liggen van de relatief geavanceerde interacties tussen deze organen. Het gaat onder meer om i) de opname van toepasselijke wettelijke EU- en nationale eisen in de autocontrolegidsen, ii) maatregelen die ervoor zorgen dat certificeringsinstanties hun taken uitvoeren op een hoog niveau en iii) de mogelijkheid om op te treden in geval van tekortkomingen. Er werd vastgesteld dat besparingen bij de bevoegde autoriteit niet de hoofdreden of de doelstelling waren voor de interacties met de diervoedersector. Alle deelnemers aan dit studiebezoek waardeerden de kans om ervaringen en kennis uit te wisselen met collega's van andere lidstaten en met de vertegenwoordigers van het directoraatgeneraal Gezondheid en Voedselveiligheid. Er was algemene eensgezindheid over de mogelijke voor- en nadelen die in dit verslag zijn beschreven, en de mogelijkheden om de interacties tussen de particuliere certificeringsregelingen en de bevoegde autoriteiten te verbeteren. 11

16 BIJLAGE 1: VERWIJZINGEN NAAR DE WETGEVING Rechtsinstrument Publicatieblad Titel Verordening (EG) nr. 852/2004 Verordening (EG) nr. 882/2004 PB L 139 van , blz. 1, gerectificeerd en opnieuw bekendgemaakt in PB L 226 van , blz. 3 PB L 165 van , blz. 1, gerectificeerd en opnieuw bekendgemaakt in PB L 191 van , blz. 1 Verordening (EG) nr. 852/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 inzake levensmiddelenhygiëne Verordening (EG) nr. 882/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 inzake officiële controles op de naleving van de wetgeving inzake diervoeders en levensmiddelen en de voorschriften inzake diergezondheid en dierenwelzijn Verordening (EG) nr. 183/2005 PB L 35 van , blz Verordening (EG) nr. 183/2005 van het Europees Parlement en de Raad van 12 januari 2005 tot vaststelling van voorschriften voor diervoederhygiëne 12